سند شماره

شرایط شاه در پاناما

موضوع سند

متن سند

یادداشت دستیار ویژۀ وزیر امور خارجه (رافائل) برای وزیر امور خارجه، ونس، و معاون وزیر امور خارجه (کریستوفر)[1]

واشنگتن، 29 فوریه 1980

موضوع:

شاه و پاناما

امروز عصر از ساعت 3 تا 4:45، همیلتون جردن، پلوید کاتلر و من با آرمائو و بیل جکسون گفت‌وگویی دربارۀ شاه و پاناما داشتیم. آرمائو تقاضای برگزاری این جلسه را کرده بود و بحث را با طرح همان گلایه‌های همیشگی از شیوۀ رفتار پانامایی‌ها با خود، همراهانش و شاه آغاز کرد. او جزئیات قابل‌توجهی را دربارۀ پرداخت‌هایی که مدعی بود به پانامایی‌ها داشته است، مطرح کرد و نیز نمونه‌های مختلفی دربارۀ اینکه چگونه سکونت شاه عذاب‌آور شده است، بیان کرد. او و جکسون همچنین آنچه را که هراس واقعی شاه از استرداد به ایران می‌دانستند، تبیین کردند. صحبت‌های او با این جمله پایان یافت که شاه، خانواده‌اش و او تصمیم گرفته‌اند که شاه باید فوری پاناما را ترک کند و اینکه ما چه کاری برای کمک به این موضوع خواهیم کرد.

در پاسخ به سؤال از اینکه آیا شاه مکان دیگری برای رفتن دارد یا خیر، جکسون گفت هیچ مکان دیگری در دسترس نیست. جکسون در طول سه هفتۀ گذشته، رایزنی‌هایی با اتریش و سوئیس داشت و هر دو در پاسخ گفته‌اند که اکنون امکان پذیرش او را ندارند و همچنین آفریقای‌ جنوبی نیز پاسخ منفی داده است. آرمائو پرسید اگر بر فرض، یک کشور به شاه پناهندگی دهد و او خودش پاناما را قبل‌از آزادی گروگان‌ها ترک کند، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ ما توضیح دادیم که تصمیم‌گیری طبیعتاً با خود اوست، ولی انجام هرگونه سفر توسط شاه، قبل‌از آزادی گروگان‌ها می‌تواند سبب پیچیده‌شدن تلاش‌ها برای آزادی آن‌ها بشود.

پس‌از بحث بیشتر، توافق شد که ما با دو مشکل فوری روبه‌رو هستیم؛ ناراحتی از پانامایی‌ها و نگرانی‌های شاه دربارۀ استرداد به ایران. نسبت‌به موضوع بازگرداندن او به ایران، ما گفتیم که اعتقاد کامل به اظهارات پانامایی‌ها مبنی‌بر عدم استرداد شاه داریم و دلیلی هم نداریم که خلاف این دیدگاه را بپذیریم. نسبت‌به رفتار غیردوستانۀ پاناما با شاه و همراهانش، ما پیشنهاد کردیم که این موضوع، به‌شکلی مناسب با دولت این کشور مطرح شود؛ البته اگر شاه با این کار موافق است.

سپس همیلتون پیشنهاد زیر را مطرح کرد: او آماده است که به‌صورت مخفیانه، هفتۀ آینده به پاناما سفر کند و با توریخوس ملاقات نماید. او آماده است تا دربارۀ دو موضوع رایزنی کند:

1. او دوباره از توریخوس دربارۀ تضمین عدم استرداد شاه سؤال خواهد کرد. همیلتون خاطرنشان کرد این موضوع احتمالاً توریخوس را ناراحت می‌کند، ولی اگر انجام این کار سبب راحتی و آسودگی بیشتر شاه می‌شود، او این کار را انجام خواهد داد؛

2. اگر شاه تمایل داشته باشد، بیل جکسون به همراه همیلتون، نامه‌ای بفرستند که حاوی نمونه‌های مشخص از اخاذی، رشوه و موارد دیگری از سوء‌رفتار با شاه و همراهانش است. همیلتون بدون دادن نامه به توریخوس، نگرانی‌های خاص شاه را با ژنرال مطرح می‌کند.

در پایان جلسه، این‌گونه جمع‌بندی شد که جکسون یا آرمائو با همیلتون در ارتباط باشند تا دریابند که آیا سفر به پاناما اقدامی مطلوب است یا خیر. اگر این‌گونه باشد، همیلتون به این کشور سفر می‌کند و موضوع استرداد را در آنجا مطرح خواهد کرد و درصورت رضایت شاه، به مسئلۀ سوء‌رفتار پاناما نیز اشاره می‌کند.[2]

در آغاز گفت‌وگو، آرمائو دوباره تهدید کرد که به‌صورت عمومی از پاناما و توریخوس انتقاد خواهد کرد؛ اما در پایان جلسه، او از این موضع عقب‌نشینی کرد و به نظر می‌رسید که موافق است سناریوی مربوط به گروگان‌ها چند هفتۀ دیگر نیز ادامه یابد و بعد اظهارنظر عمومی خود را مطرح کند. پیشنهاد همیلتون برای دیدار با توریخوس نیز به کاستن از حرارت آرمائو کمک کرد.

[1]. Department of State, Office of the Secretariat Staff, Personal Files of the Secretary of State, 1977–1980, Lot 80D135, February Chron 1980.

سرّی؛ حساس؛ تنها برای مشاهدۀ گیرنده.

[2]. جردن خاطرنشان کرد که وقتی محتوای این جلسه را به کارتر گزارش داده است، رئیس‌جمهور تصریح داشت که شاه تضمین او و توریخوس را دارد. مبنی‌بر اینکه استرداد انجام نخواهد شد. او همچنین اضافه کرد: «من نمی‌دانم دیگر چه کاری از دست ما برمی‌آید»، کارتر سپس گفت: «می‌توانید به شاه بگویید که من به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده، قول می‌دهم که اگر پاناما تلاش کرد تا او را به ایران بازگرداند، شخصاً دستور می‌دهم که آن هواپیما هدف قرار بگیرد.» من در ابتدا جا خوردم، ولی سپس نیشخندی در چهرۀ او دیدم و سپس هر دوی ما شروع به خندیدن کردیم.