گزارش وضعیت بودجه دولت موقت از طرف علی اکبر معینی فر

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا در تهران، سولیوان

محرمانه

به: وزارت امور خارجه واشنگتن. دی. سی

1358-01-09- 1979-03-29

متن سند

علی اکبر معین فر - 1

نقطه نظرهای معین فر وزیر برنامه و بودجه

ص: 508

از : سفارت آمریکا در تهران

تاریخ : 29 مارس 1979 - 9 فروردین 1358

به : وزارت امور خارجه واشنگتن. دی. سی

طبقه بندی : محرمانه

شماره سند : 3375

موضوع : (محرمانه) نقطه نظرهای معین فر وزیر برنامه و بودجه

1- (تمام متن محرمانه است).

2- سفارت نقطه نظرهای زیر را از متن مصاحبه ای که علی اکبر معین فر وزیر دولت در سازمان برنامه و بودجه در تاریخ 21 یا 22 مارس با روزنامه نگار خارجی (تایم مالی - حفاظت شود) انجام داده بود، استخراج کرده است. ظاهرا تمام متن مصاحبه منتشر نشده است. نقطه نظرهای معین فر از سطح بالایی از تخصص و وضوح برخوردار نیست که شاید در رابطه با وضع کنونی دولت ایران قابل درک باشد. نقطه نظرهای سفارت نیز به دنبال بعضی از بیانات ایشان در ذیل آمده است.

3- بودجه: برای سه ماه اول سال نو (یعنی 21 مارس تا 21 ژوئین) بودجه «موقتی» طرح خواهد شد که در این مدت باید تمام مشکلات را مطالعه نموده تصمیم نهایی را پیرامون مخارج اتخاذ نماییم، بنابراین ما امیدواریم که در طول سه ماه آینده بتوانیم بودجه سالانه را تعیین نماییم. در وهله اول بودجه برای بخش مخارج تعیین خواهد شد و نه براساس عوارض دریافت شده که عمدتا از میزان محافظه کاری متخصصین امور نفتی ناشی می شود. هدف این است که در زمینه طرح های هنگفت پولی خرج نشود و بودجه امسال حتما به زیادی بودجه سال گذشته نخواهد بود (بودجه سال قبل 2935 میلیارد ریال و یا 41/5 میلیارد دلار به نرخ هر دلار 70/5 ریال بوده است.) و احتمالاً 80-75 درصد میزان بودجه سال 1357 را تشکیل خواهد داد. در بودجه نظامی کاهش هایی به عمل خواهد آمد چون باید قبول کنیم که مخارج دیگری در زمینه رفاه مردمی باید متحمل شویم که عبارتند از: راه های روستایی، تهیه مسکن ارزان قیمت و دیگر نیازهای روستاها و کشاورزی.

اظهار نظر: در نقطه نظرهای کلی وی نمی توان نکات شگفت انگیزی مشاهده نمود، لیکن جالب است که ایشان موضوع مخارج رفاهی را درک می کنند که به نوبه خود مقدار زیادی از مخارج نظامی و پروژه های عظیم را کاهش می دهد. حدس وی درباره بودجه 1358 (یعنی 75 تا 80 درصد بودجه سال 1357)، سطح بودجه را برابر با بودجه 1356 یعنی 2200 میلیارد ریال با 2350 میلیارد ریال خواهد نمود.

4- طرح های اصلی: طرح هایی چون جزیره کیش مناسب حال مردم ما نیست. من مخالف صنعت جهانگردی نیستم ولی قبل از ایجاد هتل های عظیم نیازهای دیگر را باید مورد توجه قرار داد. ما طرح های صنعتی دیگری داریم که در دست مطالعه است، طرح هایی که باید درباره ادامه یا توقف آنها تصمیم بگیریم.

امکان زیادی وجود دارد که چنین طرح هایی یا به تأخیر بیفتد و یا تغییرات کلی در آنها ایجاد شود، طرح دومین لوله گاز (یعنی ایگات 2) یکی از طرح های عظیم ما است که در دست مطالعه می باشد.

اظهار نظر: منبع ما گفت که به شدت سعی می کرده است سئوالات دقیق تری از معین فر در زمینه طرح گاز 2 بنماید، ولی به این نتیجه رسیده است که معین فر و کارمندانش جواب های کافی ندارند، و دیگر اینکه این سازمان هنوز قادر به انجام یک چنین طرحی نیست.

ص: 509

5 - عوارض: روزنامه نگار درباره 14 میلیارد دلار عوارض نفتی در سال 1358 سؤال کرد. معین فر گفت که در این زمینه چیزی برای گفتن ندارد. وی گفت که حداکثر تولید نفتی 6 میلیون بشکه در روز خواهد بود که البته امکان کاهش تولید وجود دارد ولی بیشتر صرف مخارج خواهد گردید. عوارض گمرکی به سبب جلوگیری از ورود کالای تجملی و غیرضروری کاهش خواهد یافت. در بودجه، عوارض مربوط به وام به کشورهای خارجی یا از کشورهای خارجی، وارد نخواهد شد. ما اصولاً نیازی به وام های خارجی نداریم ملت ما تا آنجا پیشرفته است که اگر متوجه نیاز مادی دولت شود حتما جواهرات، انگشترها و دستبندهایش را در اختیار آن قرار خواهد داد. دولت و مردم یکی هستند.

اظهار نظر: گذشته از حماقت معین فر، به نظر نمی رسد که وی تکالیف خود را در قبال بعضی از کشورهای خارجی، گرچه زیاد مهم نیستند. توانسته باشد انجام دهد ولی از نظر سیاسی و در بعضی از موارد از نظر اقتصادی (چون طرح سنگ آهن هنر) عدم انجام تعهدات نمی تواند خالی از اشکال باشد.

6- نتایج لغو پروژه ها: روزنامه نگار پیرامون نتایج لغو قراردادها از معین فر سئوالاتی نمود. معین فر گفت که لغو پروژه ها به معنی بیکاری نخواهد بود بلکه نوع پروژه طوری تغییر داده خواهد شد تا همان بیکاران در جای دیگر به کار مشغول شوند. همچنین از یاد نبرید که ما تعداد زیادی کارمند خارجی در اینجا داشته ایم. وی گفت من قبول دارم در چند ماه اول، بیکاری رایج خواهد شد ولی به تدریج فرصت های شغلی در اختیار بیکاران گذاشته خواهد شد. من به تکنولوژی جدید اعتقاد دارم ولی اگر این تکنولوژی بخواهد موجب بیکاری شود، نباید آن را به کار گرفت. در این باره از راه سازی نام برد و گفت که اگر میزان کارگر غیر فنی چنین بالا باشد باید ماشین آلات را با وجود اینکه خریداری شده اند کنار گذاشت و کارگرها را به کار گرفت.

7- نیمه کاره ماندن پروژه های عمومی: وی گفت مشکلات مربوط به نیمه کار ماندن این طرح ها نه تنها مربوط به قراردادهای خارجی بلکه قراردادهای داخلی نیز هست ما قبل از نوروز شروع به پرداخت کرده ایم که خود به این معنی است که ما بیش از حد پول به بازار تزریق کرده ایم. ما دائما در حال پرداخت هستیم - که البته در حال حاضر ارقامی در این رابطه برای ارائه ندارم. ما به تدریج قرض های دولت را خواهیم پرداخت و به نظر نمی رسد که مشکلات (مالی) چندانی داشته باشیم چون صادرات نفتی ادامه خواهد داشت و امکانات زیادی (از نظر عوارض) برای پرداخت های خود خواهیم داشت.

8 - فساد: البته نه به تحریک مصاحبه کننده، معین فر به فساد «درصد پهلوی» اشاره کرد و گفت در رابطه با مطالعه طرحها باید قبول کرد که طرح های نادرست از طرف دولت انقلابی متوقف خواهد شد.

9- اظهار نظر: براساس نقطه نظرهای روزنامه نگار و دیگر رابطین سفارت از قبیل مقامات سازمان برنامه و بودجه، به نظر می رسد که معین فر و یارانش راه درازی در پیش دارند که به درک مفهوم انقلابی و واقعیت طرح و بودجه و اقتصاد و دولت دست یابند. معین فر اکثر معاونین خود را اخراج کرده است و بنابه گزارش های رسیده نقطه نظرهای دیگر اعضا را نادیده می گیرد و بیشتر ترجیح می دهد که خود را در میان مشاورین سطح پایین و یا اشخاص نوپای سازمان برنامه و بودجه محصور سازد. وزیر پیشین سازمان برنامه و بودجه مهران، به مقام سفارت گفت که معین فر فردی است در «جناح چپ جبهه ملی» و تا حدی دارای شایستگی است ولی از نظر آکادمیک هم سطح اردلان و موسوی نمی باشد. درباره وی اطلاعات دیگری نداریم به جز اینکه وی قبلاً مدیر کل سازمان برنامه و بودجه بوده است.

سولیوان

منبع: کتاب اسناد لانه جاسوسی - جلد 2 - کتاب 2 - صفحه 509