سند شماره

بررسی گزینه ها علیه ایران در شورای امنیت ملّی

موضوع سند

متن سند

صورت‌جلسۀ جلسۀ شورای امنیت ملی[1]

کمپ دیوید، 23 نوامبر 1979، 8:15 - 10:00 صبح

موضوع:

ایران

شرکت‌کنندگان:

رئیس‌جمهور

معاون رئیس‌جمهور

وزارت امور خارجه

وزیر سایروس ونس

وارن کریستوفر

وزارت دفاع

وزیر هارولد براون

ستاد مشترک نیروهای مسلح

ژنرال دیوید جونز

سازمان سیا

دریابُد استانسفیلد ترنر

کاخ سفید

زبیگنیف برژینسکی

همیلتون جردن

جودی پاول

رئیس‌جمهور: باید دوباره وضعیت خودمان را بررسی کنیم. نباید اجازه دهیم که ایرانی‌ها دربارۀ جریان امور تصمیم بگیرند. شاید لازم باشد که شرایط را بحرانی سازیم. آیا شاه باید کشور را ترک کند؟ چگونه می‌توانیم آن را سرعت ببخشیم؟ به خمینی دربارۀ تبعات یک محاکمه یا آسیب‌دیدن گروگان‌ها چه بگوییم؟ آسیب‌رساندن حتی به یک نفر از آن‌ها، مساوی با آسیب‌رساندن به همه است.

دو گزینۀ نظامی وجود دارند: مین‌گذاری سه بندرگاه و نابودساختن پالایشگاه آبادان. چگونه خمینی را متوجه این مسئله کنیم که ما این کار را بدون اینکه وجهه‌اش را از دست بدهد، انجام خواهیم داد؟ این موضوعی است که باید حل شود. چه زمانی باید دست به چنین اقدامی بزنیم؟

باید متحدین خود را ترغیب به فعالیت بیشتر کنیم. آن‌ها به‌اندازۀ کافی مشارکت در امور نداشته‌اند. آن‌ها واکنشی واقعی از خود نشان نداده‌اند. امکان دارد که صادرات را متوقف کنیم.

کدام شرایط مطرح‌شده ازطریق والدهایم قابل‌پذیرش است؟ آن‌ها می‌توانند با استفاده از دادگاه‌های ما راه فراری پیدا کنند؛ ولی این مسئله و نیز بررسی بین‌المللی سیاست‌های شاه، یک شکست سیاسی برای ایالات متحده قلمداد می‌شود. گروگان‌های ما مجازات شده‌اند. با ما برخورد بدی شده است.

آیا باید دیپلمات‌های ایرانی را محدود کرده یا اخراج کنیم؟ ما باید آن‌ها را از کشور بیرون بیندازیم. آن‌ها هیچ فایده‌ای برای ما ندارند.

سطح مشورت ما با متحدین، نسبت‌به گزینه‌های موجود چیست؟ اگر آن‌ها از احتمال مین‌گذاری بندرگاه‌ها باخبر شوند، ممکن است برای انجام اقدامات، بیشتر تحریک شوند.

وزیر ونس: سازمان آزادی‌بخش فلسطین و سازمان ملل، کانال‌های اصلی ما هستند. سازمان ملل درحال بررسی طرحی چهارماده‌ای است که شما و من آن را تأیید کرده‌ایم.[2]

رئیس‌جمهور: و برژینسکی.

وزیر ونس: کلارک چهار ساعت با فرستادۀ ایران گفت‌وگو کرد. فرستاده تأکید می‌کند که موردتأیید خمینی است. مک‌هنری معتقد است که باید دوشنبه (16 نوامبر) با طرحی سه‌ماده‌ای به شورای امنیت برویم:

1. احترام به مصونیت دیپلماتیک و آزادی گروگان‌ها؛

2. حل‌وفصل اختلافات آمریکا و ایران به‌شکلی مسالمت‌آمیز؛

3. معرفی میانجی‌های شایسته توسط دبیرکل سازمان ملل.

کانال سازمان آزادی‌بخش فلسطین در جریان آزادی سیزده گروگان کمک شایانی کرد. من معتقد هستم که باید کانال سازمان ملل را نیز حتماً امتحان کنیم.

رئیس‌جمهور سپس چهار نکته‌ای را که جمعۀ گذشته «ونس، برژینسکی و من»، بررسی کرده بودیم، دوباره تکرار کرد. ایرانی‌ها روند آسیب‌پذیری روزافزون خود را حس می‌کنند.

(بحث دربارۀ چهار نکته ـ آن‌ها چه مقصود و معنایی دارند؟)

ژنرال جونز: نکتۀ چهارم اقدام تنبیهی را منتفی می‌کند.

رئیس‌جمهور: این مسئله مانع قطع روابط دیپلماتیک نمی‌شود.

دکتر برژینسکی: پس مین‌گذاری دیگر معنا نمی‌دهد؛ انجام یک حملۀ تلافی‌جویانه بهتر خواهد بود.

همیلتون جردن: امضای سندی این‌چنینی توسط ما اعتراضات داخلی را به‌ همراه خواهد داشت.

معاون رئیس‌جمهور: ممکن است مجبور به این کار شویم تا بدین‌وسیله گروگان‌ها آزاد شوند.

وزیر براون: نظرتان دربارۀ جنگ اقتصادی بزرگ و نیز حضور نظامی چشمگیر چیست؟

دریابُد ترنر: آیا تفاوت اخلاقی بین نقض توافق و انجام اقدامی علنی وجود دارد؟

دکتر برژینسکی: باید به‌گونه‌ای عمل کنیم که احترام بین‌المللی به ما حفظ شود؛ یک حملۀ تنبیهی بعداز امضای یک توافق، نتایج خلاف انتظار به ‌همراه خواهد داشت.

نکتۀ دوم به‌گونه‌ای تعبیر می‌شود که شامل خمینی شود و این مسئله در اولین روز بحث و تبادل‌نظر شفاف‌سازی خواهد شد.

جودی پاول: این بدان معناست که ما پیش‌شرط‌ها را پذیرفته‌ایم. پیش‌تر ادعا کردیم که آن‌ها را نمی‌پذیریم.

دکتر برژینسکی: پیشنهاد می‌کنم که جملۀ دوم از نکتۀ دوم حذف شود.

رئیس‌جمهور: «هیچ‌یک از طرف‌های درگیر» (تغییرات در نکتۀ سوم توسط رئیس‌جمهور دیکته شد؛ نکتۀ چهارم کمی اصلاح شد تا قطع روابط دیپلماتیک مجاز شود).

همیلتون جردن: اگر این‌گونه به‌ نظر بیاید که ما به اشتباه خود پی برده‌ایم، به آن معترف هستیم و سپس روابط دیپلماتیک قطع شود، مردم آمریکا نگاه خوبی به آن نخواهند داشت.

رئیس‌جمهور: مجازاتی نسبتاً شدید ـ قطع روابط دیپلماتیک و اقتصادی.

دریابُد ترنر: پیامدها آن‌چنان هم بد نخواهند بود؛ تحریم بدون همکاری بین‌المللی چندان هم بد نیست.

دکتر برژینسکی: باید مذاکرات با طرح این تهدید همراه باشد که اگر محاکمه برگزار شود، ما نیز بندرگاه‌ها را مین‌گذاری می‌کنیم و اگر گروگان‌ها آسیب ببینند، اقدامات بیشتری انجام می‌دهیم. اگر به سازش رسیدیم، می‌توانیم اعلام کنیم که یک تهدید نظامی جدی مطرح کرده بودیم.

وزیر ونس تشریح کرد که مردم ما چه برخورد تلخ و تندی با مطبوعات دارند.

همیلتون جردن: اگر بتوانیم قبل‌از آزادی گروگان‌ها مین‌گذاری را انجام بدهیم، وجهۀ بهتری خواهد داشت.

وزیر ونس: نباید اقدامی انجام بدهیم، مگر اینکه شهروندان ما آسیب ببینند (اشاره به ترومن، آنگوس وارد[3] و جانسون با کشتی پوبلو).[4]

دکتر برژینسکی: مردم و جهان، اکنون اطمینان کمتری نسبت‌به ایالات متحده دارند؛ ازاین‌رو، موقعیت کنونی مشابه وضعیت بالا نیست.

رئیس‌جمهور: این مسیر را ادامه بدهید و مذاکره را پیش ببرید و برای یک اقدام تنبیهی برنامه‌ریزی کنید.

بر فرض که گزینۀ بالا جواب ندهد، شاه را چه کنیم؟ ادعای سازمان آزادی‌بخش، چقدر قابل‌اعتماد است؟ اگر شاه برود و شهروندان ما آزاد شوند، ما آزاد هستیم تا اقدام تنبیهی و تلافی‌جویانه انجام دهیم. در نظر من، مین‌گذاری ترجیح دارد.

معاون رئیس‌جمهور: ما از واقعیات اصلی آگاهی نداریم.

رئیس‌جمهور: برژینسکی دیدگاه شما چیست؟

دکتر برژینسکی: بستگی دارد که چه برداشتی از رفتن شاه شود. اگر این‌گونه به ‌نظر برسد که ما وانمود کرده‌ایم، وجهۀ بدی خواهد داشت. اگر ایرانی‌ها مخالف آن باشند، کمتر ناخوشایند به ‌نظر می‌رسد؛ ولی من تردید دارم که بتوانیم از چنین برداشتی جلوگیری کنیم؛ همچنین گمان نمی‌کنم که در آن هنگام، اقدام تنبیهی‌ای را که به آن نیازمند هستیم، انجام دهیم.

دریابُد ترنر: اگر او کشور را ترک کند، برای گروگان‌ها خطر فراوانی به‌ همراه خواهد داشت. آیا می‌توانیم با ایرانی‌ها مذاکره کنیم؟

رئیس‌جمهور: این بدترین کار است. درحال‌حاضر رفتن شاه به مکزیک، ضربه‌ای به خمینی خواهد بود. بهتر نیست برژینسکی با دیوید راکفلر، صحبت کند؟

(بحث دربارۀ قراردادها)

رئیس‌جمهور: مجوز شنود مکالمات تلفنی ازطریق دادستان کل: نیوسام با رید[5] دربارۀ رفتن شاه صحبت کند.[6]

ما از چه ابزارهایی برای هشداردادن به خمینی نسبت‌به تبعات برگزاری محاکمه باید استفاده کنیم؟

دکتر برژینسکی: محتوای پیام چیست؟

رئیس‌جمهور: باید بگوییم: 1. برگزاری محاکمه سبب بروز اختلال در تجارت ایران خواهد شد؛ 2. آسیب‌رساندن به هر فردی، منجر به انجام اقدام تلافی‌جویانه می‌شود.

وزیر ونس با مورد اول مخالفت می‌کند.

رئیس‌جمهور: من چگونه می‌توانم به‌عنوان رئیس‌جمهور، اینجا بنشینم و محاکمه‌ها را تماشا کنم؟

دکتر برژینسکی: یا ایرانی‌ها می‌دانند که ما کاری انجام خواهیم داد که در این صورت تکرار این مسئله ازسوی ما مفید است یا آن‌ها نمی‌دانند که در این صورت نیز لازم است تا آگاه شوند.

رئیس‌جمهور: باید فشار بیشتری بر متحدین خود وارد کنیم. همچنین موارد بیان‌شده را نیز باید به اطلاع آن‌ها برسانیم.

ژنرال جونز چگونگی روش‌های محاصره و نیز انواع آن را تشریح می‌کند. مین‌گذاری بهترین گزینه است.

وزیر ونس با تهدید مخالف است.

وزیر براون از دیدگاه ونس حمایت می‌کند. اعزام نظامیان تأثیر بیشتری دارد.

دکتر برژینسکی: تا به اینجا آن‌ها کارهای جسورانه‌ای بدون هشدارهای قبلی ازسوی ما انجام داده‌اند؛ بنابراین می‌دانیم که وقتی آن‌ها ازسوی ما هشداری دریافت نکنند، دست‌ به اقدامات وحشتناکی خواهند زد.

رئیس‌جمهور از معاون خود سؤال می‌کند.

معاون رئیس‌جمهور: این مسئله بسیار دشوار است.

رئیس‌جمهور: این مسئله متحدین ما را تحت فشار قرار می‌دهد. من به‌هیچ‌عنوان نمی‌توانم دست روی دست بگذارم. ما باید درصورت برگزاری محاکمه اقدامی بکنیم.

وزیر ونس: شما مانع پیشبرد این گزینه نخواهید شد.

دریابُد ترنر: خمینی گفته است که شما وعدۀ دروغین می‌دهید. شما باید درمورد این مسئله شفاف‌سازی کنید.

معاون رئیس‌جمهور: آیا این تهدید موفقیت مذاکرات و گفت‌وگوها را به خطر نمی‌اندازد؟ آیا نمی‌شود چند روزی صبر کرد؟ سپس اگر گروگان‌ها آسیب دیدند، آن موقع، شرف و افتخار ملی در اولویت قرار می‌گیرد.

رئیس‌جمهور: شرف و افتخار ملی اولویت اول است.

جودی پاول: هرچقدر بیشتر منتظر بمانیم، بازدارندگی کمتری می‌توانیم داشته باشیم.

دکتر برژینسکی پیشنهاد می‌کند که کانال سازمان ملل را تنها برای مذاکره قرار دهیم و از فرانسه بخواهیم تا تهدید را به تهران منتقل کند.

رئیس‌جمهور: من ترجیح می‌دهم که به کاردار بگویم و اینکه ما فرانسه، بریتانیا، آلمان و سایرین را در جریان می‌گذاریم. هدف من این است که از برگزاری محاکمه‌ها جلوگیری کنم. آقای ونس، شما تصمیم بگیرید که چگونه این مسئله را به گوش خمینی برسانیم. تصمیم من همان است که گفته شد.

وزیر ونس: سفرا از رؤسای دولت‌های پاریس، لندن و بُن[7] خواهند خواست تا پیام تهدید را منتقل کنند. چه کسی به والدهایم اطلاع می‌دهد؟

دکتر برژینسکی: چطور این مسئله را به خمینی منتقل کنیم؟

دریابُد ترنر: انتظام می‌تواند یک کانال ارتباطی باشد.

دکتر برژینسکی می‌پرسد که آیا باید فرایند گفت‌وگو را از ابتکار در موضوع شاه جدا کنیم؟ هر دوی آن‌ها در کنار هم ممکن است بسیار سنگین باشند.

رئیس‌جمهور: مذاکره ثمره‌ای نخواهد داشت.

نسبت‌به دیپلمات‌ها در این مسئله اعتقاد راسخ دارم، ولی تصمیم‌گیری در این زمینه را به سایروس واگذار می‌کنم. درمورد گام‌های تنبیهی آتی، نظر جودی مبنی‌بر بستن بندرگاه‌های آن‌ها، تا زمانی که زندانیان در اسارت هستند خوب است.

پیوست

گزارش[8]

بدون تاریخ

نکاتی که رفیع‌ احمد[9] به فرستادۀ ایران منتقل کرد

1. آزادی کارکنانی که در سفارت ایالات متحده در تهران هستند و اجازه به تمامی کارمندان دولت آمریکا برای ترک فوری کشور؛

2. تشکیل یک کمیسیون بین‌المللی برای بررسی اتهامات نقض فاحش حقوق بشر در ایران، در دوران رژیم گذشته؛

3. دولت ایالات متحده با هرگونه دعوای حقوقی دولت ایران که در دادگاه‌های آمریکا مطرح می‌کند تا دارایی‌هایی را که در نظر خودش، به‌صورت غیرقانونی از کشور توسط شاه خارج شده‌اند برگرداند، مخالفت نخواهد کرد؛

4. تصدیق دولت‌های ایران و آمریکا، مبنی‌بر تبعیت کامل و بی‌چون‌وچرا از اعلامیۀ اصول حقوق بین‌الملل دربارۀ روابط دوستانه و همکاری میان کشورها، براساس منشور سازمان ملل و نیز از مفاد پیمان وین دربارۀ روابط سیاسی[10].

[برگه و چهار پاراگراف (بیست‌ویک سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده‌ است.]

[1]. Carter Library, Plains File, Box 7, NSC/SCC Minutes, 11/15/79–12/12/79.

به‌کلی سرّی؛ حساس. جلسه در کمپ دیوید برگزار شد.

[2]. ونس در خاطرات خود این‌گونه نوشته است که در روز 17 نوامبر:

Vance, Hard Choices, p379

پیشنهاد چهارماده‌ای را به والدهایم منتقل کرده است و او نیز این طرح را به نمایندۀ ایران در سازمان ملل تحویل داده است.

Saunders, “Diplomacy and Pressure,” American Hostages in Iran, p84

سلاماتین (Salamatin) روز 16 نوامبر به نیویورک آمد تا درخواست برگزاری جلسۀ رسمی شورای امنیت برای «طرح» دیدگاه‌های ایران و کمک به دولت این کشور، برای تعامل با دانشجویانی که کنترل سفارت را در اختیار دارند، مطرح کند. سلاماتین به رئیس شورای امنیت پالاسیوس (Palacios) گفت: «وضعیت کنونی به‌گونه‌ای است که دولت برای آزادی گروگان‌ها مجبور به کشتن دانشجویان خواهد شد» (Telegram 5344 from USUN, November 17; National Archives, RG 59, Central Foreign Policy File, D790535–0354.

[3]. Angus Ward

[4]. در نوامبر 1984، آنگوس وارد (Angus I. Ward)، کنسول آمریکا در شهر شنیانگ (Shenyang)، توسط ارتش آزادی‌بخش خلق (People’s Liberation Army) مائو تسه‌تونگ (Mao Zedong)، حبس خانگی شد. وارد درنهایت دستگیر و محاکمه شد و در دسامبر 1949 از کشور اخراج گردید. در زمان این بحران، ترومن و مشاورانش دربارۀ گزینۀ انجام عملیات نجات بحث کردند و با آن مخالفت ورزیدند. در ژانویۀ 1968، کرۀ شمالی کشتی یواس‌اس پوبلو (USS Pueblo) را تصرف کرد. به‌‌مدت یازده ماه، ۸۲ خدمه به‌عنوان اسرای جنگی، در اختیار دولت کرۀ شمالی بودند و شکنجه شدند. در دسامبر 1968، دولت جانسون برای آزادی گروگان‌ها، ضمن اعلام عذرخواهی، اعتراف کرد که کشتی پوبلو درحال جاسوسی بود و به کرۀ شمالی اطمینان داد که ایالات متحده دیگر دست به چنین اقدامی نمی‌زند. هیچ تلاش و عملیات نجاتی در کار نبود. بعداز آزادی خدمه، عذرخواهی نیز کأن‌لم‌یکن شد.

[5]. Reed

[6]. رید به نیوسام گفت که شاه قصد دارد درصورت موفقیت‌آمیزبودن عمل جراحی به مکزیک برود. خواستار مشورت در این زمینه بود و از مشکلاتی که به‌واسطۀ حضورش در آمریکا به وجود آمده است، خجالت‌زده است.

Memorandum from Newsom to Vance, November 23; Department of State, Records of David D. Newsom, Under Secretary of State for Political Affairs, Subject Files, 1978–1981, Lot 81D154, Misc on Shah.

[7]. Bonn

[8]. سرّی؛ بسیار حساس.

[9]. Rafi Ahmad

[10]. Vienna Convention on Diplomatic Relations

منبع: - جلد - - صفحه