دیدار گنادی کازانکین، دبیر اول سفارت روسیه با استمپل، دبیر اول سفارت آمریکا

موضوع سند

مسائل مختلف سیاسی

مشخصات ارسال سند

از:

محرمانه

به:

1356-09-23- 1977-12-14

متن سند

سند شماره (31)

صورت مذاکره

خیلی محرمانه

زمان و مکان: چهارشنبه 14 دسامبر 1977-23 آذر 56، استیک هاوس تهران

شرکت کنندگان: گنادی کازانکین، دبیر اول سفارت روسیه - جان. دی.استمپل، دبیر اول سفارت آمریکا، تهران

موضوع: خاورمیانه، شاخ آفریقا، سفر پرزیدنت کارتر و اعضای کنگره، گسترش مخالفتها، توطئه ها و موضوعات مختلف

پس از مراجعت از وطن در ماه سپتامبر این دومین باری است که کازانکین را ملاقات می کنم. در رابطه با وقایع اخیر (پرواز غیرمشروع روسیه بر فراز اتیوپی و منفی جلوه دادن مواضع خاورمیانه ای آمریکا توسط پراودا و غیره) از او سؤالاتی کرده و عدم نارضایتی خود را از سیاست کنونی روسیه بدون اینکه مستقیما توهینی کرده باشم ابراز داشتم. گفتگوها در رابطه با موضوعات در زیر خلاصه شده است:

خاورمیانه

بدون مقدمه از او پرسیدم که آیا روسیه می داند که بر سر صلح در خاورمیانه دارد چه می آورد. در جوابم گفت ظاهرا آمریکاییها اجلاس قاهره را خوب به پیش برده اند. جواب من این بود که تشکیل آن به درخواست دو طرف بود نه فقط به خواست آمریکا و درباره بدگونه جلوه دادن بیانات آقای ونس توسط پراودا حمله کردم (مسکو 17870). با بی میلی گفت: «من چیزی در این مقال نمی دانم» و من صحبت در این موضوع را با «بهتر است بدانی، جون دولت شما در این باره اصلاً کمک کننده نیست. بهتراست از بد جلوه دادن مواضع ما دست بردارید ». خاتمه دادم.

ص: 547

سفر کارتر به ایران

کازانکین می خواست بداند که پرزیدنت درباره چه چیزی می خواهد با شاه گفتگو نماید. گفتم که سفر بسیار کوتاه است و تنها رؤسا می دانند که درباره چه چیزی بحث خواهند کرد. کازانکین گفت که بازدید شاه از واشنگتن خیلی بد برگزار شد که مربوط به تظاهرات می شد و من گفتم که برعکس فرصت بسیار خوبی برای دو رهبر بود تا با هم نشسته و به تبادل نظر عقاید شخصی که در واشنگتن ایجاد شده بود بپردازند. کازانکین گفت: «پس همه چیز رو به راه است؟» گفتم: «ظاهرا که این طور است.»

گسترش مخالفت

کازانکین زحمت بسیار کشید و درباره تظاهرات و سخنرانیهای اخیر و غیره به صحبت پرداخت. به آرامی به او گفتم که حتما همانطور که گفته شده او نیز به من خواهد گفت که این تظاهرات به وسیله قدرتهای بیگانه تشکیل شده است.

با صدایی حاکی از پارسایی و رنجش خاطر، او از هرگونه ارتباط با تظاهرات و تظاهرکنندگان امتناع ورزیده گفت که اینها ممکن است نشانگر «اراده مردم» و یا شاید «طرح شده به وسیله شما» باشد. من خندیدم و با سرپیچی از روند بحث عبارت «شما بهتر می دانید» را تحویل دادم. ظاهرا فعالیتهای اخیر محوطه دانشگاه روسها را شگفت زده کرده بود و چون کازانکین درباره جزئیات تظاهرات حتی از طریق مطبوعات نیز چیزی نمی دانست، من نیز سعی در مطلع ساختن او ننمودم.

سفر اعضای کنگره

علاوه بر سفر کارتر و فعالیتهای مخالفین، ظاهرا کازانکین علاقه دارد درباره «گزارشهایی» که درباره سفر نمایندگان کنگره به ایران شده چیزهایی بداند. او گفت که قرار بود یک سفر قبل از کریسمس صورت بگیرد. گفتم: «نه این طور نیست.» ولی با حالتی حاکی از عدم اطمینان گفتم که ممکن است «چند» نفر بعد از کریسمس بیایند. وقتی که در این باره از شخصی به نام زابلوکی نام برد گفتم بعد از سفر پرزیدنت قرار است دو یا سه سفر ترتیب داده شود ولی درباره جزئیات دقیق آن چیزی نمی دانم. (اظهارنظر: کازانکین دیگر درباره اختلافات بین قوه مجریه و مقننه سؤال نکرد، ولی مسلم است که به عنوان شاخصهای اختلاف بین کاخ سفید و کنگره آنها مایل به دانستن چیزهای زیادی درباره سفر اعضای کنگره هستند.)

توطئه های نظامی

کازانکین از شایعه ای مبنی بر یک توطئه نظامی به منظور سرنگونی رژیم و متعاقب آن دستگیری 26-25 افسر ارتش که شنیده بود سؤال کرد. گفتم که در این باره چیزی نمی دانم ولی او به طور مداوم سؤال می کرد که آیا می دانم چه افسر یا افسرانی در رابطه با جاسوسی دستگیر شده اند؟ گفتم که در این زمینه شایعاتی شنیده ام ولی هنوز نتوانسته ام درباره آنها تحقیق کنم.

اظهارنظر: در 15 دسامبر یک روزنامه فارسی گزارش کرد که سرهنگ مقربی به جرم جاسوسی «برای یک قدرت خارجی» محاکمه شد، ولی نه در دنباله و نه بعدا درباره این حقیقت که وی جاسوس روسها بود چیزی نوشته نشد.

ص: 548

پروازهای غیرقانونی روسیه بر فراز اتیوپی

تقریبا در پایان نهار گفتم که از یک چیز دیگر بسیار ناراحت شده ام و آن این است که نمی دانم روسیه بر سر صلح در شاخ آفریقا چه می خواهد بیاورد. وی گفت که روسیه اصرار دارد که اتیوپیائیها در برابر تهاجمات سومالیائیها ایستادگی نمایند. گفتم که این هفته ظاهرا هفته خوبی برای روسها نیست چون اول درباره بیانات وزیر امورخارجه دروغ پردازی کرده اند و حالا هم به طور غیرقانونی بر فراز کشورها پرواز می کنند تا ابتکارات صلح منطقه از طریق سازمان وحدت آفریقا را به انحراف بکشانند. گفتم نمی دانم این کارها بر دتانت آمریکا و شوروی در درازمدت چه اثری خواهد داشت. با خاطرنشان ساختن این موضوع که اینها فقط نظرات شخصی من و بسیاری از افراد دولت من است، گفتم که درباره این پروازها چیز زیادی نمی دانم ولی بهتر است که او در این باره اطلاعاتی به دست آورد، و به همکارانش نیز اطلاع دهد که آمریکاییها و احتمالاً کشورهای دیگر خیلی خوشحال نیستند و احتمالاً بد نخواهد بود اگر «روسیه تجاوز به حریم هوایی یک کشور دیگر را به منظور پیشبرد اهداف توسعه طلبانه خود کنار بگذارد.» کازانکین که از این جواب من در رابطه با پرچم سرخش خوشش نیامده بود با بی اعتنایی گفت: «خوب، این نظر توست ولی نظر من کاملاً فرق می کند.» ما بحث را با اظهار نظر من مبنی بر اینکه بهتر است که روسیه نیز حرکات خود را با احتیاط بیشتر انجام داده و از به هم زدن روند ابتکار صلح سازمان وحدت آفریقا خودداری کند به پایان بردیم. با کمال تعجب کازانکین در این باره نظری اظهار نکرد.

موضوعات مختلف

در طول صرف نهار، کازانکین از اینکه با اعضای بیشتری از سفارت آمریکا آشنا نیست اظهار ناراحتی کرد. من گفتم که کارمندان ما در چند شیفت کار می کنند و او فورا درباره ولادیمیر اسکوترکوورابرت لزارد سؤال کرد. گفتم که آنها اینجا را ترک کرده اند و جایگزین آنها از راه خواهند رسید. به هنگام صرف نهار قبلی کازانکین مرا به حمام سونای کمیسیون تجاری سفارت روسیه دعوت کرده بود. من طفره رفته بودم ولی با تکرار این دعوت گفتم که تا پایان دیدار پرزیدنت از اینجا امکان پذیر نیست. ضمنا نمی دانم هدف از این دعوت به سونا چیست. او با حالت تدافعی گفت: «اگر می ترسی می توانی یکی از افرادت را نیز با خودت بیاوری.» در جواب گفتم که آیا برای آمدن به رستوران ما در سفارت آمریکا اجازه گرفته است و اگربخواهد می تواند یکی از « مأمورین امنیتی خود را همراه بیاورد. » کازانکین خندید و گفت: «تنها می آیم.» من هم گفتم سال بعد وقتی که او به رستوران ما آمد و غذا خوردیم من هم به حمام سونای آنها خواهم رفت. او زیر لب گفت که ترتیب این برنامه داده خواهدشد. (اظهارنظر:

کازانکین اصولاً آماده این تندروی از طرف من نبود و حتی برخلاف معمول نتوانست در برابر عملهای من عکس العملی فوری نشان دهد. در پایان نهار، شدیدا عرق می ریخت (ممکن است زخم معده اش عود کرده باشد) و فراموش کرد که وعده ای برای نهار دیگر بگذارد که قبلاً همیشه قرار را می گذاشت. کلاً با یک نیمه لبخند و حالتی حاکی از رنجش و یا خشم توأم با ادب علیه دولت روسیه برخورد می کردم بدون اینکه به شخص کازانکین توهینی کرده باشم. ولی رفتارم حاکی از این بود که وی یک مقام سیاسی بسیار ضعیفی است، چون راجع به موضوعاتی که من درباره آنها بحث می کردم، چیزی نمی دانست.

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 47 - کتاب 47 - صفحه 547