در حال دریافت اطلاعات

لطفا منتظر بمانید!

سند شماره

گزارشی پیرامون روندهای اقتصادی و سیاسی در شبه جزیره عربستان

موضوع سند

گزارشی پیرامون روندهای اقتصادی و سیاسی در شبه جزیره عربستان
مشخصات ارسال سند

از:

سری

به:

متن سند



 




سری


غیر قابل رؤیت برای بیگانگان


فهرست


مقدمه


نگرش کلی


بحرین: کشوری که اداره امور اقتصادی و سیاسی اش حادتر می شود


کویت: کشوری که با رشوه از وقوع انقلاب جلوگیری می کند


یمن شمالی: روابط این کشور با عربستان سعودی توفیقی روبابند است


عمان: کشوری که قرن بیستم را درک می کند


قطر: یک مؤسسه خانوادگی که به وسیله توسعه مورد تهدید قرار گرفته است


عربستان سعودی: نیروهایش را برای پذیرش تحولات توازن می بخشد


یمن جنوبی: خنجری که از پشت به شبه جزیره عربستان فرو رفته است


امارت متحده عرب: فشار در جهت وحدت بیشتر


ضمائم


ضمائم آماری


نمودارها


1- اهمیت انرژی (کشورهای) غیر کمونیست


2- ذخایر انرژی بین المللی


3- اهمیت (این شبه جزیره) به مثابه کمک رسان اقتصادی


غیرقابل رؤیت برای بیگانگان


سری


مقدمه


هدف از این گزارش این است که: (الف) برای گروه دست اندرکار سیاست خارجی زمینه ای اطلاعاتی در مورد کشورهای شبه جزیره عربستان فراهم نماید؛ (ب) فشارهای عمده اجتماعی سیاسی و اقتصادی را جهت ایجاد تغییر در منطقه مشخص نماید و تا آنجا که ممکن است روابط میان این عوامل را باز شناساند؛ (ج) وجوه تشابه و افتراق عوامل تغییر و تحوّل در ایران و کشورهای شبه جزیره عربستان را تعیین نماید. این ارزیابی را به هیچ وجه نباید به عنوان برآوردی از امکان و یا عدم امکان بقاء و تداوم دولتهای حاکم منطقه تفسیر کرد.




روندهای اقتصادی و سیاسی در شبه جزیره عربستان



نگرش کلی


جهش های بهای نفت در اوپک طی سالهای 1973 و 1974 موقعیت شبه جزیره عربستان را در جهان به شدت تقویت نموده، نیروهای عظیمی را برای تغییرات درونی به حرکت در آورده است. طی


ص: 180






چند سال گذشته، کلیه کشورهای منطقه برنامه های اقتصادی تجددطلبانه ای را با شتاب پذیرفته و در پیش گرفته اند، و این امر - آن گونه که در مورد ایران صادق است - ارزشهای سنتی اجتماعی را مورد تهدید قرار داده است. برای بسیاری از این کشورها، این مسئله عوارض منفی ای از قبیل تنگناهای توزیع، تورم شتاب یافته، هر چه بیشتر در معرض نفوذ بیگانه قرار گرفتن، نابرابریهایی وسیعتر درآمد و شیوع فساد را به همراه داشته است. همچون دولت ایران، حکومتهای این کشورها در اختیار خانواده های سلطنتی ای قرار دارند که مایل به تقسیم قدرت خویش با طبقه متوسط در حال پیدایش و رشد نمی باشند.


به هر ترتیب، صرف نظر از این شباهتها، آن کشورها با ایران قابل قیاس نبوده و یا از وجوه تشابه بارزی برخوردار نیستند. هر چند نهادهای دموکراتیک در سراسر منطقه ضعیف می باشند، لکن اکثر کشورها از چنان روشهای سنتی که نفوذ شکایات و خواستهای مردم را به صورت تصفیه شده به مرکز حکومت مقدور می سازد، بهره می جویند. در بسیاری از موارد، رسوم و عرف مذهبی به مثابه عامل مهمی در خط مشی سیاسی مورد توجه قرار می گیرد. در حالی که انقلاب ایران و عواقب ژئوپلیتیکی آن درون شبه جزیره عربستان مایه نگرانی جدی است، به نظر می رسد که اکثر این کشورها، به جای انقلاب به مفهوم واقعی کلمه، با بی میلی تحولات سیاسی تدریجی توأم با کاهش شتاب در روند تجددطلبانه اجتماعی و اقتصادی در آینده نزدیک را برگزیده اند.


شبه جزیره عربستان و جهان تملک منابع عظیم نفتی به شبه جزیره عربستان در جهان مقامی برجسته بخشیده است. وجهه ای که این گونه منطقه در اوپک و در امور مربوط به اعراب کسب نموده است، در غیر این صورت قابل حصول نبود. افزایش بهای نفت در سالهای اولیه دهه 80 - 1970 به کشورهای ثروتمندتر منطقه مسئولیتهای بین المللی وسیعی سپرده است، که دستگاه رهبری و نهادهای موجود در آن کشورها فاقد آمادگی لازم برای پذیرش و ادای آن تعهدات بوده اند.


ذخایر شناخته شده نفتی در شبه جزیره عربستان 48% کل ذخایر جهان آزاد را تشکیل می دهد.


تولید نفت خام - عمدتا در سه کشور واقع در خلیج فارس - به 28% آن ذخایر می رسد. (به نمودار شماره 1 رجوع شود) تخلیه ذخایر در بحرین و عمان هم اکنون نیز بازده را به اوج خود رسانیده است. با وجود آنکه در دو کشور یمن نفتی کشف نشده است، این کشورها نیز از ثروتهای همسایگان خود سود برده اند.


عربستان سعودی بزرگترین تولیدکننده نفت در منطقه بود و پس از اتحاد جماهیر شوروی، مقام دوم را از نظر بازده در دنیا داراست. در نتیجه امکانات بالقوه برای افزایش تولید، عربستان سعودی به عنوان تأمین کننده اصلی و نهائی تلقی شده و کانون فشارهای بین المللی برای پائین نگاه داشتن قیمت نفت می باشد. در گذشته، توان استفاده از ظرفیت مازاد در حقیقت به مثابه اهرمی برای تعدیل بهای نفت اوپک - که به نظر سعودیها ثبات اقتصادی جهان را تهدید می نمود - مورد استفاده قرار گرفته است.


عمدتا به منظور حفظ تنها منبع طبیعی با ارزش خویش، عربستان سعودی، کویت و امارات متحده عربی، سقف تولیدی بر استخراج نفت خود قائل گشته اند. با در نظر گرفتن کاهش تولید نفت خام ایران


ص: 181




در ماههای اخیر و کمبود جهانی متعاقب آن، سعودیها قسمت عمده ای از قدرت نفوذ خویش در خط مشی قیمت گذاری اوپک را از دست داده اند.


عامل دیگری که بر دیدگاه های کشورهای نفت خیز درباره سطح تولید مؤثر بوده است، انباشتگی ارز رسمی خارج آنان است (به نمودار شماره 2 رجوع کنید). علی رغم انگیزه های شتابنده توسعه اقتصادی و برنامه های عظیم مربوط به کمکهای خارجی، جمعیت اندک و تواناییهای ناچیز برای جذب، مانع استفاده کامل از درآمدهای نفتی بوده است. در عرض پنج سال، میزان دارایی ذخیره خارجی رسمی (در تملک دولت) منطقه از نسبت 5% در جهان آزاد به 17% در سال 1978 رسیده است. چهار تولیدکننده اصلی نفت اکنون دارای بیش از 105 میلیارد دلار (دارایی ذخیره) و کل شبه جزیره 108 میلیارد دلار می باشند - که قسمت عمده آن در خزانه های آمریکا و اروپای غربی قرار دارد. عربستان سعودی به تنهائی از دارایی ارزی بیشتری از هر یک از کشورهای آلمان غربی و ژاپن برخوردار است. در نتیجه این ذخایر انعطاف مالی عظیمی ایجاد شده است، به طوری که کشورهای ثروتمندتر قادرند برای 20 تا 45 ماه واردات خود را تأمین نماید - در مقایسه با استاندارد عمومی 5 ماه در کشورهای کمتر رشد یافته (S-NF).


درآمدهای نفتی به طور معتنابهی توانایی تولیدکنندگان بزرگ منطقه را تقویت نموده است. ترس از محاصره شوروی و از اعراب رادیکال (تندرو) - من جمله یمن جنوبی واقع در خود شبه جزیره - کشورهای محافظه کار را واداشته است، که از غرب و خصوصا از ایالات متحده آمریکا طلب حمایت نمایند. در عین حال، این کشورها، از طریق کمکهای وسیع، بر وحدت اعراب تأکید ورزیده اند.


کمکهای اهدایی چهار کشور بزرگ تولیدکننده نفت شبه جزیره عربستان به کشورهای عرب درگیر - مصر، اردن و سوریه - در گردش امور آنان بسیار مؤثر بوده است. کمکهایی همچنین در اختیار همسایگان فقیرتر، نظیر بحرین، عمان و دو کشور یمن، در جهت حفظ ثبات در شبه جزیره، قرار گرفته است.


روی هم رفته این سیاستها حداقل راهی برای نفوذ دولتهای محافظه کار شبه جزیره جهت تعدیل تصمیمات مربوط به امور اعراب گشوده و به حفظ اعتبار خلیج در اخوت عرب کمک نموده است.


کمک به کشورهای کمتر پیشرفته جهان، که بهتر است به دست ودل بازی اجباری تعبیر شود، عمدتا منحصر به کشورهای مسلمان بوده است (به نمودار شماره 3 رجوع شود). این کمک در سال 1977 بیش از میزان کمکی بوده که توسط ایالات متحده آمریکا انجام گرفته است. در حقیقت میزان کمکهای خارجی به عنوان درصدی از تولید ناخالص ملی (GNP) خارق العاده بوده، به 40% برای عربستان سعودی و 10% برای کویت بالغ گردیده است.


رونق اقتصادی ترقی بهای نفت در دهه 80 - 1970، به طور مستقیم یا غیر مستقیم تحرک و پول لازم جهت تنوع در سیستمهای اقتصادی کلیه کشورهای شبه جزیره عربستان را تأمین نمود. این گونه، روند تجدد گرایانه ای آغاز گردید که شکافی روز به روز وسیعتر میان ارزشهای اقتصادی و اجتماعی از یک سو و نظامهای سیاسی که در محدوده این ارزشها بایستی عمل نماید از سوی دیگر، ایجاد می نماید.


ص: 182




لکن، برخلاف ایران، بسیاری از کشورهای منطقه در نیمه دهه 80 - 1970 کاهشی در اهداف توسعه گرایانه خویش آغاز نمودند و هیچ یک، آن همه که ایران بر مسئله دفاع به قیمت رفاه اجتماعی تأکید می نمود، بر این امر اصرار نورزیدند.


در قسمتی از شبه جزیره که بر خلیج فارس واقع است، درآمدهای رو به افزایش نفتی بین سالهای 77 - 1974 رشد اقتصادی واقعی ای را بالغ بر سالیانه 20% در بخشهای (اقتصادی) غیر نفتی همه کشورها ایجاد نمود - بجز کویت که میزان متوسط آن به 8% می رسید - در اکثر موارد فعالیتهای ساختمانی، تجارت داخلی و خدمات دولتی (از دیگر بخشهای اقتصادی) پیشتر بودند. یمن شمالی، با سود جستن از افزایش سریع درآمد آن دسته از اتباع خود که جذب مشاغل موجود در کشورهای ثروتمند نفتی شده بودند، شاهد رشدی در تولید ناخالص ملی خود بود که در سالهای آخر این دوره به سالیانه 17% بالغ می گردید.


در اکثر برنامه های توسعه گرایانه، رفاه اجتماعی از اولویت زیادی برخوردار بوده و امروز در مقایسه با ده سال قبل اغلب اتباع این کشورها در موقعیت مادی بهتری قرار دارند. مدارس رایگان، مراقبت بهداشتی و معافیت از مالیات بر درآمد، بجز در دو کشور یمن، در همه کشورها امری عادی است. برای مسکن و مواد غذایی نیز عموما سوبسید در نظر گرفته می شود. در عین حال، در موارد متعددی توزیع درآمد نابرابرتر شده و فساد به وسیله خاندان سلطنتی شیوع یافته است. حکام و دستیاران ایشان و برخی از مالکین و تجار محتملاً امروزه از عموم شهروندان نسبت به قبل از دوره رونق ثروتمندتر شده اند. این عدم مساوات به خصوص در عمان بسیار چشم گیر است، چون ایادی سلطان قابوس در این کشور از هیچ چیز جهت اقناع مطامع خویش دریغ نورزیده اند.


اگر چه دسترسی به خدمات اجتماعی برای اتباع این ممالک بهبود یافته و سهل تر امکانپذیر است، لکن تنوع طلبی اقتصادی، در اکثر موارد به تنگناهایی در توزیع و تورمی شتاب یافته منجر گشته است.


عقد قراردادهایی که متضمن تشدید تورم بوده اند هزینه ها را بالا برده و بر ضایعات افزوده اند.


هزینه های گزافی صرف طرحهای نمایشی شده و از آن هم بدتر برای طرحهای بی جایی چون احداث چهار فرودگاه بین المللی به فاصله چند صد کیلومتر از یکدیگر در امارات متحده عربی، تلف گردیده است. تعدادی از پروژه های مربوط به صنایع سنگین مستلزم مواد خام وارداتی است و این امر احتمالاً سبب خواهد شد که استفاده از محصولات این صنایع صرف نداشته باشد. طرحهای کشور عربستان سعودی برای ایجاد صنعت پتروشیمی مشتمل بر چنان هزینه های سنگینی است که ممکن است آن دولت ناگزیر از سوبسید مواد مصرفی این تأسیسات باشد، شاید به این صورت آن طرحها ارزش اجرا پیدا کنند.


مشکلات اقتصادی و نگرانیهای روز افزون درباره عوارض اجتماعی تجددگرایی، بسیاری از کشورهای شبه جزیره عربستان را واداشته است که محرکات توسعه گرایانه خویش را در اواسط دهه 80 - 1970 تعدیل نمایند. در سال 1976 عربستان سعودی چندین پروژه صنعتی خود را به تعویق انداخت و اجرای بقیه طرحها را نیز در جریان یک بحران نقدینگی به کناری نهاد. مشکلات بودجه و موازنه پرداخت باعث شد که عمان در سال 1977 هزینه های مربوط به توسعه (اقتصادی) خود را کاهش دهد و کویت در سراسر دهه 80 - 1970 نسبت به رشد اقتصادی موضعی محافظه کارانه اختیار


ص: 183




نمود.


نگرانیهای اجتماعی تعدیل در انگیزه های توسعه گرایانه این ممالک بیانگر ترس از وابستگی روز افزون به کارگران بیگانه برای جبران کمبود نیروی انسانی داخلی و نارساییهای تکنولوژیکی ایشان نیز بوده است.


مصریها، اردنیها و فلسطینیها به مشاغل نیازمند تبحر و یا نیمه حرفه ای و خدمات شهری روی آورده اند. غربیها، اگر چه از حیث تعداد محدودند، نیازمندیهای تکنولوژیک را در اختیار گرفته اند، حال آن که پاکستانیها، هندیها و اهالی کره جنوبی مشاغلی را که نیازمند تبحر و تخصص نمی باشند پر نموده اند. در عربستان سعودی یک سوم از کل جمعیت و بیش از نیمی از نیروی کارگری را بیگانگان تشکیل می دهند. در کویت، قطر و امارات متحده عربی اهالی بومی در حقیقت اقلیتی از جمعیت این کشورها را شامل می شوند.


هر یک از گروههای بیگانه نوعی نگرانی برای دولتهای میزبان ایجاد می کند. حضور فلسطینیها بخصوص دردسر آفرین بوده، موضع کشور میزبان در قبال اختلافات بین اعراب و اسرائیل را تشدید می نماید. غربیها به عنوان ناقلان ماتریالیسم (مادیگرایی) و لیبرالیسم نگریسته می شوند. و آداب و رسوم آسیاییها (چینیها و ژاپنیها و غیره) برای اعراب عجیب و بیگانه است. به استثنای یمنی های ساکن کشورهای نفت خیز، هیچ یک از گروههای بیگانه با هنجارهای (شعایر و آداب و رسوم) بنیادی مرسوم در شبه جزیره عربستان سازگار نمی باشند. بیگانگان مقیم شبه جزیره، مانند مصریها و فلسطینی ها - که بسیاری از آنان تمام زندگی خود را در کشورهای میزبان گذرانده اند - اغلب کمتر از همکاران محلی خود حقوق می گیرند و به ندرت اجازه دریافت تابعیت به آنان داده می شود. بیگانگان معمولاً از مزایای اجتماعی کمتری نسبت به اتباع برخوردارند، این مشی کلی عموما دنبال می شود که مهاجرین را از اقامت دائمی دلسرد نموده و دردسر آفرینان را به سرعت اخراج نمایند.


تجددگرایی در شبه جزیره میان عناصر مذهبی محلی بعضی تشنج ها را به وجود آورده است، هر چند اکثر این اصطکاک ها اکنون تحت کنترل می باشد. مسلمانان سنی منطقه را در اختیار دارند، اما گروههای قابل توجهی از شیعیان در ایالت شرقی عربستان سعودی - آنجا که منابع نفتی کشور قرار دارد - و نیز در کویت وجود دارند، همچنین در بحرین شیعیان 60% جمعیت را تشکیل می دهند. از نظر تاریخی، شیعیان همواره به کارهای یدی در خدمت مالکین زمین و تجار سنی اشتغال داشته اند. نوعا علیه آنان تبعیض روا داشته شده و از تعدادی از مشاغل محروم بوده اند. اختلافات کهن میان شیعه و سنی در یمن شمالی مشکل منطقه ای و قبیله ای نیز به خود گرفته است، اعتقاد بر این است که شیعیان در عربستان سعودی دلبستگی خاصی به جریانات سیاسی ایران ندارند و چنین به نظر می رسد که آنان در سالهای اخیر از جهت اقتصادی تا آنجا که ایجاد تشنج جدی را از آنان سلب نماید، تأمین شده اند.


در بحرین، حامیان (امام) خمینی در میان شیعیان از قدرت بیشتری برخوردارند، نیروهای چپگرا نیز در این کشور قدرتمندند.


ص: 184




عایقهای اجتماعی علی رغم تشنجات سالهای اخیر، اکثر کشورهای شبه جزیره عربستان کمتر گرفتار ناآرامیهای اجتماعی و تلاشهای دانشجویی بوده اند. تاکنون موارد فشاری که روی حکومتهایی با پایه (مردمی) و گسترده تر وارد شده، بدون اغتشاش عمده ای سرکوب گشته است. در بحرین، مخالفت با تعلیق مجلس ملی توسط آل خلیفه حاکم و امتناع آن از مجاز دانستن اتحادیه های کارگری ضعیف بوده، اگر چه گروههای مخالف طی هفته های اخیر برای ایجاد دولتی مسئول و متعهدتر تلاش نموده اند. خاندان صباح (Sabah) در کویت که از تجربه شاه (ایران) نتیجه گرفته است که سرکوبی آزادی بیان سیاسی خطرناک می باشد، مناظره برای بازگردانیدن دستگاه قانون گذاری را ترغیب می کند. با سرکوب شورش در ظفار در اواسط دهه 80 - 1970، مخالفت با حکومت قابوس در عمان لااقل ظاهرا ناچیز بوده است.


هر چند احتمالاً این گمان ضعیفی است لکن ثبات اجتماعی در آن سوی شبه جزیره عربستان که بر خلیج فارس قرار دارد، ناشی از قوام سنتی است. سلسله مراتب حکومتی از مشروعیتی تاریخی برخوردار است که به وسیله عموم پذیرفته شده و بین آن و نهادهای مذهبی بومی (داخلی) مناسبات حسنه ای برقرار می باشد. روند حکومتی که نوعا از ساخت و ترکیب سنتی برخوردار است، بر مبنای وفاداری قبیله ای به خاندان سلطنتی قرار دارد. و این به نوبه خود مستلزم جلب موافقت این خاندان در انتخاب حاکم و تصمیمات مربوط به اداره امور می باشد، حاکم به مثابه نگاهبان ارزشهای معنوی، لااقل به ظاهر خود را با احکام و موازینی که به وسیله مذهبیون معین شده وفق می دهد. تماس او با دیدگاهها و نقطه نظرهای عموم از طریق برپایی متوالی یک مجلس - یا بار عام - به دست می آید که طی آن حتی بی مقدارترین شهروندان نیز می تواند شکایات و مشکلات خویش را ابراز نماید.


مشورتهای متعدد با رهبران قبایل و تجار متشخص نیز دیدگاههای طبقه متوسط را به دست می دهد.


نقش ارتش به عنوان مبنای قدرت سیاسی ناچیز به نظر می رسد. در اکثر موارد مخارج دفاعی بخش نسبتا ناچیز و غیر قابل توجهی از درآمد ملی را تشکیل می دهد و در نتیجه مقادیر مازاد بر احتیاج انعطاف پذیری که این کشورها از نظر مالی از آن برخوردارند، مخارج دفاعی در هیچ موردی از حوائج اقتصادی نکاسته است. قوای مسلح قبل از هر چیز نقشی بازدارنده به عهده دارند به این معنا که وظیفه شان سد نمودن حمله دشمن تا زمانی است که نیروهای خارجی به یاریشان بشتابند. تجهیز ارتش با سلاحهای ظریف و پیچیده تاکنون در ازدیاد توان رزمی آن نقشی نداشته است. به خاطر کشش و جاذبه مشاغل غیرنظامی، اکثر آنان از قدرتی به مراتب پایین تر از آنچه مورد نظر بوده است برخوردارند و این امر کشورهای متعددی را بر آن داشته است که طرحهای سربازگیری را مورد آزمایش قرار دهند، که از نظر اجتماعی نامطلوب می باشد. دو کشور یمن در اقصی نقطه جنوب غربی شبه جزیره استثناء می باشند. دستگاه رهبری یمن جنوبی که تحت رژیم مارکسیستی سازمان یافته بر الگوی شوروی عمل می کند، سلطه سیاسی و اجتماعی خویش را از طریق حزب حاکم سوسیالیست یمن اعمال می نماید. بیشترین پشتیبانی از رژیم از سوی مناطق شهرنشین، به ویژه اطراف عدن صورت می گیرد. هر چند حکومت در گسستن پیوندهای قبیله ای تا حدی موفق بوده است، هنوز مخالفت با آن در برخی نقاط دور افتاده ادامه دارد. دولت یمن که از انقلاب دهه 1960 پایه گرفت و اکنون در قالب


ص: 185




یک دستگاه قانونگذاری تکامل یافته است، پس از گذر از یک رشته کودتاها و قتل نفسها اکنون تحت حاکمیت یک افسر نظامی خشک سر قرار دارد که از پایگاه مردمی ناچیزی برخوردار است. عربستان سعودی که مدت مدیدی است در امور صنعا دخالت می نماید، مقادیر معتنابهی کمک در اختیار حکومت مرکزی و قبایل مختلف قرار می دهد تا تحت هیچ شرایطی از وجود دوستی در پایتخت بی نصیب نماند.


تأثیرات ناشی از ایران علی رغم تفاوتهای متعدد (میان کشور ایران و کشورهای شبه جزیره عربستان)، حوادث (اخیر) ایران یک ناآرامی عمومی را در شبه جزیره عربستان تسریع و تشدید نموده است. سلسله مراتب حاکم به بازبینی امور داخلی خویش پرداخته اند تا میزان آسیب پذیریشان را در قبال دگرگونی وسیعی که ایران تجربه نموده است، تعیین نمایند. طبق گزارشات واصله، بحث درباره اینکه آیا پیشرفت سریع به سوی تجدد عقلایی است یا خیر گسترش می یابد، و در حال حاضر طرفداران محافظه کاری و کاهش در رشد اقتصادی، اکثریت را دارا می باشند. دستوراتی برای تقلیل مصارف تجملی صادر شده و رعایت احکام مذهبی بیشتر تبلیغ می شود. در آینده نزدیک احتمال؛ تولید نفت از سقفهای (حدود) تعیین شده تجاوز نخواهد کرد و کمتر به جمع آوری و انباشتن لوازم و تجهیزات خارجی اهمیت داده خواهد شد.


شواهد چندانی دال بر لیبرالیزه نمودن روند سیاسی موجود نیست (شواهد چندانی مبنی بر بازتر نمودن فضای سیاسی موجود نیست)، لکن در صورت رشد سریع آزادی خواهی در روند سیاست، حکام احتمالاً تنها سقوط خویش را تسریع خواهند نمود. در عین حال، از بعضی تغییرات سیاسی برای تسکین خواسته های طبقه متوسط در حال رشد، نمی توان اجتناب نمود.


از نقطه نظر ژئوپولیتیکی، اعراب شبه جزیره از سویی ناظر احاطه روزافزون منطقه توسط روسها در افغانستان، شاخ آفریقا، و یمن جنوبی بوده و از سوی دیگر شاهد کوتاهی ایالات متحده آمریکا در دفع تجاوز روسیه می باشند. در حال حاضر، آنان در انتخاب میان امتیازات ناشی از استمرار پیوندهای مستحکم با غرب از یک طرف، و حفظ وحدت اعراب و نقش تعدیل کننده ای که خلیج در امور مربوط به آنان بازی نموده است از طرف دیگر، مردد می باشند. آن گونه که از ناآرامیهای منتج از پیمان صلح اسرائیل و مصر برمی آید آنان به احتمال قوی وحدت عربی را انتخاب خواهند کرد.




بحرین


جمعیت: 000/340 نفر، 75% بومی حکومت: سلطنت سنتی تحت فرمانروایی خانواده الخلیفه رئیس کشور: امیر عیسی ابن سلمان الخلیفه مذهب جمعیت بومی: 60 درصد مسلمان شیعی مذهب 40 درصد مسلمان اهل تسنن سطح سواد: 40 درصد درصد محصلین در جمعیت: 25 درصد


ص: 186





تولید ذخیره نفت: 000/50 بشکه در روز در سال 1978 میزان رسمی ارز خارجی: 550 میلیون دلار در ژوئن 1978 تولید ناخالص داخلی: 7/1 میلیارد دلار در سال 1977 میزان نیروهای مسلح: 1600 نفر نیروی پلیس ملی: 2700 نفر بحرین: مدیریت سیاسی و اقتصادی با مشکلات بیشتری روبروست کشور جزیره شکل بحرین که حدود دویست سال است تحت حاکمیت خاندان خلیفه به سر می برد، با بهره برداری از ثروت حاصله از نفت به یکی از مراکز بانکی و تجاری منطقه مبدل گشته است. بحرین، که برای ایالات متحده آمریکا از حیث تأمین امکانات بندری برای نیروی دریایی کوچک خاورمیانه ای آمریکا در خلیج فارس، از اهمیت خاصی برخوردار است، عرفا از منابع تعدیل سیاست منطقه به شمار می رفته است. حکومت بحرین اکنون با ناآرامی روزافزون از سوی مخالفینی روبه رو است که با الهام از تحولات ایران، خواستار مشارکت بیشتر در سیاست و عدالت اجتماعی می باشند. در حالی که تولید نفت این کشور کاهش می یابد، خلفا امیدوارند سلطه خویش را بر دولت به وسیله بالابردن تدریجی سطح زندگی از طریق توسعه خدمات و صنعت سبک، و وعده مدرنیزه نمودن سیاست، حفظ نمایند. اخیرا جمعیت بحرین 000/340 نفر تخمین زده شده است، که تقریبا سه چهارم آن را اتباع بومی تشکیل می دهند.


حکومت بحرین هر چند گاه به گاه از مردم بحرین پیرامون حکومت مشروطه و اصلاح اجتماعی نظرخواهی می شود، لکن حکومت بحرین همچنان یک «الیگارشی» تحت سلطه خاندان خلیفه (آل خلیفه) باقی مانده است. اعضای این خانواده نیمی از کرسیهای هیئت وزرا و اکثر سمتهای دولتی را در اختیار دارند، هزار خلیفه احتمالاً متصدی چنین پستهایی می باشند. عیسی بن سلمان الخلیفه، امیر 45 ساله ای که از سال 1961 حکمران این کشور بوده است، نفوذ شخصی شایان توجهی بر امور مربوط به عموم ملت اعمال می نماید. اهداف عمده او از این قرار است: (الف) حفظ کشور به عنوان یک ذخیره خانوادگی، (ب) ایجاد و توسعه یک بنیان اقتصادی ثابت، (ج) نابودی عواملی که امنیت داخلی کشور را تهدید می کنند، (د) توسعه پیوندهای صمیمانه با همسایگان عرب و کشورهای غربی.


علی رغم فساد و سوء استفاده از حقوق اختصاصی و امتیازات خود، خلفا تاکنون تنها با مقاومت ملایمی از سوی گروههای مخالف مختلف مواجه بوده اند. در حقیقت، امیران بحرین تا اوایل دهه 60 - 1950 ظاهرا بدون کوچکترین مخالفتی به حکومت خویش ادامه داده و تنها در این زمان بوده است که تحت فشار خواسته های مردم جهت تحولات سیاسی، به اندک تغییراتی در قانون اساسی تن می دهند.


متعاقب این جریان، نادیده گرفتن وعده اصلاحات سیاسی و اجتماعی توسط عیسی - من جمله رد اتحادیه های کارگری، تعلیق «مجلس ملی» در سال 1975، قصور در رعایت حقوق دموکراتیک مربوط به پارلمان، و مخالفت با تجدید قدرت حکمران در قانون اساسی - که انتظار می رفت با جنجال


ص: 187




بسیاری مواجه شود، جز با مخالفت بی مایه ای روبرو نشده است.


بحرین: رؤسای دولت


نام                                                                    مقام                                      سوابق فردی


عیسی ابن سلمان الخلیفه                                    امیر         




خلیفه بن سلمان الخلیفه                                     نخست وزیر                             برادر جوانتر امیر


حمد ابن عیسی الخلیفه                       ولیعهد فرمانده کل قوای مسلح                   فرزند ارشد امیر


حبیب قاسم                                                       بحرین


یوسف احمدالشیراوی                                 وزیر بازرگانی و کشاورزی


عبدالعزیز بن محمدالخلیفه                               وزیر صنایع عمران                           برادرزاده امیر


ابراهیم عبدالکریم                                          وزیر آموزش و پرورش


محمد بن مبارک الخلیفه                                  وزیر اقتصاد و دارایی                       برادرزاده امیر                                        


علی محمد فخرو خلیفه                                      وزیر امور خارجه 


ابن عبداله الخلیه                                                وزیر بهداری                           برادرزاده امیر


طارق عبدالرحمن المؤید                                       وزیر مسکن


محمد بن خلیفه ابن حمید                                    وزیر اطلاعات                          برادرزاده امیر


خلیفه                                                              وزیر کشور                            برادرزاده امیر


عبداللّه بن خالد الخلیفه                          وزیر دادگستری و امور اسلامی


عیسی ابن محمدالخلیفه                             وزیر کار و امور اجتماعی                  برادرزاده امیر


مجید الجیشی                                              وزیر امور عامه


ابراهیم محمد حسن حمیدان                          وزیر راه و ترابری                         مسلمان شیعی مذهب


جواد سلیم آل اورید                                  وزیر مشاور در امور کابینه                 مسلمان شیعی مذهب


حسین محمد ال بهارنا                              وزیر مشاور در امور حقوق


 

 

 مخالفت داخلی


خطر اصلی که امنیت داخلی را تهدید می نماید از شکاف مذهبی درون جزیره سرچشمه می گیرد.


شیعیان 60% ساکنین اصلی بحرین را تشکیل می دهند، اما از نظر اقتصادی و سیاسی تحت سلطه سنی ها، که شامل خاندان سلطنتی و اکثر تجار عمده نیز می شود، به سر می برند. طبقه کارگر، ماهیگیران و کشاورزان اکثرا شیعه می باشند. طی سالهای اخیر شیعیان تحرکی به سوی قشرهای بالای جامعه را آغاز نموده اند، اما پیروان دو مذهب، در نتیجه اقدامات سیاسی تبعیض جویانه از جانب سنی ها و حفظ نظامهای قضائی، تربیتی و مذهبی جداگانه از سوی شیعیان، به پیوستگی اجتماعی


ص: 188




ناچیزی دست یافته اند.


موقعیت اجتماعی، اقتصادی پست تر شیعیان بر آنان بسیار تلخ و ناگوار است. در گذشته، آنان در سازمانهای ضعیف ضد حکومتی چپگرا و نهضتهای کوچک کارگری فعال بوده اند؛ هر چند از این کار طرفی نبسته اند. موقعیتهای اخیر شیعیان در ایران الهام بخش نوعی احساس غرور در آنان بوده است.


رهبران مذهبی جوانان شیعه را به اشاعه شعارهای ضدحکومتی ترغیب نموده اند، ظاهرا عواطف ضد سلطنتی و متمایل به (امام) خمینی در میان شیعیان بحرین شیوع یافته است و فعالیتهای گسترده تر ضد حکومتی بسیار محتمل می باشد.


نهضتهای چپگرا که عموما شیعی می باشند نیز همراه تحولات (اخیر) ایران تقویت گردیده است.


مخالفین افراطی در انتظار قدرت یافتن حکومتی چپگرا در ایران که آنان را مشمول حمایت سیاسی و شاید مادی خود قرار دهد، مترصد فرصت اند. هر چند این نهضتها تحت سرکوب مداوم توسط یک سیستم امنیتی نسبتا لایق و کارا تضعیف گشته است، ولی دولت قادر نبوده است از شیوع تدریجی افکار چپگرایانه در میان جوانان بحرینی جلوگیری کند. در حالی که تعداد چپگرایان سازمان یافته از 150 تا 180 نفر تجاوز نمی کند، این عده احتمالاً از همدردی و حمایت هزاران تن از ساکنین بحرین برخوردارند.


رهبران مذهبی شیعه و چپگرایان در مخالفتهای مشترکی علیه رژیم خلیفه سهیم می باشند، لکن احتمالاً در این باره که چه خط مشی ها و سیاستهایی را یک حکومت جدید بایستی دنبال کند، توافق ندارند. تاکنون شواهد کمی از همکاری خود به دست داده اند، اما احتمال کوششهای مشترک آنان علیه رژیم در آتیه افزایش خواهد یافت. حکومت به زودی ناگزیر خواهد بود که با خواسته های شیعیان و چپگرایان در زمینه تقسیم قدرت توافق نماید.


تجددگرایی اقتصادی گسترش اقتصاد چند پایه ای جهت مستعد نمودن شرایط برای آینده ای بدون نفت به عنوان یک استراتژی حکومتی مهم برای تسکین ناآرامیهای سیاسی و اجتماعی به کار رفته است. در حالی که ابتدا دولت بحرین بر توسعه صنایع سنگین همچون پالایش آلومینیم و تعمیر کشتی تأکید می نمود، در سالهای اخیر ساختن جاده ها، تجهیزات بندری، مدارس و وسایل ارتباطی را ترجیح داده است. اولین سیستم فاضلاب و ساختمان یک نیروگاه برق که طرح آن از مدتها قبل تهیه شده بود، در دست تهیه است. قسمت عمده ای از هزینه های بودجه جاری نیز به مسکن و بهداشت اختصاص یافته است.


اولویتهای اقتصادی آینده شامل تأسیس خدمات و صنایع کارخانه ای سبک خصوصی می باشد، که در این محدوده، بحرین از نظر منابع انسانی، موقعیت مکانی و یک سیستم حمل و نقل کاملاً پیشرفته، بر دیگر کشورهای شبه جزیره عربستان از برتری نسبی برخوردار است. طرح جاده ای به عربستان سعودی با هزینه همین کشور ریخته شده است که اگر ساخته شود، با در نظر گرفتن نیازهای آتی مرکز صنعتی جبیل در عربستان سعودی، باعث تحرک صنایع کوچک خواهد شد این جاده تجارت ترانزیت و گمرک سنتی بحرین را نیز گسترش خواهد داد.


متجدد نمودن بخش دفاعی از اولویت اقتصادی ناچیزی برخوردار می باشد. بحرین دارای


ص: 189




کوچکترین و از نظر تجهیزات، فقیرترین نیروهای مسلح در شبه جزیره عربستان است. هزینه های دفاعی به طور ثابت 4% درآمد ملی بین سالهای 77 - 1973 را شامل می شد، هر چند هزینه ها به طور مطلق افزایش یافته است. تحویل سالیانه تجهیزات نظامی (که عمدتا از جهت مالی به وسیله عربستان سعودی تأمین می شود) در همین دوره، به همان میزان یک میلیون دلار باقی مانده است. ظاهرا بحرینیها خطر خارجی عمده ای را احساس نمی کنند. افزایش سلاح آنان هدفی را جز تأمین امنیت داخلی و تسکین ارتش که سلاحهای خود را پست تر از تجهیزات کشورهای همسایه می پنداشت، دنبال نمی کند.


درآمدهای عمومی، رشد اقتصادی و توازن پرداخت توانایی دولت بحرین جهت مدرنیزه کردن و تنوع بخشیدن به اقتصاد آن کشور، در نتیجه چهار برابر شدن قیمت نفت در جهان طی سالهای 74 - 1973 و توسعه سریع در فعالیتهای اقتصادی سراسر شبه جزیره عربستان تقویت گردیده است. هر چند تولید نفت طی سالهای اخیر در حقیقت نقصان پذیرفته است، بحرین که در اوپک عضویت ندارد، در نتیجه افزایش بهای نفت شاهد ازدیاد درآمدهای حاصله از نفت خود - از 75 میلیون دلار در سال 1973 به حدود 500 میلیون دلار در سال 1977 - بوده است. در عین حال نیاز بیشتر به خدمات مالی دولت بحرین درآمدهای غیرنفتی را به بیش از سه برابر افزایش بخشیده و به 125 میلیون دلار در سال 1977 رسانیده است.


تولید ناخالص داخلی واقعی به نسبت متوسط سالانه 11% از سال 1973 به بعد افزایش یافته است و این واقعیت نمودار پایه فوق العاده توسعه یافته درآمد دولت بحرین می باشد. تمام این در بخش (اقتصاد) غیرنفتی به ویژه در زمینه خدمات در حال گسترش بانکی و بیمه انجام گرفته است. سیستم بانکی به خصوص پس از تصمیم دولت مبنی بر ارائه جواز به واحدهای بانکی ساحلی در سال 1974 احیاء گردید. تغییر مکان بسیاری از خدمات بانکی و خدمات دیگر پس از جنگ داخلی لبنان نیز برای بحرین سودمند بود. اداره امور ملی، (من جمله دفاع) و صنایع نیز به سرعت گسترش یافته است.


زراعت که از ابتدا قابل توجه نبود به تدریج اهمیت خود را از دست داده است و در حالی که ذخایر نفتی رو به نقصان می رود، تولید هیدروکربن ها در نتیجه افزایش بهای نفت سهم خود را از تولید ناخالص داخلی همچنان حفظ کرده است.


هر چند رشد سریع اقتصادی و تولید رو به نقصان نفت حساب بازرگانی بحرین را از سال 1973 به بعد تضعیف نموده است ولی موازنه پرداخت به قوت خود باقی است. ذخایر رسمی، که از پشتوانه سرمایه گذاریهای مستقیم قابل توجه (به ویژه در زمینه فعالیتهای ساختمانی) و کمکهای خارجی (اکثرا از سوی صندوقهای عربی مختلف) برخوردار می باشد، افزایش یافته و میزان آن، که در اواسط سال 1978 به 552 میلیون دلار می رسید، با سه ماه واردات برابری می نمود. قروض خارجی نیز در انتهای سال 1977 به حدود 154 میلیون دلار افزایش یافته که از این مقدار 65 میلیون دلار آن پرداخت شده است. به هر ترتیب، نسبت بدهی به خدمات در بحرین در آن سال تنها یک درصد بوده است و بدین گونه محل فراوانی جهت گرفتن قروض بیشتر از خارج باقی می ماند.


ص: 190




قطع روند تجددگرایانه اگر چه در نتیجه رونق اقتصادی اکثر مردم بحرین بدون تردید از رفاه مادی بیشتری بهره مند گشته اند، نیل به تجددگرایی ناگزیر برخی مشکلات اجتماعی، سیاسی را نیز به همراه داشته است. این گونه به نظر می رسد که تجددگرایی فاصله ای را که عرفا میان درآمد سنی های ثروتمند و شیعیان فقیر موجود بوده است، افزایش داده و به رشد قابل توجهی در نیروی انسانی کنترل ناپذیر اتباع سابق این کشور منجر شده است. در عین حال روابط اقتصادی مستحکم تر با عربستان سعودی، بر نفوذ و سلطه فراوان این کشور در خط مشی کلی بحرین افزوده است.


توزیع نادرست ثروت توسعه سریع اقتصادی روابط متشنج معمول میان سنی ها و شیعیان را تشدید نموده است. کلیه سکنه بحرین از امکانات تحصیلی، بهداشتی و مسکن بهتری سود جسته اند و درآمد سرانه به وجه قابل ملاحظه ای - یعنی 270 دلار از سال 1973 به بعد، تا 5000 دلار در سال 1977 - افزایش یافته است. به هر ترتیب برگزیدگان سیاسی، مالکین زمین و تجار، که عمدتا سنی می باشند، بیش از کشاورزان (که مورد قصور واقع شده اند) و کارگران (که اضافه درآمدشان در نتیجه تورم مضاعف به هدر می رود)، از رونق اقتصادی سود برده اند.


مشکل اتباع بیگانه تا سال 1974 بحرین تنها کشور واقع در خلیج فارس به شمار می آمد که از نیروی انسانی متخصصی مازاد بر احتیاج خود برخوردار بود. از آن زمان به بعد، رونق اقتصادی نیاز به کارگرانی را که ترک تابعیت ممالک دیگر نموده و حدود نیمی از نیروی کارگری فعلی آن را تشکیل می دهند، افزایش داده است. برای جلوگیری از سلطه یک ملیت بیگانه خاص بر نیروی کارگری، حکومت بحرین استخدام اتباع کشورهای دیگر خاور دور را بیش از استخدام کارگران هندی و پاکستانی تشویق می نماید. هندیها و پاکستانیها اکنون به 23000 نفر بالغ گشته و حدود 60% کارگران بیگانه را شامل می شوند هزار و پانصد فلسطینی مقیم بحرین به عنوان کارگران متخصص به حسابداری، مدیریت معلمی و خدمات شهری اشتغال دارند. هر چند به علت برخورداری از برخی مزایای دولتی چون تحصیل رایگان و بهداشت، اتباع سابق (کشورهای دیگر) چندان فعالیت سیاسی ندارند، با این همه آنان اغلب مورد خشم و انزجار اتباع بحرین قرار می گیرند، به ویژه اگر شغلهای حرفه ای و تخصصی را اشغال نمایند. حکومت بحرین به ویژه در مورد وابستگی خدمات شهری به بیگانگان نگران است. خط مشی دولت مبنی بر استخدام انحصاری اتباع بحرین (بحرینیزاسیون) که چندین سال است آغاز گردیده است، هنوز بایستی این وابستگی را کاهش دهد.


نقش عربستان سعودی کمکهای افزایش یافته و پیوندهای صنعتی و مالی در حال توسعه، نفوذ عربستان سعودی بر بحرین را افزوده است. آل خلیفه که دارای پیوند فامیلی با خاندان سلطنت عربستان سعودی و کویت می باشد،


ص: 191




مایل است خط مشی آنان را در امور داخلی و خارجی دنبال کند. بدون تردید عدم موافقت عربستان سعودی با تجربه پارلمانی بحرین تصمیم عیسی را مبنی بر تعلیق این تجربه، پس از آنکه لیبرالیزاسیون (ایجاد فضای باز سیاسی) مخالفت با حکومت وی را احیاء نمود، راسخ تر نموده است.


چشم انداز علی رغم فروکش نمودن تشنجهای اجتماعی و سیاسی، اکثر عواملی که موجب انقلاب ناگهانی در ایران گردیدند در بحرین موجود نبوده و یا آنکه دچار پراکندگی و از هم پاشیدگی می باشند. از آنجا که تولید نفت در بحرین ناچیز و رو به نقصان است، جریان ثروت به داخل کشور به اندازه کشورهای عضو اوپک نبوده است. همچنین بحرین مدتهاست که صاحب ثروتی بوده است که پیشرفت اقتصادی این کشور را طی چندین دهه به اعتدال فراهم نماید. نیروی کارگری عظیم بومی بحرین باعث شده است که این کشور کمتر از بسیاری از همسایگانش به نیروی بیگانه متکی باشد. به علت رشد فرهنگی سکنه بحرین من جمله زنان، احتمالاً اتباع بحرین عاقبت حرفه هایی را که در تملک اتباع سابق دیگر ممالک می باشند، اشغال خواهند نمود.


اما قابلیت انعطاف آل خلیفه احتمالاً بهترین بیمه ای است که کشور بحرین علیه عدم ثبات سیاسی دارا می باشد. دولت بحرین بر این امر واقف است که این کشور در زمینه توسعه صنایع سنگین قادر به رقابت با کشورهای دیگر نیست، و از این رو خط مشی اقتصادی خود را بر رفاه اجتماعی و صنایع سبک متمرکز نموده است. در حالی که دولت اتحادیه های کارگری را غیر قانونی اعلام کرده است، قوانینی برای تنظیم شرایط کار وضع نموده و طیفی از مزایای اجتماعی را که به تدریج در حال گسترش می باشد برای سکنه بحرین فراهم نموده است.


امیر بحرین طبقه متوسط را به درون دولت جذب نموده و حتی چندین مشاور از جمله دو وزیر کابینه را از میان شیعیان منصوب نموده است. همچنین خاندان حاکم (آل خلیفه) در پی به کار گماردن مجلس ملی دیگری است که فاقد تأثیرات تزلزل آفرین مجلس گذشته باشد و ضمنا تقسیم قدرت را تا آن حد امکانپذیر نماید که در صورت بروز ناآرامی عمومی شبیه ایران بتوان سرزنش و تقصیر را نیز تقسیم نمود.




کویت


جمعیت: 2/1 میلیون، 47 درصد بومی


حکومت: سلطنت تحت فرمانروایی خانواده صباح


رئیس حکومت: امیر جابرالاحمد آل جابرالصباح


مذهب جمعیت بومی: 20 درصد مسلمان شیعه مذهب 80 درصد مسلمان سنی


سطح سواد: 40 درصد


تولید نفت: 1/2 میلیون بشکه در روز در سال 1978


ذخیره ارز خارجی رسمی: 9/26 میلیون دلار در ژوئن 1978


تولید ناخالص داخلی: 8/12 میلیارد دلار در سال مالی 1977


ص: 192





میزان نیروهای مسلح: 9500 نفر نیروی


پلیس ملی: 15200 نفر


کویت کشوری که به یاری رشوه از وقوع انقلاب جلوگیری می کند! در شبه جزیره عربستان کویت کشور کوچکی است که از نظر ثروت غنی ترین، از نظر سیاسی پیچیده ترین و از نظر سیاست خارجی بیگانه گراترین آنهاست. طی دهه گذشته، خاندان حاکم الصباح از طریق مشورت با خانواده های تجار برجسته و رهبران قبایل در رابطه با مسائل گوناگون نشان داده است که تا حدودی بر نیاز تجددگرایی سیاسی واقف است. علی رغم تعلیق «مجلس ملی» و تأدیب مکرر رسانه های گروهی، این خاندان قادر به تسکین مخالفتها و حفظ دولتی معتبر و با ثبات بوده است، روی هم رفته بیشتر از آنرو که خاندان الصباح برای کویتیها بالاترین استاندارد زندگی را فراهم نموده است، به نظر می رسد که این خاندان کنترل زمام قدرت را به دست دارد.


به هر ترتیب انتظار می رود که فشار از جانب شیعیان بی قرار و جوامع متشکل از اتباع دیگر کشورها تحولات اجتماعی و سیاسی را طی سالهای بعد تسریع نماید. به علاوه، آشوب چند ماهه اخیر ایران تمام کشورهای شبه جزیره را در مقابل نیروهای بالقوه تحول را آسیب پذیر نموده است.


حوادث خارج از مرزهای کویت و خارج از کنترل این کشور همچون قرارداد صلح اعراب و اسرائیل یا کشمکشهای موجود در یمن و لبنان، می توانند موجد انعکاسات و عوارضی در این کشور باشند که تسلط بر آن برای خاندان الصباح مشکل و پر زحمت خواهد بود.


نوع و روش حکومت:


حکومت کویت که پس از استقلال از سلطه بریتانیا در سال 1961 اسما یک پادشاهی مشروطه بود از سال 1756 به بعد تحت سلطه الیگارشی خاندان الصباح بوده است. جانشین «امیر» که در رأس حکومت قرار دارد، از طریق اجماع اعضای ارشد خاندان سلطنتی انتخاب می شود. سنت مقتضی است که «امارات» بین دو شاخه این خاندان به نوبت تعویض گردد، و به موجب قانون اساسی، «مجلس ملی» بایستی انتخاب جانشین را تصویب نماید. اما در واقع هر دو شرط احتراما نقض و یا نادیده گرفته می شوند. امیر فعلی جابرالاحمد الصباح از ژانویه سال 1978 تاکنون سلطنت نموده است. برای بیش از ده سال پیش از جلوس بر تخت سلطنت، جابر به عنوان ولیعهد و صدر اعظم نقش عمده ای در سیاست کویت بازی نمود. امیر به یاری مشورت با مشاوران معتمد، کابینه و دیگر اعضای خاندان صباح حکومت می نماید. خاندان سلطنتی اکنون 9 کرسی از 22 کرسی کابینه را که شامل کلیه پستهای کلیدی می باشد در اختیار دارد. رهبران اصلی قبایل خانواده های تجار برجسته، رهبران مذهبی و افسران عالیرتبه ارتش در رابطه با مسائل مهم مربوط به خط مشی سیاست مورد مشورت قرار می گیرند. احزاب سیاسی ممنوع می باشد و فعالیتهای سیاسی از اتباع سابق کشورهای دیگر (مقیم کویت) پذیرفته نیست.


در سال 1976، متعاقب گذراندن لوایحی از طریق پارتی بازی و رشوه توسط چپیها که از دیدگاه خاندان سلطنتی مضر بر سیاست خارجی تلقی گردید، مجلس ملی منحل شد. این حرکت به ویژه


ص: 193




انزجار جوانان کویتی را که در خارج تحصیل نموده و خواهان نقش بیشتری در اداره امور مملکت می باشند برانگیخت. الیگارشی حاکم که به این نتیجه رسیده بود که شاه (ایران) تخت خود را تا حدودی به خاطر ایجاد اختناق سیاسی از دست داده است، اخیرا مناظره ای در باب برقراری مجدد مجلس به راه انداخت.


علی رغم وجود چندین دسته بندی درون دو شعبه خاندان سلطنتی، حاکم فعلی قادر بوده است همبستگی و نظم این خاندان را حفظ نماید. انتصاب جنجال آفرین سعدالعبداللّه الصباح پسر عموی وی به عنوان ولیعهد و صدراعظم و انتصاب دیگر وزراء توسط او، در میان خاندان سلطنتی به خوبی پذیرفته شده است. هر چند فساد خاندان سلطنتی انتقاد عموم را برانگیخته، اما این فساد نسبت به دیگر اماکن شبه جزیره عربستان از وسعت کمتری برخوردار است. به هر ترتیب، خاندان صباح اکنون به تجدید نظر در مورد نقش اعضای خود در فعالیتهای مالی و تجاری داخلی مشغول می باشد. به خانواده های ثروتمند تذکر داده شده است، که از اسراف در تجملات بپرهیزند.


روابط با نیروی کارگری در صورتی که افکار عمومی در این جهت شکل گیرد که در حق کارگران ظلم روا داشته می شود و نفوذ سیاسی به طرزی افراط آمیز مورد سوء استفاده قرار می گیرد، نیروی کارگری سازمان یافته می تواند مشکلی ایجاد کند. اتحادیه های صنفی در این ناحیه جزء سازمان یافته ترین (مؤسسات) بوده، در حالی که نمایندگی یک سوم از نیروی کارگری بومی را عهده دار می باشند. این اتحادیه ها بالقوه قادرند فعالیت اقتصادی را در محورهای کلیدی و عمده متوقف نمایند. چهارده اتحادیه ای که «فدراسیون عمومی کارگران کویتی» را شامل می شوند از کارمندان صنعت نفت، بانکها و نه (9) وزارتخانه تشکیل یافته اند. رهبران اتحادیه ها چپگرا یا کمونیست می باشند، در حالی که اعضای معمولی نسبت به سیاست بی تفاوت هستند. دولت تاکنون بر رادیکالیسم سیاسی به طرز موفقیت آمیزی مسلط بوده، و فعالیت اتحادیه ها را به مسائل بسیار جزئی مشغول داشته است.


تقسیم ثروت حاصله از نفت ملایمت تشنجات سیاسی داخلی نشانگر تقسیم ثروت حاصله از نفت کشور میان اتباع این کشور می باشد، که البته بایستی میان آنان و اتباع سابق کشورهای دیگر که جمعیت بسیاری را در کویت شامل می شوند، تمایز داده شود. طی سالهای 74 - 1973 کویت در نتیجه افزایش بهای نفت ثروت عظیم بادآورده ای به دست آورد در حالی که تا آن زمان نیز بیش از بیست و پنج سال از ثروت حاصله از نفت سود جسته بود. درآمدهای نفتی از 2 میلیارد دلار در سال 1973 به 9 میلیارد در سال 1977 افزایش پیدا نمود. کویت این درآمدها را در جهت بهبود وضع کشوری به کار برده است که در گذشته نیز از جهت رفاه اجتماعی از پیشرفته ترین کشورهای جهان محسوب می شده است.


* اشتغال برای همه اتباع تضمین گشته است. در صورت عدم اشتغال افراد در مشاغل غیردولتی، دولت آنان را به استخدام خود در می آورد.


ص: 194




* مسکن (که اغلب شامل تدارک زمین و اعتبار می باشد) به بهای کسری از بهای واقعی خود فراهم است.


* به مواد غذایی سوبسید (کمک هزینه دولتی) تعلق می گیرد.


* درآمد فاقد مالیات می باشد.


* تحصیل رایگان برای عموم، بهداشت و آب و برق و تلفن به صورت رایگان برای کلیه اتباع فراهم است.


تنها نقیصه عمده در رفاه گرایی کویتیها کمبود مسکن برای قشر کم درآمد مردم است، زیرا بنای ساختمان همگام با تقاضا نبوده و قادر نیست پاسخگوی آن باشد.


هر چند جمعیت شیعیان بومی این کشور که به 110 هزار نفر بالغ می گردد (20% کل جمعیت بومی کویت) در ثروت حاصله از نفت شریک گشته اند، با این همه هنوز از برخی تبعیضات سیاسی و اجتماعی رنج می برند. از نظر مالی شیعیان مجموع «بسیار موفق بوده اند و ظاهرا ناآرامی مدنی برای ایشان همانقدر زیان بخش است که برای برادران سنی مذهبشان، اگر چه اخیرا شیعیان - من جمله خانواده های تجاری مرفه - تظاهراتی به پشتیبانی (امام) خمینی برگزار نمودند و احتمالاً برای کسب آزادی سیاسی بیشتر اصرار خواهند ورزید، اما آنان بیش از آن مرفهند که به انقلابیون حقیقی مبدل گردند.


در حالی که اتباع کویت از مزایای ثروت حاصل از نفت برخوردارند، خارجیان که به اکثر مشاغل یدی و حرفه های تخصصی درجه 2 در رابطه با مدیریت اشتغال دارند، از بخت کمتری بهره مند می باشند. اتباع کشورهای دیگر که 53% جمعیت 2/1 میلیون نفری این کشور و 70% نیروی کارگری را تشکیل می دهند، در مقابل کار مشابه از اتباع اصلی حقوق کمتری دریافت می کنند و از نظر مسکن در سخت ترین شرایط به سر می برند. مشاغل پردرآمد و مالکیت زمین، تشکیل احزاب سیاسی و شرکت در هر گونه فعالیت سیاسی برای آنان ممنوع است، طبق قوانین مشکل مربوط به حق تابعیت، تنها تعداد اندکی از خارجیان می توانند به تابعیت این کشور درآیند.


محرومیت از مالکیت اموال و فعالیت سیاسی، در میان کسانی که تبعه این کشور نیستند به ویژه فلسطینیها، ایجاد تنفر و خشم می نماید. سیصد هزار فلسطینی بزرگترین گروه خارجیان را تشکیل می دهند. آنان 25% مشاغل مربوط به خدمات شهری شامل بسیاری مناصب کلیدی را در اختیار دارند. قوای امنیتی از نزدیک فلسطینیها را تحت کنترل داشته و گاه به گاه اغتشاش آفرینان فلسطینی را از کشور اخراج می نمایند. خطر از دست دادن مشاغل مؤثرترین عامل بازدارنده فلسطینی ها از فعالیت سیاسی بوده است. به هر ترتیب، صرف قدرت حاصله از کثرت فلسطینی ها همچنان موجب نگرانی خاندان سلطنت می باشد.


گردش ثروت حاصله از نفت با پندگیری از اشتباهات گذشته، دولت کویت کنترل منابع نفتی خود را طی سالهای دهه 1970 به دست گرفته و این سیاست موجب تسکین ناآرامیهای اجتماعی و سیاسی گشته است. به منظور حفظ ذخایر نفتی برای نسلهای آینده، استخراج نفت کاهش پذیرفته است. در نتیجه افزایشهای مستمر در


ص: 195




بهای نفت، کاهش استخراج تاکنون مانع سیر صعودی درآمدهای حاصله از نفت از سال 1975 نبوده است. از سال 1973 تاکنون رشد (اقتصاد) غیر نفتی به میزان متعادل سالانه 8% نگاهداشته شده است، حتی طی دوران قبل از سال 1973، دولت کویت که ظرفیت محدود سرمایه گذاری داخلی را دریافته بود، به سرمایه گذاری عظیم در خارج از کشور همت گماشت. سالهاست تجربیات سرمایه گذاری خارجی کویت از دیگر کشورهای عربی تولیدکننده نفت پیشرفته تر بوده است.


طی سالهای دهه 1970، سیاست نفتی دولت تصویر بارزتری از منفعت جویی ملی را به نمایش گذارده است. از سال 1973 به بعد، استخراج نفت از 3 میلیون بشکه در روز به 2 میلیون بشکه کاهش یافته است. با این حساب، ذخایر نفتی قطعی و احتمالی کشور که 80 میلیارد بشکه تخمین زده شده است برای صد سال کفایت خواهد نمود. دولت بهره جداگانه ای برای استخراج نفت مقرر کرده و مالیاتها و حق الامتیازاتی را که به وسیله کمپانیهای خارجی فعال در کشور پرداخت می شوند افزایش داده است. مالکیت بخش (اقتصاد) نفتی که در سال 1975، 70% تولید ناخالص داخلی را تأمین می نمود کاملاً در اختیار دولت قرار گرفته است.


در زمینه های غیرنفتی، توسعه و پیشرفت (اقتصادی) داخلی بر حمل و نقل، ارتباطات، خدمات اجتماعی و پایه صنعتی تمرکز یافته است. در زمینه صنعت، بخشهای (اقتصادی) مربوط به صادرات که بر صدور سرمایه استوار است و از نفت و گاز به عنوان منابع انرژی و مواد خوراکی خود استفاده می نمایند، مورد تأکید قرار گرفته اند.


کویت: رهبران حکومت


نام                                                                     مقام                                      سوابق(1)


جابرالاحمد الصباح(2)                                              امیر


سعد العبداللّه الصباح(2)                                     نخست وزیر                              از بستگان دور امیر


جابر علی الصباح(2)                                  معاون نخست وزیر وزیر اطلاعات             از بستگان دور امیر


صباح الاحمد الصباح(2)                              معاون نخست وزیر و وزیر امورخارجه           برادر ناتنی امیر


خالد الاحمد الجابرالصباح(2)                               وزیر امور دیوانی امیر                        برادر ناتنی امیر


عبدالوهاب النفیسی                                       وزیر بازرگانی و صنعت


سلیمان زیدالخالد                                                 وزیر ارتباطات


سالم الصباح السالم الصباح(2)                                وزیر دفاع                       از بستگان دور و فرزند امیر


جاسم خالد المرزوق                                      وزیر آموزش و پرورش


حمد مبارک العیار                                               وزیر آب و برق


عبدالرحمن سلیم العتیقی                                    وزیر دارایی


دکتر عبدالرحمن العوضی                                      وزیر بهداری


---                                                                   وزیر مسکن


نواف الحمد جابرالصباح(2)                                     وزیر کشور                                    برادر ناتنی امیر


ص: 196




عبداللّه المفرح                                                 وزیر دادگستری


سلمان الدویج الصباح(2)                               وزیر امور حقوقی و اداری                           برادرزاده امیر


علی الخلیفه الصباح(2)                                          وزیر نفت                                      برادرزاده امیر


محمد العدسانی                                              وزیر برنامه ریزی


حمود یوسف النصیف                                         وزیر امور عامه


یوسف جاسم الحاجی                                وزیر امور مذهبی و اسلامی


عبدالعزیز محمود بوشهری                             وزیر کار و امور اجتماعی


عبدالعزیز حسین                                         وزیر مشاور در امور کابینه


1- عبدالمطلب الکاظمی وزیر نفت کویت در سالهای 78 - 1975 تنها شیعی مذهبی بود که توانسته بود در کابینه سمتی کسب نماید، بقیه اعضاء سنی مذهب می باشند.


2- اینان اعضای انتسابی خانواده حاکم می باشند. اعضای کابینه شاخه های متعدد خانوادگی را نشان می دهد که رقبای یکدیگر نیز به حساب می آیند.


دولت کویت عموما پروژه هایی را برگزیده است که در صحنه اقتصاد بین المللی قادر به رقابت بوده و نسبت به استانداردهای (موازین) معمول تجاری از سود کافی برخوردار باشند. بر خلاف ایران و دیگر کشورهای کمتر توسعه یافته، کویت از نمایشهای بیش از حد تجملی و پر دردسر در زمینه صنعت اجتناب ورزیده است.


علی رغم مخارج فراوان برای ایجاد تنوع اقتصادی، دولت دارای مازاد بر درآمد نیز می باشد.


موجودی ذخیره رسمی از 7/3 میلیارد دلار در آخر سال 1973 به 6/9 میلیارد دلار در اواسط سال 1978 افزایش یافته است. به علاوه این کشور دارای موجودی غیر ذخیره ای بالغ بر 3/17 میلیارد دلار در خارج از کشور می باشد، که اکثر آن در ایالات متحده آمریکا و بریتانیا سرمایه گذاری شده است. درآمد حاصله از این موجودی در پنج برابر شدن درآمدهای غیر نفتی طی سالهای 77 - 1974 مؤثر بوده است و دولت امیدوار است که این درآمد توسعه اقتصادی را با وجود کاهش ذخایر و استخراج نفت، تداوم بخشد. اکنون دولت کویت مقرر داشته است که 10% از درآمدهای حاصله از نفت به «صندوق ذخیره نسلهای آینده» که در خارج به کار گرفته می شود، واریز گردد. درآمدی که از این کار به دست می آید در خود صندوق نگاهداشته می شود و حداقل به مدت 25 سال نمی تواند به عنوان بودجه مورد استفاده قرار گیرد.


سیاست خارجی کویت سیاست خارجی خود را بر کسب و موازنه حمایت سیاسی همسایگان خود استوار نموده است و این مسئله حاکی از آسیب پذیری نظامی و جغرافیایی این کشور می باشد. کویت در جستجوی آن است که خلیج فارس را از ستیزه جویی یک قدرت بزرگ دور نگاه داشته و با کلیه کشورها روابط دوستانه برقرار نماید. حمایت جدی کویت از وحدت عربی به منظور آن است که وی را از اشغال و تجاوز به وسیله دیگر کشورها و انقلابی رادیکال که به پشتیبانی بیگانه ممکن است در این کشور به وقوع بپیوندند، در امان دارد. هرگونه شکافی در صفوف اعراب، به خصوص در رابطه با مسئله


ص: 197




فلسطین، به عنوان خطری تلقی می شود که امنیت داخلی و خارجی این کشور را تهدید می نماید. هر چند این کشور نسبت به مسئله فلسطین همفکر و همدرد است، با این همه اگر به خاطر کثرت جمعیت فلسطینیهای مقیم این کشور نبود، احتمالاً خط محافظه کارانه تری را در رابطه با این مسئله دنبال می نمود. گسترش درآمدهای حاصله از نفت بر نفوذ خارجی کویت افزوده است. طرح یاری رسانی کویت - که این کشور در میان کشورهای تولیدکننده نفت عضو اوپک، جزء اولین مبتکرین آن می باشد - اکنون یکی از مهمترین ابزار در خدمت سیاست خارجی این کشور به شمار می رود.


کویت که در میان یاری رسانان جهان مقام چهارم را دارا می باشد، از بالاترین نسبت کمک به تولید داخلی ناخالص (حدود 10%) برخوردار می باشد. بین سالهای 77 - 1974، مجموع این کمکها به 8/2 میلیارد دلار بالغ گشته و بین 40 کشور مختلف توزیع گردید. بیش از سه چهارم این مقدار به کشورهای عرب، به ویژه کشورهای در حال ستیز (خط مقدم - م) تعلق گرفته است. به منظور حفظ پشتیبانی فلسطینیهای داخلی، کویت به سازمان آزادی بخش فلسطین و صندوق کمک به اردوهای پناهندگان مربوط به سازمان ملل متحد نیز یاری نموده است.


اگر سیاستهای سیاسی و اقتصادی قادر به جلوگیری از تجاوز خارجی نباشند، کویت ناچار خواهد بود که بر نیروهای نظامی ناچیز خود تکیه کند. نیروهای مسلح کویت که عمدتا از عشایر داخلی تشکیل می شود، تنها شامل بر 9500 نفر می باشد. نیروی پلیس ملی که بالقوه ممکن است ارتش را یاری نماید بر 15200 نفر بالغ می گردد. در نتیجه مشکلاتی در جذب داوطلب سربازی، کویت به تازگی خدمت وظیفه اجباری را وضع نموده است.


خاندان سلطنتی دریافته است که قادر به دفع یک تهاجم وسیع نظامی نخواهد بود. از اینرو استراتژی وی بنای یک قوای دفاعی است که قدرت کافی برای متوقف نمودن مهاجم تا کسب کمک خارجی را دارا می باشد. در سالهای 77 - 1976، کویت معاینه کامل و اصلاحات عمده ای را در رابطه با نیروهای مسلح خود آغاز نمود، به این منظور مسافرتهایی به کشورهای غرب و به میزان بسیار کمتری به روسیه، برای خرید جتهای جنگنده، تانک، راکت و کشتی انجام گرفت. بهای ابزار نظامی تحویل گرفته شده توسط کویت از 6/1 میلیون دلار در سال 1974 به 324 میلیون دلار در سال 1977 افزایش یافته است. به علت رشد سریع اقتصادی، مخارج دفاعی هنوز تنها 4% تولید ناخالص داخلی یعنی تقریبا به اندازه سال 1973 را تشکیل می دهد و آنقدر نیست که نفرت سکنه ثروتمند این کشور را در سطح گسترده ای برانگیزد.


چشم انداز با ثروت انبوه و جمعیت 2/1 میلیون نفری کویت انتظار می رود که این کشور طی چندین سال آتیه قادر باشد ثبات سیاسی خود را حفظ کند. تجربه طولانی در مورد اداره ثروت و توسعه برنامه های وسیع اجتماعی باعث شده است، که خانواده صباح کمتر از بسیاری از همسایگانش نسبت به مخالفتهای داخلی آسیب پذیر بماند. به هر ترتیب محتمل است که فشار از سوی شیعیان و فلسطینیهای داخلی و کویتیهای تحصیلکرده، متشکل از گروههای نژادی و مذهبی گوناگون منجر به تغییرات اجتماعی و سیاسی در طول سالهای آتی گردد. از طریق بهبود خدمات اجتماعی، کویت احتمالاً قادر


ص: 198




خواهد بود که از ناآرامی بالقوه فلسطینیها و اتباع سابق کشورهای دیگر اجتناب نماید. با در نظر گرفتن وابستگی داخلی کویت به نیروی انسانی بیگانه برای تأمین خدمات و عکس العملهای حاد سیاسی که اخراج تعداد قابل توجهی فلسطینی در پی خواهد داشت، اخراج در مقیاس وسیع راه حل مناسبی نخواهد بود. به ویژه خاندان سلطنتی تحت فشار بسیاری قرار خواهد گرفت تا موضع اساسی تری نسبت به پشتیبانی از مسئله فلسطین اختیار کند.


در پاسخ به تقاضای مردم برای حضور بیشتر آنان در صحنه سیاست خاندان صباح احتمالاً کوشش خواهد نمود که مجلس ملی را به شکلی که مشکلات گذشته تکرار نشده و حاکمیت این خاندان به خطر نیفتد، دوباره برقرار سازد. در کوتاه مدت تقسیم مختصری از نفوذ و قدرت سیاسی توسط خاندان سلطنتی ممکن است برای ابقای حکومت آنان کافی باشد. اما در بلند مدت، خاندان صباح تحت فشار روزافزونی قرار خواهد گرفت تا قدرت خود را با نیروهای سیاسی در حال رشد تقسیم نماید.




یمن شمالی


جمعیت: 3/6 میلیون نفر که تقریبا تمامی آنها بومی هستند.


حکومت: رژیم نظامی (طرفدار غرب)


رئیس حکومت: سرهنگ دوم علی عبداله صالح


مذهب جمعیت بومی: 55 درصد سنی شافعی 45 درصد شیعه زیدی


سطح سواد: 15 درصد


اقتصاد: اقتصادی کوچک و کشاورزی که اصولاً به وسیله پولهای کارگرانی که در خارج از کشور بسر می برند حمایت می گردد.


ارز خارجی رسمی: 35/1 میلیارد دلار در ژوئن 1978


ذخیره تولید ناخالص ملی: 5/2 میلیارد دلار در سال 1977


میزان نیروهای مسلح: 500/16 که نیروهای قبیله ای به فراخور نیاز فرا خوانده می شوند.


نیروی پلیس ملی: تقریبا 4300 نفر


یمن شمالی، روابط با عربستان سعودی بقای حکومت فعلی یمن شمالی بر حمایت مستمر اقتصادی و سیاسی عربستان سعودی از این کشور متکی است. سعودیها پیشتاز تلاش بین المللی در حمایت از صنعا بوده اند و طی پنج سال گذشته حدود یک میلیارد دلار کمک اقتصادی را در گرو این کار نهاده اند. با این همه عربستان سعودی هرگز به یمن شمالی اعتماد نداشته و حتی توطئه چیده است که آن را از داخل تضعیف نموده و ضعیف نگاه دارد. به هر ترتیب سعودیها خواستار رژیم مساعدی در یمن شمالی می باشند، که بتوانند از آن به عنوان خط مقدم دفاع خود علیه حکومت رادیکال یمن جنوبی استفاده نمایند. در رابطه با پرزیدنت علی عبداللّه صالح باید گفت که تلاشهای وی برای حامیان خود و تسکین منتقدان روز افزونش ممکن


ص: 199





است، بسیار دیر شده باشد.


یمن شمالی که نام رسمی آن جمهوری عربی یمن می باشد، مساحتی برابر دویست هزار کیلومتر مربع از بخش جنوبی شبه جزیره عربستان را می پوشاند. کشاورزی قسمت اعظم فعالیت اقتصادی در این کشور را تشکیل می دهد. هر چند میزان بارندگی در یمن شمالی نسبت به سایر کشورهای واقع در شبه جزیره بسیار بهتر است، اما محصول کشاورزی در گرو آب و هوایی خشن و متغیر قرار دارد.


شمار بسیاری از ساکنین یمن شمالی در جستجوی درآمد بهتر به نقاط پر رونق منطقه خلیج فارس به ویژه به عربستان سعودی مهاجرت نموده اند. وجوه ارسالی توسط این کارگران معادل بیش از 50% تولید ناخالص داخلی بوده و بخش عمده ای از واردات یمن شمالی را تشکیل می دهد. به علاوه از طریق مالیاتهای گمرکی که به این واردات تعلق می گیرد، آنان سهم عمده ای از درآمدهای دولتی را به طور غیرمستقیم تأمین می نمایند. مهاجرت، اتباع سابق یمن را با عقاید و مهارتهای جدیدی روبرو نموده و این گونه ارزشهای اجتماعی مورد پسند و علاقه، اعراب محافظه کار را تغییر و تحول می بخشد. تغییر و تحول در ارزشها و شیوه های مرسوم زندگی هنگامی اوج می گیرد، که یمن شمالی تلاش می نماید از سویی از عهده تجاوزات یمن جنوبی برآمده و از سوی دیگر با روابط مستمر با عربستان سعودی و قبایل شمالی که صاحب استقلال فکری می باشند کنار آید، موقعیتی که می توانست باعث تداوم یک حکومت ضعیف (چون دولت یمن شمالی) گردیده و ایجاد نهادهای دموکراتیک اصیل را به تعویق اندازد.


تحول سیاسی منطقه ای که اکنون جمهوری عربی یمن را در بر می گیرد تا انقلاب سپتامبر سال 1962 که سلطه فئودالیستی «امام» را خاتمه بخشیده و راهی برای نفوذ تأثیرات خارجی به داخل منطقه گشود، از نظر سیاسی و اقتصادی در حالتی نامتناسب با شرایط زمان به سر می برد. گروه جمهوری خواهان که «امامت» را برانداختند، اقدام به تأسیس نهادها و اشاعه خط مشی هایی متناسب با یک حکومت متجددتر از دولت اسلامی قرون وسطایی یمن شمالی نمودند. تحت سرپرستی مصریها که از جمهوری خواهان در جنگ داخلیشان علیه عناصر سلطنت طلب (که به وسیله عربستان سعودی حمایت می شدند) طرفداری می کردند، در حدود دوجین وزارتخانه و سایر مؤسسات دولتی و چند شرکت مشترکا خصوصی - دولتی به وجود آمدند. همزمان با خاتمه رسمی جنگ داخلی در سال 1970، یک قانون اساسی تدوین گشت و اولین انتخابات ملی یمن شمالی برگزار شد که به استقرار یک هیئت قانونگذاری موسوم به «مجلس شورا» منجر گردید. هر چند احزاب سیاسی سازمان یافته در این کشور هرگز مجال رشد نیافته اند اما برخی عناصر تشکیل دهنده مجلس صاحب اعتقادات بعثی و ناصری و نظریات دیگر می باشند.


نفوذ مجلس شورا بر خط مشی ملی که از ابتدای تأسیس آن نیز قابل توجه نبوده است، طی سالهای اخیر به علت حاکمیت متوالی «شوراهای رهبری نظامی» تضعیف گشته است. در سال 1974 یک شورای رهبری چهار نفره تحت رهبری آمیخته با نبوغ سرهنگ ابراهیم الحمدی قدرت کامل را به دست گرفت. با تکیه بر توسعه اقتصادی و تجددگرایی، این شورا کوشش نمود که حکومت مرکزی


ص: 200




را تقویت نماید. چندین کمیته اصلاح، تعاونی، انجمن مهاجرین و مؤسسات دیگری که قدرتهای سنتی و قبیله ای را در معرض تهدید قرار می داده اند، تأسیس گردید. با این همه دولت هرگز قادر نبود کنترل کامل خود را بر بسیاری از مناطق کشور، به ویژه بر شمال شرقی آن اعمال نماید.


پس از آن که حمدی در اکتبر سال 1977 به قتل رسید. بسیاری از برنامه ها اصلاحی وی نیز به فراموشی سپرده شدند. دولت تحت رهبری جانشین سرهنگ احمد القشمی، قالب شخصی و نظامی تر به خود گرفت. تکیه بر نیروهای نظامی پس از قتل قشمی توسط مأموری از یمن جنوبی در ژوئن سال 1978 همچنان ادامه یافت. رئیس جمهور فعلی سرهنگ دوم علی عبداللّه صالح خارج از قوای مسلح پایگاه قدرتی ندارد و مورد تنفر بعضی عناصر درون قوای مسلح نیز می باشد، زیرا آنان گمان می کنند که وی مسئول مرگ حمدی محبوب بوده است.


رژیم صالح با این مشکل روبروست که ساکنین یمن شمالی را متقاعد نماید که قادر است، مشکلات فراوان سیاسی و اقتصادی این کشور را حل کند. در عین حال، حکومت فعلی بایستی به شرایط امنیتی نابهنجاری که به واسطه فعالیتهای خرابکارانه مارکسیستی یمن جنوبی ایجاد گردیده است، رسیدگی نماید.


یمن شمالی: رهبران حکومت


نام                                                              مقام                                                سوابق


علی عبداللّه صالح                                     رئیس جمهور                                           زیدی


محمد احمد آل جونید                    معاون نخست وزیر در امور مالی و اقتصادی                 شافعی


عبدالکریم آل امیریانی                                 وزیر کشاورزی                                       نامشخص


حسین عبداله الامری                                 وزیر امور خارجه                                      نامشخص


یحیی حسین آل                                  وزیر اطلاعات و فرهنگ                                   نامشخص


محمد حمود خمیس                                      وزیر کشور                                          نامشخص


احمد آل میهانی                                 وزیر امور عامه و شهرداریها                              نامشخص


تقسیماتی از دیدگاه جامعه شناسی


یک شکاف مذهبی میان سکنه 3/6 میلیون نفری یمن شمالی ماده منفجره بالقوه ای در چشم انداز امنیت داخلی این کشور به شمار می رود. جماعت زیدیه از مذهب شیعه که در مناطق شمالی، مرکزی و شرقی یمن شمالی به سر می برند قرنهاست که بر جماعت شافعی از مذهب سنی در جنوب و جنوب غربی این کشور مسلط بوده اند. وجه تمایز این دو فرقه بیش از آنکه از تعالیم دینی ایشان نشأت بگیرد، در خصوصیات اجتماعی و فرهنگی آنان نهفته است. از آنجا که جماعت شافعی از نقش محسوسی در امور حکومتی محروم بوده اند، اغلب خارج از کشور به تجارت اشتغال ورزیده اند و از این رو بیش از زیدیان تنگ نظر، در معرض تأثیرات خارجی قرار گرفته اند. شافعیان در حال کسب مختصر نفوذی در امور سیاسی می باشند. شمار روز افزون تکنوکراتهای (متخصصین در امور صنعتی) مورد نیاز حکومت که از عهده تهیه خدمات عمومی و اداره طرحهای مربوط به توسعه اقتصادی کشور


ص: 201




برآیند، در میان شافعیان بیش از زیدیهای قبیله نشین یافت می شوند. همچنان که اقتصاد از حرفه های کشاورزی سنتی رایج در میان قبایل فراتر می رود، به نظر می رسد که زیدیها همبستگی خویش را از دست می دهند.


ضعف نظامی اختلاف فرقه ای میان شافعی ها و زیدی ها وحدت نیروهای مسلح را تضعیف می نماید. واحدهای نظامی در ابتدا گرد نسبهای قبیله ای تشکیل شدند. از آنجا که داوطلبهای خدمت در ارتش طبیعتا جذب واحدهای هم قبیله ای های خود شده اند، تشکیل قبیله ای واحدهای مختلف همچنان تداوم یافته است. افسران ارتشی عموما زیدیه مذهبند و معمولاً قبیله دوست بوده و از تحصیلات و تربیت پایینی برخوردار می باشند. بسیاری از شافعیان از خدمت زیردست مافوق زیدیه مذهب سرباز زده اند. همراه با گرایش روزافزون نیروهای مسلح به سمت سیاست و فساد شایع میان افسران، فرقه گرایی به کمبود کارکنان ارتش منجر گردیده است. در حالی که طی برخوردهای خصمانه با یمن جنوبی اختلافات داخلی علت عمده عملکرد ضعیف یمن شمالیها می باشد. ارتش این کشور نیز از تجهیزات فرسوده و بد نگهداری شده خود زیان بسیاری تحمل نموده است. تجهیزات نیروهای مسلح را عمدتا اسلحه فرسوده روسی و برخی وسایل جدیدتر غربی تشکیل می دهد. طی سالهای 1973 تا 1977، میزان وسایل نظامی که به یمن شمالی تحویل داده شده است تنها به 90 میلیون دلار بالغ می گردد، حال آنکه یمن جنوبی معادل 197 میلیون دلار تجهیزات دریافت داشته است. این شکاف در سال 1978 وسعت بیشتری می یابد. یمن شمالی تنها 5/7 درصد از کارکرد ملی خود را به مخارج دفاعی اختصاص می دهد، در حالی که یمن جنوبی 5/14 درصد وقف این مخارج می کند. اخیرا واردات تجهیزات آمریکایی از ایالات متحده و عربستان سعودی که توسط ریاض تأمین (مالی) می شود. احتمالاً از عدم توازن نظامی در یمن شمالی خواهد کاست.


مهاجرت: هرز رفتن نیروی انسانی کمبود کارکنان ارتش نشانگر نقصان عمومی نیروی انسانی در یمن شمالی است. از سالهای 74 - 1973 به بعد که افزایش بهای نفت به رونق اقتصادی در عربستان سعودی و کشورهای دیگر خلیج منجر گردید، تعداد روزافزونی برای اشتغال به خارج مهاجرت نموده اند، حدود 30 درصد از نیروی انسانی مرد اکنون خارج از کشور به کار اشتغال دارد. ذخیره غیرکافی نیروی کارگری داخلی فشار عمده ای بر برنامه های توسعه اقتصادی و گسترش بازرگانی خصوصی، در داخل کشور به شمار می رود، به ویژه کشاورزی از این نقصان زیان دیده است. فقدان نیروی انسانی به ترک برخی زمینهای زراعی انجامیده و احتمالاً در کاهش محصول نیز دخیل بوده است. در نتیجه موقعیت کساد نیروی کارگری، زنان به تدریج محدودیتهای سنتی را شکسته و به کار می پردازند. این دگرگونی بیش از هر چیز در کشاورزی تکان دهنده بوده است. به علاوه کارهای روزمره نظیر آشپزی، حمل آب، پرورش فرزند، جمع آوری علوفه و مراقبت از حیوانات اکنون زنان در فعالیتهایی نظیر شخم زدن، کاشتن و درو کردن که مطابق سنت به مردها اختصاص داشته است نیز دخالت دارند. کارگران زن که به کشاورزی


ص: 202




اشتغال دارند 2/1 تا 4/3 مردان همکار خود مزد می گیرند، حتی در بعضی نقاط کشور زنان مزارع را اداره می کنند، در امور سرمایه گذاری صاحب رأی می باشند و هم طراز مردان در کارهایی چون برق کشی در منازل و حفر چاه شرکت می جویند.


مهاجرت: تأمین مالی اقتصاد طبق گزارش رسمی درآمدهای ارسالی به این کشور توسط یمن شمالیهایی که در عربستان سعودی و کشورهای دیگر به کار اشتغال دارند، به یک میلیارد دلار در سال 1978 - یعنی 9 برابر رقم متعلق به سال 1974 افزایش یافته است. این مبلغ معادل بیش از 50 درصد «تولید ناخالص داخلی» می باشد. بدون شک اضافه بر این مبلغ، وجوه دیگری نیز به کشور ارسال می شوند که در بانک مرکزی ثبت نمی گردند. همچنین یمنی هایی که به کشور بر می گردند ماشین، کامیون و سایر اقلام مصرفی را به همراه می آورند. این وجوه در دو برابر نمودن درآمد سرانه به 350 دلار طی پنج سال اخیر مؤثر بوده اند. وجوه ارسالی بودجه عمومی را بهبود بخشیده است. از آنجا که افزایش قدرت خریدی که توسط این وجوه به وجود آمده تقاضا برای اجناس وارداتی را بالا برده است، مالیات گمرکی که به این اجناس تعلق می گیرد نیز به سرعت افزایش یافته و روی هم رفته بزرگترین قسمت از درآمدهای عمومی تأمین می نماید (85%). در عین حال ذخایر رسمی به طور یکنواخت بالا رفته و در آخر سال 1978 به بیش از 4/1 میلیارد دلار بالغ گردیده است خط مشی کنونی بانک مرکزی یمن شمالی خرید دلار با ریال های یمنی است که این کشور چاپ می نماید. به عنوان یک کشور کمتر پیشرفته که از نظر منابع طبیعی فقیر می باشد، یمن شمالی از اعتبار بین المللی خارق العاده ای برخوردار است. داراییهای خصوصی دلار و دیگر پولهای نقد - که به علت فقدان کنترل ارزی رواج یافته است - احتمالاً بیش از داراییهای عمومی می باشد.


در نتیجه محدودیت نیروی انسانی و دیگر فشارها، تنها قسمتی از تقاضاهای حاصله از هجوم وجوه خارجی توسط محصول داخلی که از سال 1973 به بعد سالیانه 8% افزایش یافته است، برآورده می شود. بازرگانی، خدمات دولتی، حمل و نقل و بودجه داخلی سریعتر از دیگر چیزها توسعه یافته اند.


بسیاری از مهاجرین که به کشور بازگشته و مخارجشان توسط پس انداز آنها در خارج از کشور تأمین می شود، مغازه های کوچکی باز نموده و به حرفه هایی نظیر نجاری، جوشکاری و خدمات فنی که در عربستان سعودی فرا گرفته اند، می پردازند. از آنجا که مراجعین از عربستان سعودی، از نظر رفاه عمومی توسط دولت آن کشور تأمین می شده اند، تقاضا برای گسترش خدمات عمومی در سطح کاملاً بالایی قرار دارد.


حتی کشاورزی که هنوز 45% از محصولات تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهد، توسعه قابل توجهی در زمینه محصولات قابل عرضه جدید به ویژه سبزیجات، میوه جات و طیور پیدا نموده است.


وجوه ارسالی کشاورزی را مکانیزه تر نموده، بخصوص پمپ و تراکتور را تأمین کرده است. گیاه مخدر ملایمی که در یمن شمالی به طور وسیعی مورد استفاده قرار می گیرد، همچنان مهمترین (و جنجال آفرین ترین) محصول قابل عرضه می باشد. هر چند مازاد مواد غذایی اکثرا در داخل کشور به مصرف می رسد، ولی محصولات کشاورزی چون کتان و قهوه - که بیشتر در زمینهایی که به وسیله


ص: 203




باران آبیاری می شوند به عمل می آیند - قسمت عمده صادرات را تشکیل می دهند. مواد غذایی داخلی می بایست توسط واردات غذایی تکمیل شود. مواد غذایی 24 درصد از کل واردات را شامل می گردد.


از آنجا که سرمایه گذاری و تولید داخلی نتوانسته همگام با ازدیاد وجوه ارسالی به داخل کشور توسعه یابد، تورم تسریع گردیده است. طی سالهای اخیر قیمتهای مصرف کننده سالیانه 25 درصد بالا رفته است. روش اصلی دولت برای کنترل تورم عبارت از توسعه واردات می باشد. این گونه است که صنعا هر گونه محدودیت و ممنوعیت در رابطه با واردات تجملی را از میان برداشته است. روشهای دیگر چون کاهش اعتبار بانکی تنها بر کاستن واردات و مالیاتهای گمرکی منجر خواهد شد. تغییر خط مشی مربوط به مبادله آزاد ارزهای خارجی ارزش ریال یمنی را پایین آورده و گردآوری ذخایر دلار را کند خواهد نمود.


توزیع درآمد افزایش وجوه ارسالی توسط کارگران در یکنواخت کردن درآمدها بسیار مؤثر بوده است. وجوه ارسالی از خارج از کشور اکثرا به روستاهایی سرازیر می شود که قسمت عمده نیروی کارگری مشغول به کار در خارج اهل آن روستاها می باشند. روابط خانوادگی مستحکم سنتی باعث شده است که بسیاری از مردم از این نقل و انتقالات سود ببرند. در عین حال گسترش بخش جدید اقتصادی در یمن شمالی فرصتهای جدیدی برای اشتغال کسانی که اقامت در داخل کشور را انتخاب می نمایند به وجود آورده است. با بهره جویی از تأثیر مثبتی که وجوه ارسالی بر منابع کشور داشته است، اکنون دولت در پی توسعه برنامه ریزی جهت تأمین نیازهای اساسی طبقات بسیار فقیر می باشد.


تعدادی از تجار مرفه و ملاکین ثروتمند که از تحولات سیاسی سالهای اخیر جان سالم به در برده اند، بخش بزرگی از ثروت کشور را دارا می باشند. در حقیقت اکنون برخی از تجار با سوء استفاده از کمبودهای مستمر، ثروتمندتر می شوند. نظام فعلی مربوط به تصرف زمین و سنت تقسیم محصولات نیز نابرابریهای مالی در مناطق روستایی را ابقاء می نمایند. دولت تلاش می کند مالیات بیشتری از اقشار پر درآمد دریافت نماید. هر چند که تاکنون چندان جدی نبوده و موقعیت قابل توجهی نیز نداشت است.




یمن شمالی، روابط با عربستان سعودی


عربستان سعودی در مجموع دارای بیشترین نفوذ خارجی بر یمن شمالی است. ریاض موضع سیاسی دو شاخه ای (دوگانه ای) را نسبت به صنعا دنبال می نماید. از یکسو، از اوائل دهه 1960 به بعد عربستان سعودی مهمترین متفق سیاسی دولت یمن شمالی بوده است، تلاشهای بین المللی جهت محافظت یمن شمالی علیه تجاوزات جنوبی را رهبری نموده و طی پنج سال گذشته حدود یک میلیارد دلار جهت کمک اقتصادی به این کشور اختصاص داده است. در عین حال سعودیها حمایت سنتی خویش را از قبایل شمالی و شرقی یمن شمالی ادامه داده اند. رهبران سعودی روابط خود با این قبایل را به مثابه وسیله ای می نگرند که نفوذ آنان در یمن شمالی را افزایش بخشیده و چون حصاری آنان را علیه یک رژیم بالقوه غیر دوستانه با تمایلات چپ گرایانه (که ممکن است در یمن شمالی قدرت را به


ص: 204





دست گیرد) محافظت خواهند نمود.


همچنین سوبسیدهایی که به این قبایل پرداخت می شود هجوم نیروی کارگری نامحدودی را به داخل عربستان سعودی تضمین می نماید. عقیده بر این است که نیم میلیون نفر از اتباع یمن شمالی در این کشور به کار اشتغال دارند. سعودیها یمن شمالی را به عنوان بهترین منبع نیروی کارگری موجود می نگرند. یمنی ها برادران عربی هستند که با آنان زبان مشترکی داشته و بر خلاف دیگر کارگران مشکلات اجتماعی کمتری دارند و ضمنا از تحرک بسیاری برخوردارند. توسط معافیت از پاسپورت رسمی، ویزا و مقررات پیمانی، سعودیها کارگران یمنی را تشویق می نمایند. اینچنین است که برخلاف اکثر کارگران بیگانه در عربستان سعودی، یمنی ها قادرند از شغلی دست کشیده و به شغلی بپردازند که از مزد بیشتری برخوردار باشد. بعضی از اتباع یمن شمالی صنعا را تحت فشار گذارده اند، که ریاض را وادار نماید تا مزایای شغلی بیشتری نظیر بیمه تصادفات، مرخصی به علت بیماری، حقوق بازنشستگی و کارآموزی بهتر در اختیار آنان قرار دهد، اما صنعا از مسئله نیروی کارگری احتمالاً گام چانه زدن جهت اخذ کمکهای بیشتری از عربستان سعودی سود خواهد جست.


چشم انداز حفظ پشتیبانی کامل عربستان سعودی برای بقای روش حکومتی فعلی در یمن شمالی حیاتی خواهد بود. ما معتقدیم که کمکهای مستمر از جانب عربستان سعودی تا زمانی که این کشور یمن شمالی را به عنوان خط اول دفاع خود علیه حکومت رادیکال عدن می پندارد، تقریبا تضمین گشته است. اما در مورد پرزیدنت صالح، بنیان قدرت او بسیار شکننده است و این امر امکان بقای او را ضعیف می نماید.


روند تجددطلبی در یمن شمالی احتمالاً تحولی درون حکومت به وجود می آورد و قطعا تحولات عمده ای در ارزشهای اجتماعی ایجاد خواهد نمود. قدرت و همبستگی سنتی قبایل به طور روزافزونی توسط مهاجرت از بین می رود. تجار الگوی جوانانی می گردند که زمانی به رهبران قبایل سنتی به عنوان نمونه و الگو می نگریستند. تکنوکراتهایی (متخصصین فنی) را که برای اداره حکومت و اقتصاد مورد نیاز می باشند در میان شافعیان که کمتر تمایلات قبیله ای دارند بیشتر می توان یافت. کارگرانی که از خارج بازمی گردند طالب خدمات دولتی بهتری در داخل کشور خود می باشند. چنین است که روند تغییرات، روابط جدیدی ایجاد خواهد نمود که روابط قبیله ای را تحت الشعاع قرار داده و حتی جایگزین پیوستگیهای مذهبی زیدی - شافعی خواهد شد. با وجود چنین تحولات اجتماعی و اقتصادی که در حال وقوع می باشند احتمالاً توالی یک رشته حکومتهای ضعیف بالاترین چیزی است که یمن شمالی می تواند به آن امید بندد.




عمان


جمعیت: 000/700 نفر. 80 درصد بومی


حکومت: سلطنت مطلق


رئیس حکومت: سلطان قابوس ابن سعید آل بو سعید


ص: 205





مذهب جمعیت بومی: 50 درصد مسلمان اباضی 35 درصد مسلمان سنی 15 درصد مسلمان شیعی


سطح سواد: 10 درصد درصد دانشجو نسبت به میزان جمعیت: 7 درصد


تولید نفت: 315000 بشکه در روز در سال 1978


ارز رسمی خارجی: 410 میلیون دلار در ژوئن 1978


تولید ناخالص ملی: 1/2 میلیارد دلار در سال 1977 میزان


نیروهای مسلح: 200/12 نفر


نیروی پلیس ملی: 2400


عمان: در حال بیداری نسبت به دنیای قرن بیستم سلطان قابوس، طی 9 سالی که از خلع پدرش توسط وی می گذرد، تلاش نموده است که عمان را با قرن بیستم تطبیق دهد، البته به نحوی که این کار سلطه مطلق وی را تهدید ننماید. در این مدت وی جنگ داخلی ای را که علیه سیاستهای سرکوبگرانه پدرش آغاز گردیده بود، فرو نشانده و حرکت گسترده ای را جهت متجدد نمودن اقتصاد و جامعه ای که توسط نفت تأمین مالی می شود، آغاز نموده است. تاکنون استبداد نیکخواهانه وی مخالفت چندانی بر نیانگیخته است، اما قصور وی در رابطه با برقرار نمودن تجدد سیاسی به علاوه نقصان در تولید و ذخایر نفت او را در معرض خطر ناآرامیهای احتمالی آینده قرار خواهد داد. به علاوه یمن جنوبی که توسط شوروی حمایت می شود، ممکن است شورش در ایالت ظفار عمان را دوباره تحریک نماید، به خصوص که شاه ایران دیگر به عنوان ژاندارم خلیج فارس عمل نمی کند. قابوس که متوجه موقعیت استراتژیک عمان بر تنگه هرمز - که قسمت اعظم صادرات نفتی خلیج فارس از طریق آن بایستی عبور کند - می باشد، طالب آن است که آمریکا و قدرتهای دیگر غرب متعهد شوند که هر گونه مبارزه طلبی ملهم از قدرتهای خارجی را دفع نمایند.


امتناع عمان از حمایت از اقدامات ضد مصری و عدم شرکت آن کشور در گردهمایی بغداد در ماه گذشته قابوس را در معرض خطر بزرگتری از سوی کشورهای عرب تندرو قرار داده است که حامیان سادات را خیانتکار نامیده و آنان را به یک مبارزه تروریستی تهدید نموده اند.


بررسی حکومت سلطان قابوس ابن سعید آل بوسعید پس از خلع پدرش در ژوئیه سال 1970 تا به حال بر عمان - کشوری بایر به وسعت 000/200 کیلومتر مربع در لبه جنوب شرقی شبه جزیره عربستان - حکومت نموده است. از آنجا که پدر وی نفوذ تجدد را از این کشور دور نگاه داشته بود، هنگامی که قابوس به حکومت دست پیدا کرد خود را حاکم منزوی و جاهل ترین ملل جهان یافت. او خود خالصانه در فکر آن است که عمان را از شرایط فئودالی پیش از سال 1970 به عصر جدید انتقال دهد و از اینرو بر تنوع اقتصادی، قبیله زدایی جامعه و جایگزینی غیرعمانی ها در دستگاه حکومتی تأکید فراوان داشته است.


ص: 206




همچنین قابوس قوانین خشک و افراطی را که توسط پدر وی اعمال می شد لغو نموده است هر چند به این منظور عجولانه و شتابزده عمل نکرده و در حقیقت قابوس نیز همچون پدرش اغلب به خاطر فقدان فعالیت و مسامحه در حل مشکلات عمان مورد انتقاد قرار می گیرد.


تمایل سلطان قابوس در جهت متجدد نمودن عمان نهادهای سیاسی را در بر نمی گیرد. وی که چهاردهمین نفر از خاندان خود است که به حاکمیت می رسد، به عنوان یک پادشاه مطلق - هر چند مهربان (ملایم) حکومت می کند - قدرت در دستهای وی تمرکز یافته است. او تنها منبع قانونگذاری و بالاترین قدرت قضائی می باشد. عمان قانون اساسی ندارد و مردم عملاً فاقد نقش سیاسی می باشند.


بر خلاف حکام دیگر شبه جزیره عربستان که عناصری از سنت سیاسی بدوی را حفظ نموده اند، قابوس فاقد مجلس است، مقید به اجماع هیئت وزراء اعضای خاندان خود نیست و شیوه ای رسمی برای آن که هیئت وزراء و یا اتباع کشور از طریق آن عرض حال نمایند مقرر ننموده است. طی ماههای اخیر قابوس بر تماسهای خود با توده مردم و رهبران قبایل افزوده است. با این همه روی هم رفته دسترسی به سلطان برای هیچ کس جز نزدیکترین مشاورین وی که بیشتر در دوائر پلیس و ارتش تمرکز یافته اند، میسر نیست. بانفوذترین مشاورین وی که برخی از آنان به پولکی بودن و مزدوری مشهورند، انگلیسی و یا عرب غیرعمانی می باشند.


علی رغم قصورهای قابوس، به نظر می رسد که عمانیها نسبتا از وی راضی می باشند و تا حدودی به این علت سپاسگزارند که وی پدر مستبد خویش را از سلطنت برکنار نمود. اما احتمالاً زمانی قدردانی آنان نقصان خواهد پذیرفت و او نسبت به سهل انگاری در قبال فساد، اسراف و ولخرجی، بی توجهی نسبت به امور مملکتی و امتناع وی از قبول هر گونه پیشنهادی در رابطه با تقسیم قدرت سیاسی، با انتقاد بیشتری روبرو خواهد شد.


عمان: رهبران حکومت


نام                                                           مقام                                             سوابق


قابوس ابن سعید آل بوسعید                 سلطان، وزیر دفاع


                                                           وزیر دارایی


سید احمد آل سنفاری              وزیر کشاورزی، ماهیگیری، نفت و مواد معدنی


سلیم بصیر آل بوسعید                            وزیر ارتباطات


احمد عبداللّه آل غزالی                       وزیر آموزش و پرورش


محمد عبداللّه الحرینی                           وزیر آب و برق


دکتر مبارک خادوری                                وزیر بهداری


محمد آل زبیر                                    وزیر صنایع و بازرگانی


فهدبن محمود آل سعید                   وزیر اطلاعات و جهانگردی                     از وابستگان دور سلطان


محمدبن احمد                                         وزیر کشور


هلال ابن احمد السمار                           وزیر دادگستری


ص: 207




حلف بن نصیر وهابی                      وزیر کار و امور اجتماعی


عاصم الحمالی                          وزیر زمین و امور شهرداریها


فیصل ابن علی فیصل آل بوسعید            وزیر موروثات ملی                         از وابستگان دور سلطان


کریم احمد آل حرافی                 وزیر پست و تلگراف و تلفن


ولیدبن ظهیر الهیانی                  وزیر امور مذهبی و اسلامی


حمید بن حمود آل بوسعید                 وزیر امور سلطان                             از وابستگان دور سلطان


بودیک بن حمود آل غفاری                وزیر بدون وزارتخانه


فهاربن تیمور بوسعید                       وزیر امور جوانان                               عموی سلطان


قیس عبدالمنضم الرواوی            وزیر مشاور در امور خارجی


اختلافات داخلی


از نقطه نظر جغرافیایی و جامعه شناسی، عمان از شکاف عمده ای میان شمال کشور و ظفار که جنوبی ترین ایالت آن می باشد رنج می برد، به علاوه آنکه این دو منطقه به نوبه خود دارای اختلافات داخلی می باشند. قبایل و گروههای مختلف نژادی تقسیمات اجتماعی دیگری به وجود می آورند، هر چند پیوستگیهای قبیله ای به تدریج اهمیت خود را از دست می دهند. اباضی ها - فرقه ای از فرق اسلامی - که اکثریت را شامل می شوند، نسبت به سایر گروههای مذهبی، من جمله جوامع کوچک شیعیان، نسبتا صبور می باشند. اگر چه موفقیت (امام) خمینی در ایران بدون شک برخی از اتباع عمان را در پی تصحیح بی عدالتیهای اجتماعی در آن کشور برخواهد انگیخت، ولی به نظر نمی رسد که احیای اسلامی در عمان به وقوع پیوندد.


مهمترین نگرانی سلطان قابوس در حال حاضر آن است که فقدان حمایت شاه از وی به احیای شورش در ایالت ظفار منجر گردد. «جبهه خلق برای آزادی عمان» یک سازمانی انقلابی مارکسیستی که توسط یمن جنوبی و شوروی حمایت می شود، شورشی را در ظفار از اواسط دهه 1960 تا سال 1975 رهبری نمود. نقض سیاستهای سرکوبگرانه پدرش توسط سلطان قابوس به علاوه کمکهای نظامی قابل توجهی از سوی ایران و اردن، شورشیان را از نظر نظامی و سیاسی تضعیف نمود. در سال 1975 به استثنای تعداد معدودی از چریکهای نسبتا غیرفعال که در کوههای ظفار باقی ماندند، شورشیان جبهه خلق «برای آزادی عمان به یمن جنوبی گریختند.» جبهه خلقی برای آزادی عمان که تعداد اعضای آن 800 نفر تخمین زده شده است، از سال 1975 به بعد در یمن جنوبی به تربیت کادر مشغول بوده و خطر بالقوه ای برای رژیم مسقط محسوب می شود.


در نتیجه شورش ظفار و درک خطر خارجی از سوی یمن جنوبی، عمان یکی از مؤثر و کاراترین نیروهای مسلح را میان کشورهای کوچک خلیج به وجود آورده است. به علت آنکه سلطان بر نیروهای مسلح به عنوان پشتیبان اصلی رژیم خود تکیه می کند، موقعیت ارتش تقویت گردیده است.


مسئله ای که نشانگر اهمیت ارتش برای رژیم می باشد، این است که دفاع 34 درصد از تولید ناخالص داخلی - یعنی سهمی بیش از دیگر کشورهای شبه جزیره عربستان - را بخود اختصاص می دهد.


تجهیزات ارتش که اغلب توسط عربستان سعودی و امارات متحده عربی تأمین مالی شده و عمدتا از


ص: 208




اروپای غربی خریداری می گردد، در سالهای 77 - 1973 بالغ بر 104 میلیون دلار تخمین زده شده است. نیروهای مسلح از رئیس ستاد مشترک گرفته تا سطح گروهان، به وسیله افسران فرماندهی می شود. (S) توسعه اقتصادی به ضمیمه هزینه های سنگین دفاعی، قابوس برنامه ای جامع در رابطه با تجدد اقتصادی به عهده گرفته است تا رژیم خود را استحکام بخشد. تا سال 1967 اقتصاد راکد عمان تقریبا تماما بر کشاورزی و ماهیگیری به حد امرار معاش بنا شده بود. در سال 1967 صادرات نفتی باعث افزایش فراوان عایدات ارز خارجی و درآمدهای عمومی گردید. لکن بخش ناچیزی از عایدات حاصله صرف توسعه اقتصادی شد. هنگامی که قابوس قدرت را به دست گرفت بنای قالب (چارچوب) اصلی یک اقتصاد جدید، به ویژه ساختن جاده و مدارس را اولین اولویت خویش قرار داد.


در حالی که درآمدهای حاصله از نفت به همراه افزایش بهای نفت در جهان ازدیاد پیدا نمود، هزینه سرمایه گذاری که در سال 1970 تقریبا صفر بود به 85 میلیون دلار در سال 1973 و سپس به 425 میلیون دلار در سال 1977 افزایش پیدا کرد. طرحهای عمده شامل بر احداث یک بندر در آبهای عمیق، یک فرودگاه جدید و یک کارخانه که از آب دریا نمک می گیرد (کارخانه دیگری از این نوع در دست ساختمان می باشد) بوده است. همچنین دولت بر ساختمان جاده ها تأکید نموده و طول اتوبانها را از 10 کیلومتر در سال 1970 به بیش از 1000 کیلومتر در سال 1976 افزایش داده است و پیشرفتهای حاصله در رابطه با آموزش و پرورش نیز همین قدر تکان دهنده بوده است. بین سالهای 76 - 1970 تعداد مدارس از سه عدد با کمتر از 1000 محصل به بیش از 250 عدد با 70000 محصل ازدیاد یافته است. اگر چه توسعه اقتصادی در حیطه پایتخت تمرکز یافته است، ظفار که برای مدت مدیدی عقب افتاده ترین و منزوی ترین نواحی عمان بوده است نیز مورد توجه خاصی قرار گرفته و این امر نشانگر تلاشهای سلطان برای تأمین صلح می باشد.


در حالی که تولید و ذخایر نفت نقصان می پذیرد، عمان در می یابد که هر چه سریعتر بایستی فعالیتهای غیر نفتی خود را گسترش دهد. در سال 1974، قابوس یک «شورای توسعه» تعیین نمود تا یک طرح اقتصاد ملی برای سالهای 80 - 1976 تدبیر نماید. اما در نتیجه کمبودهای فنی متصدیان برنامه ریزی و پایه اطلاعاتی ضعیف آنان این طرح ساده و محافظه کارانه از آب درآمد. اهداف اصلی این طرح عبارتند از:


(الف) توسعه مستمر خدمات اساسی (ب) کاهش مهاجرت به شهرها از طریق تشویق کشاورزی و ماهیگیری (ج) یکنواخت نمودن سرمایه گذاری در هر منطقه (د) طرح برنامه هایی که مولد درآمد باشند برنامه های خاص شامل توسعه ذخایر داخلی مس به مساعدت 100 میلیون دلار (85 درصد کل مخارج) از سوی عربستان سعودی، احداث یک کارخانه سیمان سازی و یک کارخانه فولاد می باشد.


ص: 209




احداث لوله کشی گاز از مرکز کشور به پایتخت نیز کامل شده است.


هر چند کشاورزی که 45 درصد از نیروی کارگری را به خود اختصاص می دهد، مورد تأکید دولت قرار گرفته است، با این وجود بعید است که به سرعت توسعه یابد و مهاجرت (به سوی شهرها) احتمالاً ادامه خواهد یافت. پایین بودن سطح محصولات کشاورزی یک مشکل همیشگی است و کمیابی آب و زمین قابل زرع، حاصل خیز نمودن زمینهای جدید را بسیار محدود می نماید. در حقیقت منابع آب زیرزمینی عمان در حال تخلیه است و ده سال بعد احتمالاً فقدان آب قابل استفاده به صورت مشکل وخیمی درخواهد آمد. عمان دارای منابع غنی ماهی است که به طور جزئی مورد استفاده قرار گرفته است و به کمپانیهای خارجی امتیاز ماهیگیری از آبهای ساحلی داده شده است.


مشکلات توسعه اقتصادی تمایل به انتقال عمان به درون دنیای جدید و هزینه ناشی از شورش در ظفار از یک سو و ظرفیت جذب و منابع مالی محدود عمان از سوی دیگر عواقب اقتصادی پر دردسری به همراه داشته است.


درآمدهای حاصله از نفت که 75 درصد از درآمدهای عمومی - 90 درصد بجز امتیازات (اعانات) - را تشکیل می دهد طی دهه 80 - 1970 به سرعت بالا رفته و به 104 میلیارد دلار در سال 1977 رسید. با این همه هزینه های عمومی به ویژه در سالهای 75 - 1974 با سرعت بیشتری افزایش یافتند.


در سال 1972 بودجه و حساب جاری موازنه پرداختها از مازاد به کسر بودجه نوسان کرده و بجز سال 1977 - که دولت هزینه های دفاعی و عمده را کاهش داده و اعانات معتنابهی از عربستان سعودی دریافت نمود - به همان شکل باقی مانده است.


به منظور بازگردانیدن توازن به اقتصاد، دولت اصلاحات چندی را در رابطه با نهادها آغاز نموده است تا هزینه های عمومی را کنترل کرده یک بانک مرکزی تأسیس نموده و طرحی درباره توسعه اقتصادی را پیاده نماید. در نتیجه فعالیت اقتصادی در اواسط دهه 1970 فروکش نموده و برخی فشارهای وارده بر اقتصاد گداخته (برافروخته) کاهش یافت. متعاقب تنزل بهای مواد غذایی در جهان، تورم نیز به میزان 10 تا 15 درصد طی سالهای 77 - 1975 فروکش نمود. با این وجود اقتصاد عمان در سال گذشته نیز کاهش در بودجه و حساب جاری را نشان می داد و این امر تا حدودی ناشی از آن بود که تولید نفت روزانه 000/25 بشکه در روز کاهش یافته و به 315000 بشکه در روز رسید و کمک بودجه عربستان سعودی نیز تنزل پیدا نمود. برای جبران مقداری از قروض خود عمان از خارج قرض کرده و قروض خارجیش در سال 1978 به 550 میلیون دلار بالغ گردید. (S) به ویژه از سال 1973 به بعد اکثر عمانیها تحت حکومت سلطان قابوس از منافع اقتصادی بهره جسته اند. در عین حال تعداد معدودی از مردم شامل خاندان سلطنتی مشاورین نزدیک سلطان و کارمندان عالی رتبه دولت به طرز چشم گیری ثروتمند شده اند. برخی اعضای (مافیای مسقط) به علت شرایط مکانی و زمانی مناسب ثروتمند گردیده اند، چون اغلب ثروت ایشان ناشی از آن است که مناصب عالی خود را در جهت منافع شخصی به کار می گیرند. درآمد متوسط در مناطق روستایی که 60 درصد از جمعیت کشور در آن به سر می برند، در اواسط دهه 1970 دویست دلار تخمین زده شده است. درآمد معمول در بخش اقتصادی جدید شاید ده برابر این مقدار باشد و اتباع سابق کشورهای دیگر در عمان بیش از


ص: 210




سه برابر عمانیها درآمد دارند. در حال حاضر تشنج میان طبقات اجتماعی بیش از آنکه بالفعل باشد، بالقوه است، اما ناآرامی ممکن است به سرعت گسترش یابد، به ویژه اگر اقتصاد دچار تنزلی ناگهانی و وسیع گردد.


تجددطلبی در مقابل عمان گرایی از سال 1970 به بعد تحولات سریع عمان مستلزم هجوم خارجیها به داخل کشور بوده است تا وظایف فنی و اجرائی را به عهده گیرند. جمعیت عمان که حدود 000/700 نفر می باشد بسیار ناچیز بوده و فاقد مهارت و تخصص کافی برای اجرای طرحهای توسعه جویانه دولتی - بدون همکاری اتباع کشورهای دیگر در مقیاس وسیع - می باشد. مدیران اروپایی (اکثرا انگلیسی) و کارگران و دفترداران آسیای جنوبی به منظور اداره صنایع جدید به این کشور آورده شده اند. در حال حاضر آنان دو سوم نیروی کارگری را بجز کشاورزی تشکیل می دهند. برخلاف دیگر کشورهای شبه جزیره عربستان، تقریبا تمام کارگران خارجی که مشغول به کارهای یدی و تخصصی می باشند از شبه قاره هند آمده اند.


قابوس نسبت به ورود اعراب غیر عمانی به عمان تمایلی نداشته است و حداکثر 500 فلسطینی در عمان به کار اشتغال دارند. استفاده از مصریها، سودانیها و اردنی ها در تعلیم و تربیت و خدمات امنیتی از این قاعده مستثنی می باشد.


از اهداف اصلی سلطان قابوس جانشین نمودن عمانیها به جای کارگران و مشاورین خارجی است. اما با در نظر گرفتن جمعیت کم این کشور و عدم تمایل عمانیها نسبت به مشاغل پست، وابستگی به اتباع کشورهای دیگر ادامه خواهد یافت. علی رغم تمایل قابوس به عمانیزه نمودن نیروی کارگری به نظر نمی رسد که وی برای تعویض مشاورین عالی رتبه سیاسی و مالی خود که انگلیسی، لیبیایی و سعودی می باشند، عجله ای داشته باشد. او نکوشیده است کارگرانی را که از اتباع کشورهای دیگر بوده و مشاغل کلیدی را در صنعت نفت که تحت کنترل دولت می باشد دارا می باشند تعویض نماید، با وجود آنکه می داند این امر می تواند تولید نفت و درآمدهای دولتی را با سیر نزولی شدیدی روبرو سازد.


چشم انداز: مشکلاتی که در پیش رو قرار گرفته است.


خط مشی ها و برنامه های سلطان قابوس تاکنون موجب رضایت اکثر عمانیها بوده و طی آینده نزدیک موقعیت وی به اثبات می نماید. با این همه مشکلات ناشی از حکومت مطلقه وی، فشارهای اجتماعی منبعث از تجددگرایی و ناهماهنگیها و تبعیضات مالی هر لحظه ممکن است به ناآرامی داخلی بیانجامد. در حالی که افزایش بهای نفت روزی را که درآمدهای حاصله از نفت نقصان پذیرد به تعویق می اندازد، عمان بایستی منابع درآمد غیر نفتی را مستعد نموده و در صورت امکان منابع کمکهای خارجی آینده را تعیین نماید.


جدی ترین خطری که رژیم عمان را تهدید می نماید احیای احتمالی شورش ظفار می باشد اگر FPLO(جبهه خلق برای آزادی عمان) تروریسم در شمال را نیز به عهده گیرد، رژیم قابوس بیشتر در مخاطره خواهد افتاد. هر چند ارتش عمان با تجربه است و خوب اداره می شود، اما احتمالاً برای شکست شورشی مصمم و وسیع در ظفار به کمک خارجی نیازمند خواهد بود. قابوس معتقد است که


ص: 211




مشاجره میان یمن جنوبی و یمن شمالی در آینده نزدیک به مبارزه علیه دخالت یمن جنوبی در ظفار خواهد انجامید. از اینروست که وی از موقعیت استفاده نموده به تقویت ارتش خود و کسب حمایت عربستان سعودی، آمریکا و کشورهای خارجی دیگر پرداخته است.




قطر


جمعیت: 000/200 نفر، 35 درصد بومی


حکومت: سلطنت تحت فرمانروایی خانواده آل ثانی


رئیس حکومت: امیر خلیفه ابن احمد آل ثانی


مذهب جمعیت بومی: 85 درصد مسلمان سنی مذهب 15 درصد مسلمان شیعی مذهب


سطح سواد: 25 درصد نسبت محصلین بر میزان جمعیت: 20 درصد


تولید نفت: 480000 بشکه در روز در سال 1978


ارز رسمی خارجی: 3/4 میلیارد دلار در ژوئن 1978


تولید ناخالص ملی: 5/4 میلیارد دلار در سال 1977 میزان


نیروهای مسلح: 5600 نفر نیروی


پلیس ملی: 3000 نفر


قطر: یک مؤسسه خانوادگی که به وسیله توسعه در معرض تهدید قرار گرفته است.


کشور کوچک و نفت خیز قطر که از اواخر قرن نوزدهم به بعد تحت حکومت خاندان ثانی (al-thani)بوده است از اوائل دهه 1960 زمانی که برخی اصلاحات سیاسی برای تسکین شکایات مردم انجام شد تاکنون نسبتا آرام بوده است. در عین حال روش حکومتی سنتی امیر خلیفه و خودپسندیهای خاندان ثانی در رابطه با امتیازاتشان با توسعه سریع اقتصادی و تحولات ارزشهای اجتماعی طی دهه گذشته سخت متعارض است. این تعارض در حال رشد بدون شک موجب فشارهای روزافزونی جهت تحول سیاسی خواهد بود، به ویژه اگر تعداد نسبتا زیاد قطریهای جوان تحصیل کرده خارج که به وطن باز می گردند، استراتژی دولت مبنی بر توسعه صنایع سنگین را مملو از اشتباه تلقی نمایند.


نهادهای دولتی امیر خلیفه بن حمدالثانی از فوریه سال 1972 - یعنی زمانی که وی پسر عموی خویش امیر احمد را خلع نمود - تاکنون بر قطر، شبه جزیره ای به وسعت 000/10 کیلومتر مربع که به سمت شمال درون خلیج فارس پیش رفته است، حکومت کرده است. خلع امیر احمد به پشتیبانی اعضای کلیدی خاندانی ثانی و عاری از خشونت و ناآرامی سیاسی انجام گرفت، خلیفه به عنوان قائم مقام امیر و نخست وزیر حتی قبل از آنکه به امارت رسد نیز تصمیمات مهم و حکومتی را به عهده داشت. پس از رسیدن به


ص: 212





امارت، اهداف اصلی وی بقرار زیر بوده است:


الف - حفظ همبستگی و حمایت خاندان ثانی ب - جایگزینی اتباع قطر در مناصب عالی دولتی (قطری نمودن مناصب عالی حکومتی) ج - حفظ سلطه خاندان ثانی بر قطر د - ایجاد یک اقتصاد متنوع ه - و بهبود روابط با همسایگان عرب و ایالت متحده آمریکا به منظور محافظت از امنیت ملی.


شیوه حکومتی خلیفه نشانگر مبدأ قبیله ای اکثر قطریها و تمایل مذهبی محافظه کارانه امیر و خاندان سلطنتی است. خاندان ثانی سنی مذهبند و عقاید آنان مشابه فرقه وهابیان عربستان سعودی است. آنان ابتدا از عربستان سعودی به این کشور مهاجرت نموده اند و این امر تا حدودی نفوذ فراوان حکومت ریاض بر خلیفه را روشن می کند در حالی که قطر دارای یک قانون اساسی موقت هیئت وزیران (اکثرا از خاندان ثانی) و یک شورای رایزنی (Advisory cuncil)می باشد، کلیه تصمیمات اجرائی و وضع قوانین به عهده خلیفه می باشد. «شورای رایزنی» یک هیئت مشورتی است که نزد قطریها از اهمیت چندانی برخوردار نیست. امیر اموراتی چون انتخاب جانشین را به اجماع خاندان ثانی ارجاع نموده و بسیاری از امور مربوط به قانون، تسلیم عرف و رسوم متداول می باشد. نظریات عامه مردم از طریق بار عام برای متظلمین و یا به وسیله واسطه های با نفوذ مجال بروز می یابد.


نزاعهای درونی خاندان ثانی خاندان ثانی یکی از بزرگترین خاندانهای سلطنتی در شبه جزیره عربستان است که اعضای مذکر آن بین 300 تا 800 نفر تخمین زده می شوند در حالی که کلیه اعضای این خاندان از امتیازات خاص و مواجب دولتی برخوردارند، نارضایتی میان گروههای متعدد این خاندان در رابطه با سمتهای رسمی و فساد میان مشاورین امیر رواج دارد. این نارضایتی بیشتر از حسادت و نگرانی در مورد محرومیت از غنائم سیستم تاراجگرانه ای نشأت می گیرد که سیاست قطر را فرا گرفته است. امیر به وسیله اعطای مناصب اختلافات را تسکین بخشیده و منافع رقبا را متعادل می نماید. با تعیین پسر خود به مقام ولایت عهد امیر موقعیت برادرش برای نیل به این مقام را بسیار تضعیف نمود. اخیرا تعیین وزراء ظاهرا موقعیت خلیفه را بیش از پیش تحکیم بخشیده است. (S-NF)


قطر: رهبران حکومت


نام                                                            مقام                                             سوابق


خلیفه ابن حمدالثانی                           امیر و نخست وزیر


فیصل بن سمیع الثانی                       وزیر کشاورزی و صنعت                         از وابستگان دور امیر


نصیر بن خالدالثانی                            وزیر بازرگانی و اقتصاد                          از وابستگان دور امیر


حمد بن خلیفه الثانی                                وزیر دفاع                                          فرزند امیر


محمد بن حمدالثانی                           وزیر آموزش و پرورش                                 برادر امیر


قاسم بن محمدالثانی                         وزیر برق و منابع آب                           از وابستگان دور امیر


ص: 213




عبدالعزیز ابن خلیفه الثانی                     وزیر دارایی و نفت                                  فرزند امیر


صحیم ابن حمدالثانی                            وزیر امور خارجه                                     برادر امیر


عیسی غانم الکوری                               وزیر اطلاعات


خالد بن حمدالثانی                                 وزیر کشور                                          برادر امیر


پست خالی                                       وزیر دادگستری


علی بن احمد الانصاری                   وزیر کار و امور اجتماعی                         مسلمان شیعی مذهب


محمد بن جبرالثانی                           وزیر امور شهرداریها                               پسر عموی امیر


خالد محمد المانی                                وزیر بهداری


خالد بن عبداللّه العتیه                     وزیر کارهای عمومی


عبداللّه بن نصیر السویدی               وزیر ارتباطات و ترابری


احمد بن صیف الثانی                   وزیر مشاور در امور خارجی                          از وابستگان دور امیر


 

توسعه اقتصادی


با علم به اینکه ذخایر نفتی قطر طی چند دهه تهی خواهد شد، خلیفه برنامه ای در جهت تنوع بخشیدن به اقتصاد کشور را در سطح گسترده ای به مورد اجرا گذاشته است. استراتژی وی برای توسعه اقتصاد شامل تکیه بر تراکم سرمایه در صنایع سنگین قابل صدور می باشد. از نقطه نظر تئوری این سیاست، کوچکی بازار داخلی و کمبود نیروی کارگری را در نظر داشته و از گاز طبیعی فراوانی به عنوان منبع انرژی و مواد مورد مصرف خود سود می جوید. در عمل بسیاری از پروژه های این برنامه بد انتخاب شده و به نظر نمی رسد قادر به رقابت با تولیدکنندگان خارجی باشند.


تلاش امیر معمولاً بر این بوده است که اقدامات مشترکی (حداقل 70 درصد تحت مالکیت دولت) با شرکای خارجی که کارشناسان تولید و بازاریابی را تأمین می کنند به عمل آورد. از جمله اقدامات بالقوه منطقی ساختمان یک کارخانه گاز طبیعی مایع و بازسازی کارخانه ای از این نوع که در سال 1977 در اثر ابتلای به حریق از بین رفته بود را می توان نام برد. همین طور به منظور استفاده از منابع گاز که اخیرا در گنبد شمال غربی (North West Dome)کشف گردیده است، دولت قطر درصدد ساختن تجهیزات گاز طبیعی مایع می باشد. به این منظور یک کارخانه پتروشیمی در دست ساختمان است. بجز این طرحهای مرتبط با انرژی، پروژه های دیگر شامل یک کارخانه سیمان سازی یک کارخانه کود و یک کارخانه فولاد در حال اجرا می باشد. در حالی که دولت درصدد توسعه کارخانه تهیه کود می باشد مشکلات اخیر در رابطه با بودجه و افراط در سازندگی مناطق دیگری در خلیج موجب شده اند که ساختمان تجهیزات ذوب آلومینیوم به مدت نامعلومی به تعویق افتد.


علاوه بر جاده، بندر و نیروگاه برنامه های عمده ای نیز جهت ساختن مسکن، بیمارستان و مدرسه در دست اجرا می باشد. این برنامه ها بخشی از یک برنامه وسیع رفاه اجتماعی را تشکیل می دهند که بیشتر برای اتباع طرح ریزی شده است. مراقبتهای طبی به طور رایگان برای کلیه اتباع - من جمله اتباع کشورهای دیگر مقیم قطر - تأمین گردیده است. تحصیل دوره دبیرستان رایگان می باشد و دولت برای اتباع، زمین و آب و برق رایگان و وام بدون بهره جهت خرید خانه فراهم می نماید. توسعه بخش


ص: 214




اقتصادی در رابطه با دفاع از توجه کمتری برخوردار بوده است. مخارج دفاعی تنها 8 درصد از هزینه های دولتی و تنها کمی بیش از 3 درصد از کارکرد ملی را تشکیل می دهد. نقش اصلی نیروهای مسلح 6000 نفری قطر تأمین ثبات داخلی و جلوگیری از مهاجرت غیرقانونی می باشد. همچون بحرین، قطر خود را در معرض خطر نظامی به مفهوم متعارف آن نمی بیند و عربستان سعودی را محافظ خود در برابر خطرهای خارجی می داند. نیروهای مسلح قطر تحت کنترل خاندان ثانی قرار دارند و دلیلی وجود ندارد که از جانب آنها خطری رژیم فعلی را تهدید نماید. افسران اکثرا قطری، فلسطینی و اردنی بوده و افراد عادی عمدتا از بدویهای سعودی می باشند. (S-NF).


رونق (اقتصادی) ناشی از نفت و مشکلات (مربوطه) بخش اقتصاد نفتی که از سال 1976 به بعد کاملاً تحت مالکیت دولت درآمده است، هنوز بیش از سه چهارم بازده ملی و بیش از 90 درصد از درآمدهای عمومی و تقریبا کل درآمد صادراتی را تشکیل می دهد. در سال 1973 مجموعه استخراج نفت با 000/570 بشکه در روز به اوج خود رسید و یک سال پس از آن در نتیجه اقداماتی در جهت حفظ ذخایر نفتی، تنها 480000 بشکه در روز استخراج گردیده است. مشکلات مربوط به بودجه در سال 1977 و قطع صدور نفت ایران در سال 79-1978، استخراج نفت طی ماههای اخیر را تا حدودی افزایش داده است. علیرغم این تحولات به علت سیر صعودی بهای نفت، درآمدهای حاصله از صادرات نفت از 6/0 میلیارد دلار در سال 1973 به 3/2 میلیارد دلار در سال 1978 جهش داشته است.


مسئله ای که حاکی از افزایش شدید در درآمدهای حاصله از نفت این کشور می باشد آن است که مخارج دولت طی سالهای 77 - 1974 سالیانه 53 درصد افزایش یافته و در سال 1977 به 8/1 میلیارد دلار رسید. این توسعه خارق العاده موجب شد که فعالیت بخش خصوصی، به ویژه در زمینه ساختمان و بازرگانی بشدت افزایش پیدا کند. همچنان که گسترش فعالیتهای اقتصادی از ظرفیت جذب اقتصاد سبقت گرفت، فشارهای قوی ناشی از تورم ایجاد گردید و قیمتها طی این دوران سالیانه 20 تا 25 درصد افزوده شد. همزمان با این تحولات، کسری بودجه و نقصان در پرداختهای خارجی نیز به وجود آمد. بالاخره در اواسط سال 1977 دولت بر آن شد تا رشد هزینه ها را از طریق تعویق پرداخت به مقاطعه کاران و به تأخیر انداختن طرحهای جدید و توقف یا کاهش به روی طرحهای در دست اجرا متوقف نماید. هر چند این اقدامات دیرتر از آن انجام شدند که بتوانند از نقصان بودجه در سال 1977 جلوگیری نمایند، اما تأثیر قابل تقدیری بر امور مالی سال گذشته داشته اند. در سال 1978 هزینه ها یازده درصد پایین آمدند در حالی که درآمدهای حاصله از نفت افزایش یافتند و این امر موجب شد که مازاد بودجه قابل توجهی به دست آید. نقصان حاصله در فعالیتهای اقتصادی و رفع بعضی موانع مؤثر بر میزان واردات باعث گردید که تورم به حدود 10 درصد کاهش یابد.


این اقدام دولت، همچنین کاهش سریع مازاد حساب جاری را آهسته نمود. به همراه واردات، وجوه ارسالی توسط خارجیهایی که در قطر مشغول بکارند و توسعه اعانات (امتیازات) به میزان افزایش صادرات، مازاد حساب جاری از میزان 4/1 میلیارد دلار در سال 1974 به 700 میلیون دلار در سال 1977 کاهش یافته بود. مازاد حساب جاری در سال 1978 به میزان 600 میلیون دلار تخمین زده


ص: 215




می شود. ارز موجود خارجی چهارصد میلیون دلار در نیمه اول سال 1978 افزایش یافته و به 3/4 میلیارد دلار بالغ گردید (9/3 میلیارد دلار از آن ذخایر رسمی (دولتی) می باشد).


اجتماعی متشکل از اتباع کشورهای دیگر توسعه اقتصادی سریع طی سالهای اخیر موجب هجوم خارجیان به منظور اشتغال به مشاغل مربوط به مدیریت، مشاغل حرفه ای و غیر حرفه ای گردیده است.


قطر در حقیقت به کشوری متشکل از اتباع سابق کشورهای دیگر تبدیل شده و اتباع آن تنها 35 درصد از جمعیت تخمینا دویست هزار نفری آن را تشکیل می دهند. احتمالاً 80 درصد از نیروی کارگری قطر خارجی هستند، اگر چه دولت این نسبت را 68 درصد اعلام کرده است. در بخش عمومی کارمندان غیر قطری عمدتا اعراب مصری، اردنی، سوری، سعودی و سودانی می باشند. در بخش خصوصی، پاکستانیها، ایرانیها، فلسطینیها ، هندیان و یمنی ها اکثریت را تشکیل می دهند. تعداد فلسطینیها بالغ بر بیست هزار نفر است که مشاغل حرفه ای و مدیریت را عهده دار می باشند. هر چند دولت قطر خدمات اجتماعی بسیاری بر اتباع کشورهای، دیگر فراهم نموده است، اما کوشش فراوانی به کار برده تا از تثبیت کامل آنان جلوگیری کند.


برای مثال از طریق استخدام کارگران خاور دور برای مشاغل مقاطعه کاری سلطه پاکستانیها را تعدیل نموده است. بیست هزار نفر پاکستانی که اکنون در قطر می باشند، خطری بالقوه علیه امنیت داخلی کشور به شمار می روند. همچنین دولت سعی نموده است که سیاستی در جهت قطریزه نمودن (Qatarization)مشاغل اعمال نماید؛ اما از این جهت تاکنون چندان موفقیتی نداشته است و خارجیان همچنان مشاغل کلیدی را در اختیار دارند مشاور عالی رتبه سیاسی و حقوقی خلیفه یک شخص مصری است که مسئول برنامه ریزی برای مدرنیزه نمودن دولت بوده، نظام حقوقی را بر پایه قوانین مدنی (غیر وابسته به مذهب) بنا نهاده و امتیازات متعلق ثانی های هرزه و ولخرج را محدود نموده است. مشاورین عالی رتبه در وزارتخانه های نفت و امور مالی و در برنامه ریزیهای صنعتی، فلسطینی می باشند. اما اخیرا امیر برای چهار وزارتخانه معاونین قطری تعیین نموده است. (S-NF) چشم انداز (دورنمای آتیه): تشنجات موجود در پشت صحنه ثبات ظاهری قطر کشمکشهای عمده اجتماع آن کشور را از انظار مخفی می کند. هر چند در این کشور تقریبا هیچ گونه حرکت سازمان یافته چپگرا وجود ندارد و نیروهای امنیتی قطر نسبت به جمعیت آن بسیار بزرگ است، با این همه قطریهای بومی و اتباع سابق کشورهای دیگر از رژیم ثانی ناراضی می باشند، و احتمالاً به طور روز افزون ناراضی تر خواهند گشت. افزایش نارضایتی، کینه خانوادگی میان خاندان سلطنت، ناآرامیهای موجود در جماعت متشکل از اتباع کشورهای دیگر و تکانهای شدیدتری در منطقه در نتیجه ادامه انقلاب کنونی در ایران ممکن است، ناآرامیهای سیاسی در این کشور را به نقطه انفجار بکشانند. علی رغم جمعیت کم شیعیان در قطر آیت اللّه خمینی ظاهرا شخصیت پرجذبه و با نفوذی است که می توانند الهام بخش بسیاری از مسلمانان عرب و غیر عرب قرار گیرد که نظامهای موجود خود را با تردید و اعتراض نگاه کنند.


ص: 216




اما منشأ عمده تحولات در دراز مدت ممکن است طبقه متوسط متشکل از قطریهای تحصیل کرده در خارج باشد که به منظور مطالبه نقش بیشتری در اداره کشور خود به قطر باز می گردند. این فارغ التحصیلان درون و خارج از دولت سمتهای مهمی را اشغال نموده و (دولت را) به منظور کسب نقش بیشتر تحت فشار قرار خواهند داد. تاکنون ثانی ها با حساسیت تمام تنها به آن حد از تقسیم قدرت رضایت داده اند که برای تأمین بقای دراز مدت رژیم لازم خواهد بود. سهم سرانه تولید ناخالص ملی در این پادشاهی کوچک ثروتمند دو برابر این مقدار در ایالات متحده بوده و دهان را آب می اندازد!




عربستان سعودی


جمعیت: 1/6 میلیون نفر، 70 درصد بومی


حکومت: سلطنت تحت فرمانروایی خانواده آل سعود


رئیس حکومت: خالد بن عبدالعزیز السعود


مذهب جمعیت بومی: 98 درصد مسلمان سنی مذهب 2 درصد مسلمان شیعی مذهب


سطح سواد: 20 درصد


نسبت محصلین به جمعیت: 10 درصد


تولید نفت: 3/8 میلیون بشکه در روز در سال 1978


ارز رسمی خارجی: 7/59 میلیارد دلار در ژوئن 1978


تولید ناخالص داخلی: 57 میلیارد در سال 1977


میزان نیروهای مسلح: 56000 نفر که 17000 تن از آنها گارد داخلی را تشکیل می دهند.


عربستان سعودی: توازن نیروها در مسیر تحول هر چند آشوب سیاسی در ایران موجب گشته است که دستگاه حاکمه عربستان سعودی مواضع خود را در درون و خارجه از کشور مورد بررسی مجدد قرار دهد، قوای تحول زا در این کشور در محیطی کاملاً متمایز عمل می کنند. با وجود آنکه خاندان سلطنتی در عربستان سعودی قدرت مطلقه بر روندهای سیاسی را در اختیار دارد، از محبوبیتی برخوردار است که در خاورمیانه به ندرت می توان یافت. در این کشور، احترام به احکام مذهبی جزء مکملی از تعیین خط مشی حکومتی را تشکیل می دهد. خوف از فشارهای اجتماعی ناشی از تجددگرایی نظامی - اقتصادی طی سه سال گذشته به تعدیل شتاب توسعه (اقتصادی) انجامیده و ظاهرا کاهش شتاب بیشتری در این زمینه جزء برنامه آتیه قرار دارد. درآمد حاصله از نفت موجب توسعه عمومی اقتصاد گشته و منافع قابل توجهی را برای اکثر اتباع فعال در بخش خصوصی فراهم نموده است. به هر تقدیر، سعودیها حق دارند که در رابطه با آسیب پذیری خود در قبال وقایع ایران نگران باشند. سقوط شاه به مفهوم از میان رفتن یکی دیگر از


ص: 217





نظامهای پادشاهی در جهان بوده و این امر نظام حکومتی عربستان را بیش از بیش در معرض خطر قرار می دهد. خاندان سلطنتی آمادگی ندارد که قدرت سیاسی خود را با طبقه متوسط در حال رشد تقسیم نماید، هر چند این امر تقریبا اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. و همچنین اعضای این خاندان در برابر اتهاماتی مبتنی بر فساد عمومی در میان ایشان بی دفاع می باشند. در حال حاضر ظاهرا خطری ثبات داخلی کشور را تهدید نمی کند. اما در بلند مدت این مسئله را نمی توان تضمین کرد. احتمالاً مهمترین انعکاس انقلاب ایران در این کشور آن است که این انقلاب سلسله مراتب حکومت سعودی را واداشته است که در منافع استراتژیک خود در منطقه تجدید نظر نمایند. در اینجا سعودیها خطری جدی را در ارتباط با گسترش نفوذ روسیه احساس می نمایند که از سوی آمریکا مهار نمی گردد.


نظام حکومتی پادشاهی عربستان سعودی در سال 1932 توسط ملک عبدالعزیز السعود بطور رسمی بنیان نهاده شد و از آن پس این کشور تحت حاکمیت سلسله ای از فرزندان وی قرار داشته که آخرین ایشان، خالد، در سال 1975به سلطنت رسید. ملک خالد که 66 سال دارد از ناراحتی قلبی شدیدی رنج می برد که مانع از شرکت فعالانه وی در اداره کشور است. دومین مقام مملکتی ولیعهد «فهد» می باشد که ضمنا قائم مقام نخست وزیر نیز بوده و اداره روز بروز حکومت را به عهده دارد. در عربستان سعودی که خشکه مقدس ترین و لااقل ظاهرا متدین ترین کشورهای اسلامی سنی مذهب می باشد، حاکم هم به عنوان رهبر ملت و هم به مثابه نگاهبان ارزشهای معنوی شناخته می شود. هر چند حدود قدرت و اختیارات دقیق پادشاه توسط قانون اساسی یا یک هیئت قانونگذاری مدنی (غیر مذهبی) مشخص نگردیده است، اما محدوده عملکرد و قدرت پادشاه سعودی را عوامل ذیل تعیین نموده اند:


الف : یک روند حکومتی شورایی مبتنی بر سنت که تکامل یافته روشها و رسوم بدوی می باشد.


ب : یک ضرورت حفظ پشتیبانی خاندان سلطنت که از 4 تا 5 هزار نفر تشکیل شده است (شامل نوه های پسری و دختری عبدالعزیز).


عربستان سعودی: رهبران حکومت


نام                                                              مقام                                          سوابق(1)


خالد بن عبدالعزیز السعود                                 شاه


فهد بن عبدالعزیز السعود(2)                     معاون نخست وزیر                              برادر ناتنی شاه


عبداللّه بن عبدالعزیز السعود                  معاون دوم نخست وزیر                           برادر ناتنی شاه


عبدالرحمن عبدالعزیز حسن الشیخ            وزیر آب و کشاورزی


سلیمان عبدالعزیز السلیم                           وزیر بازرگانی


حسین ابراهیم المنصور                         وزیر ارتباطات سلطان


ابن عبدالعزیز السعود(2)                           وزیر دفاع هوایی                               برادر ناتنی شاه


عبدالعزیز عبداللّه الخویتر                        وزیر آموزش و پرورش


محمد علی ابالخیل                             وزیر دارایی و اقتصاد ملی


ص: 218




سعود بن فیصل السعود(2)                      وزیر امور خارجه                 برادرزاده شاه فرزند شاه فیصل فقید


حسین عبدالرزاق الجزایری                        وزیر بهداری


حسن ابن عبداللّه الشیخ                     وزیر آموزش عالی


قاضی عبدالرحمن القسیبی                  وزیر صنایع و برق


نایف بن عبدالعزیز السعود(2)                   وزیر کشور                                          برادر ناتنی شاه


محمد عبدویمانی                                وزیر اطلاعات


ابراهیم بن محمد بن ابراهیم الشیخ        وزیر دادگستری


ابراهیم بن عبداللّه انقاری                وزیر کار و امور اجتماعی


مجید بن عبدالعزیز السعود(2)        وزیر شهرداری و امور روستایی                         برادر ناتنی شاه


احمد زکی یمانی                          وزیر منابع نفتی و معدنی


عبدالوهاب عبدالواسع                     وزیر حج و امور مذهبی


حشام محی الدین نظیر                       وزیر برنامه ریزی


علوی درویش کیان                       وزیر پست و تلگراف و تلفن


مطیب بن عبدالعزیز السعود             وزیر مسکن و امور عامه                               برادر ناتنی شاه


محمد ابراهیم مسعود                             وزیر مشاور


محمد عبدالطیف الملحم                          وزیر مشاور


عبدالعزیز بن زیدالقریشی                        وزیر مشاور


 

1- ظاهرا مسلمان سنی مذهب است


2- اعضای انتصابی از خانواده سلطنتی


حکام سعودی تشکیلات مربوط به وزارتخانه ها (یا آژانسهای اجرائی) را که برخی از آنها تحت سرپرستی اعضای خاندان سلطنتی می باشند، توسعه داده اند تا مسئولیتهای رو به افزایش حکومت مرکزی را عهده دار گشته و اداره نمایند. در سال 1953 یک «هیئت وزراء» به طور رسمی دایر گردید تا شاه را در تعیین خط مشی کلی یاری داده و بر فعالیت وزارتخانه ها، که مسئول اجرای خط مشی های تعیین شده می باشند، نظارت نماید. در عربستان سعودی دستگاه قانونگذاری رسمی وجود ندارد. شاه در مورد مسائل مهم مملکتی حکم صادر می کند و تنظیم مقررات در رابطه با اموری که از اهمیت کمتری برخوردارند بر عهده وزارتخانه هاست. درون وزارت دادگستری سیستمی متشکل از دادگاه های مذهبی مطابق با «شریعت» (احکام اسلامی) عمل می کند، و نظام گسترده ای مرکب از «هیئتهای عمومی» با اختیارات قانونی متفاوت، قوانین و مقررات را اجرا می نماید.


سعودیها بر حسب عرف و عادت همواره تصمیمات خود را از طریق اجماع گروههای ذی ربط اتخاذ نموده اند در برخی موارد تنها عده ای از شاهزادگان عالیرتبه خاندان سلطنت مورد مشورت قرار می گیرند. در موارد دیگر، مشاوره ممکن است طیف وسیعی از خاندان سلطنتی یا اقشاری از جامعه سعودی را در بر گیرد. تعدادی تکنوکرات تحصیل کرده در خارج که شاه و خاندان سلطنتی، برای اداره امور مملکتی وابستگی روزافزونی به ایشان پیدا نموده اند، هر چند از پایگاه قدرت مستقلی برخوردار نیستند، در حال حاضر بیش از پیش در تصمیم گیری شرکت می نمایند.


ص: 219




روند تصمیم گیری از طریق اجماع معمولاً ارزیابی مناسبی از آراء عمومی را تضمین می کند. به علاوه دسترسی تعداد کثیری از اتباع کشور به اعضای متعددی از خاندان سلطنت، ارتباط مستقیم عقاید و مشکلات عامه مردم را با مرکز قدرت ممکن می سازد. به این ترتیب، هر چند گروه بندیهای سیاسی اتحادیه های کارگری وسایل ارتباط جمعی مستقل و گروههای جوساز مجاز نمی باشند، اما پادشاهی سعودی به طور وسیعی آگاه به نیازها و مشکلات مردم و پاسخگو به آنها بوده است. این امر به ویژه هنگامی که مخالفتی علنی با عرف جامعه - نظیر موج آزادیخواهی در ارتباط با حقوق زنان - با حساسیتهای محافظه کاران افراطی و یا نهاد مذهبی اصطکاک پیدا می کند، به چشم می خورد. روی هم رفته، سعودیها چندان از روش اداره کشورشان ناراضی نیستند،و در حقیقت نسبت به مقام و موقعیت جهانی کشور خود از اوائل دهه 1970 به بعد بسیار احساس غرور می نمایند.


ارتش ارتش در عربستان سعودی نقش سیاسی نسبتا جزئی ای را ایفا می نماید. آرمانهای نظامی ظاهرا به ملاحظاتی پیرامون «پرستیژ» (شهرت و اعتبار) و تلاشهایی در جهت ایجاد یک نیروی دفاعی بازدارنده محدود می شود. جنگ داخلی یمن در دهه 1960 انگیزه اتخاذ یک خط مشی در جهت اصلاح و بهبود نیروهای مسلح در این کشور گردید و جنگهای اعراب و اسرائیل سالهای 1967 و 1973، و شورش ظفار در عمان، این اقدام را تقویت و تأیید نمود. اخیرا سوءظن نسبت به مقاصد و اهداف روسیه در منطقه این روحیه دفاعی را تقویت نموده است. (S) نیروهای مسلح تحت دو مرکز فرماندهی مجزا سازماندهی شده اند: نیروی زمینی، هوایی و دریایی تحت فرماندهی شاهزاده سلطان - وزیر دفاع و هواپیمایی - قرار دارند، و گارد ملی توسط شاهزاده عبداللّه اداره می شود تعدادی از شاهزادگان پستهای کلیدی و اشتغالات ستادی در نیروهای مسلح را به عهده دارند. هر چند میزان حقوق و مزایای ارتش در سطح بالایی قرار دارد، اما موقعیتهای خوب اقتصادی در بخش خصوصی آنقدر جالب توجه گردیده که دولت به سختی توان واحدهای ارتشی را به میزان لازم نگاهداشته است. توان رسمی نیروهای مسلح شامل گارد ملی به 000/90 تن نیروی انسانی بالغ می گردد، اما توان بالفعل آن 56000 نفر تخمین زده می شود. مسئولیت اصلی گارد ملی را حفظ امنیت داخلی و محافظت از خاندان سلطنت تشکیل می دهد. خاندان سلطنتی گارد ملی را به مثابه حامی و پشتیبان خود علیه هر گونه کودتای احتمالی در ارتش می نگرد. استخدام در گارد ملی در انحصار قبایل بدوی است که به خاندان سلطنت شدیدا وفادار بوده و تداوم دلبستگی شان نسبت به این خاندان توسط کمک هزینه هایی که دولت پرداخت می کند، تضمین می شود. (S) نفوذ بیگانه هر چند از اواسط سال 1978 کوشش فراوانی جهت ثبت نام و آمارگیری از بیگانگان مقیم عربستان سعودی به عمل آمده، اما اطلاع از ترکیب جمعیت این کشور حدس و تخمینی بیش نیست.


طبق اکثر منابع، بیگانگان حدود دو میلیون نفر از 6 میلیون جمعیت کل کشور را تشکیل می دهند. یک میلیون نفر از نیروی کار توسط کارگران خارجی تأمین می شود و اتباع سعودی نیز همین تعداد از


ص: 220




نیروی کارگری را تشکیل می دهند. نگرانی دولت از حضور بیگانگان بیشتر درباره خطری است که در این رابطه ارزشهای سنتی را تهدید می نماید، اما گذشته از تأثیرات ظریفی که این امر ممکن است بر آداب و سنن سعودیها داشته باشد، بیگانگان مشکلات سیاسی قابل توجهی ایجاد ننموده اند. بخشی از این آرامش سیاسی ناشی از خطر اخراج فوری است که خارجیها را تهدید می کند. تعداد انگشت شماری شورش در اردوهای ساختمانی که بر سر شرایط زندگی و نابرابری میزان حقوق، به وقوع پیوسته نه بر علیه دولت بلکه علیه کارفرمایان بوده است. اکثر کارگران مهمان (بیگانه) به پادشاهی سعودی می آیند تا هر چه می توانند پول تحصیل کنند. آنان معمولاً در اسرع وقت به کشورهای خود بازگشته و فرصت درگیری در مسائل و تحولات سیاسی داخلی عربستان را پیدا نمی کنند.


یمنی ها که به عنوان سعودیهای درجه دو تلقی می شوند تقریبا نیمی از دو میلیون خارجی مقیم عربستان را تشکیل می دهند. آنان عموما از یمن شمالی آمده و بدون ویزا به عربستان سعودی پذیرفته می شوند. بر خلاف اکثر دیگر ملیتهای بیگانه، حضور ایشان بسته به عقد قراردادی با یک کارفرمای خاص نیست. هر چند آنان مزاحمت سیاسی فراهم ننموده اند. اما صرف تعدادشان موجب نگرانی دولت می باشد. اعراب دیگر، به ویژه مصریان، فلسطینیها و اردنی ها یک چهارم از جمعیت خارجیهای (ساکن عربستان) را تشکیل داده و بسیاری از اشتغالات حرفه ای نظیر تعلیم و تدریس تا خدمات شهری و مدیریت سطح متوسط را اشغال نموده اند. مابقی بیگانگان عمدتا از آسیا، به ویژه پاکستان و کره جنوبی می آیند. شمار آمریکایی ها و اهالی اروپای غربی تنها به 50000 نفر بالغ می گردد. (S) فلسطینیهای مقیم عربستان سعودی که حدود125000 نفر می باشند بیش از سایر گروهها ایجاد نگرانی می نمایند. طی سالهای اخیر، دولت از اعطای حق تبعیت به ایشان خودداری نموده و به منظور جلوگیری از هجوم بیشتر آنان به داخل عربستان مقررات جدی تری در رابطه با ویزا و حق اقامت وضع نموده است. دولت از این نگران است که فلسطینیها ممکن است در آتیه - مگر به قصد بازگشت به سرزمینی متعلق به خودشان - عربستان را ترک نگویند. (S) عربستان سعودی از جمعیت بومی نسبتا یکپارچه، زبان مشترک و مذهب تسنن فوق العاده محافظه کارانه ای برخوردار است. یک استثناء قابل توجه جامعه 125000 نفری شیعیان در ایالت شمالی این کشور می باشد که تقریبا یک چهارم جمعیت این ناحیه را تشکیل می دهند. شیعیان پیش از کشف منابع نفتی دارای مقام اجتماعی و اقتصادی پست تری بوده و به کارهای یدی نزد کشاورزان و تجار سنی اشتغال داشتند. اما طی دهه اخیر آنان در بخش اقتصاد نفتی و دوائر مربوط به تجارت خصوصی و دولتی پیشرفتهای شایان توجهی نموده اند. تبعیض در اشکال مختلف وجود دارد: از جمله تضییقات در رابطه با استخدام شیعیان در نیروهای مسلح، اداره پلیس و برخی اشتغالات دیگر را می توان نام برد. تحقیقات اخیر درباره جامعه شیعیان ناظران را متقاعد نموده است که تحول اقتصادی موقعیت ایشان را برای ادامه فعالیت در جامعه سعودی تثبیت نموده است. (S) تجربه عبرت انگیز حضور گسترده خارجیان در جامعه سعودی در وهله اول میراث جریان پرشتاب تجددگرایی است که هدف از آن سوق دادن این کشور به ماورای موقعیت یک کشور در حال رشد بوده است. این جریان


ص: 221




در پی چهار برابر شدن بهای نفت اوپک طی سالهای 74 - 1973 تشدید گردید. عربستان سعودی با در دست داشتن 27 درصد از ذخایر نفت آزاد دنیا، درآمدی معادل 36 میلیارد دلار در سال 1978 به دست آورد. هر چند این کشور از نظر سرمایه مشکلی ندارد، اما دارای خلاءهای عظیمی در رابطه با قابلیتهای اجرائی، تکنولوژی و نیروی انسانی است. مسکن غیرکافی که جوابگوی هجوم خارجیها به داخل کشور نیست، و شبکه های ضعیف حمل و نقل موانع دیگری بر سر راه توسعه آرام و بی دردسر اقتصادی را تشکیل می دهند.


تلاشهای مقدماتی در جهت تسریع توسعه با «اولین طرح توسعه» در سالهای مالی 75 - 1971 آغاز گردید .(1) 10 میلیارد دلار هزینه ای که برای اجرای این طرح در نظر گرفته شده بود در عمل به 19 میلیارد دلار افزایش یافت. این طرح که مقاصدی مبهم را در جهت توسعه دنبال می نمود و می بایست از طریق هزینه عمومی تحقق یابد، از فشارهای اجتماعی ناشی از این کار غافل بود. «طرح دوم توسعه» (سالهای مالی 80 - 1976) هزینه ای معادل 142 میلیارد دلار را پیش بینی نموده و اصلاح شبکه های حمل و نقل ارتباطات و توزیع از اهداف آن به شمار می رفت. این طرح برای آنکه نیاز به نیروی کارگری بیگانه را کاهش دهد. بر توسعه صنایع سنگین با سرمایه تمرکز یافته و ترتیب نیروی انسانی بومی تأکید نمود. همچنین اصلاحاتی در زمینه مزایای اجتماعی به منظور جلوگیری از شکافهای رو به رشد در رابطه با توزیع درآمد مورد تأکید قرار گرفت.


در سال 1976 مقامات رسمی مشکلات گوناگونی را در رابطه با جذب کالاها و نیروی انسانی وارداتی تشخیص دادند و در نتیجه سرعت فعالیت در جهت توسعه کاهش یافت.


مسئله عبرت انگیز دیگر در سال 1978 به وقوع پیوست، زمانی که روشهای حساب نشده و ناهماهنگ تنظیم بودجه، کاهش در هزینه وزارتخانه ها را ایجاب نمود و از سوی دیگر اجرای برخی طرحها را به تعویق انداخته و به کاهش دارایی های مالی خارجی منجر گردید.


طی «سومین طرح توسعه» (سال جاری مالی 85 - 1981)، کاهش بیشتری در شتاب روند توسعه اقتصادی پیش بینی می شود. این طرح، ظاهرا برای آنکه محصولات داخلی را جایگزین واردات نموده و موجبات شرکت گسترده تر سعودیهای بومی در توسعه صنعتی را فراهم نماید، بر صنعت (کارخانجات) تأکید خواهد نمود. در میان معیارها و موازین پذیرش طرحهای جدید، حفظ ارزشهای سنتی از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود. نگرانی رو به رشد در میان جناح محافظه کار نظام حکومتی سقفی برای تولید نفت را پیشنهاد می کند که احتمالاً کمتر از 12 میلیون بشکه در روز برای اواسط دهه 1980 خواهد بود. (در مقایسه با تولید نفت در اوائل سال 1979 که نزدیک به 10 میلیون بشکه در روز بوده، و مذاکرات قبلی در رابطه با بیش از 15 میلیون بشکه نفت در روز برای اواسط دهه 1980).


تجربه عبرت انگیز عربستان سعودی در رابطه با روند توسعه در ابعاد دیگر نیز به چشم می خورد.


مدت مدیدی است که سعودیها به مواردی از اجحافات فاحش در رابطه با قراردادهای خود ظن برده اند، اما اینک این ظن تبدیل به یقین گشته است. قراردادهای گذشته اخیرا به بهانه های مختلف


ص: 222



1- سال مالی سعودی بر پایه سال هجری قمری است و به طور متوسط 11 روز از سال تقویمی غربی کمتر است. سال مالی 1979 در ششم ژوئن 1978 آغاز شد و در بیست و پنجم ماه مه 1979 خاتمه خواهد یافت.

موضوع مذاکرات مجدد قرار گرفته اند و این امر به پس اندازی معادل 30 درصد قیمتهای قبلی منجر گردیده است. در آژانسهای معتبر، کاهش قیمت به منظور حذف حشو و زوائد همراه با اشتیاقی شبیه به شور جهاد صلیبیان (Crusad - Like)انجام می گیرد و محتمل است که این امر روند توسعه را بیش از آنکه با توانایی مصرف درآمدهای حاصله در نفت هماهنگ گرداند، با قابلیت جذب واقعی همگام و متناسب نماید.


روی هم رفته، اموری که از اهمیت اجتماعی برخوردارند، همراه با داد و ستد منصفانه، به عنوان مهمترین عوامل مؤثر در شتاب توسعه مطرح می شوند. میزان درآمد مالی سعودی قابلیت انعطاف عظیمی را فراهم می آورد. مازادهای حاصله از درآمدهای نفتی دارایی رسمی خارجی را از 7/4 میلیارد دلار در آخر سال 1973 به حدود 60 میلیارد دلار در آخر سال 1978 افزایش داده است و این مقدار بیش از آلمان غربی و ژاپن می باشد. تنها درآمدهای حاصله از داراییهای خارجی 20 درصد از صورتحساب واردات کشور را می پوشاند. در حالی که طی دو سال گذشته مازادهای موازنه پرداخت کاهش یافته اند، و با در نظر گرفتن سیر صعودی بهای نفت در جهان، این روند احتمالاً معکوس خواهد شد.


موارد استفاده از ثروت نفت هزینه دولتی که طی پنج سال از 7/2 میلیارد دلار به حدود 33 میلیارد دلار در سال مالی 1978 افزایش یافته است، انگیزه رشد اقتصادی را فراهم نموده است. بخش اقتصاد نفتی علی رغم آنکه پشتیبان و پایه اصلی اقتصاد این کشور را تشکیل می دهد، تا حدود 2 سال پیش توسط درآمدهای کمپانی تأمین مالی می شد. تا آنکه سرمایه گذاری عظیم برای ایجاد یک سیستم جمع آوری گاز هزینه اضافی از سوی دولت را ایجاب نمود. حدود یک چهارم از بودجه طی پنج سال گذشته صرف خریدهای نظامی شامل تجهیزات سنگین، پایگاههای زمینی و دریایی و مراکز فرماندهی و ارتباطات گشته که اکثرا از ایالات متحده خریداری شده است. تکیه بر ظرافت تکنیکی و کیفیت تجهیزات موجب شده است که عربستان سعودی تجهیزات پیشرفته ای نظیر هواپیمای جنگی اف - 15 را به دست آورد.


تا اواخر سال 1978 قراردادهای نظامی با آمریکا به 19 میلیارد دلار بالغ می گردید. قراردادهای ساختمانی ارتش 11 میلیارد و قراردادهای مربوط به تجهیزات سنگین 8 میلیارد دلار از این مقدار را تشکیل می داد. حدود 3 میلیارد از هر یک از این دو گروه قرارداد تا به حال انجام شده و یا تحویل گردیده است. یک چهارم دیگر از بودجه صرف طرحهای توسعه اقتصادی شده است. پیشرفت به ویژه در زمینه ساختمان و گسترش بنادر چشم گیر بوده و به از میان برداشتن موانع مربوط به واردات یاری رسانده است. اکثر کارخانجات در جبیل واقع در خلیج فارس و ینبع (Yanbu)واقع در دریای سرخ هنوز در مراحل مقدماتی و برنامه ریزی قرار دارند. بجز فعالیتهایی که در جهت تأمین خدمات در این پایگاهها انجام می شود، یک سیستم جمع آوری گاز به ارزش 13 میلیارد دلار و مقداری لوله کشی گاز سرتاسری تنها تأسیسات عمده ای می باشند که پس از چندین سال وقفه اکنون در دست اجراء قرار گرفته اند. ساختمان یک کارخانه فولاد در جبیل نیز ممکن است امسال آغاز شود.


بقیه تقسیمات بودجه به ارقام جاری نظیر حقوق، انتقالات، سوبسید و کمکهای خارجی تخصیص


ص: 223




یافته است - تنها مواردی که هزینه به طور مداوم بر مقادیر تخصیص یافته پیشی گرفته است - هزینه های مربوط به کمکهای اقتصادی خارجی بطور متوسط طی سالهای 77 - 1975 به 2 میلیارد دلار در سال بالغ گردیده و در سال 1978 کاهش یافت. کمکهای رسمی اکثرا به صورت امتیازات دو طرفه و وامهایی بر مبنای شرایط امتیازی تأمین شده و عمدتا به کشورهای عربی و به ویژه کشورهای مبارز تعلق گرفته است. دولت کوشش فراوان به کار برده است تا ثروت حاصله از نفت را با سعودیهای بومی تقسیم نماید. خانواده های کم درآمد اکنون توسط بیمه اجتماعی، سوبسیدهای غذایی و کنترل اجارات پشتیبانی می شوند. هر تبعه سعودی که دارای قوه ابتکار باشد می تواند از اعتبار کم هزینه چشمگیری جهت تأمین مالی اقدامات تجاری خود استفاده نماید و کلیه اتباع از وامی بی بهره تا مرز 000/90 دلار، بیست ساله، برای ساختمان خانه خصوصی خود برخوردار می باشند. هزینه های عمومی فراوان نیز صرف تحصیلات و مراقبتهای بهداشتی آنان گردیده است. توسعه هزینه های عمومی رشد قابل توجهی در بخشهای غیرنفتی اقتصاد این کشور - که تا همین سالهای اخیر عملاً تک محصولی بوده است - ایجاد نموده رشد حقیقی در بخش دولتی از سال 1973 به بعد به طور متوسط سالانه 16 درصد بوده و در بخش خصوصی به 12 درصد بالغ گردیده است. اقدامات بازرگانی در عربستان سعودی تاکنون منحصر به تجارت و ساختمان بوده و تلاش کمی در زمینه های صنعتی دیده شده است.


مقایساتی با ایران دگرگونی اجتماعی در ایران موجد نوعی خودآگاهی ملی در عربستان سعودی شده است که نگران احتمال بروز سرنوشتی مشابه در این کشور می باشد. هر چند وقوف بر خسارات اقتصادی ناشی از تورم و خطری که از جانب جامعه اتباع سابق کشورهای دیگر نظام اجتماعی عربستان را تهدید می کند، هم اکنون نیز نیل به تجددگرایی را در این کشور تعدیل نموده است، اما انقلاب ایران ممکن است انگیزه تحول وسیع تری گردد. (S) خاندان سلطنتی سعود احتمالاً بیش از هر چیز در ارتباط با فسادی که قراردادهای خارجی را احاطه نموده حساس و آسیب پذیر می باشد. گزارشات اخیر حاکی از تنفر عمومی روزافزونی نسبت به این گونه اعمال است. اکنون شهرت یافته است که اعضاء خاندان سلطنتی از طریق همکاری و شرکت در قراردادهای عظیم ساختمانی خارجی ثروتهای هنگفتی به چنگ آورده اند. انتقاداتی که در رابطه با این گونه اختلافها پدید آمد، سبب شد که حدود یک سال قبل اقداماتی تصنعی در جهت کاهش نفوذ - فروش به عمل آید. حق الزحمه آژانس به طور قانونی به 5 درصد بهای قرارداد منحصر گردید و خریدهای نظامی از طریق آژانس به کلی ممنوع گردید. با این همه، خارجیانی که خواهان عقد قراردادهای دولت غیرنظامی می باشند می بایست از طریق قانونی توسط یک آژانس سعودی عمل کنند و این امر به طرز مؤثری موجب می شود که کمیسیونهای نسبتا بزرگ در اختیار یک اقلیت ممتاز قرار گیرد.


از جهات دیگر خاندان سلطنتی سعودی کمتر از شاه (معدوم ایران) آسیب پذیر به نظر می رسد.


سلسله مراتب حکومتی روابط نزدیکی با جامعه مذهبی حفظ نموده است. عرف سعودی راهی برای


ص: 224




شکایات شهروندانی که از حق رأی بی بهره اند باز گذارده است.


هر چند بدون شک توزیع درآمد کاملاً به نفع یک اقلیت کوچک است، اما اکثر سعودیها به طور ملموسی از رونق اقتصادی بهره جسته اند. برخلاف ایران هزینه های دفاعی به قیمت چشم پوشی از برنامه های اقتصادی اساسی تمام نشده است. در حقیقت به علت درآمد گزاف حاصله از نفت و جمعیت کم، سعودیها یارای تحمل اشتباهات اقتصادی را دارا می باشند که می توانست برای کشورهایی که از بخت کمتری برخوردارند، عواقب وخیمی در برداشته باشد.


چشم انداز ثبات اجتماعی (در عربستان سعودی)، حداقل برای کوتاه مدت، محتمل به نظر می رسد. خاندان سلطنتی ظاهرا کنترل کامل را به دست دارد و مردم از نظر اقتصادی به طور معقولانه ای آرام نگاه داشته شده و خطری جدی از سوی خارجیان داخل کشور ثبات جامعه را تهدید نمی کند. (S) به هر ترتیب چندین منبع تشنج زا وجود دارند که در دراز مدت ممکن است تقویت شوند.


نگرانیهایی از این دست از سوی سعودیهای عالی رتبه ابراز شده است:


(الف) - یمانی، وزیر نفت: تحولات سیاسی - اجتماعی عمده ای را برای اواسط دهه هشتاد پیش بینی نموده است.


(ب) - وزیر امور خارجه، شاهزاده سعود، گفته است که پادشاهی سعودی قادر نخواهد بود یک کودتای نظامی (درون ارتش خود) را طی درگیری اخیر در یمن تحمل نماید.


(ج) - چندین تن از اعضای خاندان سلطنت رهبری ولیعهد فهد را مردد و در حال نوسان خوانده و مورد انتقاد قرار داده اند.


نشانه دیگری از ناآرامی در آتیه، افزایش قاچاق اسلحه به داخل کشور است. (S-NF- NC- OC) هر گونه تهدید احتمالی نسبت به قدرت مطلقه خاندان سلطنت احتمالاً از جانب طبقه کارمندان خدمات شهری، تجار، مهندسین، کارمندان ارتش و کارگران متخصص نشأت خواهد گرفت. همگام با پیشرفت اقتصادی، این طبقه متوسط در حال رشد نقش مهمتری را در عرصه سیاست جستجو خواهد نمود بویژه، پیچیده و ظریف تر شدن اقتصاد و فشار ناشی از تحولات اجتماعی - اقتصادی به احتمال قوی بر توان سیاسی تکنوکراتهای تحصیل کرده در خارج خواهد افزود. این قشر بیش از اکثر اعضای خاندان سلطنت در معرض دگرگونی اجتماعی قرار دارند.


به علت فقدان یک رهبری مؤثر و نیرومند در نظام حکومتی عربستان سعودی و خاندان سلطنت - مشکلی که از سال 1975، پس از مرگ ملک فیصل به بعد همواره بغرنج تر گردیده است - حل این تشنجات بسیار مشکل خواهد بود. ولیعهد فهد به ویژه در رابطه با مسائل مهم مملکتی که بین مقامات عالی رتبه دولتی و شاهزادگان هیچ گونه توافقی وجود ندارد، فاقد قدرت و اختیارات کامل تصمیم گیری است. بعلاوه، به نظر می رسد که فهد از قاطعیت فکری و روحی لازم نیز بی بهره است. او به جای آنکه فکر خود را برای مردم بازگو نماید، آنچه آنان خواهان شنیدنش هستند بر زبان میراند. (S) فقدان رهبری مؤثر طی چند سال گذشته خصومتها و رقابتهای درون خاندان سلطنت را تشدید نموده است. اختلافات خانوادگی در ارتباط با بسیاری از روشها و خط مشی ها وجود دارد، اما


ص: 225




مهمترین رقابتها از نقطه نظر سیاسی مربوط به جانشینی مقام عالی سلطنت می باشد. شاهزاده عبداللّه احتمالاً پس از فهد به ولایتعهدی برگزیده خواهد شد اما درباره جانشین عبداللّه اختلافات جدی وجود دارد. برادر تنی فهد، سلطان، محبوب برخی است و برادر ناتنی اش مشعل (Mish`al)، محبوب برخی دیگر. (S) خاندان سلطنتی بر سر شتاب تجددگرایی نیز دچار اختلاف است. ولیعهد فهد نماینده طرحهای توسعه طلبانه مترقی است. فهد می داند که «مدرنیزاسیون بدون وسترنیزاسیون» (تجددطلبی بدون غرب گرایی) آرمانی باطل است اما امیدوار است که این تحول اجتناب ناپذیر را تحت کنترل نگاه دارد.


اما شاه خالد نماینده گروهی بنیادگراتر است و شاهزاده عبداللّه و حتی برخی از برادران تنی فهد نیز به این دسته تعلق دارند. این محافظه کاران در مقابل هر گونه لیبرالیزه نمودن نظام اجتماعی مقاومت می کنند، اما با توسعه اقتصادی فی نفسه مخالف نیستند. (S-NF) اختلافاتی هم در زمینه چگونگی برخورد با موقعیت ژئوپولیتیکی منطقه وجود دارد. اقدامات سعودیها حاکی از این اعتقاد ایشان است که روسیه درگیر تلاش استراتژیک به منظور محاصره مناطق نفت خیز خلیج فارس و عربستان سعودی می باشد. طی دو سال گذشته، سعودیها درگیری روسیه را در شاخ آفریقا، کودتای افغانستان و فعالیتهای افزایش یافته یمن جنوبی به عنوان گواهی بر مقاصد سوء آن کشور می دانند. اگر چه اکثر رهبران سعودی معتقد نیستند که روسیه در سقوط شاه ایران مستقیما دخالت داشته است، اما عقیده دارند که رویدادهای ایران موازنه قدرت در منطقه را به طرز مؤثری دگرگون نموده و خطر محاصره منطقه توسط روسیه را افزایش داده است. آنان احساس می کنند که ایالات متحده دو سال اخطار توسط عربستان سعودی را نادیده انگاشته و بر بحرانی بودن شرایط واقف نیست، و یا متناوبا قادر نیست منافع خود را در منطقه محافظت نماید. این نگرانیها بر اختلاف نظر خاندان سعودی درباره برقراری مجدد نوعی روابط رسمی با روسیه شوروی افزوده است. (S) در حال حاضر سعودیها روابط خود با ایالات متحده آمریکا و کشورهای عربی را مورد ارزیابی مجدد قرار می دهند. طی ماههای اخیر عربستان سعودی در ارتباط با روند صلح خاورمیانه از مصر و آمریکا دوری گزیده و با اکثریت کشورهای عربی که معتقدند توافقهای «کمپ دیوید» چهارچوب مناسبی جهت صلحی مطلوب را تشکیل نمی دهد در یک صف قرار گرفته است. همچنین به نظر می رسد که این کشور در حال تجدید روابط با عراق می باشد. کاهش اعتبار ایالات متحده در چشم رهبران سعودی احتمالاً هم اکنون قدرت سیاسی شاهزادگان عالی رتبه و به ویژه شاهزاده فهد را، که بیش از همه نماینده تام موضع طرفداری از آمریکا می باشد، تضعیف نموده باشد. اگر طی ماههای آتی رهبران سعودی متقاعد شوند که واشنگتن پناهگاه قابل اعتمادی برای ایشان نیست، ممکن است موضعی غیرمتعهدانه تر اتخاذ نمایند. هر چند که ناخوشایند باشد، احتمال می رود که سعودیها، به منظور کسب فرصتی جهت کاستن از شتاب پیشروی محسوس روسیه در منطقه، با آن کشور از در دوستی درآیند. (S)




یمن جنوبی


جمعیت: 1700000 نفر؛ تقریبا 100 درصد آنها بومی می باشند


ص: 226





حکومت: مارکسیست غیر نظامی


رئیس حکومت: رئیس جمهور عبدالفتاح اسماعیل*


مذهب جمعیت بومی: 95 درصد مسلمان سنی - شافعی 5 درصد مسلمان شیعه - زیدی


سطح سواد: 10 درصد نسبت محصل به جمعیت: 15 درصد


اقتصاد: کشاورزی پایدار؛ صنعت کلبه سازی


ارز رسمی خارجی: 150 میلیون دلار در ژوئن 1978


تولید ناخالص ملی: 550 میلیون دلار در سال 1977 میزان


نیروهای مسلح: 21800 نفر نیروی


پلیس ملی: تقریبا 10000 نفر


شبه نظامیان: تقریبا 10000 نفر * البته بعدها علی ناصر محمد روی کار آمد. وی در مقایسه با عبدالفتاح اسماعیل و سالم ربیع علی از دیدگاه متعادل تری برخوردار است. در کودتای سال 1365 علی ناصر محمد به وسیله عبدالفتاح اسماعیل و طرفدارانش از کار برکنار و متواری شد. در جریان کودتا عبدالفتاح اسماعیل و علی عنتر به قتل رسیدند، و نهایتا العطاس نخست وزیر قبلی به حکومت رسید. مترجم یمن جنوبی: خنجری فرورفته در پشت شبه جزیره عربی از سال 1967 به بعد یعنی زمانی که یمن جنوبی استقلال خود را به دست آورد، رژیمهای چپگرا تحولات اقتصادی و اجتماعی ای را (بر این کشور) تحمیل نموده اند که تا حدود زیادی آن کشور را از دیگر همسایگانش در شبه جزیره عربستان متمایز و منزوی ساخته است. حکام تندرو طبقات را کاملاً از بین برده، توسط مبارزات خونین، کشور را آرام نموده و تحصیلات غیر مذهبی را جایگزین تعلیمات اسلامی سنتی نموده اند. طی 9 ماه گذشته، دولت تحت کنترل یک ایدئولوگ مارکسیست متعهد (دو آتشه) به نام عبدالفتاح اسماعیل که به همکاری نزدیک با روسیه متمایل است، قرار داشته است. در گذشته زندگی سیاسی داخلی کشور تحت الشعاع مبارزه ای برای قدرت میان اسماعیل و رئیس جمهور فقید علی قرار داشت: علی به عنوان فردی چپگرا امّا پراگماتیک تر از اسماعیل شهرت داشت.


در هر دو صحنه داخلی و بین المللی، سیاستهای یمن جنوبی همسایگان عرب خود را از این کشور بیگانه و دور نموده است. عدن از نهضتهای انقلابی منطقه جانبداری نموده، تروریستهای بین المللی را در کنف حمایت خود قرار داده و اخیرا نیز فعالانه به خصومت با یمن شمالی - که از متفقین عربستان سعودی می باشد - پرداخته است. کوششهای عربستان سعودی که با وعده کمکهای اقتصادی، یمن جنوبی را به استقلال از روسیه ترغیب می نماید، عقیم مانده است و مقدار کمکهای مالی آینده از سوی کشورهای محافظه کار خلیج نامعلوم می باشد. آینده اقتصادی یمن جنوبی بدون کمکهای مالی خارجی تاریک است. عدن فاقد منابع طبیعی است و از نظر نیروهای متخصص فنی و مدیریت برای آنکه


ص: 227




مستقلاً به توسعه اقتصاد خود پردازد در مضیقه قرار دارد.


ابعاد سیاسی ساکنین یمن (عدن) بخش عظیمی از تاریخ اسلامی خود را تحت سلطه ائمه یمن شمالی که به مدت 800 سال در صنعا حاکمیت داشته اند، به سر برده اند. جنوبیها که عمدتا سنی مذهب و از فرقه شافعی می باشند از بیعت با ائمه که شیعه بودند خودداری ورزیدند. ایالات کوچک قبیله ای و سلطان نشینان جنوب یمن هرگز تحت کنترل کامل حکومت یمن قرار نگرفتند. تاریخ جدید یمن جنوبی از زمانی آغاز می شود که عدن - در سال 1839 - به تصرف بریتانیای کبیر درآمده و به عنوان پاسگاهی برای حفظ امنیت مسیرهای تجارتی به هندوستان مورد استفاده قرار گرفت. طی دهه 1930 تمام سلطان نشینان یمن به تحت الحمایه های بریتانیا تبدیل شده بودند، اما در پیمان فوریه 1959، بریتانیا عهد بست که مستعمره عدن و ایالات تحت الحمایه را برای استقلال کامل مهیا سازد.


تلاش در جهت آماده نمودن زمینه برای استقلال یمن جنوبی با موج فراگیر ناسیونالیسم عربی تلاقی نموده و دچار پیچیدگی و اشکال گردید. مخالفت با بریتانیا به تروریسم آشکار میان دو گروه ناسیونالیستی و در حال رقابت مبدل شد. سرانجام «جبهه آزادیبخش ملی» پیروز گشته و در ماه نوامبر 1967 کشور را به سمت استقلال هدایت نمود. طی چند سال بعد جناحهای تندرو NLFنفوذ و قدرت خود را تحکیم بخشیدند و در اواسط سال 1971 اسماعیل - که دبیر کل مارکسیست جبهه ملی بود - و پرزیدنت سلیم ربیع علی رهبری را تقبل نمودند.


رهبران تندرو، تحت حمایت تلقینات سوسیالیستی خود، طبقات را ریشه کن نموده، قبایل را وادار به اطاعت از حزب و حکومت مرکزی کرده، آرامش کشور را از طریق مبارزات خونین تأمین نموده و مسئله نقش زن در جامعه و تحصیلات غیر مذهبی را تبلیغ و ترویج نمودند. آنان قساوت و بیرحمی بسیاری از اقدامات خود را به عنوان اهداف انقلاب توجیه کردند. ملی کردنها و سرکوب سیاسی موجب شد که صدها هزار نفر کشور را ترک گفته و بسیاری نیز در یمن شمالی مستقر شوند. عده دیگری نیز کشور را به قصد کار در کشورهای همسایه که از لحاظ نفت غنی بودند ترک نمودند. بسیاری از کسانی که به کشورهای دیگر پناهنده شدند، تاجر، کارگران متخصص و صاحب حرفه بودند.


تحکیم قدرت در اوائل سال 1978 درگیری میان اسماعیل و علی که به امتیازات یکدیگر حسد می بردند شدت یافت. قتل رئیس جمهور یمن شمالی، احمد القشمی (al-Qashmi) در 24 ژوئن، حوادثی در پی داشت که به مرگ علی و حاکمیت مطلق اسماعیل و حامیانش در جنوب انجامید. اسماعیل کوشید علی را به عنوان مسبب قتل پرزیدنت قشمی معرفی نماید (وی توسط بمبی که مأمور سیاسی یمن جنوبی حامل آن بود به قتل رسید) اما منطقی ترین شرح واقعه، خود اسماعیل را مسئول ماجرا می شناخت. طی کشمکشهای بعدی میان گروههای مخالف، اسماعیل غالب گشت و علی و دو تن از یارانش اعدام شدند و بقیه حامیان علی تبرئه شدند. (S) اسماعیل در اصل اهل یمن شمالی است و در میان رهبران قبیله ای سنتی جنوب از محبوبیت کمی


ص: 228




برخوردار می باشد. در عوض، اسماعیل بر همقطاران شمالی و عدنیائی که قبائلشان را از دست داده اند متکی است و بر پشتیبانی ایشان امیدوار می باشد. قدرت اسماعیل در حزب مارکسیست - لنینیستی تمرکز یافته است که خود در تأسیس آن شریک بوده است. ابزار نشر افکار حزب که از نفوذ فراگیرنده ای در سراسر یمن جنوبی برخوردار می باشد، در جهت یاری دولت برای انجام فرامین رهبری انقلاب طرح ریزی شده اند. این دستگاه متشکل از کمیته های سراسری و «نهادهای توده ای» که در کلیه ابعاد زندگی ملت حضور دارند، در کنترل جمعیت پراکنده و عقب افتاده 7/1 میلیونی آن کشور بسیار مؤثر بوده است. مخالفت رهبران قبایل که در روستاها هنوز از نفوذ بسیاری برخوردارند - و حامیان علی با حکومت اسماعیل، چندان جدی تلقی نمی شود. (S-NF) نقش ارتش نیروهای مسلح کم حجم اما مؤثر یمن جنوبی طی دهه اخیر بیش از دو برابر افزایش یافته است.


ارتش این کشور از تجربیات رزمی قابل توجهی برخوردار است و توان رزمی خود را طی چندین کشمکش مختصر با یمن شمالی و عربستان سعودی نشان داده است. همچنین در رفع حملات ناگهانی گروههای تبعیدی موفق بوده است. دو نیروی «میلیشیای توده» و «نیروی امنیت عمومی» ارتش را تکمیل کرده و در عین حال خنثی می کنند. میلیشیا، که تصور می رود تحت کنترل اسماعیل باشد، مسئولیت حفظ امنیت در عدن و مناطق مرزی را که فاقد واحدهای ارتشی معمولی هستند بر عهده دارد، با وجود آنکه میلیشیا می توانست منبع مهمی برای تقویت ارتش باشد، اما روابط بین ایندو خوب نیست. میلیشیا طی زد و خوردهایی با ارتش در سال 1976 صدمات زیادی تحمل کرد، اما ظاهرا اسماعیل با تکیه بر میلیشیا کودتای موفق خود را در سال 1978 به انجام رسانید. «نیروی امنیت عمومی» در دسته های کوچک در سراسر کشور پراکنده است تا از ثبات داخلی محافظت نماید.


(S-NF) روسیه به امید آنکه نفوذش را در منطقه گسترش داده و یک پایگاه عملیاتی برای پشتیبانی از ناوگان خود در اقیانوس هند کسب نماید، عملاً کلیه تجهیزات سنگین ارتش یمن جنوبی را تأمین نموده و طی سالهای 77 - 1973 تجهیزاتی معادل تقریبا 200 میلیون دلار را به این کشور تحویل داده است. وسایلی که در سال 1978 از سوی روسیه به یمن جنوبی تحویل داده شد بیش از 130 میلیون دلار ارزش داشته و شامل چندین دستگاه اسلحه پیشرفته بود. در این کشور قریب پانصد مشاور نظامی روسی موجود می باشند، که عمدتا نیروهای هوایی و ضدهوایی را پشتیبانی می کنند. پیش از ژوئن 1978، حدود 300 تا 400 مشاور کوبایی در عدن مستقر بودند، اما پس از کودتا تعداد ایشان احتمالاً به هزار تن افزایش پیدا کرد، طی ماههای اخیر به نظر می رسد که تعداد کوبائیها به 500 مشاور نظامی و چند صد متخصص غیر نظامی کاهش یافته است. (S-NF)


یمن جنوبی: رهبران حکومت


نام                                                              مقام


عبدالفتاح اسماعیل          رئیس، رئیس جمهور، و سرپرست شورای عالی خلق


ص: 229




علی ناصر محمدالحسنی       معاون رئیس و سرپرست شورای عالی خلق


فضل محسن عبداله              دبیر ریاست و سرپرستی شورای عالی خلق


سلطان محمد الدوش               عضو ریاست و سرپرستی شورای خلق


ریاض ال اکبری                       عضو ریاست و سرپرستی شورای خلق


ایداعلی سعید                       عضو ریاست و سرپرستی شورای خلق


سید صالح سلیم                    عضو ریاست و سرپرستی شورای خلق


محمود سعید المهدی              عضو ریاست و سرپرستی شورای خلق


عبداللّه احمد الغانم                 عضو ریاست و سرپرستی شورای خلق


فاریس سلیم احمد                 عضو ریاست و سرپرستی شورای خلق


علی احمد نصیر سلامی          عضو ریاست و سرپرستی شورای خلق


علی نصیر مجدالحسنی                      رئیس شورای وزیران


محمد سلیمان الناصر                وزیر کشاورزی و اصلاحات کشاورزی


محمود عبداللّه رشیداوشیش                    وزیر ارتباطات


محمود نجاشی                               وزیر فرهنگ و جهانگردی


احمد ناصر البیشی                                   وزیر دفاع


سعید عبدالخیر النوبان                          وزیر تعلیم و تربیت


علی ناصر محمد الحسنی                         وزیر اقتصاد


محمد سلیم کوثر                               وزیر منابع ماهیگیری


محمد صالح یغائی                                وزیر امور خارجه


دکتر عبداللّه احمد بوخیر                          وزیر بهداری


عبدالغنی عبدالقدیر                                 وزیر صنایع


رشید محمد ثابت                                   وزیر اطلاعات


حیدر ابوبکر العتاس                                وزیر تأسیسات


صالح مصلح القاسم                                  وزیر کشور


خالد فضل منصور                          وزیر دادگستری و اوقاف مذهبی


نصر نصرعلی                                   وزیر کار و خدمات مدنی


عبدالعزیز عبدالولی النشیر                         وزیر برنامه


محمد سعید عبداللّه محسن الشرجابی   وزیر امنیت کشوری


احمد عبیدالفضل                                 وزیر تجارت و تدارکات


علی اسد مثنی                               وزیر مشاور در امور کابینه


* جمعیت کشور از شاخه شافعی تسنن اسلامی پیروی می نماید. ملاحظات مذهبی از دیرباز در زندگی اجتماعی نقش بسیار مهمی داشته، لیکن عضویت در حکومت و کابینه مشروط بر اعتقاد شدید به ایدئولوژی مارکسیستی است و برای این کار نیازی به اعتقادات مذهبی نیست.


ص: 230




سیاست خارجی یمن جنوبی خود را به عنوان یکی از اعضای اردوی سوسیالیستی بین الملل می نگرد و از این رو نسبت به سیاست حمایت از نهضتهای انقلابی، شرکت در کشمکش اعراب علیه اسرائیل و مخالفت با دولی که «امپریالیست» و «مرتجع» می نامد، احساس تعهد می نماید. فقدان ظرافت و دقت در این سیاستها مانع پیوند نزدیک با سایر کشورهای عربی است. با وجود آنکه لیبی نیرومندترین هم پیمان عرب عدن می باشد، رژیم قذافی احتمالاً فقدان هر گونه رنگ اسلامی در امور داخلی یمن جنوبی را با سوءظن می نگرد. روابط این کشور با عراق به دلیل اختلافات موجود در ارتباط با شاخ آفریقا و ممانعت عدن از فعالیت مؤثر بعثی های سبک عراقی در سیاست یمن، سرد می باشد کشورهای خلیج فارس معمولاً در مخالفت با یمن جنوبی، عربستان سعودی را سرمشق قرار می دهند، سوریه و مصر در سوءظن سعودی نسبت به نفوذ روسیه (در یمن جنوبی) شریک می باشند. (S) یمن جنوبی همواره ثبات منطقه را بر هم زده است. در اواخر دهه 70 - 1960، این کشور حامی اصلی شورشیان ظفار در عمان بود و با تکیه بر کمکهای آن، شورشگران توانستند کنترل دولت را در آن منطقه به مخاطره اندازند. هر چند عمان، بیاری ایران اردن و عربستان سعودی، در اواسط دهه 80 - 1970 حاکمیت خود را بازیافت. اما این کشور نگرانست که خروج سربازان ایرانی که اخیرا انجام گرفت اسماعیل را ترغیب نماید که حمایت از شورشیان افزایش دهد.


روابط بین دو کشور یمن شمالی و جنوبی هرگز خوب نبوده است و در سال 1970، هنگامی که عربستان سعودی و ایالات متحده حکومت صنعا را به رسمیت شناختند، این روابط تیره تر گردید. در سال 1972 جنگی میان دو کشور درگرفت و طی آتش بس متعاقب آن، «اتحادیه عرب» مسئله اتحاد دو کشور را به عبث به مذاکره گذاشت. پس از یک دوره طولانی درگیریهای مرزی، در اوائل سال 1979 یمن جنوبی هجوم وسیعی به داخل خاک یمن شمالی را به امید برانداختن حکومت صنعا، آغاز نمود. این کشمکش حداقل در حال حاضر فروکش نموده است. (S-NF) عربستان سعودی که از گسترش نفوذ روسیه در درون شبه جزیره نگران است تلاشهایی نموده است تا سیاستهای عدن را تعدیل نماید. ریاض برای مدتی اجتماعات پناهندگان در عربستان سعودی و یمن شمالی را در ارتباط با عملیات نظامی فعال (هر چند بی نتیجه) ایشان علیه جنوب یاری نمود.


سپس سعودیها وعده حمایت اقتصادی را مطرح نمودند؛ روابط دیپلماتیک برای اولین بار در اوائل سال 1977 برقرار گردید و پرزیدنت علی توافق نمود که در ازای کمکهای سعودی از نفوذ کمونیستها در یمن جنوبی جلوگیری نماید. در آخر سال 1977، عربستان سعودی کمکهای مالی اش را متوقف نمود زیرا عدن به وعده های خود وفا ننموده بود؛ حمایت یمن جنوبی از اتیوپی چشم سعودیها را بر واقعیات گشود. کودتای موفقیت آمیز اسماعیل از سوی حکام سعودی به عنوان گواهی بر کوششهای روسیه در جهت احاطه بر شبه جزیره تلقی گردید، و متعاقبا سعودیها به موضع خصومت آمیز گذشته خود بازگشتند. (S-NF) پایه اقتصادی ساده پیش از کسب استقلال در سال 1967، در همسایگی بندر عدن یک اقتصاد جدید شکوفا و پویا به


ص: 231




وجود آمده بود. ترقی روزافزون شهر بر پایه یک پالایشگاه نفت، خدمات کشتی و سوختگیری، فعالیتهای بازرگانی ناشی از بندر آزاد، و تأمین خدمات پرسنل نظامی بریتانیا بنا گردیده بود. خارج از عدن، اقتصاد بر کشاورزی برای معاش، ماهیگیری و قاچاق متکی بود. شبکه های اصلی حمل و نقل و ارتباطات ابتدایی و غیر پیشرفته بودند. استقلال ضربه سنگینی بر اقتصاد کشور وارد نمود به ویژه آنکه با بسته شدن کانال سوئز و ترک سربازان انگلیسی مصادف گردید. خروج انگلیسیها تقاضا برای خدمات داخلی را کاهش داده و درآمد اقتصادی در اطراف عدن را حدود 30 درصد پایین آورد، نرخهای سرمایه گذاری را فوق العاده کاهش داد و قریب 000/20 نفر (یعنی یک چهارم از نیروی کارگری در شهرها) را بیکار برجای گذارد. توقف ناگهانی حمایت مالی بریتانیا درآمد دولتی را به نصف تقلیل داد و توان رژیم را برای ایجاد فعالیتهای جدید اقتصادی محدود نمود.


رژیم چپگرای جدید دست به اقدامات افراطی زده و یک برنامه توسعه سوسیالیستی را آغاز نمود.


اصلاحات اقتصادی با ملی کردن املاک خارجی در سال 1969 آغاز گردید و این امر بخش اقتصادی خدمات جدید اطراف عدن (شامل بانکداری، بیمه، کشتیرانی و بازرگانی) را تحت کنترل دولت قرار داد. هر چند برخی فعالیتهای خصوصی، عمدتا در زمینه بازرگانی، صنایع دستی و کارخانجات کوچک مجاز بود، اما این گونه اقدامات نقشی فرعی ایفا نمودند. دو قانون اصلاحی در رابطه با زمین، تقسیم محصول زمین را منسوخ نموده و مالکیت فردی در رابطه با زمین را به قطعات کوچک محدود نمود. همزمان با این اقدامات، تعاونیهای جدید تولیدی و مزارع ایالتی (دولتی) به وجود آمدند. زنان نیز آزاد شده و ترغیب گشتند که به عنوان نیروی انسانی غیر زراعی به کار مشغول شوند و جای کسانی را که کشور را ترک می نمودند پر کنند. هم سطح نمودن درآمدها از اهداف بسیار مهم تلقی گردید.


یمن جنوبی برای تعقیب اهداف خود در زمینه مدرنیزاسیون و تنوع اقتصادی با مشکلات مهیبی روبروست که مهمترین آنها فقدان منابع طبیعی، کمبود ارز خارجی و مهارتهای فنی و مدیریت غیر کافی می باشد. آب و هوای خشک و خشن نواحی قابل کشت را محدود می کند و بازار داخلی محدود و قلت منابع مواد خام موانعی بر سر راه رشد صنعتی این کشور به شمار می روند. کیفیت ناهموار محلی بر پیچیدگی این مشکلات می افزاید و مشکلات جدی در رابطه با ارتباطات داخلی ایجاد نموده و بهای حمل و نقل محلی را نیز افزایش می دهد.


دولت برای احیاء اقتصاد کساد خود پیش از هر چیز بر هزینه های عمومی متکی بوده است. از طریق برنامه های متوالی توسعه، سرمایه گذاریهای ملی (GNP) از 35 میلیون دلار در سال 1973 به قریب 165 میلیون دلار در سال 1977 - یعنی از 12 درصد به 30 درصد از تولید ناخالص ملی - افزایش یافت. بیش از نیمی از سرمایه گذاری ملی صرف بخش تولید و کالاهای مفید گشته است که از آن جمله 37 درصد به ماهیگیری و کشاورزی، 13 درصد به صنعت و 7 درصد به اکتشافات معدنی تخصیص یافته است. قریب 14 از این سرمایه گذاری به حمل و نقل و ارتباطات اختصاص یافته و بقیه صرف خدمات اجتماعی گردیده است.


ابقای این افزایش در هزینه عمومی مستلزم تلاشی عمده به منظور بسیج نمودن منابع مالی بوده است. مالیاتهای جدیدی وضع گردیده و وصول مالیات اصلاح شده است؛ همچنین حقوق سالانه


ص: 232




کارکنان دولت دوبار کاهش یافته است. علیرغم این اقدامات، منابع داخلی همچنان از عهده هزینه های عمومی برنیامده و دولت ملزم بوده است که بیش از پیش بر کمکهای خارجی متکی باشد. کمکهای مشخصا پرداخت شده از قریب 26 میلیون دلار در سال 1973 به بیش از 100 میلیون دلار در سال 1977 بالغ گردید و این رقم به طور معتنابهی از تشکیل سرمایه داخلی بیشتر است.


روند توسعه مأیوس کننده! طی دهه پس از کسب استقلال، یمن جنوبی به زحمت آغاز به ایجاد شتاب اقتصادی نموده است.


آمار نامناسب تنها تصویر مبهمی از سالهای اولیه نشان می دهد، اما تحولات اجتماعی و سازمانی بدون شک تولید داخلی را کاهش داده اند، در حالی که اقدامات سخت گیرانه می بایست جدا مصرف خصوصی را محدود نموده باشد. فعالیتهای خصوصی که سهم عمده ای از بازده محصولات داخلی را تأمین می نمود به طور محسوسی کاهش یافت. توسعه نیز به علت وقفه زمانی میان سرمایه گذاری و بازده در بخش عمومی تقلیل یافت. به احتمال قوی بازده حقیقی طی سالها پس از 1967 کاهش یافته و برای اولین بار در سال 1976 نشانگر توسعه بود. رشد اقتصادی واقعی طی سالهای 77 - 1976 حدود 6 تا 7 درصد بوده و عمدتا توسط انتقال وجود ارسالی از سوی کارگران یمنی در خارج از کشور - که یک سوم از تولید ناخالص ملی را تشکیل می دهد - حاصل می گشت. در سال 1978، توسعه نسبت به دو سال پیش از آن احتمالاً تقلیل یافت و این امر ناشی از کاهش هزینه دولتی در ارتباط با پروژه های توسعه داخلی بود.


امروز کشاورزی و ماهیگیری مهمترین فعالیتهای اقتصادی این کشور به شمار رفته و صنعتی ناچیز همراه با تأمین خدمات بندری مکمل این فعالیتها می باشند:


کشاورزی و ماهیگیری 45 درصد از نیروی کارگری را به کار گرفته و 22 درصد از تولید ناخالص داخل را تأمین می نمایند. غله و حبوبات دو سوم از زمینهای زیر کشت را به خود اختصاص می دهند و اخیرا کشت گندم مورد توجه خاص قرار گرفته است. محصول پنبه که زمانی مهمترین محصول صادراتی به شمار می رفت به علت آنکه زمینها به طرحهای آبیاری واگذار شده اند، رو به کاهش است.


ماهیگیری رو به رشدترین شاخه از این بخش اقتصادی است و در نتیجه بهبود وسایل، تکنیکهای جدیدتر و افزایش در قیمتهای تحت کنترل دولت با صرفه بوده است.


صنعت 8 درصد از بازده داخلی را فراهم می نماید که عمدتا از پالایشگاه نفتی در عدن، که توسط شرکت نفت انگلیس بهره برداری می شود و ظرفیتی برابر با 170 هزار بشکه در روز دارا می باشد به دست می آید. از سال 1973 به بعد تولید نفت به طور یکنواخت (به طور ثابت) کمتر از 70 هزار بشکه در روز یعنی به مقدار لازم برای جبران هزینه ها بوده است. این روند رو به نقصان، رقابت افزایش یافته ای منطقه ای - که تقاضا برای خدمات سوختگیری را کاهش داده است - و نقص تجهیزات بندری کنونی برای پذیرایی از کشتیهای بزرگ را منعکس می نماید. صنایع دیگر شامل تأسیسات کوچکی است که کالاهای مصرفی، ماشین آلات سبک و لوازم یدکی تولید می نمایند. محور طرحهای توسعه صنعتی جانشین نمودن کارخانجات کوچکی است که صابون، اکسیژن و آستیلین تولید نموده و روغن های نباتی و تولیدات لبنی را تهیه می نماید تا جایگزین وارد کردن کالاهای مذکور بشود.


ص: 233




فعالیتهای بندری مقدار کمی از اشتغالات را تأمین می کند. پیش از بسته شدن کانال سوئز، بندر عدن بیش از 6000 کشتی در سال را پذیرایی می نمود. اما فعالیت بطور فوق العاده به 20 درصد سطوح قبلی کاهش پذیرفت و در سال 1978 رفت و آمد کشتیها نسبت به ده سال پیش کمتر از پنجاه درصد بود. پیشرفت مختصری به منظور احیاء بنادر در زمینه مدرنیزه کردن تجهیزات بارگیری و تعمیق کانالهای کشتیرانی به چشم می خورد، هر چند بازسازی کشتیرانی بین المللی از سال 1967 به بعد این امر را که عدن موقعیت گذشته خود را مجددا به دست آورد، غیرممکن می سازد.


درآمدها و کمک خارجی موازنه پرداخت در یمن جنوبی تا سال 1977 دائما دچار کمبود بود تا اینکه در این سال افزایش صادرات داخلی و عایدات رو به رشد کارگران خارجی مازاد معتنابهی به وجود آورد. یک ضعف اساسی موازنه بازرگانی می باشد که با فروش ماهی، کتان، قهوه و تعداد اندکی اقلام دیگر تنها به جبران 10 تا 15 درصد کالاهای عمده، تولیدات واسطه و اجناس غذایی و مصرفی که می بایست از خارج وارد شوند اکتفا می کند. کالاهای غذایی معمولاً 23 درصد از واردات را تشکیل می دهند و از نظر ارزشی برابر با کل ماهیگیری و کشاورزی داخلی می باشند. طی پنج سال گذشته، جهت بازرگانی از کشورهای سوسیالیستی به ممالک صنعتی و عمدتا ژاپن و انگلیس تغییر کرده است.


توسعه وجوهات ارسالی توسط کارگران در رشد واردات متناسب با خود مؤثر و مفید بوده است.


طی سالهای 77 - 1973 این وجوهات تقریبا با دریافتیهای کمکهای خارجی مساوی بوده است. در اوائل دهه 1970 ضوابط خشک دولتی و کنترل شدید ارز خارجی موجب کاهش وجوهات ارسالی به یمن جنوبی گردید. به علت نقصان در نیروی انسانی داخلی و قابلیت تولید پایین، مهاجرت در سال 1973 ممنوع گردید. اما رونق توسعه (اقتصادی) در کشورهای همسایه و در نتیجه بالا رفتن سطح مزد تجدید نظر در خط مشی دولتی را در جهت جذب وجوهات کارگرانی که در خارج به کار اشتغال داشتند ایجاب می نمود. هیئتهای دیپلماتیک به کشورهای دیگر اعزام شده و درصدد بر آمدند که اتباع را نسبت به ایمنی وجوهاتی که به عدن ارسال می شدند، مطمئن سازند. بهره های سنگین تری برای موجودی بانکی اشخاص غیر مقیم پیشنهاد گردید و زمین و مصالح ساختمانی در اختیار مهاجرین قرار گرفت تا برای خود یا خانواده شان خانه بسازند. این اقدامات موجب گردید که وجوهات ارسالی طی سالهای 77 - 1974 افزایش یافته و به 180 میلیون دلار در سال 1977 بالغ گردد. این رقم نیز شاید میزان واقعی وجوهات ارسالی را کمتر از آنچه هست قلمداد نماید، زیرا اطلاعات موجود تنها نشانگر وجوهاتی است که از طریق سیستم بانکی به داخل کشور راه یافته اند.


کمکهای خارجی اکثرا در قالب وامهای امتیازی نیز از منابع مهم پشتوانه هزینه ها و سرمایه جهت توسعه (اقتصادی) بوده است. طی سالهای 77 - 1973، مجموع کمکهای اقتصادی دریافتی توسط یمن جنوبی به 442 میلیون دلار بالغ گردید. هزینه سرویس بدهیها در سال 1977، 5/1 میلیون دلار بود و با در نظر گرفتن ماهیت امتیازی (یا اعطایی) وامها، این مسئله مشکلات مالی ناچیزی را طی سالهای آینده به همراه خواهد داشت. (S) کمکهای اقتصادی طی اولین سالهای استقلال این کشور تماما توسط کمونیستها تأمین می گردید.


ص: 234




در اواسط دهه 1970، کشورهای عربی یاری کنندگان اصلی به این کشور بودند زیرا تلاش می کردند عدن را از اردوی کمونیستی بربایند. در اواسط سال 1978، کمکهای کشورهای عربی و منابع مالی دیگر یمن جنوبی به مخاطره افتاد، زیرا اتحادیه عرب با در نظر گرفتن نقش عدن در قتل رئیس جمهور یمن شمالی، تصمیم گرفت کمکهای فنی و اقتصادی به این کشور را متوقف سازد. اما این تحریم در سال 1978 برطرف گردید و مدتی که به طول انجامیده بود کمتر از آن بود که خسارت زیادی برای توسعه اقتصادی این کشور در برداشته باشد. (S) نگرش کلی: دورنمایی دلسردکننده شرایط اقتصادی یمن جنوبی در آتیه نزدیک دلگرم کننده نیست. علی رغم برطرف شدن تحریم (اقتصادی) توسط اتحادیه عرب احتمالاً بعضی از اعضاء و به ویژه کشورهای محافظه کار خلیج فارس، از پرداخت کمک به میزان گذشته خودداری خواهند نمود. در این صورت به نظر می رسد که لیبی و روسیه جانشینان اصلی این کشورها خواهند بود. این کشور از نقطه نظر مالی ضعیف البنیه تر از آن است که به تنهائی متجدد شود. (به تنهایی قادر به تحقق مدرنیزاسیون باشد) از دست دادن کمکهای عربستان سعودی در سال 1977 موجب شد که برنامه ریزان دولتی طرحهای جدید را از برنامه سال 1978 حذف نموده و هزینه های طرحهای در دست اجرا را تقلیل دهند.


شانس عدن برای نیل به استقلال مالی از یاری دهندگان خود در بلند مدت نیز ضعیف است.


اهداف توسعه گرایانه در کشورهای تولیدکننده نفت در خلیج فارس عموما به اهدافی طویل المدت تبدیل می شوند و این امر تقاضا برای وارد نمودن نیروی کارگری را تقلیل داده و در نتیجه وجوهات ارسالی توسط کارگران (در خارج از کشور) کاهش خواهد یافت. موانع طبیعی بر سر راه توسعه کشاورزی وابستگی به واردات غذایی را تداوم خواهد بخشید. دولت عدن سرمایه گذاران خارجی را تأمین ننموده و اشتیاق ایشان (برای سرمایه گذاری در این کشور) را بر نمی انگیزد. تاکنون جستجوی نفت بیهوده بوده است.


از نظر سیاسی مهمترین خطری که رژیم «اسماعیل» را تهدید می کند احتمال بروز نارضایتی در میان یکی از ارکان اصلی جمعیت این کشور و سازمان یافتن شورشی علیه این رژیم می باشد. شاید اصطکاک میان ارتش و میلیشیا یکی از نکات مورد نظر باشد. همچنین شورش می تواند به وسیله اقتصاد پر از موانع این کشور پرورش یافته و تقویت شود. گذشته از کودتا و شورش، تحولات کوتاه مدت دیگر احتمالاً به سقوط رژیم یمن جنوبی خواهند انجامید. اگر اسماعیل بمیرد - و اغلب گفته می شود که وضع جسمانی وی چندان مساعد نیست - و یا اگر بقتل رسد، یاران وی محتملاً به سرعت جانشین ثابت و استواری برای وی انتخاب خواهند نمود. از آنجا که همقطاران سابق علی تصفیه شده اند، احتمال می رود که هر حکومت جدیدی سیاستی نظیر خط مشی اسماعیل را دنبال نماید. تا آنگاه که همسایگان این کشور در شبه جزیره عربستان بر محدودیتهای نظامی خو فائق آیند، انتظار می رود یمن جنوبی از تمرد و شورش در منطقه حمایت خواهد نمود و با این حساب عدن همواره در جهان عرب به عنوان یک مرتد باقی خواهد ماند. (S)




امارات متحده عربی


ص: 235





جمعیت: 860000 نفر؛ 28 درصد بومی


حکومت: فدراسیون از قبایل شیخ نشین تحت سرپرستی رئیس جمهور


رئیس حکومت: شیخ زاید بن سلطان آل نهیان


مذهب جمعیت بومی: 90 درصد مسلمان سنی مذهب 10 درصد مسلمان شیعی


سطح سواد: 25 درصد نسبت محصلین به جمعیت: 25


درصد تولید نفت: 8/1 میلیون بشکه در روز در سال 1978


ارز رسمی خارجی: 4/14 میلیارد دلار در ژوئن 1978


تولید ناخالص داخلی: 3/13 میلیارد دلار در سال 1977 میزان


نیروهای مسلح: 24700 (تقریبی)


نیروی پلیس ملی: 6600 (تقریبی)


امارات متحده عربی: فشارهایی در جهت وحدت گسترده تر امارات متحده عربی (UAE) که در سال 1971 در پی ترک شبه جزیره عربستان توسط انگلیس، بنیان نهاده شد، مجموعه هفت شیخ نشین می باشد که با (فدراسیونی) سست و ناپایدار به هم پیوسته اند.


از همان ابتدا منازعاتی بر سر میزان تمرکز، تشکیلات اداری (بوروکراسی) و نیروهای مسلح و ترکیب بودجه، پیوند این شیخ نشینها را تحت فشار قرار داده است. هجوم درآمدهای حاصله از فروش نفت به داخل این شیخ نشینها - و به ویژه شیخ نشین اصلی یعنی ابوظبی - منشأ طرحهای توسعه بی شماری بوده است که بسیاری از آنها به طور ناقص برنامه ریزی شده اند. این طرحها ایجاب نموده اند که تعداد بسیاری کارگران خارجی به این مناطق جذب شوند به طوری که اتباع بومی اقلیتی از جمعیت این شیخ نشینها را تشکیل می دهند.


تلاشهای رئیس جمهور شیخ زاید برای تحکیم کنترل مرکزی و توزیع بار بودجه فدراسیون به طور متساوی به علت گرایش دیگر شیخها به سوی استقلال در عمل و همچنین به علت ناهماهنگی در اعمال قدرت توسط خود شیخ زاید بی نتیجه می ماند. دگرگونی عظیم و ناگهانی در ایران مولد فشار در جهت اصلاح حکومت فدرال می باشد. در حالی که ظاهرا خطر جدی ای امنیت داخلی امارات متحده عربی را تهدید نمی کند، اما این مناطق برای روبرویی با خطرات جدی که محتملاً توسط آشوب در ایران و دیگر نیروهای تجزیه و آشوب طلب (Disruptive force)در منطقه ایجاد خواهد گردید، آمادگی کامل ندارد.


فدراسیون (اتحادیه) شیخ نشینهای امارات متحده عربی در گذشته تروشال استیتز (Trucial States) خوانده می شدند که عبارت بود از: ابوظبی، دوبی، عجمان، فجیره، رأس الخیمه، شارجه و ام القیوین. ابوظبی و دوبی


ص: 236




تولیدکنندگان ثروتمند نفت بوده و بقیه نسبتا فقیر می باشند. شیخ زاید از ابوظبی از ابتدای تشکیل حکومت مرکزی رئیس جمهور آن بوده است. شیخ راشدالمکتوم از دوبی نایب وی می باشد. زاید به همراه «شورای عالی حکام» (هیئتی متشکل از هفت شیخ) که به عنوان عالی ترین مقام قانونگذاری و اجرائی عمل می کند، حکم می راند. وضع قوانین در شورای عالی مستلزم رأی یک اکثریت نسبی می باشد، اما این اکثریت می بایست شامل ابوظبی و دوبی باشد. یک «مجلس ملی فدرال» - شورایی متشکل از 40 عضو که توسط حکام هفت امیرنشین تعیین می گردد - در مورد وضع قوانین مورد مشورت قرار می گیرد.


نهادهای رسمی حکومت مرکزی ضعیف می باشند. همه حکام از قدرت معتنابهی در شیخ نشینهای خود برخوردارند و زاید و راشد پرنفوذترین ایشان در حکومت فدرال هستند. سیاست در امیرنشینها تحت سلطه یک طبقه برگزیده به نمایندگی از سوی خاندانهای حاکم و همدستان ایشان می باشد.


شخصیتهای برجسته صنف تجار و رؤسای قبایل نیز به عنوان شرکای پایین رتبه مطرح بوده و عمدتا نقش مشاور و همکار را بر عهده دارند.


حکومت مطابق سنتهای اسلامی و قبیله ای اداره می گردد. تصمیمات مملکتی نشانگر توافق خاندانی و قبیله ای و عرف مذهب به نسبتهای مختلف می باشند. تکیه بر سنن و فقدان مخالفت فعال با حکومت شیخ ها این شبه را ایجاد نموده است که نظام به خوبی عمل کرده و مرکز قدرت برای همه به آسانی قابل دسترس می باشد. طبقات بالای جامعه قادرند مستقیما با حکام تماس بگیرند و اقشار پایین تر می توانند - بر طبق سنن قبیله ای - در یک مجلس یا دادگاه آزاد عرض حال خود را به حاکم برسانند. اما اعتقاد بر این است که طبقه متوسط - که کمتر از سنن پیروی می کند - این گونه اظهار تظلم را کسرشان خود می داند و بنابراین دادخواهی ندارد.


مشکلات ناشی از تقسیم قدرت اساسی ترین خطر داخلی که امارات را تهدید می نماید، رقابتهای کهن سلطنتی در میان شیخ نشینهاست. شیخها هنوز نمی توانند بپذیرند که قدرت و امتیازات در اختیار گروهی قرار داشته باشد که استقلال سنتی اشان را تهدید نموده و احتمالاً منافع شخصی آنان را تأمین ننماید. اختلافات فراوانی در ارتباط با مسائلی چون محل پایتخت حکومت فدرال، توزیع پستهای هیئت دولت، نمایندگی شیخ نشینهای فقیرتر، بودجه فدرال و مرزهای نامشخص، وجود دارد. اختلاف میان زاید که طرفدار اصلی فدراسیون و یک حکومت مرکزی مقتدر می باشد، و راشد که حامی اصلی حقوق شیخهاست هسته مرکزی این مشاجرات را تشکیل می دهد. نزاع ایندو در ارتباط با چگونگی تقسیم قدرت و اعمال آن و کیفیت توزیع طرحهای توسعه در میان یکایک امیرنشینها بزرگترین خطری است که آینده فدراسیون را تهدید می کند.


فشارهای سیاسی داخلی برای غلبه بر این اختلافات پس از آشوب در ایران رو به افزایش می باشد، به خصوص بسیاری از اعضای مجلس ملی فدرال از این امر که رهبری به جای اشتغال به امنیت ملی،تحولات سیاسی و روند قانونگذاری، درگیر کشمکشهای داخلی است ناراضی هستند. یک روزنامه که به یکی از اعضای مجلس تعلق دارد، برخلاف سنت معمول در امارات نگرانی خود را از


ص: 237




این مسئله ابراز نموده و انتشار داده است. چندین تن از مقامات عالی رتبه نیز به طور خصوصی نارضایتی خود را از کیفیت و شیوه رهبری امارات ابراز نموده اند، هر چند به نظر نمی رسد که اختلاف عقیده در میان بوروکراتهای طبقه متوسط یا شهروندانی که (اتباعی که) از شم سیاسی کمتری برخوردارند نیز رسوخ یافته باشد. اکنون به نظر می رسد که خواسته ها و نگرانیها رو به افزایش است تا آنجا که ممکن است زاید راشد ناگزیر شوند که دیگر چون گذشته اختلافات خود را مخفی ننمایند.


(S-NF) امارات متحده عربی: رهبران حکومت


نام                                                                         مقام                                      سوابق


زاید بن سلطان آل نهیان (ابوظبی)                            رئیس جمهور                             امیر ابوظبی


راشد بن سعید المکتوم (دوبی)                          معاون رئیس جمهور                          حاکم دوبی


مکتوم بن راشد بن سعید المکتوم                            نخست وزیر                      فرزند ارشد حاکم دوبی


حمدان ابن محمد آل نهیان (ابوظبی)                     معاون نخست وزیر                پسرعموی حاکم ابوظبی


سیدالرقبانی                                              وزیر کشاورزی و ماهیگیری


محمد سیدالمعلا                                                 وزیر ارتباطات


محمد بن رشید بن سعید المکتوم (دوبی)                   وزیر دفاع                            فرزند حاکم دوبی


سلطان بن احمدالمعلا (ام القیوین)                   وزیر اقتصاد و بازرگانی                  فرزند حاکم ام القیوین


احمد خلیفه السویدی                                        وزیر امور خارجه


خلفان الرومی                                                     وزیر بهداری


احمد بن حمید آل نهیان (ابوظبی)                   وزیر فرهنگ و اطلاعات                پسرعموی حاکم ابوظبی


مبارک بن محمد آل نهیان (ابوظبی)                        وزیر کشور                        پسرعموی حاکم ابوظبی


محمدعبدالرحمن البکر                   وزیر دادگستری، امور اسلامی و موقوفات مذهبی


عبداللّه اعضروی                                        وزیر کار و امور اجتماعی


مانی ابن سعید العتیبه                              وزیر نفت و منابع معدنی


سید احمد القباش                                        وزیر برنامه ریزی


محمد خلیفه ال کنیدی                              وزیر امور عامه و مسکن


احمد بن سلطان القاسمی (شارجه)                   وزیر کشور                         پسرعموی حکمران شارجه


سید العیص                                           وزیر مشاور در امور کابینه


راشد عبداله علی النویمی (عجمان)           وزیر مشاور در امور خارجی


محمود بن علی                                      وزیر مشاور در امور داخلی


عبدالعزیز بن حمید القاسمی (رأس الخیمه) وزیر مشاور در امور شورای عالی      برادرزاده حاکم رأس الخیمه


ص: 238




رشد کنترل نشده


فقدان اهداف ملی هماهنگ و رهبری واحد اشتباهات بسیار و ضایعات فراوانی در ارتباط با هدایت و نیل به تجددگرایی در امارات متحده عربی به بار آورده است. پیش از آغاز استخراج نفت در سال 1962 این منطقه از فقیرترین نقاط جهان بود و اقتصاد آن بر کشاورزی بخورونمیر ماهیگیری و روابط بازرگانی دوبی (به صورت قانونی و غیرقانونی) با کشورهای همسایه متکی بود. افزایش در تولید استخراج نفت و بالا رفتن بهای آن طی سالهای 74 - 1973 درآمدهای حاصله از نفت را از یک میلیارد دلار در سال 1973 به حدود 9 میلیارد دلار در سال 1977 ارتقاء داد. طی سالهای 78 - 1974 این افزایش ناگهانی درآمد میزان سالانه رشدی معادل بطور متوسط 20 درصد در تولیدات ملی غیرنفتی را تأمین می نمود. با در نظر گرفتن جمعیت کمی معادل 860 هزار نفر، رونق اقتصادی حاصله از نفت این تولیدکننده وابسته به اوپک را به یک از ثروتمندترین کشورهای جهان تبدیل نمود به طوری که درآمد سرانه به بیش از 15 هزار دلار بالغ گردید.


رونق اقتصادی حاصله از نفت بی هدف و خارج از کنترل بوده است. فدراسیون کوشیده است که در آن واحد شبکه های ارتباطی و حمل نقل را گسترش داده، کشور را صنعتی کرده و مردم را در ارتباط با خدمات اجتماعی تأمین نماید. فقدان برنامه منظم و همکاری سیاسی، به اسراف، تکثیر لوازم و یک بحران بانکی کوتاه مدت منجر گردید.


در نتیجه کمبود نیروی کارگری و خدمات پشتیبانی نامناسب، مشکلات جدی ای در ارتباط با تدارکات و به خصوص در بخش (اقتصادی) ساختمان ایجاد گردید. تورم در سال 1976 به 31 درصد رسید و در سال 1977 به 31 درصد رسید و در سال 1977 هنوز به 22 درصد بالغ می شد.


قسمتی از عدم نتیجه مطلوب که در روند توسعه به چشم می خورد ممکن است معلول رقابت میان امیرنشین ها بوده و با طرحهایی که تنها به منظور کسب شهرت پیشنهاد می شوند ارتباط داشته باشد.


چهار فرودگاه بین المللی که فاصله میان هر یک برابر با چهار ساعت رانندگی است ساخته شده اند و ساختمان سه فرودگاه دیگر نیز جزء برنامه است. دوبی در حال اتمام ساختمان بزرگترین اسکله جهان - یک بندر با گنجایش 74 کشتی - برای تأمین خدمات یک شهر جدید صنعتی، و بزرگترین کوره (gas-fired)گازسوز آلومینیم در دنیا می باشد. این تجهیزات با بنادری که هم اکنون در ابوظبی و دوبی وجود دارند و بندر جدیدی در شارجه و ساختمانهای مشابهی در بحرین به رقابت خواهند پرداخت.


در حالی که پروژه های عمده رو به اتمام می باشند. توسعه دیوانه وار سالهای نخستین تعدیل می گردد. رشد ناخالص ملی غیر نفتی در مقایسه با حدود 40 درصد افزایش در سال 1974 طی سالهای 1977 تنها قریب 11 درصد رشد یافته است. به علاوه دولت مرکزی با برنامه ریزی منسجم فاصله زیادی دارد و هر یک از امیرنشینها همچنان مسئول امور مالی و نفتی خود می باشد.


ابوظبی با ذخیره نفتی کافی برای تأمین میزان فعلی استخراج یعنی 5/1 میلیون بشکه در روز طی شصت سال آینده درآمد کافی برای استمرار برنامه توسعه (اقتصادی) خود را دارا می باشد. در عین حال اکتشاف (منابع نفتی) بیش از پیش، استفاده از ذخایر گاز، و اقداماتی در جهت حفظ ذخایر نفتی نظیر تعیین سقف تولید به منظور تأمین ثروت نسلهای آینده مورد تأکید قرار دارد.


ص: 239




دوبی که منابع نفتی آن طی ده سال آتیه تهی خواهد شد، پایه های رشد اقتصادی خود را توسط اقداماتی نظیر ایجاد جاده هایی به منظور پی ریزی صنعت و توسعه فعالیتهای بازرگانی سنتی، تحکیم می بخشد.


دیگر امیرنشینها به طور فعال در جستجوی نفت و گاز می باشند، اما به احتمال قوی ناگزیر خواهند بود که توسعه (اقتصادی) خود را در مقیاس کوچک به وسیله ثروت نفتی ابوظبی تأمین نمایند.


ارتش و وحدت اکثر امیرنشینها حامی متجدد نمودن (مدرنیزاسیون) ارتش بوده اند و این امر در ابوظبی از اولویت زیادی برخوردار بوده است. هزینه دفاع از کمتر از 60 میلیون دلار در سال 1973 به بیش از 680 میلیون دلار در سال 1977 افزایش یافته و این شتاب در دیگر کشورهای عربی بی سابقه می باشد. این افزایش هزینه نتیجه خرید یک سیستم پدافند هوایی، گلوله های ضدتانک، هواپیمای جنگی و ناو - که عمدتا از اروپای غربی خریداری شده - می باشد.


بسیاری از این تجهیزات هنوز در مرحله سفارش بوده و وسایل تحویل گرفته شده طی سالهای 1973 تا 1977 تنها به 280 میلیون دلار بالغ گردیده است. (S-NF-NC) در سال 1976 نیروهای منفرد امیرنشینها به طور رسمی ادغام گردیده و تحت فرماندهی مرکزی واحد با نیرویی معادل 24700 نفر قرار گرفت. در عمل تمام واحدها مشترکا در عملیات و آموزشها شرکت نمی کنند. خاتمه پذیرفتن نقش ایران به عنوان ژاندارم خلیج، فشار بیشتری بر شیخها وارد می آورد تا فعالیت نظامی خود را برای رویارویی با خطراتی که امنیت ملی و منطقه ای را تهدید می کند، هماهنگ نمایند. نیروی پلیس ملی که توسط انگلیسیها و اردنی ها تربیت می شود، معمولاً از نیروهای مسلح منسجم تر بوده و ظاهرا از کارایی لازم جهت سرکوب ناسیونالیستهای افراطی و مخالفین خارجی (در داخل کشور) برخوردار می باشد. نیروهای مسلح را عمدتا اتباع عمان (Sultanate) سلطان نشین عرب واقع در جنوب امارات تشکیل می دهند. ظاهرا خطر فوری ای از جانب عمانی ها (امارات را) تهدید نمی نماید، اما بعید نیست که آنان در آتیه تحت تأثیر تلاشهای مخرب قرار گیرند.


امارات متحده عربی در پی آن است که اتباع خود را جایگزین اکثر افسران عمانی نماید. (S-NF) تنظیمات مالی ابوظبی در ارتباط با امور مالی امارات مترادف فدراسیون می باشد. اما از آنجا که مشکل بتوان معاملات مالی را از معاملاتی که وی به نام دولت انجام می دهد، متمایز نمود، وجه اختلاف میان بیت المال و اموال خصوصی به سختی قابل تشخیص می باشد. هر چند زاید کوشیده است تا حکام دیگر امیرنشینها را وادار نماید که بودجه دولت مرکزی را از نظر مالی تأمین نمایند، ابوظبی هنوز قریب 90 درصد هزینه های امارات متحده عربی را تأمین می کند. علیرغم هزینه های قابل توجه برای تأمین توسعه و وارد نمودن تجملات و اجناس لوکس خارجی درآمدهای نفتی ابوظبی آنقدر بوده است که زاید قادر باشد سرمایه های خارجی عظیمی انباشته و کمکهای خارجی را به طور دلخواه انجام دهد.


در آخر سال 1978، دارایی امارات متحده عربی شامل ذخایر بین المللی مجموعا به قریب 15 میلیارد


ص: 240




دلار بالغ گردید، اگر امارات مبلغ 6/2 میلیارد دلار طی سالهای 77 - 1974 به کشورهای کمتر رشد یافته به عنوان کمک در جهت توسعه رسمی اعطاء نکرده بود، این مبلغ حتی بیش از مقدار فعلی آن بود. بخش غیر ذخیره ای دارایی رسمی خارجی (قریب 6 میلیارد دلار) عمدتا صرف خرید املاک و بیمه شرکتها در ایالات متحده آمریکا و اروپای غربی می گردد. اداره پورت فولیو الگویی را تقلید می نماید که توسط ابوسود - یک فرد فلیسطینی که به عنوان پدر مشی سرمایه داری کویت شهرت یافته است - بنیان نهاده است. پرداخت کمک به طور نامناسب تری انجام پذیرفته و تعداد بی شماری وام و امتیاز توسط افراد و سازمانهای خصوصی و دولتی متعدد اعطاء گردیده اند. زاید از نظر سخاوت شهرتی کسب کرده است. حدود نیمی از این کمکها به کشورهای جبهه پایداری(confrontation states) تعلق گرفته و دیگر کشورهای عربی، کشورهای اسلامی دوست و ممالک ضد اسرائیلی در آفریقای سیاه نیز کمک دریافت نموده اند. (S-NF) بر خلاف سخاوت دولتی و شخصی زاید، رهبر دوبی، یعنی راشد، علی رغم درآمد نفتی قابل توجهش به خست شهرت یافته است، او برای تأمین طرحهای گزاف توسعه (اقتصادی) در دوبی از وامهای خارجی بهره جسته است.در حقیقت احتمالا بهره وامهای دوبی به زودی به 35 درصد خواهد رسید (در مقابل 5/2 درصد برای کل امارات) و این امر راشد را وادار خواهد نمود که ذخایر ارزی خارجی رسمی امیرنشین خود را تهی نموده طرحها(ی توسعه) را بتعویق انداخته و از ابوظبی طلب نجات نماید.(S) بومیان و خارجیها هر چند اکنون اکثر اتباع امارات قادرند موقعیت خود را بهبود بخشیده و از خدمات اجتماعی گوناگونی بهره جویند با این همه ثروت هنوز به طرز نابرابری تقسیم گردیده است. هنوز حدود 25 درصد از نیروی کارگری بومی به کشاورزی و ماهیگیری اشتغال دارند، و کسانی که روشهای سنتی را در کشاورزی به کار می گیرند احتمالاً از درآمدی معادل فقط 100 دلار در سال برخوردار می باشند.


درآمد بسیاری از شهرنشینان در امیرنشینهای فقیرتر کمی بیش از این مقدار است. شهروندان اغلب به علت فقدان مهارت برای کسب اشتغالات پر درآمدتر به دلسردی و نارضایتی مبتلا می شوند. به هر ترتیب، خصوصیات سنتی جامعه ترکیب نسبتا هماهنگ مذهبی (90 درصد سنی، 10 درصد شیعی) و امنیت پلیسی تاکنون امارات متحده عربی را از افراط گراییهای جدی مصون داشته است.


اما بومیان کمتر از 30 درصد جمعیت امارات را تشکیل می دهند. خارجیان - عمدتا پاکستانیها، هندیان، عمانی ها، یمنی ها و فلسطینیان که به علت رونق اقتصادی ناشی از نفت (به داخل امارات) جذب گشته اند، اکثریت نیروی کارگری را تأمین می نمایند. این امر به ویژه در ابوظبی و دوبی که خارجیها 90 درصد کارگران شهرها را تشکیل می دهند، چشم گیر است. این هجوم بیگانگان طبیعتا نگرانی قابل توجهی در میان رهبران امارات در ارتباط با حفظ ارزشها و نهادهای محلی به وجود آورده است. دولت تلاش می کند که به منظور بهبود مهارتها در میان نیروی کارگری داخلی شرایط تحصیل و آموزش های حرفه ای را برای ایشان فراهم نماید. همچنین امارات قوانینی در ارتباط با کارگری وضع نموده است تا تعداد کارگران خارج از کنترل دولت و بیگانگانی که به طور غیرقانونی در


ص: 241




این کشور می باشند را محدود نماید. این مقررات استخدام کارگران خارجی را به مدت بیش از پنج سال ممنوع نموده و کسب رضایت دولت هنگام تغییر اشتغال را ضروری دانسته است. اعتصابات کارگران خارجی، اخراج فوری ایشان از امارات را به دنبال دارد. دولت همچنین محدودیتهای بیشتری برای اعطای ویزا قائل گردیده تا ورود کارگران به داخل کشور را بیش از پیش تحت کنترل قرار دهد.


تاکنون جوامع متشکل از مهاجرین کشمکش و نارضایتی چندانی ایجاد ننموده اند. اکثر کارگران متخصص به حقوقهای گزاف خود قانع بوده اند. در محیط نسبتا آزاد اقتصادی غیر بومیان ثروتمند املاکی خریداری نموده اند حتی این گونه اشخاص و تجار مهاجر خود را با رژیم موجود مرتبط می دانند. خطر جدی که ثبات را تهدید می کند از جانب کارگران خارجی غیر متخصصی است که تحت قوانین کار با ایشان بد رفتاری می شود. کاهش دوساله در رشد اقتصادی - به ویژه در زمینه ساختمان - رقابت بر سر اشتغالات را تشدید نموده و خطر اخراج را افزایش داده است.


چشم انداز: تمرکز و یا نابودی ثبات امارات متحده عربی تا حدود زیادی به قابلیت رهبری برای ایجاد یک حکومت مرکزی با کفایت تر بستگی دارد «مجلس فدرال ملی» و «شورای وزیران» لیستی شامل برخی اصلاحات حکومتی پیشنهادی را به رهبران امارات ارائه داده است. طرحی برای توسعه اقتصادی هماهنگ با کمک نمایندگان هر یک از امیرنشینها توسط وزارت برنامه ریزی در دست تهیه است.


به نظر می رسد که راشد در دوبی - تحت فشار برای پذیرش تمرکز بیشتر قدرت - بیش از پیش منزوی می شود. موقعیت وی در نتیجه سرنگونی حامی اش یعنی شاه ایران و قطع روابط بازرگانی با ایران تضعیف گردیده است. به هر ترتیب ما معتقدیم که راشد و چندین شیخ دیگر در برابر تمرکز یافتن حکومت، بازرسی امور مالی مربوط به ایشان و نظارت بر امنیت داخلی توسط حکومت مرکزی مقاومت خواهند نمود. نارضایتیهای عمومی نسبت به ضعفهای نظام بایستی ادامه یابد تا حکومت فدرال را به سوی همبستگی و کسب کفایت بیشتر سوق داده و بر شهرت و قدرت زاید و دیگر عناصر پیشرو بیفزاید. در دراز مدت مجلس ملی فدرال از فرصت خوبی برای کسب نفوذ بیشتر برخوردار می باشد. (S-NF) هر چند برنامه ریزی اقتصادی هماهنگ میان امیرنشینها برای حذف دوباره کاریها و اسراف ضروری به نظر می رسد. اما احتمالاً نسبت به همکاری سیاسی مستحکمتر از اولویت پایین تری برخوردار است. همکاری اقتصادی میان ابوظبی و دیگر امیرنشینها حداقل برای پاسخگویی به وامهای سنگین خارجی دوبی، چگونگی بهره برداری از ذخایر نفتی محدود و فراهم نمودن منابع درآمد غیر نفتی ضروری می باشد، هر چند سیاستهای ابوظبی برای حفظ ذخایر نفتی، مازاد حساب جاری امارات متحده عربی را کاهش خواهد داد (هم اکنون نیز این مبلغ بیش از 4 میلیارد دلار در سال 1974 به 2 میلیارد دلار تقلیل یافته است). درآمدهای حاصله از نفت برای تأمین توسعه منظم اقتصادی و اجتماعی کاملاً کافی خواهد بود.


حتی اگر جمعیت خارجیان مقیم امارات را صرفا از نظر تعدادشان در نظر بگیریم، آنان به عنوان یک عامل بالقوه که ثبات و آرامش امارات را تهدید می کنند باقی خواهند بود. اما نا متجانس بودن


ص: 242




خارجیان، حقوقهای گزاف و حمایت امارات متحده عربی از قضایای مربوط به اعراب مانع اتحاد عمل ایشان می باشد. جمعیت فلسطینیها که به چهل تا هشتاد هزار نفر بالغ می گردد از نظر سیاسی منسجم ترین گروه خارجیان را تشکیل می دهد؛ اما حتی ایشان هم آشوبگر و سرکش نبوده اند.




منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 7 - کتاب 7 - صفحه 179
تصاویر سند

    اتفاق و وقایعی یافت نشد!

سند قبلی سند بعدی
(AERO COMMANDER) (AGSA) (Allied (Bhorse lack (CAS) (CIA) (CIC) (CINCNELM) (California Utilities Company) (DCM) (E (EEC) (ETTEFAGH) (FADEL HANDA) (FBIS) (FCO) (FNU) (Ford) فورد (GENMISH) (IBRD) (ICC) (ICJS Butler)بیل باتلر (IFPCW) (IICIC) (IO) شوروی (IPCC) (ITeek) آی تک (JKLANCS) (LYCOMING ENGINE) (Litchfield Whiting) (MASHADI) (NFI) (OECD) (OWDAH) (PANAM) پان آم (PPNF) (Publik Work) (Quest) کوست (ROCK) (ROLANTERN) (Rockwell) راک ول (Rowan) (S/NFNC/WN)چریک های فدایی خلق (SAIS) (STAFFER) ک. گ. ب (Syltech) سیلتچ (TEHRAN POOL) (UNIFIL) (USOM) (Utilities) (lnternational (آ. اوپک) (آقای رادنیا) (آمریکائی های تهران) (آمریکایی ها) (آناتولی) (آودوریس) (آژانس ارتباطات بین المللی) (اداره امور خاور نزدیک ایران) (ادوارد) لیتل (ازهاری) (امام (امام) خمینی (امیر انتظام) (اوتی) (اورت (اوپک) (ایران اکو) (ایران وُیس) (ایرانیان) (بازرگان) (بروجردی) (تافت) (ترومن (تیم های عملیاتی و کمک  های فنی) TAFT (جبهه آزادی بخش ملی) (حزب) توده (حزب) توده (کمونیست) (حزب) پان ایرانیست (حضرت (حضرت) علی علیه السلام (خداداد) فرمانفرمائیان (دانش مقدس (دوشیزه) بیات (دولت) آمریکا (دولت) اسرائیل و آمریکا (دولت) ایالات متحده (دولت) ایران (دولت) روسیه (دکتر وفائی) (راما) (رسالت انسانی ملت ایران) (رزاز) (روزنامه) بوستون گلوب (رژیم) پهلوی (ریاحی) (ریچاردونه) (س (سازمان ملل) (سازمان) فرانسوی (ساواما) (ساواک) (سردار جاف) (سردار محتشم) (سرلشکر) کیا (سرهنگ خاتمی) (سرهنگ دوم) موشه موسی لوی (سلطنت مشروطه) (سپهبد) ژنرال ربیعی (سیا) (سید جوادی) SEHJAVADI (شاه محمد) دوست (شاه) (شاه) ولی (شرکت) آلیس چالمرز (شریعتمداری) پسر (شریف امامی) (ضد اطلاعات) ACACB (ضد انقلابیون) (عبدالرضا انصاری) (فریدون فشارکی) (قبیله) هزاره (لس آنجلس تایمز) (مؤسسه روابط بین المللی آمریکا) (مؤسسه) «روپر» (مؤسسه) «گالوپ» (مجله) Foreign Affairs (محمد رضا شاه پهلوی) (میلیشیا) (ن. ز. ش. ایران) (ناشر قیام ایران) فریدون توللی (نهضت مقاومت) (نیویورک تایمز) (هرمز) رزم آرا (هواکوفنگ) (پان ایرانیست) (ژاشا) (گروه مترقی) (یزدی) ) , USICAواشنگتن , AID , ACDA . آقای کلیونجر .ارتشبد ازهاری .میخائیل استپانویچ کاپیتسا. رئیس اداره خاور دور 0 1 1) 2 3 5 7 9 15 77 1357 10240 4 آلمانی AAIRA AAPSO AAS ACCOM ACDA ADI AFOSI AFSA AFSSO AFSSO USAFER AID AID (مؤسسه بین المللی عمران) AISA AMC AMIDEAST AMOC AMSTS ANSARY APO ARMA ASPEN AVCO AVCO (یک شرکت آمریکایی) Abtin AfAFC Ainak Amc Ameican Government Annex J Armisn Maag Aziti B.B.C BALPA BCR BHI BHI (بل هلیکوپتر) Ben Uncle Bill Lehfeldt C.I.A CAAG CAO CAP CAS CAS (منابع کنترل شده آمریکا) CAVE CDHRF CFP CHICOM CIA CIA (سیا) CIA/DOD (وزارت دفاع و سیا) COS COS تهران CRS/NEA/NESA CUN OIL CUTLER Caron USS Charles Nass Charles Gendreau Comptroller D D/HA DAO DATT DCI DCM DEP DFA DGA لس جانکا DGCA (مدیر کل هواپیمایی کشوری) DIEM DIO DIR DNB برلین DON RYAN DPI DSI Dave Maelamen Dodg Dom Weldom Dr . Allendeh Dupont و Phelps EBIS لندن EC ECA EEC EEIهای پزشکی ELG اشتوتگارت ENI EOP ERAP ESCAP Edriss Asmdigadjin Eli Ginxberg Erap) فرانسه F.A.A (اداره هواپیمایی کشوری (آمریکا) F.M.S(خریدهای ارتش) FAFT FAM FBI FBIS FBIS لندن FBIS نیکوزیا FBO FCO FMS ( فروش نظامی به کشورهای خارجی ) FOCUS ایران FONCON FSAR FSI FUBBER Fco Fi,Dr.R.COSSEMANS Fms/Loglsties Foreign Affairs Ftamle Memalce GATT GENMISH GOULD GSI GTE GTE شرکت الکترونیکی GTF Gerry Higbee Gillette HA/JR HOBRLE HOPECO IAS IAS. IBRD IBRDبانک بین المللی نوسازی و توسعه IBRK ICA ICA (مرکز همکاری های فرهنگی) ICA NEA ICA آژانس ارتباطات بین المللی ICA/IAS (آژانس بین المللی ارتباطات و انجمن ایران و آمریکا ICAC IFAD IGAT IHB,IDA IHO II IIADF IIN IM IMCO IMDBI IMDBI (بانک توسعه صنایع و معادن ایران) IMEG IMF(صندوق بین المللی پول) IMFصندوق بین المللی پول INPECO INR INR/OIL/B INTELSAT IOOC IRN/RUN ISA ISAآمریکا ISS ISV,CISNU IVO IVOE Imam khomeiniSRF JAGC JALAFAابطحی JNR/OIL/B JOFEER Jahn Graves کارمند روابط عمومی Joseph Harray Jr Justif and Courtney J» K.G.B KAM KGB KRESTA ها KRIVAKها KRUPP, DEMAG, STAHL UNION, MANESMANN KWPA KWU L /A LES NOUVEL LESLITTERAIRES LYCEE LYNNE Lambert Lambrakis Lampshire) MAAG» MAJOR آمریکا J ۳۱ MANEM MAPAI (حزب کارگران اسرائیل) MAPAM حزب کارگران متحد) MASTER MBK MC AFEE MEILL MFA MHD MOSSAD (SIS ) MS Maag Mark Johnson Marvin Zonis McAfee Messrs Diem و Nhu Metrinco Micky SMITH Mond Morgan Shaster Mossadegh N.E.P NAACP NAM سازمان ملی تولیدکنندگان NBC NEA NEA/EX NEA/IRN NEA/PAB NF NIT NOFORN / NOCONTRACT / ORCON NPIC NSA Nieman Norman Jacobs Npc O) OECD OIL OMI OPACT OUTSET Ossoms PAB PANAHY, ANASSARY PAO PBO PBO. PDPA PELO PER PERROT) PETROBRAS PFLO PGM PHCO PHILLIPS PLAN PLO PM POLCOUNS PPNF PPTLUTF PRICE PRP(حزب جمهوریخواه خلق) PSOS PUBLIC AFFAIRS Perett Plof Poliucol Pomeroy R.A.Englman R.A.Enjlman R.T. Curran R.T.Curranمحمود جعفریان سرپرست سازمان خبرگزاری پارس RALPH DE SOLA ROKITTY RSFI RSFSR شورای عالی رهبری شوروی RSO Robert Day Rusty Graham R» SA SABEANS SAO SAVAK SDTRAMP/1 SEROV SFM آمریکا SINAI SMITH SNOW McAFEE SOIAL SRF SRF (سیا) SRF(عنوان مستعار قرارگاه سیا در سفارتخانه ها) SY/SAS Serqe Deqallaix Sharor La Bereking Stemple System) ای سیستم T.TIGRI TALLIOT TAMMANY TDY مقام اقتصادی TMAG TRW TSO. TU Tahombe Tomson واکینگ تامسون Tuv , Avraham) U/PR UAR (اتحادیه عربی سه گانه) UB(سازمان اطلاعاتی لهستان) UNDP UNION OIL UNION THEOLO GICAL Seminary 1 اتحادیه مدارس مذهبی UNRWA UPU USAF USAFER USAFOOM USGS USIA USICA USIFO USIRJC USIS USIS (سازمان اطلاعات ایالات متحده) USIS (وزارت اطلاعات آمریکا) Usica آژانس ارتباطات بین المللی VANCE وزیر امور خارجه ونس VLO VOA VOA رادیوی صدای آمریکا VOAساندرز WAFD WALTER L. WCCO WIPO WSG , WPC WTO Walking ZIGMA [آیت الله] خمینی [آیت الله]خمینی [حزب] جمهوری اسلامی [حضرت] فاطمه زهرا [سلام الله علیها] [حضرت] محمد [صلی الله علیه و آله] chemical) paper) shahs paetyحزب شاه th cent تألیف James Morier and Percy Sytes    سرهنگ یورک  nfh   هيوز  آلن دبلیو. برنسون  احمد صدر حاج سیدجوادی  احمدی  ارتش آمريكا  ارتش آمریکا  امینی  انصاری  حزب توده  حزب زحمتکشان  حسن نزیه  داریوش فروهر  دکتر حبیب داوران  سرهنگ کندی  سپهبد محمدولی[ولی الله] قرنی  عالیخانی  غلام علی بگ  فروغی  فیلیپ. سی. گاست  محمد مروی  منصور  مهدوی  مهران  ناصر میناچی  پک  چارلز تی. کراس  کریستوفر               کنت ان . راجرز « GENMISH» « دیک هلم» « روبس پیر انقلابی ایران» « مزدوران آمریکایی » « کمیته های انقلاب اسلامی » «ARMISH «COMTALK» «Echo OF Iran» «H.M.G» «ZNANIYE» (مؤسسه نشر دانش زنانیا کشورهای سوسیالیست) «آخوندها» «آذردگان» «آذریون» «آر. کلیتون ماد» «آرمین میر» «آقا» «آقای اتصال» «آلن سی. کانوی» «آلووی» «آمریکایی ها» «آن» «آناهیت» «آژانس تخصصی سازمان ملل مسئول سلامت کشتیرانی و کارایی دریانوردی» «آژانس یهود» «آیندگان» «آیورلوکاس» «ا. ا. پیشیف» «ابردورفر» «اتحادالمسلمین» «اتحادیه آریایی» «اتحادیه کارگران ایران» «اجویت» «احزاب کمونیست و کارگران» «احمد شهاتی» «احمد مفتی زاده» «ادوارد» «اراده آذربایجان» «اس. ک. سینگ» سفیر هند «استینزمن» «اسمیت» مارشال «اطلاعات هوایی» «اطلاعات و امنیت ملی» «اعضای سفارت سنگال» «افغانی های مسلح» «الثوره» «السیاسه» «العزیز الترکی» «اللّه» «امام خمینی» «امیرانتظام» «انجمن اسلامی دانشجویان وطن پرست افغان» «انجمن اسلامی دانشجویان وطن پرست افغانی «انجمن ایران آمریکا» «انقلاب» «اکو آو ایران» «اگاف مودین» (اطلاعات نظامی) «ایندیان اکسپرس» «باب» قازرپیکیان «باری» «باند جانیان فاشیست» «براون اوروت» «برایان» «بررسی اطلاعات ملی» (NIS ) «بغداد ابزرور» «بلاد» «بن دین» «بنی صدر» «بهرام کمانگر» «تابینی» «تاس» «تاقیس» «تام استیو» «تایمز هندوستان» «تثام» «تجدد طلب های» سیاسی «ترانس ایژیاتیک» «تروریست ها» «ترکی «ترکی» «تهران تایمز» «توده ای ها» «تی. آی. ای» «تیم لندن» «جاسوسان آمریکایی ها» «جان» «جبهه آزادی» «جبهه جهانی صلح و ترقی» «جبهه دموکراتیک ملی «جبهه دموکراتیک ملی» «جبهه متحد کمونیستی» «جبهه مدافعان قانون اساسی» «جبهه ملی آزادی بخش افغانستان» «جبهه ملی» «جلال طالبانی» «جمهوری اسلامی» «جمهوری خلق کرد» «جمهوری سوسیالیستی گیلان» «جناح چپ جبهه ملی» «جنبش آزادی بخش ایران» «جهانگیر تارخ» ملقب به «گوریل» «جو» مازندی «جوآن کامرون» «جورج» «جوفیر» «جیمز» «حامیان شیخ گزگر» «حزب اتحاد برای آزادی» «حزب اخوت» «حزب جمهوری اسلامی توده های مسلمان ایران» «حزب جمهوری خلق مسلمان ایران» «حزب دمکرات آذربایجان» «حزب زحمتکشان» «حزب میهن» «حزب نهضت آزادی» «حزب کمونیست ایران» «حزب کمونیست» «حسنعلی منصور» «حسین آل رحمه» «حسینی الشتر» «حمادی» «حمرا کروها» «حُسنان» «خدمات ایران زمین» «خلق کرد» «خمینی» «دابز» «دابس» «دابس» سفیر آمریکا «داریوش فروهر وزیر کار» «دانشجویان مسلمان پیرو خط امام» «دایره بازرسی ویژه» «دروینسکی» «دوبی الکتریک» «دوست» «دولت اتحاد ملی» «دولت اسلامی موقت» «دولت بازرگان» «دولت موقت» اسلامی «دولت موقت» بازرگان «دوگل» «دکتر یزدی» «دیس درن» «دینا» «دیویس» «رئیس قرارگاه سیا در تهران» «رابرت هرلن» «راجرز» «رادیو اسمر» «رادیو تلویزیون ملی ایران» «رنسم اس «رنسم هیگ» «روح اللّه الموسوی الخمینی» «رژیم خلقی افغانستان» «ریاتازا» «ریتیون» «رید» «ریوون شیلوا «ریچارد ال. اولسون» «زانت» «زنگباری ها» «زواوی» «سازمان آزادیبخش فلسطین» «سازمان اطلاعات و امنیت خمینی» «سازمان اطلاعات و امنیت ملی ایران» «سازمان اطلاعاتی دفاع» (DIA ) «سازمان برنامه (ریزی) ملی» «سازمان بین الدولی مشورتی دریانوردی» (IMCO) «سازمان جاسوسی آمریکا» «سازمان دفاع غیرنظامی» «سازمان روحانیت» «سازمان عقاب ها» «سازمان مرکزی اطلاعات» (CIA ) «سازمان مقاومت ملی» «سازمان پیمان منطقه ای «ساسونتسی داویت»سازمان تربیت بدنی جوانان «ساواک» «ستاد CIC» «ستاد حزب رستاخیز» «ستاد نیروی هوایی» «سرتیپ اردشیر تاجبخش ریاست «CIC» «سرتیپ صمد صمدیان پور» «سرتیپ عزیزی» «سرتیپ ماهوتیان» «سرتیپ پاکروان» «سرلشکر محسن مبصر» «سرلشگر اویسی» «سرلشگر فردوست» «سروان آ. اسمیت» «سرویس اخبار (اطلاعات)» (شی) «سرویس اطلاعات سری» «سرویس اطلاعات سیاسی» «سرویس اطلاعات و امنیت دریایی» «سرپرست فرماندهی شمال اسرائیل سرلشگر آویگداربن گال «سرگرد رابرت هند» «سفیر دابز» «سند هرست» «سپاه دانش» «سپهبد برومند» «سپهبد حاج علی کیا» «سپهبد عزیزاللّه کمال» «سیا» «سیا» (CIA) «سیداحمد گیلانی» «سیدداود تارون» «شاعر بزرگ افغان» شافعی «شانه چی» «شاه مخلوع» «شاهزاده دیوانه» «شاکر» «شاکویت» «شبکه پسران کهنه کار» (Boy old Network ) «شروت بیتاچون کلالی» (امنیت داخلی و ضدجاسوسی) «شرکت تایم» «شرکت ملی نفت ایران» «شریعتمداری» «شهرداری تهران»«تیمور بختیار» «شورای اسلامی» «شورای امنیت ملی» (CIA) «شورای انقلابی و اسلامی افغانستان» «شورای عالی نویسندگان مسکو» «شکیبا» استاندار کردستان «شیخ تویجیری» «شیر «صابئین» «صدام» «طریق الشعب» «عرب تایم» «علی» «عموترکی» «غالب الهیناوی» «غالب بن علی آل هیناوی» «غلام خانه زاد» «فاس» «فداییان خلق» «فراماسون ها» «فرانسوا پونس» «فرانک جود» «فرقان» «فورچون» «قاضی دارزن» «قاضی عسگر» «قاضی محمد» «قطب زاده» «لاندپلاگ» «للاندام. دان» «لمبراکیس» «لندن ساندی ابزرور » «لنین و ناصر» «لونوزنسو» نماینده معاون وزیر امور خارجه «لویا جرگه» «مارتین اف. هرتز» «مارکسیست های اسلامی» «مانور دلاور» «مانکاکان پالات (کاخ کودکان)» «مایک 1» «مایک 2» «مایک 3» «متجاوزان آمریکایی» «متجاوزان چینی» «متین دفتری» «مجاهدین موحد خلق» «مجتمع تفکر جوانان» «محمد اسلام وطنجار» «محمد جریری» «مدیریت عملیات ضد اطلاعاتی» (DOCS ) «مردم افغانستان» «مستشاران نظامی خارجی» «مستغنی» «مشکل صلح و سوسیالیسم» «مصدق» «مقامات قضایی آمریکا» «ملالاه حبیب» «منیری» «مهدی بازرگان» «مهرگان» «مورگان شوستر» و «هوارد باکسرویل» «موساد لتافکدیم میوچادیم» (سرویس اطلاعات سری) «مک گافی» «مک گی فرت» «میلیشیا» «میناچی» «ناصر» «ناصری» «نزیه» «نهضت بین المللی طبقه کارگر» «نهضت رادیکال» «نهضت ملی نفت» «نور محمد ترکی» «نوکران شاه» «نوید» «نیروهای مسلح ملی اسلامی ایران» «نیروی مقاومت زیرزمینی» «نیوسام» «نیوسام» مدیر کل وزارتخانه «نیگل ناکر» «هاردی» «هارون مجددی» «هالش جاشیم لیب» «هانس پطر دیسدرن» «هدایت الله متین دفتری» «همافران» «هنرهای هاپ نیک» «هنی» «هیئت مشاورین سلطنتی» «هیسا» «واشنگتن» «واقعگرایان» وزارت امور خارجه «ورادتنوند» «ورلد ایروی» «وزارت دفاع ایالات متحده» «وست» «وطنجار» «وعدت راشه ای‌ها شروتیم» (کمیته سران سرویس ها) «وعدت» «وی. موشویو» «ویلیام آ. هلسث» «ویولت» «پاتان»ها «پارساکیا» «پاسداران اسلامی» «پاسداران انقلاب» «پاکستانی ها» «پدر انقلاب» «پراودا» «پلیس اسلامی» «پک» «پی یِدا مانسو فرناندز» «پیام امروز» «چریک های فدایی قانون اساسی ایران» «چپ و راست» «چیانگ وی کو» «چیس مانهاتان بانک» «ژاندارم منطقه خلیج فارس» «ژاندارمری اسلامی ایران» «ژنرال چیانگ کای چک» «ک. ر. کروک» سفیر انگلیس «کا. گ. ب» «کابینه سایه» «کاخ جوانان» «کارتل نفتی» «کارلانیر» «کاسیگین» «کامل ادهم» «کانون وکلای ایرانی» «کرافت بامبل» «کردهای بارزانی» «کلاوس ماسر» «کلوپ معلمین» «کمونیست ها» «کمیته دفاع از آزادی و حقوق بشر» «کمیته زیرزمینی انتقام» «کمیته سه گانه» «کمیته مرکزی و هیئت های نمایندگی و وسائل مخابرات» «کمیته مرکزی گروه ببرک» «کمیته های» محلی «کمیته کنترل اطلاعات نظامی ایالات متحده» (USMICC) «کمیسیون آگرانت» «کنا» «کیت میلت» «کیهان بین الملل» «کیهان» «گروه اشتوتگارت» «گروه قران» «گروه مسائل کشوری» ( The Country Team) «گروی» (دبیر اول سفارت شوروی) «گرگ زاده» «گرگ های تکرو» «گلسپی» «گلن واتس» «گلگروف» «یندال» آ آ دی سنز آ سه آن آ. آ. آرام آ. آر. بلیت آ. آر. جوس آ. اوپک آ. بولستر و جی. استمپل آباابان آبادان آبامونته آبتین آبراهام لونز آتاترک آتاتورک آتتک آترتون آتش آتلانتیک ریچ فیلد آتلانتیک ریچفیلد آتنتیسم آتی پست ایران آجودان آخوند آخوندها آدا آدامز آدری او آدلر آدلسیک آدلسیک (جرج کیو) آدلسیک پاپ آدلیسک آدلیسک. آدمیرال ترنر آدمینا کاروپتوونا آدوالدو کاردوزوبوتو دو باروس آدولف آیشمن آدولف هیلتر آدیسابابا آذربایجانی مقیم تهران آذربایجانی ها آذربایجانی های مقیم تهران آذری قمی آذری ها در شمال غربی آذین آذین (محمد/ محمود(1) اعتماد زاده) آر ٬ تی ٬ اکشن آر. آر. آر. جوس آر. آی. اونت آر. آی. بیکر آر. ا. آخوند آر. ال. دی آر. اچ. بار از آر. اچ. بوشنر آر. اچ. هارلان. آر. باراز آر. بولستر آر. تی. وینر آر. تی. وینر یو. ان. پولو آر. تی. کوران آر. دبلیو. اسمیت آر. سی. بروین آر. وای ساندس آر. وی. گراو آر. پی. جاورونکف آر.او.لانترن آر.تی. وینر آر.تی.وینر آراسته آرام آرام خاچاتوریان آرام طوماسیان تامار (خواهرش) طوماسیان آرام وتامارطوماسیان آرامکو آرامکو عربستان سعودی آراکس انگی بگیان(بگنازاریان) آرباتف آرت هومل آرتورام. جیز آرتی. سی آتن آرتیه لوین آرجائی آرطاوی آرمان آرمن طوماسیان هادی تربتی مقدم آرمیتاج آرمیتاژ آرمیتاژ. آرمیش آرمیش مگ آرمیش مگ (مستشاری آمریکا در ایران) آرمین اچ. مایر آرمین قافاقیان آرمین مایر آرندت آرنز آرنود وبور چگریو آرنولد آرنولد ال. رافل آروبی ساربلند آرون آرچ بلود آرچارد آرچی آرچی ام آرچی ام بالستر آرچی ام بولستر آرچی ام. بولستر آرچی بولستر آرچی. ام. بولستر آرچی. ام. بولیستر آرچی. م. بولستر آرکو (ARCO) آری ایلیاویک آری بن آریا آریا و محمدعلی سمیعی آریامهر سابق) آریان آریانپور آرید نائور آریه لوین آریه نااور آریوشالو آزادی آزموده آزمون آساتورویچ آیکازیان آسامرا آسوری آسوشیتد پرس آسوشیتدپرس آسوشیتدپرس نیویورک آسپین آسیا آسیای جنوبی آسیای شرقی ها آسیایی آسیایی ها آشور کووانگ آشورکویک آشوک مه تا آصف خلدانی آصفی آغاجاری آفتاب وزیر اقتصاد آفریقایی ها آفندیوف پرسونا نان گراتا آقا اسماعیل آقا خان بختیار آقا رستون آقا زاده آقا شاهی آقا عبدالرسول آقا فخرالمحققین آقا و خانم ان. ای. پاولنکو آقا و خانم جان دی. استمپل آقا و خانم جورج ای. تی. دانلی آقا و خانم جورج بی. لامبراکیس آقا و خانم جی. کی. باباخانوف آقا و خانم رالف براون آقا و خانم سسیل اف. اچ. مالوان آقا و خانم هدایت اسلامی نیا آقا ویلیام وارنل آقاحسینی آقاخان آقاخان بختیار آقاس آقاشاهی آقاشاهی مشاور رئیس جمهور در وزارت امور خارج آقاشاهی مشاور وزارت خارجه آقاشاهی وزیر خارجه پاکستان آقامیر ارسنجانی آقای GHAT آقای Gilboa آقای «آگر» آقای «جی ایس» آقای «کریم» آقای آ.بن یوسف آقای آبتین آقای آتش آقای آدلر آقای آرمیتا آقای آرنولد رافل آقای آلدر آقای آلن کانوی آقای آمس NSC آقای آهرن. آقای آهرن_پگویین) آقای آیزنهاور آقای ابوالفتح محوی آقای احمد تارخ آقای احمد جنتی آقای احمد میرفندرسکی آقای احمدعلی رجایی آقای ار.ام. ملبورن آقای ار.ان.ملبورن آقای اردشیر مولوی آقای اس. شهنواز وزیر خارجه آقای استمپل آقای اسمعیل مجدی آقای اسنو آقای اسکات آقای اسکود آقای اسکودرو آقای اسکویی آقای اشرف آقای اصغر پیروی آقای اعتصام آقای افشار آقای افندیف آقای ال. ای. ورونین آقای ال.بی.لینگن آقای الس ورس آقای الیوت آقای ام.ای. قهرمانپور آقای امیر کاران آقای امیرانتظام آقای امیرانی آقای امیرقاسم معینی آقای انتظام آقای انصاری آقای اوری لوبرانی آقای اَهرن آقای اُلداکر آقای اکمدی آقای ایزدی آقای ایوان پسکوف آقای باتمانقلیچ آقای بارتکو آقای بازرگان آقای بال آقای بانرمن آقای بایندر آقای بختیان آقای برنات آقای بروکس آقای بروین آقای بروین کفیل آقای برژنف آقای برژینسکی آقای بزمن آقای بزیری (وزیری) آقای بش آقای بلومنتال آقای بلومنتال(رییس خزانه داری) آقای بنر من آقای بنرمن آقای بهرام شاهرخ آقای بهرامی آقای بهروز شاهنده آقای بوتلر آقای بورتن آقای بوزی بیتز آقای بولستر آقای بولیست آقای بویس آقای بگین آقای بیرنز آقای بیونز آقای تئودور ال. الیوت آقای تئودور ال. الیوت پسر آقای تامست آقای تاچر آقای تایلور آقای تقوی آقای توساینت آقای توماس آقای توماس سی. هیوز آقای تیلور آقای تیم اسکود آقای تیمور آقای جاریکف آقای جاریکوف آقای جان ا. آرمیتاژ آقای جان استمپل آقای جان ال. واشبرن آقای جان میلز آقای جان. ا. آرمیتاژ آقای جانبازیان آقای جعفر پیشه وری آقای جمیز آقای جواد منصور آقای جوادی آقای جون اچ. استیوتسن آقای جیمز رافرتی آقای جینگلز آقای حاج کریم حسینی (از نزدیکان آیت الله شریعتمداری و آیت الله خوانساری) آقای حسام الدین رضوی آقای حسن نزیه آقای حسن پور آقای حسین بنی اسدی آقای حسین فرهودی آقای حقدان آقای حکمت یزدی آقای خردجو آقای خسرو اقبال آقای خسروشاهی آقای خمینی آقای خون آقای داتری آقای داریوش همایون آقای دانیل او. نیوبری آقای داگلاس مارشال آقای دبلیو. ام. رونتری آقای ددیچ آقای دراگسلاوپزیک آقای درخشش آقای دسایی آقای دنیس بالتون آقای دونالد گیلفیلن آقای دونکان آقای دویچ آقای دکتر مهدی بازرگان نخست وزیر آقای دیو مارشال آقای دیوید دین آقای دیوید لمب آقای دیوید وستلی آقای رائین آقای رابرت اسکات آقای رابرت اف. هارلن آقای رابرت ان. مارگریو آقای رابرت اچ. هارلان آقای رابرت بیلز آقای رابین آقای راجر بروین آقای راس پیرات (ROSS آقای رافل آقای راهداری آقای راکول آقای راینو آقای رحمت اللّه مقدم آقای رحیم صفاری آقای رحیمی نژادی آقای رزازان آقای رزان آقای رشید برومند آقای رشیدیان آقای رنسام هیگ آقای رهنما آقای روبرت اچ. هارلان آقای رونتری آقای روی ام ملبورن آقای رُوان آقای رینو آقای ریچاردسون آقای ریچاردسون. آقای ریچاردوودردف آقای زیشک آقای ساندرز آقای سفیر آقای سمیعی آقای سوبر آقای سپهبدی آقای سی.سی. فینچ آقای سیداحمد صدر حاج سیدجوادی آقای سیروس غنی آقای سیروس مجد آقای سیورتس آقای شابی آقای شادمان آقای شاهرخ فیروز آقای شاهمیری( یکی از وکلا) آقای شاهی. آقای شریعتمداری آقای شفیق آقای شلن برگر آقای شلنبرگر آقای شمس صدری آقای شوارتز آقای شیبانی آقای صمغ آبادی آقای طریق مصطفی یکی از سرپرستان وزارت دفاع آقای عباس اسلامی آقای عباسی داماد شریعتمداری آقای عزری آقای علم وزیر دربار آقای علی آبتین آقای علی امینی آقای علی شاپوریان آقای علی میناچی آقای غلامعلی فریور آقای ف آقای فالمر آقای فرانک آقای فرانک باروز آقای فرانک کرافورد آقای فرد جنی آقای فرد رازی(بازرگان ایرانی) آقای فرهت پور آقای فری آقای فضایلی آقای فواد روحانی آقای فورد آقای فیلیپ کاپلان آقای قدسی آقای قره داغی پور آقای لاری مک کینی آقای لافلین آقای لامبراکیس آقای لمبراکیس آقای لوگولز آقای لین آقای لیندر آقای لینگن آقای مؤمنی آقای مئیر عزری آقای مارتین آقای مارتین اف. هرتز آقای مارتین هرتز آقای مایلز آقای مایک پیشوائیان آقای محمد درخشش آقای محمد طاهری آقای محمود طلوعی آقای مشرف آقای مصطفی درخشش آقای مظفر بقایی آقای معینی آقای مقدم مراغه ای آقای مقصودی آقای ملبورن آقای ملکی آقای ممکن آقای منصور مهدوی آقای مهابی آقای مهدوی آقای مهدی ابراهیمیان: بهترین معمار ایران آقای مهدی اکباتانی آقای مهدی بازرگان آقای مهدیزاده آقای مهر آقای مهرجان آقای مهندس ولی آقای موسوی آقای مؤنی آقای مک کنا آقای مک کینون آقای مک گافی آقای میدی آقای میری آقای میلز آقای میلز گرین آقای میلس آقای میناچی آقای میکلوس آقای نارسی فیروز آقای ناس آقای ناصر میناچی آقای ناصر کیانی آقای ناطق نوری آقای نامدار آقای نایت آقای نلسن بریکهم آقای نوردن آقای نوسنزو آقای نیلی آقای نیوسام آقای نیوسام امور خاور نزدیک آقای نیکلای آفانازویچ کوزنتسف آقای هادی انتخابی آقای هارلان . آقای هارولد اف. لیندر آقای هارولد. اچ. ساندرز آقای هاری رودی آقای هاسه گاوا آقای هرتز آقای هرتز. آقای هسکم (HASKEM) آقای هنری پرشت NNBA/IRN آقای هوارد آر. بوس آقای هوارد ال. پارسونز آقای هیگ آقای وستلی آقای ولادیمیر اسکوتزکو آقای ولپ آقای ولک آقای ونس آقای ویلیام اچ. سولیوان آقای ویلیام جی آقای ویلیام جی. ولک آقای ویلیام شاناهان آقای ویلیام چاید کل آقای ویلیام چایدکل آقای ویلیام کلارک آقای ویلیامز آقای وینکلر آقای پاترسون  آقای پارسا آقای پارساکیا آقای پانکراتف آقای پاول جون چیپارون آقای پاول کریسبرگ آقای پتر ویلسون آقای پرشت آقای پرورش آقای پرویز ذوالعین آقای پرویز رائین آقای پلی سنس آقای پنچوتکا آقای پهلبد آقای پیتر هرمز (Peter Hermes) آقای پیتون کر آقای پیشاورمک گافی ٬ کنسول در اصفهان آقای پیشوائی آقای چارلز دبلیر مک کسکیل آقای چارلز لویو آقای چارلز ناس آقای کارتر آقای کارلتون آقای کارول آقای کاری هاف بوئر آقای کازرونی آقای کاظم رجوی آقای کرگان آقای کریستنسن آقای کریستوفر آقای کلارک آقای کلارک گریگوری آقای کلاک آقای کلمان آقای کنت هاردینگ افسر مخصوص نمایندگان آقای جان جی برادی مدیران کمیته روابط بین المللی مجلس نمایندگان آقای جرج آر بردس معاون اجرایی آقای رئیس زابلوکی آقای کوجوگارو آقای کورس آقای کورن آقای کورونس آقای کومو آقای کوپر سرپرست تیم اعزامی آقای کوی نیلی آقای کیلگور آقای گارنیتز آقای گراس (Gross) آقای گرجی آقای گریم آقای گرین آقای گوئلر آقای گوئلز آقای گوردون تایگر آقای گولز آقای گیلدنر آقای یاسری آقای یوجین (اوژن) ام. وینترز آقای یگانه آقای. الف. فرید آقایان: فیصلی آل احمد آل خلیفه آل عُصفور آل هاردینگ آل کلام آلبرت آی. ادلمان آلبرت اس. چاپمن آلبرت جی فیوج آلبرت جی. فیوج آلبرت دانیال پور آلبرت دانیال پور ران حبیب آلبرت س. چپمن آلبرت گئورگییویچ فاتیف آلبرت گرین آلبرتینی آلساندرا آلفرد اشتراوب آلفرد دیگومیانس آلفرد هایز آلمان دیرتک آلمان شرقی آلمان شرقی ها آلمان ها آلمانهای نازی آلمانی آلمانی الاصل آلمانی ها آلمانی و سوئدی آلمانی) آلمانیها آلمانی‌ها آلمر. جی. زاایلزه نی گلش آلن آلن ال. کایزوتر آلن برنسون آلن دبلیو .برنسون آلن دبلیو دالاس آلن دوبیوپوی آلن. ئی. فاین آلون آلپ ارسلان ترکش آلپ قره عثمان اوغلو آلپ کار عثمان اغلو آلکس علمزاده آلکساندرا پاولوا آلکسی ال.کوزنتسف آلکسی ان. کاسیگین آلکسی لئونیدویچ ورونین آلکسی لئونیدویچ وُرنین آلکسی کاسیگین آلکسی کنستانتینویچ آنتونوف آلکسیف آلیتالیا آلیس آلیس چالمرز آلیسون اینجین آماج بلژیکی آماج های آمریکایی آماد تهران آماریس آمال احمد امیر آمریکا آمریکا یی ها آمریکائی ها آمریکائیان آمریکایی آمریکایی ساهپوست آمریکایی ها آمریکایی هاکمیته امنیت اصفهان آمریکایی های احمق آمریکایی های غیررسمی آمریکایی های مقیم آمریکایی های مقیم ایران آمریکایی های مقیم تهران آمریکاییان آمریکاییان مقیم تهران آمریکن بل آمریکن بل اینترنشنال آمستوتز آمستونر آمستونز آموزش و پرورش آموزش و پرورش ایران آموزگار آموزگار (نخست وزیر) آموزگار فن سالار (تکنوکرات) آموزگاران bonafide آموزگاران فارغ التحصیل آمون بن یوحنان آموکو آن سوئیفت آناباپتیس های هلند آناتولی آی. لاورنتیف آناتولی تریفنویچ اوگردنیکف آناتولی رامکف آناتولی سازانوف آناتولی لاورنتیف آنادارکو آنادارکو پروداکشن آنارشیست های سوئدی آناهیتا راتبزاده آناکلاریو آنتاناناریو آنتون آر. گنز آنتون عطالاه آنتون ن. نرجیس آنتونی ایدن آنتونی بالونی آنتونیا آنتونیان ای آنتونیو اسکیوال آنتک آندرانیک باغدارسریانی آندره ای ویشنسکی آندره ساخاروف آندره فونتن آندره میخایلویچ الکساندرف آندرو آی آندرو ویتلی آندرو ویتلی(از روزنامه تایمز مالی و خبرنگار بی.بی.سی) آندرو یانگ آندرونیک پتروسیانتس آندری نیکولا یویچ زلنین آندری نیکولایویچ آندریف آندریو.دی.رسنز آنفوکس آنکا آنکارا آنگلوساکسون ها آنگولایی ها آنیسیمف آهارون آمیت آهارون بارک آهارون یاریف آهرن آهرون کوهن آهنچیان آهنگ شرق آوا (مأمور مطبوعاتی) آوارگان افغانی آوارگان فلسطین آوارگان فلسطینی آوارگان کرد آواس کنلی آواکس آواکس ایران و ترکیه آوتیسن آوراهام (Achi آوراهام کاتز آوراهام یوفه آورل هریمن آوری ال عاد آوریل هاری من آوی شلاین آپارتاید آپوکولار آژانس ارتباط بین المللی آژانس ارتباط بین المللی آمریکا آژانس ارتباط بین المللی: آژانس ارتباطات بین الملل آژانس ارتباطات بین المللی آژانس ارتباطات بین المللی (ICA ) آژانس ارتباطات بین المللی (ICA) آژانس ارتباطات بین المللی آمریکا آژانس ارتباطات بین المللی ایالات متحده آژانس ارتباطات بین المللی ایالات متحده آمریکا آژانس ارتباطات جهانی آژانس ارتباطات جهانی امور خاور نزدیک آژانس ارتباطات جهانی ایالات متحده آژانس ارتباطات  المللی آمریکا(ICA) آژانس اطلاعات ایالات متحده (Usis) آژانس اطلاعات ایالات متحده واشنگتن دی آژانس اطلاعات بین المللی آژانس اطلاعات دفاعی آژانس اطلاعات دفاعی در واشنگتن دی آژانس اطلاعات دفاعیCURINTEL آژانس اطلاعات مرکزی (سیا) آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا «سیا» آژانس اطلاعاتی آمریکا آژانس اطلاعاتی اسرائیل «موساد» آژانس اطلاعاتی انگلیس آژانس اطلاعاتی دفاعی آژانس اطلاعاتی دفاعی در واشنگتن دی. سی. آژانس اطلاعاتی مصر آژانس امنیت ملی آژانس امنیت ملی (NSA) آژانس انرژی اتمی بین المللی آژانس انرژی بین المللی آژانس بین المللی آمریکا آژانس بین المللی ارتباطات آژانس بین المللی ارتباطات آمریکا آژانس بین المللی ارتباطات بین المللی آمریکا آژانس بین المللی انرژی اتمی آژانس بین المللی مخابرات آمریکا آژانس جهانی ارتباطات ایالات متحده آژانس خبرگزاری پارس آژانس خبری ملی سومالی آژانس خبری پارس آژانس دولتی ژاپنی آژانس روابط بین الملل آمریکا آژانس روابط بین الملل در واشنگتن دی آژانس عمران بین المللی آژانس مطبوعاتی فرانسه آژانس ملی سوخت ایتالیا آژانس نفتکش آمستر آژانس های آمریکایی آژانس های ترانس آژانس‌های اطلاعاتی آکادا آکادمی اسب سواری آکادمی علوم شوروی آکادمی علوم نیویورک آکادمی فنی نظامی Aleppo آکادمی نظامی افغانستان آکان آکواتیک آکی آکینز آگاه آگاه کاردار ایران آگروسمن آی آی بکس آی. ان. کی آی. ان. گوت آی. بلویویچ آی. وی. سادچیکف آی.آر.استور مدیر عملیات آیت الله آیت الله آخون (AKHUN) آیت الله آذری قمی آیت الله آل شبیر خاقانی آیت الله ابن یوسف حدائق آیت الله ابوالفضل زنجانی آیت الله اشراقی آیت الله اصفهانی آیت الله العظمی خادمی آیت الله بروجردی آیت الله بهشتی آیت الله جواد دستغیب آیت الله حائری شیرازی آیت الله حاج آقا عطاءالله اشرفی اصفهانی آیت الله حسن طباطبایی قمی آیت الله حسن لاهوتی آیت الله حسینعلی منتظری آیت الله حسینی آیت الله حلبی آیت الله خادمی آیت الله خاقانی آیت الله خاقانی (رهبر اعراب خوزستان) آیت الله خلخالی آیت الله خمینی آیت الله خمینیکارمندان هواپیمایی ایران آیت الله خوئی آیت الله خویی آیت الله دکتر محمد بهشتی آیت الله ربانی شیرازی آیت الله رفسنجانی آیت الله روح الله خمینی آیت الله روحانی آیت الله زنجانی آیت الله سید محمدباقر صدر آیت الله سید محمدعلی هادی[قاضی] طباطبایی آیت الله سید محمود طالقانی آیت الله سید کاظم شریعتمداری آیت الله سیدرضی شیرازی آیت الله سیدمحمود طالقانی آیت الله سیدکاظم شریعتمداری آیت الله شبیر خاقانی آیت الله شریعتمداری آیت الله شمس آبادی آیت الله شمس اردکانی آیت الله شهید مطهری آیت الله شیخ حسین علی منتظری آیت الله شیخ محمدطاهر آل شبیر خاقانی آیت الله شیرازی آیت الله صادق خلخالی آیت الله صادق روحانی آیت الله صدر آیت الله طالقانی آیت الله طاهر خاقانی آیت الله طاهری آیت الله عبدالحسین دستغیب آیت الله عزالدین حسینی آیت الله غلامحسین حقانی آیت الله فلسفی آیت الله قاضی آیت الله قاضی طباطبایی آیت الله قمی آیت الله لاهوتی آیت الله محلاتی آیت الله محمد طاهر خاقانی آیت الله محمد[محمود] طالقانی آیت الله محمدرضا مهدوی آیت الله محمدرضا مهدوی کنی آیت الله محمود طالقانی آیت الله مدنی آیت الله مرتضی مطهری آیت الله مرعشی آیت الله مطهری آیت الله مفتح آیت الله منتظری آیت الله منتظری امام جمعه تهران آیت الله میانه آیت الله نجفی آیت الله نوری آیت الله ها آیت الله های اصفهان آیت الله کاظم شریعتمداری آیت الله کاظمشریعتمداری آیت الله کافی آیت الله گلپایگانی آیت الله یحیی نوری آیت الله  حسینعلی منتظری آیت اللهی آیت اللّه آیت اللّه آذری قمی آیت اللّه احمد آذری قمی آیت اللّه احمد آذری قمی دادستان انقلاب آیت اللّه ارشد آیت اللّه بروجردی آیت اللّه بهبهانی آیت اللّه بهشتی آیت اللّه بهشتی نایب رئیس شورای خبرگان آیت اللّه حاج آقا جلیل فقیه امامی آیت اللّه حاج آقا رضا زنجانی آیت اللّه حاج حسن طباطبائی قمی آیت اللّه حاج سید ابوالفضل موسوی زنجانی آیت اللّه حاج سید میرزا فانی آیت اللّه حاج سیدجواد دستغیب آیت اللّه حسن لاهوتی آیت اللّه حسین علی منتظری آیت اللّه حسینعلی منتظری آیت اللّه حسینی آیت اللّه حکیم آیت اللّه خادمی آیت اللّه خاقانی آیت اللّه خامنه ای آیت اللّه خلخالی آیت اللّه خمینی آیت اللّه خمینی کمونیسم آیت اللّه خمینی خمینی آیت اللّه خوئی آیت اللّه خوانساری آیت اللّه خویی آیت اللّه دستغیب آیت اللّه ربانی شیرازی آیت اللّه رضا زنجانی آیت اللّه رفسنجانی آیت اللّه رهبر آیت اللّه روح اللّه الخمینی آیت اللّه روح اللّه خمینی آیت اللّه روح اللّه موسوی خمینی آیت اللّه روحانی آیت اللّه زنجانی آیت اللّه سرشناس آیت اللّه سنجابی «زنجانی» آیت اللّه سید احمد خوانساری آیت اللّه سید بیوک زنجانی آیت اللّه سید عبداللّه شیرازی آیت اللّه سید فرید آیت اللّه سید محمود طالقانی آیت اللّه سید کاظم شریعتمداری آیت اللّه سیدکاظم شریعتمداری آیت اللّه شریعتمداری آیت اللّه شریعتمداری. آیت اللّه شمس آبادی آیت اللّه شیخ محمد خاقانی آیت اللّه شیخ نوری آیت اللّه شیرازی آیت اللّه صادق الروحانی آیت اللّه صادق حسینی روحانی آیت اللّه صادق روحانی آیت اللّه صدر آیت اللّه صفدری آیت اللّه طالقانی آیت اللّه طاهری آیت اللّه عزالدین حسینی آیت اللّه علی قدوسی آیت اللّه قاضی آیت اللّه قاضی طباطبائی آیت اللّه قدسی آیت اللّه قدوسی دادستان کل ایران آیت اللّه قمی آیت اللّه محلاتی شیرازی آیت اللّه محمد بهشتی آیت اللّه محمدتقی قمی آیت اللّه محمدحسین بهشتی آیت اللّه محمود طالقانی آیت اللّه مدنی آیت اللّه مرتضی مطهری آیت اللّه مطهری آیت اللّه معروفی آیت اللّه منتظری آیت اللّه منتظری امام جمعه تهران آیت اللّه مهدوی کنی آیت اللّه میلانی آیت اللّه نوری آیت اللّه ها آیت اللّه ها (شریعتمداری آیت اللّه هاشمی آیت اللّه هاشمی رفسنجانی آیت اللّه های ایران آیت اللّه های ایرانی آیت اللّه های قم آیت اللّه های گلپایگانی آیت اللّه کاشانی آیت اللّه کاظم شریعتمداری آیت اللّه کافی آیت اللّه گلپایگانی آیت اللّه یحیی علامه نوری آیت اله سید ابوالقاسم کاشانی آیروفلوت شرکت هواپیمائی شوروی آیزنهاور آیسه آیشمن آیندگان آیه الله منتظری آیه اللّه منتظری آیه اللّه ها آیپک ئودر سورنسن ئی ئی آکینز ا ا شاموسکایا ا فرد هالیدی ا. سی. ویزارد ا. مارتین ا.بی.سی ا.س.باخاش ا.سی. ویزارد ا  ائتلاف اتحادیه کارگران تهران ائی. ای. راو اباالخیل اباچنکف ابتهاج ابراهیم ابراهیم احمد ابراهیم القبصی ابراهیم بن عبداللّه انقاری ابراهیم بن محمد بن ابراهیم الشیخ  ابراهیم تیموری ابراهیم حکیمی ابراهیم خواجه نوری ابراهیم ریاحی ابراهیم سنجر ابراهیم شکری ابراهیم شیرازی ابراهیم عبدالکریم  ابراهیم محمد حسن حمیدان  ابراهیم مکلا ابراهیم نیک خلق ابراهیم هانوکائی ابراهیم کاشانی ابراهیم کریم آبادی ابراهیم یزدی ابراهیم یونسی ابراهیمی ابرقدرت های شرق و غرب ابطحی ابن عبدالعزیز السعود(2) ابن عبداله الخلیه ابواحمد ابواحمد منتظری ابوالحسن ابتهاج ابوالحسن بنی صدر ابوالحسن تیمورتاش ابوالحسن خان (فخرالملک) ابوالحسن عمیدی نوری ابوالفتح محوی ابوالفضل بازرگان (پسر برادرش) ابوالفضل طوماریان ابوالفضل قاسمی ابوالفضل قاسمی (دبیر کل جدید حزب ایران) ابوالفضل قاضی ابوالفضل قاضی شریعت پناهی ابوالقاسم ابوالقاسم امینی ابوالقاسم خردجو ابوالقاسم صادق ابوالقاسم نجم ابوجعفر ابوجهاد ابوسفیان ابوشریف ابوعمار ابول بلوغی ابونصر عضد ابونیدال ابوولید ابیجان ات. ال. دبلیو. شل ات... اتاق اصناف اتاق بازرگانی آمریکا اتاق بازرگانی ایران و آمریکا اتاق بازرگانی تهران اتاق بازرگانی صنایع و معادن ایران اتباع آمریکا اتباع آمریکایی اتباع اروپای شمالی اتباع بلوک شوروی اتباع جنوب اروپا اتباع روسی اتباع شوروی اتباع عربی غیر کویتی اتباع کره جنوبی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی اتحاد سوسیالیست اتحاد شوروی اتحاد ملی پاکستان اتحادیه KAPPA اتحادیه اعراب اتحادیه بین المللی حقوق بشر اتحادیه بین المللی مخابرات اتحادیه تجاری بین الملل اتحادیه تجاری بین المللی اتحادیه تجاری بین المللی OPED اتحادیه تلگرافچی های تهران اتحادیه جبهه ملی اتحادیه جهانی پست اتحادیه دموکراتیک واحد مرکزی (EDEK) اتحادیه سنتو اتحادیه سوسیالیست ها اتحادیه عرب اتحادیه معلمین اتحادیه معلمین ایران اتحادیه ملی پاکستان اتحادیه ناتو اتحادیه نانواهای تهران اتحادیه نیروهای جبهه ملی اتحادیه نیروهای جبهه ملی ایران اتحادیه های کارگران و کشاورزان اتحادیه های کارگری اتحادیه های کارگری اسرائیل اتحادیه پست جهانی اتحادیه کارمندان دولتی اتحادیه کارگران اتحادیه کارگران تنباکو اتحادیه کارگران خشک شویی و رنگریزی تهران اتحادیه کارگران سیلوی تهران اتحادیه کارگران نفتی اتحادیه کارگری آمریکا اتحادیه کشورهای آفریقایی اتحادیه کمونیستی آلمان غربی اتحادیه کیبوتز اترتون اتریشی ها اتل اتمان اتیوپیایی ها اجلاس های سنتو اجلاس کمپ دیوید اجلاسیه کمپ دیوید اجمل اخاتک اجویت اجویت نخست وزیر احتشام السلطنه احتشامی احتشامیه احزاب مارکسیست احزاب ناسیونالیست احزاب و دستجات عرب احزاب چپگرای افغانستان احزاب چکسلواکی احزاب کمونیست اروپا احزاب کمونیست ملی احسام سرطاوی احسان اللّه خان احسان طبری احسان نراقی احمد احمد آذری قمی احمد آرامش احمد آل میهانی احمد آهنچی احمد ابراهیمی احمد ابوالقیط احمد احرار احمد احمدی احمد اسکندر احمد احمد اشرف احمد اعظمی احمد افخری کارمند شرکت خصوصی و کارخانه دار احمد اقبال احمد الغفور احمد القشمی احمد الهی خوانساری احمد بن بلا احمد بن حمید آل نهیان (ابوظبی)  احمد بن سلطان القاسمی (شارجه) احمد بن سیف آل ثانی احمد بن صیف الثانی احمد بنی احمد احمد بنی صدر احمد بهمنش احمد بوتفلیقه احمد تارخ احمد تهرانی احمد جبریل (ابوجهاد) احمد جدلی احمد جعفر احمد جعفری بهوی احمد حاج سیدجوادی احمد حامی احمد حسن البکر احمد حسین السامرایی احمد حسین سامری احمد حسینی احمد حسینی فرد احمد خالقی احمد خلیفه السویدی احمد خمینی احمد خوانساری احمد داوران احمد دهقان احمد رئوف النقیب احمد زنگنه احمد زکی یمانی احمد زیرک زاده احمد ستوده نیا احمد سراج (مدیر مسئول وزارت امور خارجه در امور آسیایی) احمد سراج مدیر کل امور شرقی وزارت امور خارجه عربستان احمد سلامتیان احمد سلطان احمد سمیعی احمد سویدان احمد سویدی احمد شاه احمد شفیق احمد صدر حاج سید جوادی احمد صدر حاج سیدجوادی احمد صدرحاج سیدجوادی احمد ضیائی احمد طالع مهندس احمد طاهرآبادی احمد عبداللّه آل غزالی احمد عبدالنبی مکی احمد عبیدالفضل احمد علم زاده احمد علیزاده احمد علیزاده معاون حزب خلق مسلمان احمد قریش رئیس دانشگاه ملی احمد قریشی احمد قوام احمد قوام السلطنه احمد لاجوردی احمد متین دفتری احمد مدنی احمد مسلمی احمد مطهرنیا احمد معمارزاده احمد مفتی زاده احمد مقصودی احمد منتظری احمد مهری پسر روحانی معروف شیعه کویت احمد مکی احمد میرفندرسکی احمد ناصر البیشی احمد ناظمی احمد نامدار احمد نخست احمد نوری احمد هروی احمد چابک احمد کسروی احمد کورس احمد کیلالی وزیر فرهنگ ترکیه احمد یانور احمدالبکر احمدالخمینی احمدالمبارکی احمدشاه درانی احمدشیرمحمد وزیر دادگستری و امور مذهبی احمدعباس المهری احمدعلی صادق وزیری احمدی اخترالزمان اخوان اخوان المسلمین اخوان المسلمین تا مارکسیست های اسلامی» اخوی اد ویلت ادارات دولتی ایران ادارات منطقه ای صحرایی شین بث اداره ABM اداره JAG اداره آب تهران اداره آتش نشانی اداره اطلاعات آمریکا اداره اطلاعات آمریکا (USIS ) اداره اطلاعات آمریکا (USIS) اداره اطلاعات ایالات متحده (USIS) اداره اطلاعات دفاعی اداره امنیت اجتماعی ایران اداره امور اعراب اداره امور خارجی اداره امور غیر عرب؛ اداره امنیت حفاظتی اداره امور ملتی اداره برق تهران اداره بودجه فدرال FBO اداره تحقیق فدرال (اف.بی.آی) اداره تحقیقات جنایی پلیس کشوری کویت اداره تحقیقات ویژه اداره تکنولوژی اداره جاسوسی دفاعی واشنگتن (D.C) اداره جمع آوری اداره راه آهن اداره رایزنی نظامی اداره روابط اطلاعاتی دایره اطلاعات و تحقیقات وزارت امور خارجه اداره روابط عمومی کشور اداره سازمان زنان ایران اداره ضداطلاعات نیروی هوایی شاهنشاهی ایران اداره طرح ریزی عملیاتی و هماهنگی اداره عملیات سیاسی و روابط وابسته اداره مأموریتی ناتو اداره مرکزی اطلاعات (سیا) اداره مرکزی بانک اعتبارات ایران اداره مرکزی مراجعات اداره مشاورت حقوقی و بازپرسی اداره مهاجرت بریتانیا اداره مهاجرت و تابعیت اداره هماهنگی و طرح ریزی اداره هواپیمائی کشوری آمریکا اداره وابسته دفاعی ایالات متحده در تهران اداره پشتیبانی عملیاتی اداره کنستایل INR/RNA/SDA اداره گمرک اداره( DEA) مبارزه با مواد مخدر ادریس ادریس اصمدی گادجین ادریس بارزانی ادریس پسر بارزانی ادریسی ادلای استونسون ادنان مندرس ادوارد ادوارد اس. لیتل ادوارد اس. لیتل. ادوارد اس. والریوس ادوارد ال. پک ادوارد اچ شاف ادوارد بوردلن ادوارد جی. ویلت ادوارد جی. گنین ادوارد رایان ادوارد ساب ادوارد مورس ادوارد مورو ادوارد هیث ادوارد. اس. لیتل ادوارد.ال.پک ادوین (تد) آتکینز ادوین ا. ماچن ادوین ا. ماچن. جی آر ادوین ال. هامت ادوین هامت ادوین. ا. ماچن جونیور ادگارفوره ادیا دانون ادیب سمیعی ادیب محمدی ادیمن ار ارامنه ارامنه تهران اراپ فرانسوی ارباب آفریدی ارت و لزلی گیس از سفارت آمریکا ارتز اسرائیل ارتش ارتش آزادی بخش خلق ارتش آمریکا ارتش اسرائیل ارتش افغان ارتش افغانستان ارتش امریکا ارتش اوگاندا ارتش ایالات متحده ارتش ایالات متحده آمریکا ارتش ایران ارتش ایران و افغانستان. ارتش جمهوری دمکراتیک افغانستان ارتش خلق (جیش الشعبی) ارتش خلق مغولستان ارتش خلقی ارتش دریایی قطر ارتش روسیه ارتش سرخ ارتش سرخ شوروی GRU ارتش سوریه ارتش شاه ارتش شاهنشاهی ارتش شاهنشاهی ایران ارتش شوروی ارتش عراق ارتش فرانسه ارتش قطر ارتش لبنان ارتش مصر ارتش ملی اسلامی ایران ارتش ملی ایران ارتش ملی لبنان ارتش و نیروی هوایی افغانستان ارتش پاکستان ارتش گینه بیسائو ارتشبد ارتشبد «آر. ای. هایزر» ارتشبد ازهادی ارتشبد ازهاری ارتشبد اویسی ارتشبد ایادی ارتشبد بختیار ارتشبد برت ارتشبد بهرام امینی ارتشبد تدین ارتشبد تمام (محب) ارتشبد توفانیان ارتشبد جعفر شفقت ارتشبد جم ارتشبد حسین فردوست ارتشبد حُمید ارتشبد خاتمی ارتشبد دول برت (DEVOL BERTT) ارتشبد ربیعی ارتشبد رضا عظیمی ارتشبد ریاحی ارتشبد زاهدی ارتشبد زاهدی مرحوم ارتشبد طوفانیان ارتشبد غلامرضا ازهاری ارتشبد غلامعلی اویسی ارتشبد فضل اللّه زاهدی ارتشبد قره باغی ارتشبد ناجی ارتشبد نصیری ارتشبد نصیری رئیس ساواک ارتشبد نعمت الله نصیری ارتشبد ولی اللّه قره نی ارتشبد کریست ارتشی های رژیم شاه ارتشیان ارتشیان ایران ارتشیان کُرد ارتش‌های عرب ارتور شلزنیجرپر اردشیر اردشیر زاهدی اردشیر زاهدی (سفیر ایران در واشنگتن) اردشیر مولوی اردل کازکان سر مهندس وزارت ترابری اردلان اردلان آشتیانی اردن هایل سرور اردنی ها اردوژف وزیر صنعت گاز شوروی اردوگان کوکوراوغلو ارسلان افشار ارسلان خلعتبری ارسنجانی ارشاد الحق ارفرانس ارلیش ارمنی ارمنی آذربایجانی ارمنی مسیحی ارمنی ها ارنست اند ارنست ارنست دبلیو ارنست ماتسدورف ارنست و ارنست ارنست پرون ارنست گریوز ارنست. آر. اونی ارنست. ان. تیمکن ارنی بوش اروپا اروپائیان اروپای شرقی اروپای غربی اروپایی اروپایی ها اروپاییان اروین ارکی هویتینن ارگان های اجرائی اریستوکرات ها اریوش طهماسبی قره شیران اریک اف. فون ماربود اریک ای. اولاشین اریک ایوانوویچ اریک رولو اریکاکنین سیلی از نهضت آزادی ایران از وزارت آموزش و پرورش ازاکی ازبک ازبک ها ازدیاد گاماخوردیا ازهادی ازهاری اس اس . دی. تندرا اس آ اس اس دی ارن اس دی بیتل اس دی تراب اس دی ترامپ اس دی. التیمت اس. اس. دی. لور اس. ان. تاگاشف اس. جی. سویرل اس. جی. پاپیچ اس. دبلیو. راک اس. دبلیو. راک ول اس. دی تراب اس. دی فورگیو اس. دی. التیمت اس. دی. جانوس/13 اس. دی. جولپ اس. دی. ولید/1 اس. دی. پلاد اس. دی. آس اس. دی. آپ بیت اس. دی. ارن اس. دی. ارن. اس. دی. اسلیپری اس. دی. اسلیپری اس. دی التیمت اس. دی. التیمت اس. دی. اینورموس /1 اس. دی. بلید اس. دی. بیپ اس. دی. ترامپ اس. دی. ترانزیت اس. دی. ترمپ اس. دی. تندرا اس. دی. جانوا اس. دی. جانوس اس. دی. جانوس/13 اس. دی. جولپ اس. دی. راتر اس. دی. راتر / 4 اس. دی. راتر/4 اس. دی. رایت اس. دی. روف اس. دی. روپ/1 اس. دی. فوروارد اس. دی. فورگیو اس. دی. فورگیو. یو. ان. تراوت اس. دی. فیس اس. دی. فیکل اس. دی. لور اس. دی. لیدر اس. دی. مارکت اس. دی. مارکت. اس. دی. وری اس. دی. ولید اس. دی. ولید / 1 اس. دی. ولید/1 اس. دی. پارتنر / ا اس. دی. پراون اس. دی. پرتیکست اس. دی. پرنک اس. دی. پرنک/1 اس. دی. پروب اس. دی. پروپ اس. دی. پریتکست اس. دی. پریتکست/1 اس. دی. پلاد اس. دی. پوتی اس. دی. پپر اس. دی. پکن اس. دی. پیر اس. دی. کاراوی اس. دی. کازمو اس. دی. کازمو. اس. دی. کت اس. دی. کت/1 اس. دی. کوئیک اس. دی. کوئیک کیو اس. دی. کوئیک/1 اس. دی. گابل اس. دی.استی اس. دی.ترامپ اس. دی.پیر اس. راک ول اس. کوفی اس.دی. ارن اس.دی. اینورموس اس.دی. راتر اس.دی. فوروارد اس.دی. پلاد اس.دی. کوئیک اس.دی.ارن اس.دی.ارن. اس.دی.اینورموس اس.دی.ایگل اس.دی.ترامپ اس.دی.جانوس اس.دی.راتر اس.دی.راپ اس.دی.رایت اس.دی.مارکت اس.دی.پلاد اس.دی.پوتی اس.دی.پپر اس.دی.پکن اس.دی.کوئیک اس.دی.کوئیک/1 اس.پی.هیاتوس استآچسن استاد احمد آزرمی استاد اسد نظامی استاد علی محمدی استادان آمریکایی ایران شناسی استادان ایرانی استادان فولبرایت استادیار دانشگاه فردوسی مشهد استارک استالین استانبول استانتون استاندار استاندار آذربایجان استاندار آذربایجان شرقی استاندار آذربایجان غربی استاندار اصفهان استاندار اویل ایندیانا (SOIND) استاندار ایلام استاندار بوشهر استاندار خراسان استاندار خراسان و نایب التولیه آستان قدس استاندار خوزستان استاندار خوزستان مدنی استاندار سیستان و بلوچستان استاندار شیراز استاندار فارس استاندار فارس و خوزستان استاندار قسمت جنوبی ایران استاندار مشهد استاندار کردستان استاندار کرمان استاندار کرمانشاهان استاندارد اویل نیوجرسی استاندارد اویل کالیفرنیا استاندارد ایندیانا.بریتیش پترولیوم انگلیسی استانداری استانداری آذربایجان استانداری فارس استانسیلاو کنستاتینویچ کاوریگین استانلی اسکودرو استانلی تی. اسکودرو استانیسلاو الکساندروویچ لووچنکو استانیسلاو کنستانستینوویچ کاوریگین استانیسلاو کوریوئین استتسون استرالیایی استراوس استرلینگ استرنر استروگال استفان آر. گرومان استفان ار اسنو استفانی.س.استافر استفن شالوم استفن کوهن استفن کوهن (HA) استل استمپل استمپل (STEMPEL ) استمپل با مقامات نهضت آزادی استمپل و پرت استمپل  استوئسل. استوار دوم کوتس استوار رونالد بی. بیکر استوار ریگان استوار یکم ریگان استوارت دبلیو استوارت دبلیو . راک ول استوارت دبلیو. راک ول استوارت دبلیو. راکول استوارت راک ول استوارت راکول وی استوسل استوسگو (Steve Sego) استوفر استولت فاز استون استویکی استپان گرومان استکهلم استیفن کوهن استیو استیو ارلانگر استیو استفانید استیوارت دبلیو. راکول استیوارد راکول استیون راتنر استیونس استیونسن استیوی ایتان استیک نیکلاونا نرسسیان اسحاق (Hoffi, Yitzhak) اسحاق خان اسحاق رابین اسحاقی نژاد اسحق رابین اسد اسد رئیس جمهور سوریه اسد همایون اسدالله رفعت نیا اسدالله علم اسدالله مبشری اسدالله نیلی آرام اسداللّه اسداللّه امین اسداللّه رشیدیان اسداللّه صنیعی اسداللّه علم اسداللّه مبشری اسداللّه متین اسداللّه موسوی اسداللّه نصر اصفهانی اسداللّه و سیف اللّه رشیدیان اسداللّه کاظمی (دبیر خرم) اسداللّه. اسدی اسرائیل اسرائیل بیر اسرائیل زیو شیف اسرائیل ها اسرائیلی اسرائیلی ها اسرائیلیان اسرائیلیها اسعد اسغیک الیاسیان اسفندیار اوغلی افندیف اسفندیاری اسقاوی اسقف ارمنیان آرناک مانوکیان اسقف اسماهیت لوکا اسقف اعظم اسقف اعظم ماکاریوس اسقف ماکاریوس اسقف کاپوچی اسقف کلیسای انجیلی اسقف کلیسای انگلیسی در اصفهان اسلام آباد اسلام شیخ اسلامی اسلامی نیا اسلامی ها اسلامی های افراطی اسلامی های راست اسلودر اسم رمز آقای ابوالحسن بنی صدر اسماعیل اسماعیل اردلان اسماعیل البوشی اسماعیل الشورا اسماعیل الشوری اسماعیل تیموریان اسماعیل خان قشقایی (صولت الدوله) اسماعیل دانش اسماعیل رئیس جمهور جمهوری دموکراتیک خلق یمن اسماعیل ریاحی اسماعیل زاهد اسماعیل شورا اسماعیل عبدالوهاب اسماعیل فهمی اسماعیل فیاض اسماعیل مجدی اسماعیل مرتضی اقلی علیوف اسماعیل مرتضی اوغلی علی یف اسمال اسمعیل جلالی اسمعیل ریاحی اسمیت اسمیت موزوریو اسمیروکف اسنو اسنور اسوآمین اویل اسوالبارد اسوالد اسوردلوفسک سونار خوز اسپارکس اسپالدینگ اسپانیا اسپایزر اسپل نیکوف اسپهبدی اسپولنیکف اسپیرز اسپیزر اسچارانسکی اسکات اسکات اسمیت اسکاد(کارمند سفارت) اسکندر اسکندر آزموده اسکندر کبیر اسکندری اسکو اسکوئیر اسکوایتر اسکوایر وزیر مختار سفارت آمریکا اسکوتزکو اسکود اسکود نیکولس اسکودرو اسکویی اسکیرنف اسکیود اسکیپ بویس اسیلیویچ اسین شریف نماینده ساف در دوحه اشتراوس اشراف اشراف زادگان تاجر اشراقی اشرف اشرف احمد جانوف اشرف عبداللطیف غوربال اشرف وزیر امورخارجه اشرف پهلوی اشرفی اشغالگران اسرائیلی اشغالگران قدس اشمیت اشمیت صدراعظم آلمان اصغر خان اصغر سپهر اصغر محمد بیگی اصغر پارسا اصغرخان اصغرخان سرپرست حزب طریق استقلال اصفهان اصفهانی ها اصفیا اصفیاء اصلاحات ارضی اصلان افشار اطاق بازرگانی ایران اطاق بازرگانی ایران و آمریکا یا شورای بازرگانی اطبای بومی پاکستانی اطرافیان خمینی اطریشی ها اطلاعات اطلاعات اسرائیل (سازمان) اطلاعات سیاسی (PI ) اعتبار اعتزازالدین وزیر مشاور وزارت بازرگانی اعتمادی اعراب اعراب ایران اعراب ایرانی اعراب تروریست اعراب تندرو اعراب خلیج اعراب خلیج [فارس] اعراب خلیج فارس اعراب خوزستان اعراب رادیکال اعراب محلی خوزستان اعراب مسلمان اعراب میانه اعراب میانه رو اعزاز نیک پی اعضای اوپک اعضای باشگاه مهرگان اعضای توده اعضای حزب کمونیست اعضای شورای انقلاب اعضای فتح اعضای فرقه بهائی اعضای فناتیک اعضای مجلس خبرگان اعضای هیئت علمی اعضای کابینه اعظم اعلم اعلیحضرت اعلیحضرت شاهنشاه اعلیحضرت شاهنشاه ایران اعلیحضرت محمدرضا پهلوی آریامهر اعلیحضرت همایونی اف اف اورس اف بی آی اف بی آی (FBI) اف. بی. آی اف. بی. آی. اف. بی. آی. اس. اف. بی. آی.اس. اف. بی. مک کنزی اف. جی پستایم اف. جی. اف. جی. پستایم تکز. اف. جی. کوزنتسف اف. سی. کالینز اف. ک. دومان اف.جی.پستایم افتخار السادات موحد بروجردی افخمی افراد SE افراد ایلاتی آذربایجانی افراد روسی افراد سفارتخانه افراد فیلیپینی افراطی های مسلمان حزب اللهی (حزب خدا) افراطیون افراطیون مذهبی افراطیون چپ فداییان خلق افریدی ها افسانه ملک زاده افسر آمریکایی افسر ارتش شوروی افسر اطلاعاتی ارتش افغانستان افسر امنیتی فنی آمریکایی افسر سنگالی افسر سیا افسر فرمانده «IIAF/CIC» افسر نیروی دریایی افسران افسران آمریکایی افسران ارتش افسران ارشد آمریکایی افسران اطلاعاتی نیروی هوایی و نیروی دریایی افسران افغانی افسران امنیتی آمریکایی افسران ایرانی افسران توده ای (کمونیست) افسران روسی افسران سابق ارتش افسران نظامی انگلیس افسران نیروی هوایی افسران نیروی هوایی افغانستان افسران کا. گ. ب. افسران کا.گ.ب افشار افشاری ها افشان افغان افغان ها افغانی افغانی ها اقبال اقبال احمد آخوند اقبال بوت سرپرست وزارت اطلاعات اقبال حکیمی اقبالی اقتصاددانان ایران اقلیت شیعه اقلیت شیعی کویت اقلیت علوی اقلیت های ایران اقلیت های ایرانی اقلیت های روسی اقلیت های عربی اقلیت های قومی اقلیت های قومی ایران اقلیت های مذهبی اقلیت های مسلمان در شوروی اقلیت های کرد اقلیت یهودی ایران اقلیتی علوی اقمار اروپایی ال ال جردن ال عال (ELAL ) ال. آی. مندلویچ ال. اف. الئیچف ال. ام. دون. ال. ان. ایز ال. بروس لینگن ال. بروس لینگن کاردار موقت سفارت آمریکا در تهران ال. بروس. لینگن کاردار موقت ال. جی ال. دبلیو ال. دبلیو شل کیو. آر. کابل ال. دبلیو. سرف ال. دبلیو. سماکیس ال. دبلیو. شل ال. دبلیو. شل کیو ال. دبلیو. شل کیو. آر. ال. دبلیو. شل کیو. آر. رام ال. دبلیو. واین ال. دبلیو. واین کیو. آر. رام ال. دبلیو. واین. کی.ام. استون کیو. آر. رام ال. دوگلاس هک ال. سماکیس ال. میلنر دون ال. واستبرن ال. پل برمر سرم ال. پی گامین ال. پی. نایت ال. پی. گامین ال.ان. یوما ال.ان.یوما ال.دبیلو. شل کیو. آر ال.و.سماکیس ال.پی. گامین ال.پی.گامین الئیچف الاخبار الاعتصام الانباء البرزی البنا البناء رهبر سازمان ژوئن سیاه البکر الثوره الجزایری الجزایری ها الجمهوریه الحجلان الحریه الحسن الحوص الحکیم الخال الصحیح الفتح (راه صحیح فتح) الخلیفه الدعوه السفیر السویدی السکاندرف السیل اویمن دبیر کل خزانه داری ترکیه الشنفاری الصاعقه الصباح العتیبه العتیقی العدسانی العطاس العلوی العکری الغانی الف الف اراپ (ElF الف العتیقی الف. البیگه الف. سی. آ. تومیک الف. هدایت الف. پتروف الفتح القانیان القصیبی اللهیار اللهیار صالح اللّه اللّه شکور المستقبل الموتی المپیک الن بی النا قاسملو النهار الهاس الهانی الهفوف الهی الهیار صالح الور الوزیر الوفا الک نیکلاس الکار هندلین الکاظمی الکداگ الکساندر الکساندر اس. کولین الکساندر الکساندرویچ سیرومیاتنیکف الکساندر ام پوزانف الکساندر ام. پوزانف الکساندر اکیمویچ ایشکوف وزیر صنایع شیلات الکساندر ای الکساندر ایوانویچ روکانوف الکساندر بوبین الکساندر بووین الکساندر جورج متسیان ناظر الکساندر جیب (GIBB) الکساندر دی موروزف الکساندر دیما الکساندر سولژنیتسین الکساندر شلپین الکساندر فرد نعلبندیان الکساندر م.پوزانف الکساندر نوفسکی الکساندر نیوکولایویچ شلپین الکساندر وی الکساندر پودرابنیک الکساندر پوپوف الکساندر گینزپرگ الکساندرا کلونتای الکساندرف الکساندرویچ روسف الکساندریا الکسیس دتوکویل الکسیف الی بن هنا الی جونز الیاس سرکیس الیاس پرهیزگار الیانور الیانی الیاهوبن شائول کوهن ژوهان ولفگانگ لوتز الیاهوبن کوهن الیتز الیزابت الیزابت آن الیزابت اول الیزابت سوئیفت الیزابت سویفت الیزابت. ای. سویفت الیزاواتا الیزر یوتوات (یا یوتواث) الیزور ریمون الیس ایلکم الیس جوزف الین الینور باتز الینورروث هورن الینورپینک الیوت ام ام النار ام گوردن تایگر ام. آ. فیلنسکی ام. آر. پریش ام. اف. هرتز ام. اچ. کرب ام. ای. سوسلوف ام. بی. وارد ام. ج. مترینکو ام. جانسون سی. دبلیو. ناس ام. جی. بارج ام. جی. بریج ام. جی. مارتیر ام. جی. ماریتر ام. جی. مترینکو. ام. دی. زهدی ام. لوم ام. مارشال ام. هنری مارشال ام.آر.پریش  ام.اف.هرتز ام.جی. بارج ام.جی. ماریتر اماراتی ها امام امام آیت الله روح الله خمینی امام امت امام اول شیعیان امام تبعیدی عمان امام جمعه اصفهان امام جمعه تهران امام جمعه سنندج امام جمعه مهاباد امام حسن امام حسین امام خمینی امام خمینی(ره) امام دوازدهم امام دوازدهم (عج الله تعالی فرجه) امام دوازدهم( محمد المهدی) امام رضا امام روح الله خمینی امام زمان امام سوم(امام حسین) امام صدر امام علی امام غایب امام مردوخ امام مفتح امام موسی الصدر امام موسی صدر امام یمن امامان شیعه امامت جمعه تهران امامی اسفندیاری امامی خویی امان الله اردلان امان اللّه امان اللّه اردلان امان اللّه خان امان اللّه ریگی امانی امت حزب اللّه امجد متوسلی امریک هندی آزاد کار امل امور اداری امور اقتصاد و دارایی امور اقتصادی و بازرگانی امور تسلیحاتی وزارت دفاع ملی ایران امور خارجه امور خاور نزدیک امور خدمات بازسازی غیر نظامی امپراطوری ایران امپراطوری تزاری امپراطوری عثمانی امپراطوری پارس امپریالیسم امیال رضائی امید ایران امید سازش امیر امیر احمد امیر احمدی امیر اسد جواهری امیر اسداللّه علم امیر امان الله دارشویی امیر امان اللّه دره منزلی امیر انتظام امیر بحرین امیر بهمن باقری امیر جابر احمد الصباح امیر جابرالاحمد آل جابرالصباح امیر جابرالاحمد الصباح امیر حسین زنگنه امیر حکمت امیر خاتمی امیر خاری امیر خلیفه امیر خلیفه ابن احمد آل ثانی امیر خلیفه بن حمد آل ثانی امیر دولتشاهی امیر روشائی امیر ساسان هدایت رئیس سازمان توریستی ایران امیر شوکت الملک امیر شکوهیان امیر طاهری امیر طاهری سردبیر روزنامه کیهان امیر عباس هویدا امیر عبدالرحمن خان امیر عبداللّه قشقایی امیر عثمان دبیر کل امور افغانستان امیر عیسی ابن سلمان الخلیفه امیر فقید کویت امیر قاضی امیر قطر امیر قلی قهرمانی امیر متقی امیر مسعود برزین امیر هوشنگ اربابی امیر هوشنگ ترابی تهرانچی امیر هوشنگ دولوفلیکس امیر و دولت بحرین امیر پرویز امیر پرویز (وزیر امور کشاورزی و روستایی) امیر پشتون ها (امیرمحمد یعقوب خان) امیر کدارایی امیر کویت امیر یعنی ابوسعود امیر. امیراحمد کوچصفهانی امیراسداللّه علم امیراصلان افشار امیرامان اللّه بزرگ ایل دره شویی امیرانتظام امیرانتظام (معاون نخست وزیر) امیرانی امیربهمن باقری امیرتیمور امیرحسین امیر پرویز امیرحسین امیرپرویز امیرحسین خانمرادی امیرحسین ربیعی امیرحسین شیخ بهایی امیرخسرو افشار قاسملو امیرخسرو افشارقاسملو امیردخت امیرشاهی امیرعباس هویدا امیرقاسم معینی امیرمهدی امیرپرویز امیل ساندل امین امین آقا بهی راد امین اشرفی امین الدوله امین اللّه امین حکیم تناغو (انیس حکیم تناغو) کارمند شرکت خصوصی امین علیمرد امین غنی امین فولادوند امین کاردان امین» امینی امینی AMINI امینی خراجی امینیروزنامه آیندگان ان آی تی ان اس ای (NSE) ان دی ان واترز ان. آی. تی ان. اس. خروشچف ان. ان. اورگانف ان. ای. پاولنکو ان. بی. سی. ان. دبلیو براون ان. وان دیجی ان. وی کنوپی ان. وی. کنوپی ان.آی. کوزیرف متخصص امور ایران در وزارت خارجه شوروی ان.وی.مالنیکف اناتولی شارانسکی انتبه انتخاب مارگارت تاچر انتخابات انتشارات «دانش ِنو» انتشارات تایم لایف انتشارات جبهه ملی انتشارات ستاد بزرگ ارتشتاران انتشارات فرانکلین انتشارات فردریک ا. پراگر انتشارات لایف تایم انتشارات ویلسون انتشاراتی مرز نو انتظام انتظام (عبداللّه) انتظام رئیس شرکت ملی نفت انتظام معاون نخست وزیر انتلیجنت سرویس انجمن (AGAU) انجمن «تنظیم و بهداشت خانواده» انجمن آذربایجانی های مقیم تهران انجمن آفریقا انجمن آموزگاران ایران انجمن اسلامی دانشجویان انجمن اسلامی صنعت نفت انجمن ایران انجمن ایران و آمریکا انجمن ایران و آمریکا (IAS) انجمن ایران و امریکا انجمن ایرانی سازمان ملل انجمن بانکداران ایران انجمن بهائی های محلی انجمن بهداشت ایران انجمن بین المللی پیشاهنگی انجمن حقوق دانان ایرانی آزادی خواه انجمن حقوقدانان آزاد ایرانی انجمن حقوقدانان ایران انجمن خاورمیانه انجمن خدمات خارجی آمریکا در تهران انجمن دانشجویان ایرانی انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی انجمن روزنامه نگاران ملی انجمن زردشتیان تهران انجمن سلطنتی جراحان انجمن شکار ایران انجمن شیروخورشید انجمن فرهنگ ایران باستان انجمن فرهنگی ایران باستان انجمن فرهنگی ایران و آمریکا TAS انجمن قلم آمریکا انجمن مشاورتی محلی انجمن مشاورتی محلی آذربایجان انجمن معلمان ایران انجمن ملی ارمنیان. میشل. جی. مترینکو انجمن ملی در تهران انجمن نویسندگان انجمن نویسندگان ایرانی انجمن های اسلامی انجمن های یهودی و بهایی انجمن کارمندان آمریکا انجمن کارمندان آمریکایی اندرو ویتلی اندرویانگ اندریف اندوویتلی اندی اندی آرکایا اندی سنز اندی سنس اندی یانگ انستیتو اورینتال انستیتو تکنولوژی کیس (Case) انستیتو نفت فرانسه (IPF) انستیتو هوائی مسکو انستیتو پداگوژیکی انستیتو گوته انستیتوهای علمی انستیتوی آمریکایی انستیتوی آمریکایی مطالعات ایران انستیتوی آهن و فولاد آمریکا انستیتوی ارتباطات ایران انستیتوی بروکینگز انستیتوی تخم مرغ و مرغ‌داری آمریکایی انصاری انقلاب آمریکا انقلاب اسلامی انقلاب اسلامی ایران انقلاب اندونزی انقلاب ایران انقلابی های مسلمان انقلابیون انقلابیون آمریکای لاتین انقلابیون افغانستان انقلابیون ظفار انقلابیون متعهد اسلامیناس انقلابیون مسلمان انوار انور انتظام انور خامه ای انور سادات انورسادات انورسادات رئیس جمهور مصر انوشیروان انوشیروان باتمانقلیچ انکرلوها انگلستان انگلسیی ها انگلند انگلیس ها انگلیسی انگلیسی ها انگلیسیها انگلیس‌ها انیس کلیم تناغو اهرلیک اهرن اهری اهل تسنن اهواز او جی. آر. یو او. زی. رام او.میس (W.O.MACE) اوت اوتانت (Uthant) اورشلیم اورشلیم پست اورل هاریمن اورون اورون سفیر اسرائیل اورویل ب. گرونکلتون اوریانا فالاچی اوریل لوبرانی اورینوکوتاربلت اوزار اوزوالد جانسون اوزی پف اوزیپوف اوستروفنکو اوسپوف اوسیاس جی. گورن اوغلان اوفرهافن کلن اولاشین اولان باتارULAANBAATAR اولزوسکی اولستری اولگ اولگ الکساندروویچ سمیکوف اولیاء اولیس اولیفیرنکو اولین امام شیعیان اوماخانوف اومبرتو کالدرون برتی اونیل اوهیرا اوپک اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) اوپک عربی اوپک. اوکان اوگاندا اویسی اویل ایندیانا اُسرای آمریکایی اُلگا یاکولونا پگف اُپک اِ. بی. گرازیانی اِد اِلی اپنهایم اپورتونیست ها اپک اچ. اف. جانسون اچ. اچ. شک هاوس اچ. ای. تویچل اچ. ای. ولادیمیر یروفیف سفیر شوروی اچ. ای. ژاک پری اچ. بی. گریزینگ اچ. لارکین. اچ. نورمان اچ.اف.جانسون اژدری اکارمی لونز (یا لونتز) اکبر اکبر احمدی اکبر اعتماد اکبر خاتمی کارمند اکبر هاشمی رفسنجانی اکتنیگ اکراد اکراد ایرانی اکسان اکسون اکسپرس اکسیدنتال اکهارت اکهارت ج. ا. آرمیتاژ اکو آو ایران اکوادور و پرو اکونومیچکایاگازتا اکیریلنکو اگزامین اویل اگنتف سرمنشی برژنف اگیوری بن گوآ ای ای جونز ای. آی یو. ای. اف. دوبرینین ای. ان.تاملینسون ای. اچ. نوچ ای. ای مارتین ای. ایکس. پرامیس ای. باربر ای. بی. گرازینی ای. بی.گرازینی ای. زی. ویزارد ای. زی. رالی. ای. زی. نوا ای. زی. ویزارد آلدن اچ.کیتوک ای. زی. ویوید ای. زی.ویزارد ای. وی. اچ (EVH) ای. کی. فدولف ای.بی. گرازینی ای.بی.گرازینی ای.زی نوا ای.زی. گودز ای.زی.رالی. ای.زی.نوا ای.زی.ویوید ایادی ایادی سلطان قابوس ایالات متحده ایالات متحده آمریکا ایالت پکتیا ایبکس ایبکو (EBCO) ایتالیا ایتالیا) ایتالیائی ها ایتالیایی ایتالیایی ها ایتان ایتزاک شامیر ایتو ایدئولوژی صهیونیسم ایدئولوگهای مذهبی آمریکا ایداعلی سعید ایران ایران اقبالخواهر منوچهر اقبال ایران ایر ایران ایرT ایران تایمز ایران تریبون ایران جاندیر ایران زمین ایران سلیمی ایران شناسان آمریکایی ایران نوین ایران هلیکوپتر ایران و ترکیه ایران پول (IRAN POOL) ایران» ایرانی ایرانی ها ایرانی های لیبرال ایرانی های مذهبی ایرانی های چپ ایرانیان ایرانیان غربزده ایرانیان غیر مذهبی ایرانیان مسلمان ایرانیان ملی گرا ایرانیان  ایرانیانی ایرانیها ایرتاکسی ایرج ایرج اسکندری ایرج امینی ایرج ایمان ایرج باقرزاده ایرج تبریزی ایرج داورپناه ایرج ذوقی ایرج شعاع آذر سرخلبان ایرج عامری ایرج فرنوش ایرج مدحت ایرج میرهاشمی ایرج نعیمی اکبر ایرج وحیدی ایرج ولی پور ایرج کی نژاد مدیرعامل کمپانی سرمایه گذاری ایرانی ایرج گلسرخی ایرفلوت شوروی ایرلندی ها ایرون. جی. سوانسون ایروین ایروین اسکاربک ایزاک رابین ایزدی ایزر هارل ایزمن ایزنبراون DPO ایزوستیا ایستگاه رادیو تلویزیون ارتش آمریکا ایستگاه هوایی رادار شمالی ایستگاه هوایی رادار شمالی واقع در کپکان ایسر هارل ایسکیت ایل بختیاری ایل سنجابی ایل قشقایی ایلات ایران ایلتس ایلخان ایلخان قشقایی ایلن نیکلایویچ پتروفسکی ایلچ رامیرز سانچز (کارلوس ماتینز) ایلیاتی ایلیاوی ایلیاوی معاون هادوی ایلیچف اینال باتو اینان اینترناسیونال هرالد تریبون اینترنشنال اینکلمن اینگرسل اینگرسول ایهود ایو بوله ایوان افندیویچ شاربونکو ایوان ایوانویچ بودیول منشی اول کمیته مرکزی حزب کمونیست مولداویا ایوان دنیسویچ ایوان وی ایوان پاکولویچ ویرادوف ایوانس ایوب ایوب بهمنش ایوب خان ایوب میرزایی بوئینک ایک فون ماربد ایگال آلون ایگال هوروتیز ایگال یادین ایگل برگر ایگل تون ایگور الکساندرف ایگور دیمتریویچ مانژلو معاون اول کمیته دولتی نیروی اتمی ب ب. بلو ب...یو. ان. کمل باب باب ارل باب بنرمن باب درکسلر باب سورنسون باب واتسون باب وارک باب پرایور باب کلارک بابان بابک زهرایی بابیل وث (CN) باتروریست بین المللی کارلوس (ایلیچ رامیرزسانچز) باتلر باتمانقلیچ باتو بادرماینهوف (ارتش سرخ) بار باربادوس باربارا شل باربارا هسه بوکوواکا باربارا والترز بارتلز بارج باردبه رابط اسرائیلی بارزانی بارزانی ها بارق شافعی بارق شافعی (BAREQ SHAFEI) بارنز باروح آشرکوهن باروز باروم اخطاری بارون ژولیوس دورویتر باری رزن باری چوبین باری. بی. برانسون باریک اهایرابتیان بازار تهران بازاروف بازاری ها بازاریان بازرسان مندنهال والفرز بازرگان بازرگان آلمانی بازرگان آمریکایی بازرگان اروپایی بازرگان بلژیکی بازرگان نخست وزیر بازرگان نخست وزیر ایران بازرگان. بازرگانان بازرگانان آمریکائی و ایرانی بازرگانان آمریکایی بازرگانان افغانی بازرگانان بریتانیایی بازرگانان تهران بازرگانان خارجی بازرگانان منتخب آمریکایی بازرگانان کرمان بازرگانان کویتی بازرگانی ایران و آمریکا بازرگانی هاروارد بازنشستگان بازیر شائول باشگاه مهرگان باشگاه پرواز ایران باصری ها و قشقایی ها باغمیشه باقر بوشهری باقر خان میرپنج باقر شاهدی باقر شاهپور باقر عاقلی باقر عاملی باقر مستوفی باقر میرطباطبایی باقر پیرنیا باقر کاظمی باقری بال بالاخانلو بالتارا بالتیسکی بالدیرف بامداد بامداد (صبح) باناسکو بانرمن بانو ابتهاج سمیعی بانو تربیت بانو جهانبانی بانو دکتر دولتشاهی بانو دکتر پارسای بانو میلر بانو نفیسی بانک بانک Birgmann Wirst بانک EX بانک اعتبارات ایران بانک اعتبارات صنعتی بانک اعتبارات کشاورزی و توسعه روستایی ایران (ACRDBI) بانک انگلستان و فدرال رزرو بانک ایران و روس بانک بازرگانی انگلیس بانک بازسازی و عمران بین المللی بانک بزرگ یو. اس بانک بین المللی بانک بین المللی ایران بانک بین المللی بازسازی و توسعه بانک بین المللی بازسازی و عمران بانک بین المللی توسعه صنایع بانک بین المللی پول (IMF) بانک توسعه بین المللی بانک توسعه جهانی بانک توسعه صنایع و معادن ایران بانک توسعه صنعت و معدن ایران بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران بانک جهانی بانک داران بانک داریوش بانک سوئیس بانک سپه بانک شهریار بانک صادرات بانک صنعتی ایران بانک صنعتی و معدنی ایران بانک عرب بانک عرب و آفریقا بانک عمران آسیا بانک عمران آسیایی بانک عمران آفریقایی بانک عمران اسلامی بانک فدرال آمریکا بانک فدرال رزرو در دنور بانک فدرال رزرو نیویورک بانک مرکزی بانک مرکزی ایران بانک مرکزی ترکیه بانک مرکزی کویت بانک ملی بانک ملی ایران بانک ملی تهران بانک ملی فلسطین بانک ملی قطر بانک های ایالات متحده بانک های ایران بانک چیس مانهاتان بانک کشاورزی بانکداران بانکهای آمریکایی بانکهای خصوصی باهری باهری( وزیر دادگستری) باکولف ملک معاون وزیر خارجه شوروی باکینز بایارد راستین بایباکف بایدیدیا بایرورث بایرون بی مورتون بایرون بی. مورتون بایرون. ال. سوانسون باین بایندر بایوری گنکفسکی بب (شرکت نفت پارس) ببرک ببرک کارمل بت من بتلهام فریج بتهوون بتول بتول امینی بجنوردی بحرینی ها بختیار بختیار بختیاریها بختیار نخست وزیر بختیار و سنجابینایب السلطنه بختیاری بختیاری ها بخش ویزا بخشیان بدالکریم ملک بدر صالحیان بدران بدره ای بدری شیبانی بدیعی براترسکی برادر خمینی برادر خمینی نپنددیه (پسندیده) برادر درخشش برادر دکتر یزدی (وزیر خارجه) معاون وزارت بهداری صادق طباطبائی برادر زن سید احمد گیلانی برادر شاه برادر لی شهردار لس آنجلس برادر مشاور خمینی برادر ناتنی صدام برادر ناتنی منوچهر اقبال برادر ناصرخان برادران صالح برادران ضیایی برادران عارف برادران فولادی برادران قشقایی برادران لاوی برادران لنکرانی برادران مسلمان کشورهای عربی برادرزاده جهانشاه برادرزاده خمینی برادفورد وستون برادهانسون براس پترو براسپترو (Braspetro) برامز برامکی برانت براون براون ( وزیر دفاع) براون و روت برایان روبل برایان لی سوانسون برایانت باکینگهام برت برت انگلهارت برت ویلمن برتراند راسل برتون آ. کستیل برج البراجنه بردیف برزان برزان ابراهیم (تکریتی) برزان التکریتی برزان حسین برادر صدام برزیلی ها برسون برلیان برمه ای ها برن برنارد لوئیس برنارد گورتزمن برنامه خبری ورمیا برنجیان برهان الدین برهان الدین عبدالرحمن بروئر بروس بروس لینگن بروس لینگن ٬ کاردار سفارت آمریکا در تهران بروس لینگن کاردار موقت بروس مک نیل بروستر بروستر. بروسل لینگن بروشور GE برومند بروکرات ها بروکس رانیو برویستر بروین بروین (Brewin) بروین کفیل برِنان برژنف برژنف ریاست حزب کمونیست شوروی برژنیسکی مشاور امنیت ملی برژینسکی برگ برگ وزیر کشور برگستن برگستن و نماینده مدیر بخش بریتانیا بریتانیایی ها بریتیش ایرویز بریتیش بانک میدل ایست بریتیش لیلاند بریتیش پترولیوم بریمز بزارحین (BEZARHIN) بزرگ علوی بزرگ نژاد بزرگترین برادر شاه بزرگمهر بشارت بشاره بشیر جمیل بشیرخان بابر بعثی بعثی ها بعثیون عراق بقائی بقائی یزدی بقایی بل هلی کوپتر بل هلیکوپتر بل کنتاکی بلاد بلالی بلاوسکی بلشویسم بلود بلومنتال بلومنتال (وزیر دارایی) بلومنتان بلوچ بلوچ ها بلوچ ها در جنوب غربی بلوچی بلوک (شرق بلوک سونینا بلوک شرق بلوین سفیر فرانسه بلژیک بلژیکی ها بلکو بلگراد بلیس بلیک مقام رابط خزانه داری در ترکیه بن بن بلا بن ریدیک بن فیصل بن میر بن هوم ریچارد بن گوریان بن گورین بن گوریون بن یحیی بن یوحنان بنابی بنازیر بنت بنجامین فورمن بندر قاسم بندر پهلوی و سیلوهای گندم بنرمن بنسون بنلوکس بنگاه عمران بین المللی بنگاه نشر پنگوئن بنگاه هوانوردی کشور (FAA ) بنگلادشی ها بنی احمد بنی احمد (نماینده تبریز) بنی احمد (نماینده مجلس) بنی اسدی بنی اسدی معاون نخست وزیر بنی اسرائیل بنی بوکس زهری و شیخ عمر بنی صدر بنی صدر اقتصاددان اسلامی بنی محمد بنیاد آسیا بنیاد تولستوی بنیاد تولستوی در تهران بنیاد جانسون بنیاد خاورمیانه بنیاد خدمات اجتماعی ایران بنیاد راکفلر بنیاد شاهنشاهی بنیاد صلح برتراند راسل بنیاد فرح پهلوی بنیاد فرهنگ اسلامی در لندن بنیاد مستضعفین ایران بنیاد پهلوی بنیاد پهلوی سابق بنیادگرایان اسلامی به آذین (محمود اعتمادزاده) به یو.ان. تراوت بهاءاللّه بهائی ها بهائیان بهاالدین درخشانی بهادری بهادری معاون وزیر دربار بهادریبهادری بهار بهایی بهایی ها بهاییان بهبهانی بهبهانیان بهبهانیان قائم مقام وزیر دربار بهبهانیان معاون وزیر دربار بهبود ظهوری بهبودی بهجت ابوغربیه بهجت صدر بهرام بهرام آرام بهرام آریانا بهرام بهرامیان بهرام بوشهری پور بهرام حسینی پور بهرام خرسندی باقرزاده بهرام معمار بهرام نمازی بهرام چوبین بهرامی بهرامیان بهروان بهزاد معزی بهزاد نیا بهزادنیا بهزادنیا رئیس مطبوعات خارجی وزارت ارشاد بهزیستی بهشتی بهلول بهمن امینی بهمن بیگی بهمن روشن بهمن شاهنده بهمن نادری پور «تهرانی» بهنام فرامرزی بهنیا بهیک هزار بوئنوس آیرس بوئینگ بوتروس بوتس بوتس اویل گاس بوتو بودمن کر بودیک بن حمود آل غفاری  بورتا بورتون بوردن بوروکرات ها بوروکرات های ایران بوروکرات های ایرانی بوروکرات های حزب رستاخیز بوروکرات های محلی بورگ بوریس استرلینکوف بوریس فارن بوریسف بوریسنکو بوز آلن بوز آلن  بوستا بوش (Bosch) بوشنل بوشهری بولستر بولنت اجویت بولنت اجویت نخست وزیر جدید ترکیه بولگانین بومدین بون بووین بوچاقچی ها بوچانان بوکارو بوکانان بوگدان مالباسیک بوگینی آلکسویچ رائوستروتسف بوید آدمیرال بویراحمدی ها بویس بوین. ه. میلر بویناکسک بویکف بکتل Bechtel بکر بگین بی بی اف گودریچ بی بی (خواهرش) بی بی س بی بی سی بی نظیر بوتو بی. اف. گودریچ بی. اف. گودریچ ایران بی. بی. سی بی. بی. سی. بی. سی. هاواک بی.بی.سی بی.بی.سی. بی.جی. شمی بی.سی. هاوک بی.سی.هاوک بی.کی. هرالد (BKHERALD) بیات بیان بیانی بیاکف بیت اللّه جمالی بیتان بیدن کوپف بیرن بیروت بیزنجو بیزی بیل بیل (خسرو) ایلرز بیل باتلر بیل بل کانپ بیل زونیس بیل لهفلد بیل میلر بیل میچل بیل وث بیل کرین بیل کلمونس بیل.آر. وینسون بیمارستان Orange Memorial بیمارستان شیر و خورشید بیمارستان فیروزگر بیمارستان نظامی ایالات متحده بیمارستان های روسی بیمه ایران بین بیندر بیوک صابر بیژن افراسیابی بیژن جزنی بیژن نهاوندی بیژن نوری بیکاران بیکاران ایران بیکال وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه بیکر بیگلری بیگم بوتو بیگم نصرت بوتو بیگیان ت اللّه خمینی ت مایکل ا.جی. میکائود ت. کایلریانگ تأسیسات «بیدبُلند» تأسیسات ال. ان. باز (L.N.BUZZ) تأسیسات جاسوسی ایالات متحده در ایران تأسیسات دولتی آمریکا تأسیسات ساف تأسیسات نظامی آمریکا تأسیسات و پایگاههای نظامی تئودور ال. الیوت تئودور ال. الیوت پسر تئودور ال.الیوت تئودور شبادو ویکتورموت تئودور ل. الیوت تئودور. اچ. موردن تئودورال تئودوعال سوگارد تاتارها تاج الملوک تاج محمد جمالی تاجر تاجر آذربایجانی تاجر آمریکایی تاجر جزء کویت شیخ سید عباس سید حسن مهری تاجرهای آمریکایی تاجیک تاجیک ها تاراسف تارزی تارون تاس تاس نیکلای ایوانویچ کورول تاس چک تاشمان (Tashman) تالپور تام تام آهرن تام آهرن رئیس قرارگاه سیا تام استیو تام اسمیت تام اهرن تام اهرن رئیس ایستگاه سیا در تهران تام ایوانز تام جونز تام میلر تام پین تام گرین تامارا ایوانوا تامانی نی تامس تامس داولینگ تامس کوساک تامست تامست تحلیلگر سفارت تامست. تامسون تامیر تاوندی تاچ راس تاچر تاکسیرانی هوایی (ایرتاکسی) تاکویل تاکین آری برون رئیس مجلس سنا تاگاشف تایراتیروا وزیر خارجه آذربایجان تایلر تایلور تایم تایم مالی تایمز تایمز لندن تبریز تبریزی تبریزی ها تبعیدی های اروپا تبعیدی های افغانی تبعیدی های ایرانی تترا تِک تجار تجارت خانه های آمریکا تجدد تجّار تحریریه پارتینایا ژیزن تحلیلگران تحلیلگران آمریکایی تحلیلگران بازار نفتی تختی تد الیوت تد کوران تد. ا. ویلیامسون تراست تراست ولگا ترامپ ترانزیت ترزی تره کی ترهان فیض اوغلو تروبریج (Trowbridge) تروبین سیلکاکس ادلمان تروتستکی تروریست ها تروریست های آلمان غربی تروریستهای فدایی تروفیمف ترومن تروپریچ وُم باوُر ترک ترک زبانان آذربایجان ترک ها ترک های آذربایجان ترک های آذربایجانی ترک های آذری ترک های ایران ترک های بختیاری ترک های تبریز و تهران ترک های جوان ترکمان ها ترکمن ترکمن ها ترکمن های استان گرگان ترکمنی ترکها ترکی ترکیه تری گراهام تریری تریری علی تریپه (JUAN TRIPPE) تریک نوری تزار روس تزارها تسورو تگزاس تشکیلات ساواما تشکیلات صلح تشکیلات قیمومیتی انگلستان تشکیلات نظارت بر آتش بس سازمان ملل متحد (پاسداران صلح) (UNTSO ) تشکیلات کمیته‌ تشیع کهن تفضّلی تفنگداران آمریکایی تفنگداران دریائی آمریکا تفنگداران دریایی تفنگداران دریایی (مارینز) تفنگداران دریایی آمریکا تفنگداران دریایی آمریکایی تقوی بیات تقی توکلی تقی حاج طرخانی تقی روحانی تقی ریاحی تقی زاده تقی علوی کیا تقی فاطمی تقی نوصادقی تلمسانی تلویزیون آمریکا تلویزیون اسرائیل تلویزیون ایران تلویزیون دولتی ایران تلویزیون شوروی تلویزیون ملی تلویزیون ملی ایران تلیبک تنسی تنویر احمدخان تنگ شیائو پنگ تهران تهران تایمز تهران تایمزِ تهران مصور تهران ژورنال تهرانی تهرانی ها تواده توبی سولیوان توحید توخیلو توده توده ای ها تودور ال الیوت تودورف توران امیرسلیمانی توران پروین تورتیلا تورج تورج فرازمند تورج ناصری تورخان فیض اوغلی تورنتون تورگوت اوزال تورگوت تولومن سفیر ترکیه توریست آمریکایی توریستهای آمریکایی توساینت توسط آیت الله محققی توسلی توسلی شهردار تهران توفانیان توفیق فرح تولبرت تولبرت رئیس جمهور لیبریا تولرنی تولیت آستان قم تولین توماس توماس ئی. ماهونی توماس ا. برانکاتی توماس ائی ماهونی توماس ام. فورگان توماس زرن توماس سی. استیو توماس شیفر توماس ل. اهرن توماس هانت توماس گارنر فیرکه توماس گرین توماس. اچ. ایوانز توماس. جی. فیرکه تون تونی الاوی تونی مالونی تونی کلیفتون تونیگام توو توپخانه دفاع هوایی توکلی توکلی شهردار کنونی تهران توینام تویچل تَرَکی تپه های احمدی تکاچ تکریتی تکساکو پاراگوئه تکساکوگلف تکنسین تکنسین آمریکایی تکنسین مخابرات آمریکا تکنسین های روسی تکنسین های نیروی هوایی (همافران) تکنسینهای آمریکایی تکنوکرات ها تکنوکرات های عراق تکنوکرات های غیر مذهبی تکنیسین /CCB تکنیسین WOLOCK تکنیسین آنگولائی تکنیسین روسی تکنیسین مخابرات وزارت امور خارجه آمریکا تکنیسین های آمریکایی تکنیسین های رومانی تکنیسین های شوروی تکنیسین های نیروی هوایی آمریکا تکنیسین های چینی تکنیسین های کشورهای اوپک تکنیسین های کمونیست تکنیسین چینی تکنیسین کوبائی تکنیسینهای غربی تگزاکو تی تی کوران تی. ال. الیوت تی. ال. الیوت. تی. ان. دوپوی تی. ای. شافر تی. دبلیو. الویتور تی. دبلیو. فیلتر تی. دبلیو. ویت چرچ تی. ویلیامسون تی.اس.الیوت تی.ای. شافر تی.ای.شافر تیتو تیرانداز تیزاک ناون تیسمار فربد تیسن آلمانی تیلور تیم AMAT تیم های (TAFT) تیم های همکاری تکنیکی (TAFT) تیم های کمک عملیات فنی (TAFT) تیم ولش تیم Penn تیمرمن تیمسار «سیداحمد بیدآبادی» تیمسار «عبدالله خواجه نوری» تیمسار «فخر مدرس» تیمسار آذری تیمسار احمد بیدآبادی تیمسار احمد غفاری تیمسار ازهاری تیمسار اسماعیل ریاحی تیمسار اسکندر آزموده تیمسار اصغر ایمانیان تیمسار امامیان تیمسار امیرحسن ربیعی تیمسار اویسی تیمسار ایمانیان تیمسار باتمانقلیچ تیمسار بازنشسته معصومی تیمسار باقری تیمسار بدره ای تیمسار بیگلری تیمسار توفانیان تیمسار توکلی تیمسار تیمور بختیار تیمسار تیموربختیار تیمسار تیکاخان تیمسار جعفر شفقت تیمسار جعفریان تیمسار جم تیمسار جهانبانی تیمسار حسن اخوی تیمسار حسن ارفع تیمسار حسن طوفانیان تیمسار حسن پاکروان تیمسار حسین فردوست تیمسار حسین فردوست قائم مقام رئیس سازمان اطلاعات امنیت کشور تیمسار خاتمی تیمسار خسروداد تیمسار درخشانی تیمسار ربیعی تیمسار رحیمی تیمسار رضا عظیمی تیمسار رفعت تیمسار ریاحی تیمسار زاهدی تیمسار زلالی تیمسار سرتیپ ارتش عباس شفاعت تیمسار سرتیپ بیژن انور تیمسار سرتیپ شهربانی عبدالله واثقی تیمسار سرلشکر مک کابی تیمسار سپهبد حسن طوفانیان تیمسار سیف الله [سید عزیزالله] امیر رحیمی تیمسار سیف[سید] امیر رحیمی تیمسار سیف[سید] امیررحیمی تیمسار شاکر تیمسار شهناز تیمسار صادق امیرعزیزی تیمسار صفری تیمسار صمد صمدیانپور تیمسار ضرغامی تیمسار طوفانیان تیمسار عباس کریم قره باغی تیمسار عباس کریم قره باغی فرماندهی ژاندارمری تیمسار عبدالعلی بدره ای تیمسار عبدالله خواجه نوری تیمسار عبدالله نوروزی تیمسار عزت افشائی تیمسار عزیزالله سیف[سید] امیر رحیمی تیمسار عزیزی تیمسار عظیمی تیمسار علی اکبر ضرغام تیمسار علی رزم آرا تیمسار علی فتحی امین تیمسار علی محمد خواجه نوری تیمسار غلامرضا ازهاری تیمسار غلامعلی اویسی تیمسار فتحی امین تیمسار فخر مدرس تیمسار فراور تیمسار فربد تیمسار فردوست تیمسار فریدون جم تیمسار فضل اللّه زاهدی تیمسار فضلی تیمسار فقید فضل اللّه زاهدی تیمسار قره باغی تیمسار محسن مبصر تیمسار محمد زند کریمی تیمسار محمدامیر خاتمی تیمسار معصومی تیمسار مقدم تیمسار مقصود همپای تیمسار منوچهر هاشمی تیمسار مهدی رحیمی تیمسار موسوی تیمسار مین باشیان تیمسار ناصر مقدم تیمسار نشاط تیمسار نصیری تیمسار نعمت اللّه نصیری تیمسار نعمت اللّه نصیری رئیس ساواک تیمسار نوروزی تیمسار هاشمی نژاد تیمسار هدایت تیمسار ولی الله زند کریمی تیمسار ولی اللّه قره نی تیمسار پالیزبان تیمسار پالیزبان رئیس ضد اطلاعات ستاد مشترک تیمسار پاکروان تیمسار کاتوزیان تیمسار گارزان تیمسارهای ایرانی تیمور بختیار تیمور لنگ تیمور کلالی تیمکن تیوکول تیکاخان ثابتی ثاقب ثامنی ثریا ثریا اسماعیل ج ج روزنفلد ج. آر. یو (امنیت نظامی شوروی) ج. استمپل ج. ب. لمبراکیس ج. پی. ام ج. ک. لنس (JKLANCS) جابر علی الصباح جابرالاحمد الصباح جابوتینسکی جاتی جاد (JUDD) مأمور بخش ایران (در وزارت خارجه) انگلیس جاده‌ها و مدارس جارزنیگ جاستیس داگلاس جاسم القیطانی جاسم خالد المرزوق جاسوس آمریکایی جاسوس ایرانی جاسوس سیا جاسوسان آمریکا جاسوسان سیا جاف جاف ها جام جم جامعه آمریکایی در ایران جامعه آمریکاییهای ساکن ایران جامعه اروپا (EC) جامعه افغان جامعه اقتصادی اروپا جامعه اندیشمندان ترکیه جامعه ایتالیایی جامعه ایران و آمریکا جامعه ایرانی جامعه ایرانیان مقیم فرانسه جامعه بازرگانان آمریکایی جامعه ترک های ایران جامعه حقوقدانان ایران جامعه دانشگاهی جامعه روحانیت ایران جامعه روحانیت تهران جامعه روشنفکران ایران جامعه شیعه عراق جامعه شیعه عراقی جامعه عرب در اسرائیل جامعه فرانسویان در ایران جامعه فلوتینگ کریستانتموم ژاپن جامعه محلی یهودیان جامعه مدرسین حوزه علمیه قم جامعه مدرسین قم جامعه مهاجران عرب جامعه هزاره در پاکستان جامعه کاردیولوژیست های فرانسه جامعه یهود در ایران جامعه یهودیان جامعه یهودیان ایران جاموتی جامویی جامی جان جان آرمیتاج جان آرمیتاژ جان ا. آرمیتاژ جان اس. بریمز جان استمپل جان استمپل (مقام سرویس خارجی آمریکا در آکادمی نیروی دریایی در پست معاونت) جان استمپل  جان استمپلکنث ای. هاس جان اسنو جان اف. کندی جان ال. واشبورن جان الف. آرمیتاژ جان ام. هویزون جان او. ویلی جان اورشاک جان اورنج جان اچ. روز جان اچ. رُوز جان اچ. رینهارت جان ای. هینک جان ای. کرومپ جان برچپل جان بورتا جان بورچیل جان تون لند جان دبلیو. باولینگ جان دبلیو. باولینگ. جان دی استمپل جان دی. استمپل جان دی. استمپل مأمور سیاسی جان دی. استمپل مقام سیاسی سفارت آمریکا جان دیر جان رابینسون جان روس جان سیدل جان لیچبلائو جان مک کلوی جان میسی جان میلز جان هاپکینز جان هوکینز جان واترز جان واش برن جان واشبرن جان وسیور جان کاسیبا جان کانلی جان کریواز جان کلی جان گاثری جان گریوز جان گلدن جان. آر. استوارت جان. آرمیتاژ جان. ا جان. ام. ویلیامز جان. ای. آرمیتاژ جان. د. اتیستمپل  جان. د. استمپل جان. دبلیو. اولسون جان. دبلیو. بولینگ دبیراول سفارت جان. دی. استمپل جان. دی.استمپل جان. دی.استمپل دبیر اول سفارت آمریکا جان. سی وست جان. سی. وایلی جان. سی. ویلی جان. ل. واش بورن جان.ال.واشیورن منشی دوم سفارت جان.ای.آرمیتاژ جان.دی.استمپل جاناتا جاناتان راندل جاناتان روزولت جاناسانگ جانجوآ جانسون جانسون راب جانسون راچ جانشول بخش (SHAUL BAKHASH ) جانشین فرماندهی ستاد جانشین وزیر جانوس/13 جاویتس جاوید جاوید طاهری جاوید هاتفی جاوید کهن جاک جاکو دوپانت جاکوب جاویتز جاکوبز جایاواردن جبش جبهه ملی جبهه آزادی جبهه آزادی بخش اسلامی بحرین جبهه آزادی بخش خلق بحرین جبهه آزادی بخش خلق عمان جبهه آزادی بخش خلق فلسطین جبهه آزادی بخش عربی جبهه آزادی بخش فلسطین جبهه آزادی بخش ملی جبهه آزادی بخش ملی افغانستان جبهه آزادی بخش ملی ایران جبهه آزادی بخش ملی چپگرا جبهه آزادیبخش اریتره جبهه آزادیبخش فلسطین جبهه آزادیبخش ملی الجزایر جبهه آزادیبخش ملی چاد (فورلینات) جبهه بین الملل کمونیست جبهه خلق آزادی بخش خلیج غربی جبهه خلق آزادی بخش فلسطین جبهه خلق آزادیبخش فلسطین جبهه خلق برای آزادی فلسطین جبهه دموکراتیک جبهه دموکراتیک خلق آزادیبخش فلسطین جبهه دموکراتیک خلقی برای آزادی فلسطین (PDFLEP) جبهه دموکراتیک ملی جبهه دمکراتیک ملّی جبهه دمکراتیک ملی جبهه مبارزه خلق جبهه مجاهدت خلق جبهه ملّیون جبهه ملی جبهه ملی (سنجابی) جبهه ملی ایران جبهه ملی بنی احمد جبهه ملی خلق جبهه ملی دموکراتیک ایران جبهه ملی دمکراتیک جبهه ملی روشنفکران جبهه ملی سنجابی جبهه ملی مصدق جبهه ملی. جبهه ملیخبرگزاری فرانسه جبهه پایداری جبهه کردها جدایی طلبان کاتانگا جرالد ام. پست جرالد اِف. دوهر جرالد. ام. هیگبی جرالد. دبلیو. رینکر جراید آمریکا جرج جرج اشتاین جرج بال جرج بوش جرج بی گریفین جرج بی. لامبراکیس جرج بی. لمبراکیس جرج حبش جرج دنی جرج دیشیک جرج لامبراکیس جرج لامبراکیس رایزن سیاسی سفارت آمریکا جرج لینک مدیر آمریکایی اسکو جرج ناتانسون جرج واشنگتن جرج کِیو جرج کیو جرج کیو (آدلسیک) جرج کیومن جرج گریفین جرج گریفین (INR) جرج. بی. لامبراکیس جرج. جی. نورثروپ جرج. دبلیو. لینک جرج. و. آلن جرج. و. الن جرود بالینجر جری جری ونگارتر جری کلینتون جری. ا. راولند جری. تی. ویلیز جریکو جس جاکسون جسر جسکون و اینک جسی جکسون جعفر ابطحی جعفر ابوالمعالی جعفر اخوان جعفر بهبهانی؛ هوشنگ نگهبان؛ دکتر منصور آذر جعفر بهوی جعفر جهان جعفر شجونی جعفر شریف امامی جعفر شریف امامی رئیس مجلس سنا جعفر شریف امامی نخست وزیر جعفر شفقت جعفر شهشانی [شهشهانی] جعفر شکروی جعفر قاسم حمودی جعفر معلم زاده حقیقی جعفر ندیم جعفری جعفریان جف رونالد جف کیچن جفرسن جفرسون جلال آل احمد جلال الدین تهرانی جلال الدین فارسی جلال ایسام الدین (حسام الدین) طالبانی جلال ایسام الدین طالبانی جلال بایار جلال تهرانی جلال طالبانی جلال طباطبائی جلال عبده جلال گلاب تونکار صاحب هتل جلال یزدی جلسه روحانیت جلود نخست وزیر لیبی جلّود جلیل جلیل احمدیان جلیل اصغرزاده جلیل شرکا جلیل شرکاء جلیلی جم جمارانی جماعت آمریکایی جماعت ارمنی جماعت اسلامی پاکستان جماعت روشنفکران جمال اخوی جمال امامی جمال عبدالناصر جمال عبدالناصر رئیس جمهوری فقید جمهوری عربی متحده جمال قره باغی جمال گنجی جمال گورسل جمال گورسل رئیس جمهوری ترکیه جمالی (Bathollah Jamali) جمشید جمشید آموزگار جمشید آموزگار. جمشید احتشام رضوی نقاش زاده جمشید اخوان جمشید اعلم جمشید ایرانپور جمشید بزرگمهر جمشید حق گو جمشید حقگو جمشید خبیر جمشید عمانی جمشید لاوی جمشید مدحت جمشید ممتاز جمشید هرمز جمعیت (بین المللی) حقوقدانان دمکراتیک در پاریس جمعیت آزادی ایران جمعیت اسلامی جمعیت العلمای اسلام جمعیت العلمای پاکستان جمعیت بلوچ جمعیت شیر و خورشید سرخ جمعیتهای حرفه ای کویت جمهوری آلمان فدرال جمهوری اسلامی جمهوری اسلامی ایران جمهوری اسلامی خمینی جمهوری اسلامی و رفراندمی جمهوری افغانستان شوروی جمهوری خواهان جمهوری دموکراتیک خلق یمن جمهوری دمکراتیک آلمان جمهوری دمکراتیک افغانستان جمهوری دمکراتیک خلق یمن جمهوری دومینیکن جمهوری عربی مصر جمهوری فدرال آلمان جمهوری متحده عربی جمهوری مهاباد جمهوری پنجم فرانسه جمی جمیران کلونان جمیعت منتقدان هنری بین المللی جمیل داورهانیان جناب آقای امیرانتظام جناب آقای لئونید برژنف جناب آقای هنری پرشت جناب آقای ویلیام سولیوان جناب آقای ژنرال ح طوفانیان جناب تئودور ال. الیوت جناب مارتین اف جناح افراطی فتح جناح حامی بوتو جناح میانه رو جناح های مارونی لبنان جناح چپ قدیمی جناح چیکون جنبش جنبش «ج» جنبش آزادی (FM ) (هروت) Herut جنبش آزادی بخش فلسطین جنبش آزادی ملت ایران (جاما) جنبش استقلال طلب کرد جنبش اسلامی جنبش اسلامی ایران جنبش اشتراکی جنبش امل جنبش جبهه ملی جنبش حاج سید جوادی. جنبش حقوق مدنی ایالات متحده جنبش خودمختاری در ایران جنبش دموکراتیک جنبش زنان در آمریکا جنبش عدم تعهد جنبش غیر متعهدها جنبش غیرمتعهدها جنبش فتح جنبش ملی مصدق جنبش کارگری جنبش کرد بارزانی جنبش کمونیسم جهانی جنتی عطا جنرال الکتریک جنرال الکتریک (آلیس اینجین) جنرال الکتریک جت اینجینز (موتورهای جت ) جنرال موتورز جنرال موتورز (ایران) جنمیش جنوب تهران جنوب جزیره مُصیره جنوب لبنانی ها جنگ جهانی دوم جنگجویان پیشمرگه جنی الیس جهاد جهاد سازندگی جهان عرب جهانبانی جهانسوز جهانشاه صالح جهانشاه پالیزبان جهانشاهی جهانگیر جهانگیر «گوریل» تارخ جهانگیر آموزگار جهانگیر آموزگار مدیر کل وزارت دارایی جهانگیر اشرفی جهانگیر ایروانی جهانگیر بهروز جهانگیر تارخ جهانگیر تفضلی جهانگیر توکلی صاحب مشروب فروشی در متل قو جهانگیر جاوید جهانگیر حق شناس جهانگیر حقشناس جهانگیر حلویاتی جهانگیر فلاسفه جهانگیر ملیزاده جهانگیری جو جو ابلان جو مازندی جو مک گیل جو هاتفی جوئل ام. کلاین اسمیت جواد جواد جعفری جواد خادم جواد خادم (وزیر مسکن و شهرسازی) جواد دولو جواد دولو علامیر جواد رهنما جواد سعید جواد سلیم آل اورید جواد شهرستانی جواد صدر جواد عامری جواد علامیر جواد علامیر دولو جواد منصور جواد هاشم جواد هاشمیان جواد و حسن علی منصور جواد یارجانی جواد منصور جوادی جوامع یهود جوانا دبلیو. مارتین جوانا مارتین جوانان جوانان ایرانی جوانرودی جواهرفروشان جوخه ترور جودن وینکلر جورج جورج . بی . لمبراکیس جورج ام. باربیس جورج ب. لامبراکیس جورج ب. موری جورج بال جورج بلک جورج بی. لامبراکیس جورج بی.لامبراکیس جورج تاون جورج جانسون جورج جانسون. جورج حبش جورج دیاز سرانو جورج فرایه (George Frye) جورج لامبراکیس جورج لمبراکیس جورج لمراکیس جورج لنیک جورج لینک جورج لینگ جورج لینگ (مدیرعامل شرکت خدمات نفتی) جورج ناتانسون جورج هاریس جورج هانا جورج واشنگتن جورج کیو جورج گریفیث جورج گریفین جورج.دبلیو.هیکمن جوردن جوزف آی. سالتزمن جوزف استالین جوزف بوزگ جوزف دبلیو جوزف دبلیو. آدلسیک جوزف ساتزمن جوزف شامپیتر جوزف لورنز جوزف لوری جوزف لیورتاش جوزف هاری جوزف پی لورنز جوزف پی. لورنز جوزف. ام. استیونسن جوزف. ام. استیونسون جوزف. ج. سیسکو جوزف. جی جوشوا تادمار جول شویدل جولی جولیوس منسون جولیوس هلمز جوموکنیاتا جون ام. هویسون جونز جونیور جویت سونای جک اچ جک اچ . شلنبرگر جک اچ. شلنبرگر جک بیرکز جک دیتو جک سی جک سی. استاکی جک سی. میکلاس جک سی. میکلوس جک سی.میکلاس جک شلنبرگر جک ل. گرین جک مونتگمری جک میکلاس جک میکلوس جک میکلوس (کاردار) جک میکلوس. جک هارتسون جک هامیلتون جک واربراند جک واگن جک وگانددیچ جک کندی جک گریرسون جک گریسون جک. اچ. شلنبرگر جک. سی. میکلوس جکسون جکسون پالاک جی جی . آر . یو. (G.R.U) جی آر. جی اس آی جی ام. هامرمان جی ای ال جی فرس جی پی لورنز جی پی نورتن جی. آر. یو جی. آر. یو. جی. آر.یو. جی. ال. هالووی سوم دریاسالار نیروی دریایی آمریکا جی. ال. کلانگ جی. ال. گرناید جی. ان سایت جی. ان. راسیاس جی. ان. سایت جی. ان. گراف جی. ان.سایت جی. اولیس جی. اچ. تویچل جی. ای. جونز جی. ای. لیبل جی. ای. وسکانیان جی. ای. پلاستیک جی. ای. کاریون جی. بایکوف از خبرگزاری تاس جی. بی. سنت جی. بی. لامبراکیس جی. تی. فیرنلی جی. دبلیو. مارتین جی. دبلیو. مارتین. جی. دی. ابل جی. دی. استمپل جی. دی. استمپل. جی. سی. میکلاس جی. سی. هُلمز جی. مترینکو ٬ دفتر سیاسی سفارت تهران جی. پورسی آمستوتز جی. پی. [؟] دبیر دوم سفارت آمریکا جی. پی. لورنس جی. پی. لوزتر جی.آر.یو جی.آر.یو. جی.ا. جونز جی.ای. کاریون جی.بی. لامبراکیس جی.بی.لامبراکیس جی.بی.لمبراکیس جی.دی.استمپل جیرجیس جیریوس جیس آندرو یانگ جیم جیم رابرتز جیم روبرت جیم زند جیم سیل جیم موراسکی جیم مولیگان جیم مک کروا جیم هواگلند (از روزنامه واشنگتن پست) جیم والینگ جیم ویتر جیم کامپتون جیم کانینگهام جیمز جیمز آلن جیمز آندروود جیمز الکساندر شری جیمز بولر جیمز بیل جیمز دی. لیت جیمز راجر استامپ جیمز شری جیمز شلزینگر جیمز لئونارد جیمز لیتل جیمز موراسکی جیمز موریس جیمز هام جیمز هایام جیمز هیگام جیمز هیگهام جیمز ویلکینسون جیمز. آر. استامپ جیمز. ای. وب جیمز. دی. هرندون جیمی استات جیمی ال. استوت جیمی کارتر جیمی. ال. استوت جیمی. ال. استود جین جین فوندا جین لارتکی جینوچیو جینگلز جیوارا جیوب گاتی. جیپ جیپ اخوان تهران ح ان استرنبرگ ح برکهوف ح. امین ح.گریوز حاج آقا حسن قمی حاج آقا رضا زنجانی حاج احمد پور قادری اصفهانی حاج احمد پورقدیری اصفهانی حاج سید ابوالفضل موسوی زنجانی حاج سید جوادی حاج سید محمد کاظم شریعتمداری حاج سید محمدرضا گلپایگانی حاج سیدجوادی حاج شیخ الاسلام کردستانی حاج عباسقلی بازرگان حاج علم الهدی فضائلی حاج علی آقا اشتری حاج علی اصغر کاشانی حاج قدرت الله لطفی حاج ماشاءالله همایی حاج ماشاءاللّه حاج محمد تقی اتفاق حاج محمد کریم خان کرمانی حاج محمدتقی اتفاه حاج مهدی عراقی حاج مهدیان حاج کریم حسینی حاجب شبیبی حاجی بابا حاجی بابای اصفهانی حاجی باغلو حاجی حسین مهدیان حاجی لطفی حاجی هاشم حاجی کاشانی حاذقی حافظ حافظ اسد حافظ اسد رئیس جمهور سوریه حافظ اسد رئیس جمهوری سوریه حافظ پیرزاده حامد الگار حامیان شاه حامیان شریعتمداری حاکم بحرین حاکم دوبی حاکم شارجه حاکم قطر حاکم پاکستان حاکم کویت حبش حبیب حبیب القانیان حبیب الله افتخار حبیب الله القانیان حبیب الله قشقایی حبیب اللهی حبیب اللّه حبیب اللّه آموزگار حبیب اللّه نفیسی حبیب اللّه پالیزبان حبیب بیت اللهی حبیب ثابت حبیب قاسم حبیب نفیسی حبیبی حجاج حجاج ایرانی حجاج ایرانی و فلسطینی حجازی حجت الاسلام احمد خمینی حجت الاسلام بهشتی حجت الاسلام حاج سید مهدی گلپایگانی حجت الاسلام دعایی حجت الاسلام رفسنجانی حجت الاسلام سید مهدی گلپایگانی حجت الاسلام سیدعلی خامنه ای حجت الاسلام سیدمحمد موسوی [خوئینی ها] حجت الاسلام سیدهادی خسروشاهی حجت الاسلام شیخ حسین کرمانی حجت الاسلام طاهری حجت الاسلام علی کادموس حجت الاسلام لاهوتی حجت الاسلام محمد هاشمی رفسنجانی حجت الاسلام محمدباقر دشتیانه حجت الاسلام میردامادی حجت الاسلام میرهندی حجت الاسلام هادی غفاری حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی حجت الاسلام و المسلمین حاج سید مصطفی خمینی حجلان حجه الاسلام هاشمی رفسنجانی حداد حریف حزب (کمونیست) توده حزب mce حزب «ایران نوین» حزب آذربایجان حزب آزادی حزب اتحاد برای آزادی حزب اتحاد ملی حزب اتکاء جمهوری حزب اتکاء جمهوریخواه حزب استقلال بوستا حزب اسلامی افغانستان حزب اسلامی گلب الدین حزب اسلامی گلب الدین حکمتیار حزب الله حزب اللهی ها حزب امل لبنان حزب ایران حزب ایران نوین حزب ایران نوین سابق حزب ایرانیان حزب بعث حزب بعث سوریه حزب بعث سوسیالیستی عربی (بعث) حزب بعث عراق حزب بقایی حزب بلاروس حزب تره کی حزب توحیدی حزب توده حزب توده (کمونیست) حزب توده (کمونیست) ایران حزب توده (کمونیست). حزب توده ایران حزب توده خمینی حزب توده کمونیست حزب جبهه ملی حزب جدید جمهوری اسلامی حزب جمهوری اسلامی حزب جمهوری اسلامی ( سازمان خمینی ) حزب جمهوری اسلامی (حزب خمینی) حزب جمهوری اسلامی (سازمان خمینی) حزب جمهوری اسلامی خلق حزب جمهوری اسلامی خلق مسلمان حزب جمهوری اسلامیِ خمینی حزب جمهوری خلق مسلمان حزب جمهوری خلق مسلمان ایران حزب جمهوری خواه فدرالیست حزب جمهوری خواهان ایران حزب جمهوری خواهان خلق مسلمان حزب جمهوریت حزب جمهوریخواه حزب جمهوریخواه خلق حزب جمهوریخواه ملی حزب جنبش حزب حاکم ایران نوین حزب خلق حزب خلق بوتو حزب خلق مسلمان حزب خلق پاکستان حزب خلقی ها حزب دموکرات حزب دموکرات کردستان حزب دموکرات کردستان عراق حزب دموکرات کردها حزب دموکراتیک آزاد حزب دموکراتیک خلق حزب دموکراتیک ملی حزب دموکراتیک پاکستان حزب دموکراتیک کردستان حزب دمکرات حزب دمکرات آذربایجان حزب دمکرات آمریکا حزب دمکرات ایران حزب دمکرات عراق حزب دمکرات قوام حزب دمکرات کردستان حزب دمکراتیک اسلامی حزب دمکراتیک افغانستان حزب دمکراتیک خلق حزب دمکراتیک خلق افغانستان حزب دولتی ملّیون حزب رادیکال حزب رادیکال ایتالیا حزب راستگرای جمهوریت حزب راما حزب رستاخیر حزب رستاخیز حزب رستاخیز ایران حزب رستاخیز مردم ایران حزب رستاخیز ملت ایران حزب رستگاری حزب رستگاری ملی حزب رستگاری ملی ائتلافی حزب رسمی رستاخیز حزب زحمتکشان حزب زحمتکشان ایران حزب زحمکتشان حزب سابق پان ایران حزب سوسیال دموکرات ایران حزب سوسیالیست حزب سوسیالیست ایران حزب سوسیالیست ملی سوریه حزب سوسیالیست کارگران ایران حزب سیاسی کمونیست ایران حزب شاه حزب شریعتمداری حزب ضد فاشیست مصطفی فاتح حزب طریق استقلال اصغرخان حزب عامیون (AMIUN) حزب عدالت حزب عربی سوسیالیستی بعث حزب عوام ملی در پاکستان حزب غیرقانونی توده (کمونیست) حزب لیبرال حزب مائوئیست حزب مارکسیست حزب مارکسیست تروتسکیست حزب ماری تایم حزب ماورا راست ته‌ایار حزب مخالف کنگره حزب مذهبی ملی و آگودت اسرائیل حزب مردم حزب مردم ایران حزب مردم گرای رستگاری ملی حزب مستقل لیبرال و جنبش حقوق شهروندان (CRM ) حزب ملت ایران حزب ملل اسلامی حزب ملّیون حزب ملّیون (ناسیونالیست) حزب ملّیون دولت حزب ملّیون فارس حزب ملی دموکراتیک حزب ملی مذهبی حزب ملی پاکستان حزب ملی کارگران ایران حزب ملی گرای پان ایرانیست حزب ملیون حزب منحله رستاخیز حزب مینسک اوبلاست حزب ناسیونال حزب ناسیونال دموکرات حزب ناسیونالیست فعال ترکیه حزب پان ایران حزب پان ایرانیست حزب پرچم حزب کار اسرائیل حزب کارگر حزب کارگر اسرائیل حزب کارگر انگلستان حزب کارگران حزب کارگران آمریکا حزب کارگران اسرائیل MAPAI (IWP ) حزب کارگران ایران حزب کارگران سوسیالیست حزب کارگران سوسیالیست ایران حزب کارگران متحد حزب کارگران متحد MAPAM (UWP ) حزب کرای پریمورسکی حزب کمونیست حزب کمونیست آلمان حزب کمونیست آکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی حزب کمونیست اتحاد شوروی حزب کمونیست اسرائیل MAKI (ICP ) حزب کمونیست ایتالیا حزب کمونیست ایران حزب کمونیست ایران (توده) حزب کمونیست توده حزب کمونیست سوریه حزب کمونیست شوروی حزب کمونیست شوروی (CPSU) حزب کمونیست عراق حزب کمونیست فرانسه حزب کمونیست چین حزب کمونیسم حسام سرطاوی حسام غفاری حسن حسن ابن عبداللّه الشیخ حسن ارسنجانی حسن ارفع حسن اس. دیا حسن اسفندیاری حسن اسلامی حسن اسماعیل حدادی حسن اعتصام حسن البدری حسن البکر حسن الحسینی حسن امامی حسن ایلخانی حسن بقایی حسن بنی صدر حسن تقی زاده حسن جعفرزاد حسن جوادی (حاج سید جوادی) حسن حبیبی حسن خان بیات حسن دستمالچی حسن دهقانی تفتی حسن رسولی حسن رفیعی حسن روشائی حسن روشنی مقدم حسن زاهدی حسن زنگنه حسن زواره ای حسن زکی زاده حسن سلوک حسن شاملو حسن شریعتمداری حسن صدر حسن ضیائی حسن طباطبائی قمی حسن طباطبایی حسن طوفانیان حسن علی حسن علی الامیری حسن علی رجایی حسن علی منصور حسن فولادی حسن قاضی حسن قمی حسن قندیل حسن محمدنژاد حسن مکی حسن نزیه حسن نزیه رئیس شرکت نفت حسن نفتی حسن نیلفروشان حسن هادوی حسن وثوق حسن ولیعهد اردن حسن پاکروان حسن پیرحسینی حسن کاویانی حسن کمال حسن گیلانی حسن یحیایی حسنالبکر حسنعلی حسنعلی رجایی حسنعلی منصور حسنعلی مهران حسنعلی مهران وزیر دارایی و اقتصادی حسنی حسنی مبارک حسیبی حسین حسین آبنوسی حسین ابراهیم المنصور حسین ابراهیمی اصفهانی مقدم حسین اتحادیه حسین اردنی حسین ارسنجانی حسین اف حسین الزعیم حسین امین الضرب حسین بنی اسدی حسین تجار هنگامی تجارت حسین حامی حسین خطیبی حسین راضی حسین رشید الصباح حسین روشنی مقدم حسین سحابی حسین سرشار حسین سلطانی حسین سلم حسین شاه اردن حسین شریف حسین شهشهانی حسین شیخ حسین طبایی حسین عبدالرزاق الجزایری حسین عبداله الامری حسین علا حسین علاء حسین علی منتظری حسین فردوست حسین فرزین حسین فرهودی حسین فولادی حسین قدس نخعی حسین متقیان تاجر حسین محمد ال بهارنا  حسین مختاری اردکانی حسین مزینی حسین مصطفی خمینی حسین ملکی حسین مهدوی حسین مهدیان حسین موسوی خادمی حسین مکّی حسین مکی حسین نجفی حسین نجفی( وزیر دادگستری) حسین نجمی حسین نصر حسین نفیسی حسین نواب حسین نوابی حسین نوین فرحبخش حسین هاشمی حسین هدایتی حسین پیرنیا حسین کاظم زاده حسین کاویان حسینعلی اسفندیاری حسینعلی نواب حسینی حسینیه ارشاد حشام محی الدین نظیر حضرت آیت اللّه (دام ظله) حضرت ابراهیم (علیه السلام) حضرت امام حضرت امام خمینی حضرت رسول حضرت علی حضرت علی (ع) حضرت علی [علیه السلام] حضرت مهدی عج اللّه تعالی فرجه الشریف.دانشجویان مسلمان پیرو خط امام حضرت ولی عصر (عج الله تعالی فرجه) حفاظت منافع آمریکا حفیظ اللّه حفیظ اللّه امین حق شناس حقدان(استاندارد قبلی اصفهان) حقوق بشر حقوقدان حقوقدان عراقی حقوقدانان فرانسوی حلف بن نصیر وهابی  حلقه داخلی انقلاب حلقه‌های داخلی رهبری حمادی حمد ابن عیسی الخلیفه حمد بن خلیفه الثانی حمد رئوف النقیب حمد سراج حمد مبارک العیار  حمدان ابن محمد آل نهیان (ابوظبی)  حمرا کروها حمزه بزرگ نژاد حمزه تفنگچی حمزه عباس حسین حمود یوسف النصیف  حمودی حمید حمید آذریون حمید الحرثی حمید بختیار حمید بن حمود آل بوسعید حمید بهزادی حمید جعفر حمید خیرخواه حمید رهنما حمید زاهدی حمید شهاب التکریتی حمید شهریار حمید شهریاری حمید شیرازی حمید عنایت حمید قدیمی حمید نظری حنیف رامی حنیفه رمضانی حوزه CC/70 و IVO حوزه «وفره» حوزه علمیه قم حوزه نفتی دُخان حوسان حسنی حکام ایران حکام صفوی حکام ظالم حکمت ابراهیم حکمت المصری نابلوسی حکمت ستین حکمت ستین وزیر کشور حکمت یزدی حکومت (آمریکا) حکومت «استعمارگر» حکومت آمریکا حکومت آموزگار حکومت ازهاری حکومت اسلامی حکومت افغانستان حکومت الهی در ایران حکومت امینی حکومت ایالات متحده حکومت ایران حکومت بازرگان حکومت بختیار حکومت بریتانیا حکومت بغداد حکومت تره کی حکومت ترکیه حکومت جمهوری فدرال حکومت حزب توده حکومت خروشچف حکومت خلقی ها در افغانستان حکومت خمینی حکومت داودخان حکومت داوودخان حکومت دموکراتیک حکومت سادات حکومت سعودی حکومت شاه حکومت شاه عباس حکومت شریف امامی حکومت شیعه جمهوری اسلامی حکومت صدام حکومت صفویان حکومت عراق حکومت علا حکومت فدرال آلمان حکومت قاجار حکومت قبرس حکومت مارکسیستی حکومت محمدرضا حکومت مرکزی بلشویک ها حکومت مرکزی تهران حکومت مصدق حکومت مصر حکومت موقت حکومت موقت ایران حکومت ننگین شاه حکومت نکرومه حکومت های «بورژوا حکومت های غربی حکومت هویدا حکومت پاکستان حکومت پهلوی حکومت پکن حکومت کارتر حکومت کمونیست ها حکومت یونان حکیمی حیدر ابوبکر العتاس  حیدر صائبی حیدر علی کاید چهارمحال حیدر غفاری حیدر هرزوللّه حیدر کارگر حیدرخان عمواوغلی خاتمی خاخام مایر خاخام کرف خاخام کورف خادمی خارتوم خارساروف خارچنکو خازانف خاقانی خالد خالد ابو سعود خالد ابوسعود خالد ابوسعید خالد الاحمد الجابرالصباح خالد الخلف التجلی خالد الفهوم سرپرست شورای ملی فلسطین خالد بن حمدالثانی خالد بن عبدالعزیز السعود خالد بن عبداللّه العتیه  خالد بکتاش خالد خلف خالد فضل منصور خالد محمد المانی  خالد محمدجعفر خالد محی الدین خالدالحسن خالقی خامنه ای خان جان آهنی خان محمد زمان خان آقاقاضی خاندان الخلیفه خاندان بختیار خاندان ترک قاجار خاندان سعودی خاندان سلطنتی خاندان سلطنتی افغانستان خاندان شاه خاندان صباح خاندان قاجار خاندان پهلوی خانعلی خانلری خانم «سینثیا رمزی» خانم آستیک نیکولاِونا نرسسیان خانم آموزگار. خانم آن فلاحی شهروند آمریکایی همسر غلام (هرمز) فلاحی خانم ازهاری خانم استرباولینگ خانم استوبالدوین خانم افخمی خانم افندیف خانم الیس خانم امینی خانم انصاری خانم اوسیپوا خانم اگنو خانم ایکس خانم باقر پیرنیا خانم باکینگهام خانم بتول امینی خانم بهمن (پروین) امینی خانم تئودور الیوت خانم تیلور خانم جوآنا مارتین خانم جواد منصور خانم جونز خانم جی وود خانم خلعتبری خانم درخشش خانم دلرحیم خانم دکتر آن فوربز خانم دکتر باهری خانم دکتر مهوش نیکجو خانم دیرزمن خانم رفیقه آقامحمد خانم روحانی خانم ز خانم سزفیلی خانم سنجابی خانم سیروارت هامبارسیون سرکیسیان خانم سیمین اسلامی نیا خانم سیندی دوایر خانم شاهقلی خانم شرودی خانم شهناز خانم ضیاءالملوک کهیاری ملکی خانم طالقانی خانم عشرت طباطبایی خانم فداکار خانم فرحزاد خانم فرخ رو پارسا خانم فرنگیس پناهی خانم فرهنگ مهر خانم فلاحی خانم فیتزجرالد خانم لاری جیل خانم لانج شرمرهرن خانم لاورنتیف خانم لس فلاور خانم لوری تریس خانم لوری تریسی خانم ماتیوز خانم مارجوری گرین لا خانم مارلین مکافی خانم مارگارت مک کی خانم محمد درخشش خانم منصور خانم منوچهریان خانم مهر خانم مهرانگیز دولتشاهی خانم مونا الجمالی خانم مک کی خانم مکی خانم میلز خانم ناهید بیات خانم نحوی خانم نسرین سُهی کیش خانم نسرین فداکار خانم نوروزی خانم هاجر تربیت خانم هارپر خانم هرتز خانم هما(روحی) سرلاتی خانم و آقای جیمس بیشاپ خانم و آقای هرتز خانم و آقای کارلتون هیکس خانم ویلیام وود ساید خانم پاتر استوارت خانم پاتراستوارت خانم پاکروان خانم کارتر خانم کارول هوئی خانه های فرهنگ خانواده آتابای خانواده آموزگار خانواده اخوان خانواده القانیان خانواده انصاری خانواده بارزانی خانواده حاکمه صباح خانواده خمینی خانواده دیبا خانواده دیبا (خانواده شهبانو) خانواده رشیدیان خانواده سرشناس زردشتی کرمانی الاصل خانواده سروریان خانواده سلطنتی خانواده سلطنتی عراق خانواده سلطنتی قاجار خانواده سولیوان خانواده شاهنشاه خانواده شاهنشاهی خانواده فرمانفرماییان خانواده قاجار خانواده قوام الملک شیرازی خانواده مارشال هوستون خانواده مایر بریج خانواده ناصری های اصفهان خانواده نفیسی خانواده های آمریکایی خانواده های اروپایی خانواده های ایرانی خانواده های روسی خانواده هویدا خانواده پهلوی خاور نزدیک خاورمیانه خاچاطوریان خای گازیت خبر نگار بی. بی. سی. دیوید لین خبر گزاری فرانسه خبرنگار خبرنگار آسوشیتدپرس خبرنگار آسوشیتدپرس لویس فارز خبرنگار ایزوستیا خبرنگار زن فرانسوی خبرنگار سازمان مطبوعاتی فرانسه خبرنگار لُس آنجلس تایمز خبرنگار مجارستانی خبرنگار محلی آسوشیتدپرس خبرنگار محلی فرانس پرس خبرنگار محلی یونایتدپرس خبرنگار نوویو خبرنگار نیوزویک خبرنگار وال استریت جورنال خبرنگار پراودا خبرنگار گاردین خبرنگار یونایتدپرس خبرنگاران خبرنگاران آمریکایی خبرنگاران ای. بی. سی خبرنگاران ایران پول خبرنگاران ایرانی خبرنگاران هندی خبرگان خبرگزاری HAVAS در پاریس خبرگزاری «یونایتدپرس» خبرگزاری آسوشیتدپرس خبرگزاری آلمان در برلین خبرگزاری افغانستان خبرگزاری ان. بی. سی خبرگزاری ایران خبرگزاری تاس خبرگزاری خاور میانه مصر خبرگزاری دولتی پارس خبرگزاری رادیو مسکو خبرگزاری رویتر خبرگزاری رویتر لندن خبرگزاری رویترز خبرگزاری فرانس پرس خبرگزاری فرانسه خبرگزاری نووستی خبرگزاری پارس خبرگزاری پارس ایران خبرگزاری پاریس خبرگزاری یونایتد پرس در ایران خبرگزاری یونایتدپرس ختاک خدا خداداد خداداد فرمانفرمائیان خداداد فرمانفرمائیان و حسین مهدوی خداداد فرمانفرماییان خدام خداوند خداوند متعال خدای بزرگ خدمات هواپيمايي لاکهید خدیجه آذرجوی خدیجه قانعیان فسائی خدیجه پیرنیا خرم خروشچف خروشچف رُمانی خزری ها خسرو خسرو آزادی خسرو ارداقی خسرو اقبال خسرو الیاسی خسرو بهروان خسرو خازنی خسرو خان خسرو خان قشقایی خسرو دانشور خسرو ذره بین ایرانی خسرو قاراخانیان خسرو قشقائی خسرو قشقایی خسرو ملک زاده خسرو هدایت خسروانی خسروانی بهائی خسروخان خسروخان قشقایی خسروداد خسروشاهی خط هوایی نورث وست خط کشتیرانی ملی خطوط هواپیمایی ایران خطوط هواپیمایی ملی خطوط هوایی چک خطوط کشتیرانی آریا خطوط کشتیرانی ملی آریا خطیبی خلبان نیروی هوایی ایران خلبان هیکت خلبانان آمریکایی خلبانان اسرائیلی خلبانان اف خلبانان افغانی خلبانان ایران خلبانان تایوانی خلبانان روسی خلبانان شوروی خلبانان مصری و سوری خلخالی خلع نزیه خلعت بری خلعتبری خلعتبری وزیر امور خارجه خلف یزدی خلفان الرومی خلق مسلمان خلق های ایران خلقی ها خلیج فارس خلیفه الرنیایی خلیفه بن سلمان آل خلیفه خلیفه بن سلمان الخلیفه خلیفه  خلیل خلیل ابراهیم الوزیر (ابوجهاد) خلیل اللّه کوهستانی خلیل الوزیر خلیل الویزر خلیل طالقانی خلیل فلسفی خلیل ملکی خلیل وزیر (معروف به ابوجهاد) خمینی خمینی بزرگ خمینی رهبر مذهبی خمینی. خمینی_عرفات خنجی خواجه نوری خواروبار کشاورزی ملل متحد خوانساری خواهر آقای قشقایی خواهر اردشیر زاهدی خواهر اردلان خواهر اصفیا خواهر امینی خواهر خسروداد خواهر دو قلوی شاه خواهر دوقلوی شاه خواهر زاهدی خواهر شاه خواهر طباطبایی خواهر ظاهر شاه خواهرزاده اقبال خورتیلف آلک ایلاریونویچ خورشید القا خوش کیش خیابان دولت خیال محمد کاتاوازی خیامی خیبرخان خیبرخان گودرزیان خیدر هرزوللّه خیرالله طلفاح خیربوکس مری خیرمحمد سلطانی د دابز داتر دادستان انقلاب دادستان تهران دادستان دادگاه انقلاب تهران دادستان عمومی تهران دادستان کل دادستان کل تهران دادگاه دادگاه اسرائیل دادگاه انقلاب اسلامی دادگاه انقلاب اسلامی تهران دادگاه انقلاب ایران دادگاه انقلاب تهران دادگاه انقلاب مشهد دادگاه سوریه دادگاه نظامی دادگاه های انتظامی دادگاه های انقلاب دادگاه های انقلاب ایران دادگاه های انقلاب خوزستان دادگاه های انقلابی دادگاه کیفری تهران دادگاههای انقلاب دادگاههای انقلاب اسلامی دادگاههای عدلیه دادگاههای نظامی ایران دادگستری دادیان داریوش داریوش بایندر داریوش فروهر داریوش فروهر ( رهبر حزب ملت ایران) داریوش فروهر رهبر حزب ملت ایران داریوش فروهر وزیر کار و امور اجتماعی داریوش همایون داشا دالات سینگ دالس دالی مک دونالد دالیا داماد آموزگار داماد آیت اللّه خمینی داماد البکر داماد امام خمینی داماد بازرگان داماد خمینی داماد شاه داماد شریعتمداری داماد یزدی دامادش عباسی دان دان آجر دان آدامیک دان آلن شرر دان برت دان رایان دان موزز دان موسز دان میدز دان هالپرین وزیر اقتصاد اسرائیل دان ویلسون دان. ا. شرر دان. ام. ویلسون دانش آمـوزان دانش آموزان دانشجو دانشجویان دانشجویان آمریکایی دانشجویان افغان دانشجویان افغانستان دانشجویان افغانی دانشجویان ایرانی دانشجویان ایرانی خارج از کشور دانشجویان ایرانی غیرکمونیست دانشجویان دانشگاه تهران دانشجویان دهلی نو دانشجویان رادیکال چپ دانشجویان عراقی و اردنی دانشجویان عرب دانشجویان عرب مقیم ایران دانشجویان عربی دانشجویان لبنانی دانشجویان مذهبی دانشجویان مسلمان دانشجویان مسلمان پیرو خط امام دانشجویان مسلمان پیرو خط امام. دانشجویان هندی دانشجویان و دانشگاهیان ایرانی دانشجویان پزشکی دانشجویان کرد دانشجویان کمونیست دانشسرای آمریکایی زنان دانشسرای مطالعات شرقی شوروی دانشمندان آلمانی دانشمندان ایران دانشمندان ایرانی دانشور دانشکده افسری «مونس» دانشکده افسری ایران دانشکده عالی نیروی دریایی ایالات متحده دانشکده مراسلات دانشگاه دانشگاه تهران دانشگاه جندی شاپور دانشگاه رضاشاه کبیر دانشگاه شیراز (پهلوی سابق) دانشگاه صنعتی شریف دانشگاه علوم امور بین المللی و دیپلماسی دانشگاه قائد اعظم دانشگاه مطالعات شرقی مسکو دانشگاه ملی دانشگاه های آمریکا دانشگاه های ایران دانشگاه های کالیفرنیای جنوبی دانشگاه کابل دانمارکی دانی ایست دانیل دانیل او. نیوبری دانیل بارتکو دانیل سیمونوویچ کومیساروف دبیر اول سفارت شوروی دانیل لرنر دانیل پور دانیلز داوبینا داود داود رسایی داود سدامی داود شوفات داود عمادی داود فانوس داودجان خان کلات داودخان سرک زایی داودشاه ظاهر داودی کاظمی داوسیون داوطلبین روسی داوطلبین کمونیست داوود داویدسن داکار داگ کریستن سن داگلاس داگلاس مک آرتور دوم داگلاس هک داگمار دایان دایر پانوسیان Ponossian Diyair اسقف ارامنه تبریز دایره اطلاعات نظامی عراق دباگین دبلیو دبلیو او. مولد دبلیو بندلن دبلیو. دبلیو. ام. بلومنتال دبلیو. او. لاک دبلیو. اچ. سولیوان دبلیو. بولینگ دبیراول دبلیو. رامپل مایر دبلیو. لیمبرگ دبلیو. میچل بلومنتال دبلیو. چایلدز دبلیو. گریگوری پرشت دبلیو.ام.بلومنتال دبلیو.دبلیو.والش دبیر اول دبیر اول (ساولچنکف) فارسی دبیر اول (سوبولف) دبیر اول (شویتف) فرانسه دبیر اول اختلاف ترکیه و ایران پیرامون مالیات ترانزیت ترکیه دبیر اول اف. ای. ساولچنکف دبیر اول سفارت اتحاد شوروی دبیر اول سفارت شوروی دبیر اول سفارت شوروی در تهران دبیر اول سفارت شوروی؛ آقای ای. ای. الکساندروف دبیر اول سفارت شورویارکستر سمفونی پیتزبورگ دبیر خصوصی شارت دبیر دوم دبیر دوم سفارت آمریکا موضوع: دوستی شوروی دبیر دوم سفارت آمریکا؛ گرانت ای. موزر دبیر دوم سفارت افغانستان دبیر دوم سفارت شوروی دبیر دوم و کنسول سفارت شوروی؛ آقای یان کوجوگارو دبیر سفارت پاکستان دبیر سوم دبیر سوم دفتر نمایندگی سیاسی رومانی؛ آقای ال. بروس لینگن دبیر سوم سفارت دبیر سوم سفارت آمریکا دبیر سوم سفارت شوروی دبیر سوم سفارت عراق دبیر سوم کمیته حزب کرای دبیر کل امور قبرس یونان دبیر کل جمشید آموزگار دبیر کل حزب جمهوری اسلامی دبیر کل حزب رستاخیز و دانشکده دفاع ملی دبیر کل خسروانی دبیر کل سازمان ملل متحد دبیر کل وزارت امور خارجه ترکیه دبیر کل کمیته مرکزی حزب کمونیست و رئیس پرزیدیوم دیوان عالی شوروی دبیر کلی بانک بین المللی ایران دبیر کمیته اجرائی ساف نشاشیبی دبیرخانه فدراسیون اتحادیه های جهانی در وین دبیرکل حزب ایران نوین دبیرکل حزب رستاخیز جمشید آموزگار دبیرکل سازمان همکاری و عمران منطقه ای آندرو.آی دبیرکل وزارت دفاع سرلشگر غلام جیلانی خان دبیری شورای عالی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی دتانت (DETANT) دختر امین دختر دوم وثوق الدوله دختر زاهدی دختر وثوق الدوله دختران آمریکایی دخترزاده مصدق دختری آلمانی ددیچ دراس فرانسیس دراپر درباریان درج درجه استوار (W درخشش درخشش رئیس اتحادیه معلمان دردشتی درسلر (Dressler) دروزی ها درویش مسلک دریا سالار احمد مدنی دریا سالار ترنر دریا سالار فرانک کالینز دریائی و هوائی دریابان بارکایی دریابان محمود علوی دریابد رابرت دبلیو. چونینگ فرمانده نیروهای خاورمیانه ای دریادار [نوغانی] دریادار «احمد مدنی» دریادار «ویلیام کراو» دریادار احمد مدنی دریادار بازنشسته احمد مدنی دریادار بازنشسته مدنی دریادار بازنشسته نصرالله دریادار بیگلری دریادار توماس جی. بیگلی دریادار جهانبانی دریادار حبیب اللهی دریادار دکتر احمد مدنی دریادار دیهیمی دریادار سابق احمد مدنی دریادار عطایی دریادار علوی دریادار مجیدی دریادار محمد مدنی دریادار مدنی دریادار مدنی. دریادار مغانی دریادار نصرالله موقری دریادار نصراللّه موقری دریادار هوشنگ آریانپور دریادار پرویز بیگلری دریادار کالین دریادار کالینز دریادار کراو دریادار کلنی دریادار کنلی دریاسالار «توماس. جی. بیگلی» دریاسالار «نیازی» دریاسالار «پاکس پاکر» دریاسالار اردلان دریاسالار بازنشسته اردلان دریاسالار ترنر رئیس سیا دریاسالار حبیب اللهی دریاسالار فولی دریاسالار فولی معاون فرمانده ناوگان هفتم دریاسالار مدنی دریاسالار هالوئی دریاسالار چونینگ دریاسالار ک.م. حبیب اللهی دریاسالار کارول دریاسالار کمال حبیب اللهی دریان دریایی دریایی و هوایی دریسدل دریفوس دزدان دریایی دس جابری انصاری دسای دستغیب دستگاه اطلاعاتی آمریکا دستگاه اطلاعاتی اسرائیل دستگاه امنیت ملی غنا دستگاه جاسوسی آمریکا دستگاه قضائی دستگاه های امنیتی ایران دستگیر دستگیر پنج شیری دستیار معاون وزیر دستیار ویژه سفیر آقای تورینوف دستیار ویژه وزیر فیشر دستیار کنسول سیاسی دفاتر هواپیمایی مصر دفاع ملی ایالات متحده دفتر MAGG دفتر آجودانی دفتر اطلاعات و پژوهش ها وزارت خزانه داری دفتر اطلاعات وزارت دفاع دفتر امنیت سفارت آمریکا دفتر امنیتی SAS دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی دفتر حفاظت منافع آمریکا دفتر حفاظت منافع مصر دفتر خصوصی اشکول دفتر دفاعی دفتر روابط عمومی دفتر سازمان ملل در ژنو دفتر سانسور نامه دفتر سفیر آمریکا دفتر فلسطین دفتر مخصوص فرح دفتر منافع آمریکا در ناتو دفتر نخست وزیری دفتر هواپیمایی آلیتالیا دفتر وابسته دفاعی آمریکا دفتر وابسته دفاعی آمریکا در تهران دفتری دلتا دموفسکی دموکرات ها دمکرات های لیبرال دمکراتیک» دمیرل دمینکس دن مک کارتی دن. سی. آچسن دنیا دنیای عرب دنیز بیکال وزیر انرژی دنیز بیکال وزیر انرژی ترکیه دنیزه حسین دنیس مور دنیس ویلسون دهش دهقانان افغانی دهکده های جنوب لبنان دو تهران دو لاتره دوابنیا دوازدهمین امام دوایت دیکنسون دوبرینین دوبلین دوبن درور دوبیوپوی دودمان سامی شرقی دودمان قاجار دودمان هخامنشی دودمان پارت دوره دوره قاجار دوره مصدق دوروتی وایت دوریل دوست دوست افغانی دوستان لهستانی دوسدوی دوسیلوا دوشیزه آق آلا دوشیزه استیس دوشیزه جهانبانی دوشیزه فرزین فریدنی دوشیزه فریار دوشیزه فیتزجرالد دوشیزه مریم واضح نوری دول برت دول و ملل عرب دولاند دولت دولت AID دولت «بازرگان» دولت «موقت» دولت آبادی دولت آشتی ملی دولت آلمان دولت آمريكا  دولت آمریکا دولت آموزگار دولت ابوظبی دولت اردن دولت ازهاری دولت استعمارگر آمریکا دولت اسرائیل دولت اسلامی دولت اسلامی ایران دولت افغانستان دولت اقبال دولت الجزایر دولت امارات دولت امارات متحده عربی دولت امریکا دولت امین دولت امینی دولت انقلاب دولت انقلاب اسلامی ایران دولت انقلابی دولت انقلابی ایران دولت انقلابی موقت ایران دولت انگلستان دولت انگلیس دولت ایالات متحده دولت ایالات متحده آمریکا دولت ایالت متحده دولت ایران دولت ایران در تهران دولت بازرگان دولت بحرین دولت بختیار دولت بعث عراق دولت بغداد دولت بلشویک دولت بولنت اجویت دولت تاچر دولت تره کی دولت ترکی دولت ترکیه دولت تهران دولت تکنوکرات آموزگار دولت جدید دولت جدید آمریکا دولت جدید افغانستان دولت جدید ایران دولت جعلی اسرائیل دولت جمهوری اسلامی دولت جمهوری اسلامی ایران دولت جمهوری دموکراتیک افغانستان دولت جمهوری چین دولت خمینی دولت خود مختار فلسطینی دولت داوود دولت دوبی دولت رضاخان دولت روحانیون دولت روحانیون (ولایت فقیه) دولت رومانی دولت زاهدی دولت سعودی دولت سوریه دولت شاه دولت شاهنشاهی ایران دولت شریف امامی دولت شوروی دولت عارف دولت عراق دولت عربستان سعودی دولت علاء دولت علم دولت علی منصور دولت عمان دولت فدرال ترک جزیره قبرس دولت فرانسه دولت فلسطینی دولت قاسم دولت قطر دولت لبنان دولت مارگارت تاچر دولت مرکزی افغانستان دولت مرکزی ایران دولت مصدق دولت مصر دولت ملی دولت منصور دولت منوچهر اقبال دولت مهدی بازرگان دولت موقت دولت موقت (PGOI)انتظام دولت موقت PGOT دولت موقت اسلامی دولت موقت اسلامی و انقلابی بازرگان دولت موقت انقلاب اسلامی دولت موقت انقلاب اسلامی ایران دولت موقت انقلاب ایران دولت موقت ایران دولت موقت بازرگان دولت موقت جمهوری اسلامی دولت موقت جمهوری اسلامی ایران دولت موقت مهدی بازرگان دولت موقّت دولت نظامی ازهاری دولت نظامی ایران دولت نظامی پاکستان دولت هارولد ویلسون دولت های اروپای شرقی دولت های اروپایی دولت های اوپک دولت های ایران و پاکستان دولت های خلیج دولت های عرب دولت های عربی دولت های مستقل آذری و کرد در ایران دولت های ملل مسلمان دولت های کمونیستی دولت هند دولت هویدا دولت و مردم ایران دولت پاکستان دولت چکسلواکی دولت ژاپن دولت ژنرال ازهاری دولت کابل دولت کارتر دولت کویت دولت یحیی خان دولت یمن دولت یمن شمالی دولت یوگسلاوی دولتشاهی دولتمردان آمریکا دولتمردان آمریکایی دولتمردان ایران دولتهای عرب دولود دومنیکا دومنیکو راورا دون آربونا (Don Arbona) دون لوپیتار دون لوکا دوناتو سنگاکروز دوناد آر. توسانیت دونالد آر. توساینت دونالد ا. لوئیس دونالد اس. هرلیس دونالد اولتان دونالد سی. پکوئین دونالد والتان دونالد پراگنل دونالد. آر. توسن دونالد. ای. وهمیر دونالدوهمیر دونای دونکان معاون وزارت دفاع دونکن دوپونت دوچه شاختابو دوگ هک دوگل دوگلاس دوگلاس ال. هک دوگلاس مک آرتور دوگلاس هگ دکتر دکتر «شاه ولی» دکتر «مفتح» دکتر آدلر دکتر آذر (وزیر آموزش و پرورش مصدق) دکتر آرنولد دکتر آلنده دکتر آموزگار دکتر آناتولی رامکف دکتر آناهیتا راتبزاده دکتر آنتونی کمپبل دکتر ابراهیم زاده دکتر ابراهیم یزدی دکتر ابراهیم یزدی مشاور خمینی دکتر ابوالفضل قاضی دکتر احسان نراقی دکتر احمد سلامتیان دکتر احمد صدر حاج سید جوادی دکتر احمد علیزاده دکتر احمد فلسفی دکتر احمد قریشی دکتر احمد میرفندرسکی دکتر احمد مینایی دکتر احمد کورس معاون وزیر در امور بین المللی و اقتصادی دکتر احمدالخطیب دکتر ارانی دکتر استمپل دکتر اسدالله مبشری دکتر اسداللّه امین دکتر اسداللّه نصراصفهانی دکتر اسدی دکتر اسفندیار دکتر اسفندیاری دکتر اسلامی دکتر اسماعیل سنگ دکتر اسکندری دکتر اشراقی دکتر اصغر سید جوادی دکتر اعتماد دکتر اعتمادی دکتر اقبال دکتر اقبال (ریاست شرکت ملی نفت ایران) دکتر الموتی دکتر الیزابت ک. هرتز دکتر امامی خوئی دکتر امیر بیرجندی دکتر امیراصلان افشار ریاست دکتر امینی دکتر انوشیروان افراسیابی دکتر اهری دکتر اوئن دکتر اون دکتر اچ.ام. قاضی دکتر اکبر اعتماد دکتر ایادی دکتر باقر عاقلی دکتر باهور (باهنر) دکتر بختیار دکتر برژینسکی دکتر برژینسکی و بن جدید دکتر بسم اللّه ناهک دکتر بشیر دکتر بقائی یزدی دکتر بقایی دکتر بقایی کرمانی دکتر بهار دکتر بهرامی دکتر بهزادنیا دکتر بهزادی دکتر بهشتی دکتر بهمن آبادیان دکتر بهمن همایون دکتر بهنیا دکتر بورگ دکتر تقی رضوی دکتر تورج ناصری دکتر جان استمپل دکتر جردن دکتر جردن آمریکایی دکتر جعفری دکتر جفرودی دکتر جلال عبده دکتر جمشید آموزگار دکتر جمشید اشرفی دکتر جمشید افشاری دکتر جمشید بختیار دکتر جهانشاه صالح دکتر جهانپور دکتر جهانگیر تفضلی دکتر جواد باهری دکتر جواد ساپد(ثابت) دکتر جواد مناقبی دکتر ح. الف. موحد دکتر حاتم دکتر حاج علیلو دکتر حبیب الله پیمان دکتر حبیب اللّه پیمان دکتر حجازی دکتر حریری دکتر حسام غفاری دکتر حسن ارسنجانی دکتر حسن شهمیرزادی دکتر حسن علوی دکتر حسن غفوری دکتر حسین بنائی دکتر حسین بنایی دکتر حسین تاجداد دکتر حسین زاده (عطارپور) دکتر حسین فلسفی دکتر حسین مهدوی دکتر حسینعلی حجازی زاده دکتر حقدان دکتر حمید عنایت دکتر حمید مولوی دکتر حمید کفائی دکتر حکمت دکتر حکمی. دکتر حکیم شوشتری دکتر حیدر عبدالشفیع دکتر حیدرعلی غفاری دکتر خانلری دکتر خاوری دکتر خسرو ابتهاج دکتر خسروان بهران (خسرو بهراوی) دکتر خطیبی دکتر خواجوی دکتر داریوش همایون دکتر دامپزشک وزارت کشاورزی و عمران روستایی نرس وزارت بهداری و بهزیستی (شوروی) دکتر داودزاده دکتر داوود رسایی دکتر دوریل دکتر رادپور دکتر رامکف دکتر رجائی دکتر رجایی دکتر رحمت الله مقدم مراغه ای دکتر رستم پیراسته دکتر رسول بختیار دکتر رشتی دکتر رشیدی دکتر رضا امینی دکتر رضا امینیوزارت امور خارجه آمریکا دکتر رضا براهنی دکتر رضا شایان دکتر رضا صدر دکتر رضا فلاح دکتر رضا مقدم دکتر رضوانی دکتر رفاهی دکتر رمضانی دکتر رهنوردی دکتر ریچارد آرنت دکتر زعفرانلو دکتر زننر دکتر زکی مضبدی دکتر س. ماگاشیان دکتر سامیراد دکتر سحابی دکتر سراج الواعظی [سراج الواعظین] دکتر سراج الواعظین دکتر سعید دکتر سعید فاطمی دکتر سعید گودرزنیا دکتر سمسار دکتر سمیر قوشاه (قوش) دکتر سنجابی دکتر سوزمان مدیرکل دکتر سپهبدی دکتر سید علی شایگان دکتر سیدحسین واعظی دکتر سیدمجتبی جعفری دکتر سیدمحمد طباطبایی دکتر سیروس الهی دکتر سیف اللّه فیروزی دکتر شاه ولی دکتر شاه ولی (آله کوزای ALEKOZAI) دکتر شاهپور بختیار دکتر شاهپور زندنیا دکتر شاپور بختیار دکتر شایگان دکتر شجاع الدین شیخ الاسلام زاده دکتر شریعتمداری دکتر شریعتی دکتر شفیع امین دکتر شمس الدین امیرعلایی دکتر شمس الدین امیرعلایی (وزیر دادگستری مصدق) دکتر شمس الدین جزایری دکتر شمس الدین مفیدی دکتر شهمیرزاده دکتر شکرایی دکتر شکوهی دکتر صاحب الزمانی دکتر صاحب قلم دکتر صادق رئیس زاده دکتر صادق طباطبایی معاون نخست وزیر دکتر صالح دکتر صالح محمد زاراری دکتر صالح محمد زیری دکتر صالحی دکتر صدر دکتر صدیقی دکتر صفی اصفیا دکتر ضیائی دکتر طاهر کاتوزیان دکتر طاهرزاده دکتر طوسیوند دکتر ظهیرالقدری دکتر عابدی دکتر عالیخانی دکتر عباس میرآخور دکتر عبدالحسین اعتبار دکتر عبدالحسین بقایی دکتر عبدالحسین راجی دکتر عبدالحسین سمیعی دکتر عبدالحسین طبا دکتر عبدالحسین علی آبادی دکتر عبدالحسین نوابی دکتر عبدالحکیم طبیبی دکتر عبدالرحمن العوضی  دکتر عبدالرحمن برومند دکتر عبدالرزاق فلول دکتر عبدالرشید جلیلی دکتر عبدالعظیم ولیان دکتر عبدالعلی جهانشاهی دکتر عبداللّه احمد بوخیر دکتر عبداللّه طاهری دکتر عبداللّه معظمی دکتر عبدالمجید مجیدی دکتر عبدالکریم ایادی دکتر عبدالکریم لاهیجی دکتر عبده دکتر عبده (سفیر ایران در هند) دکتر عدل دکتر عدل (دبیر کل حزب مردم) دکتر عدل طباطبائی دکتر عدنان مزارعی دکتر عزالدین کاظمی دکتر عزت اللّه یزدان پناه دکتر علامه نوری دکتر علی آبادی دکتر علی اصغر حاج سید جوادی دکتر علی اصغر حاج سیدجوادی دکتر علی امینی دکتر علی بهزادنیا دکتر علی خانی دکتر علی خواجوی دکتر علی راسخ افشار دکتر علی رشتی دکتر علی شایگان دکتر علی شریعتمداری دکتر علی شریعتی دکتر علی شمس اردکانی دکتر علی ضمیر صافیات دکتر علی نقی خانی دکتر علیزاده دکتر علیقلی اردلان دکتر علینقی عالیخانی دکتر عیسی سپهبدی دکتر غفور عارفی دکتر غلام محمد سهیبی دکتر غلامحسین صدیقی دکتر غلامرضا کیانپور دکتر غنی دکتر فاتح دکتر فاطمی دکتر فتح اللّه جلالی دکتر فربود دکتر فرتیز کولر دکتر فرخ روپارسای دکتر فرهاد دکتر فرهنگ مهر دکتر فریدون مهدوی دکتر فریدون ناصری دکتر فریدون کشاورز دکتر فزونی دکتر فقیه امامی دکتر فلاح دکتر فلینگر دکتر فیروز بهرام پور دکتر قاسم معتمدی دکتر قاسمی دکتر قاهری دکتر قدسی دکتر قراگزلو دکتر م. پاتواکانیان دکتر مبارک خادوری دکتر مبشری (قاضی و مدیر کل وزارت دادگستری در دولت علی امینی) دکتر مبین دکتر متین دفتری دکتر مجید مجیدی دکتر محسن بهبهانی دکتر محسن ضیایی دکتر محمد اقبال دکتر محمد ایزدی دکتر محمد باهری دکتر محمد بهشتی دکتر محمد جواد باهنر دکتر محمد حسن نصیر دکتر محمد شاکر دکتر محمد عثمان سورانی دکتر محمد علی رشتی دکتر محمد علی نابغ دکتر محمد مشایخی دکتر محمد مصدق دکتر محمد مفتح دکتر محمد مکری دکتر محمدامین ریاحی دکتر محمدحسن مرشد دکتر محمدحسین انتظام دکتر محمدحسین میمندی نژاد دکتر محمدرضا عاملی تهرانی دکتر محمدرضا نجابت دکتر محمدعلی حفیظی دکتر محمدعلی طوسی دکتر محمدعلی نابغ دکتر محمدعلی واعظی دکتر محمود ضیایی دکتر مدنی دکتر مراد عزیز دکتر مصباح زاده دکتر مصدق دکتر مصطفی الموتی دکتر مصطفی منصوری دکتر مصطفی چمران دکتر مظفر بقائی دکتر مظفر بقایی دکتر مظفر بقایی کرمانی دکتر مظفر بقایی کرمانی. دکتر معتمد وزیری دکتر معراجی دکتر سامی دکتر مفتح دکتر ملک منصور اسفندیاری دکتر ممکن دکتر منصور فرهنگ دکتر منوچهر دکتر منوچهر اقبال دکتر منوچهر تسلیمی دکتر منوچهر دره شوری دکتر منوچهر شاهقلی دکتر مهدی ایرانی دکتر مهدی بازرگان دکتر مهدی بوشهری دکتر مهدی زاده دکتر مهدی مشایخ دکتر مهدی هروی دکتر مهندس بهبودی دکتر موثقی دکتر مورتن دکتر موسوی دکتر مُکری دکتر میناچی دکتر ناجی محمدخلیل الراوی دکتر ناصر میناچی دکتر ناصر پاکدامن دکتر نجات اللهی دکتر نجم آبادی دکتر نجیب اللّه دکتر نجیمی دکتر نزیه دکتر نصر دکتر نصراللّه سبزواری دکتر نصرت الله دکتر نصرت اللّه کاظمی دکتر نهاوندی دکتر نیازی دکتر نیلی آرما [آرام] دکتر هادی دکتر هدایت اللّه متین دفتری دکتر هرمان شوسیائو دکتر هرمز میربابایی دکتر هرمن شوسیائو دکتر هما ناطق دکتر همایون دکتر هوایی دکتر هورویتز دکتر هوشنگ مهریار دکتر هوشنگ نهاوندی دکتر هومن دکتر وحیدنیا دکتر وحیدی دکتر وفائی دکتر وکیل زاده دکتر ویلیام فوربز دکتر ویلیام گریفت دکتر پاپازیان دکتر پرویز سروری دکتر پرویز مینا دکتر پطر آشورکویک دکتر پورهاشمی دکتر پیتر آشورکویک دکتر پیراسته دکتر پیرکانس دکتر چمران دکتر چمران (مصطفی) دکتر کاسپار هاکوپیان دکتر کاظم زرنگار دکتر کاظم سامی دکتر کامبیز محمودی دکتر کاووسی دکتر کریم سنجابی دکتر کریم پاکروان دکتر کشاورز دکتر کوئل (Koelle) دکتر کوهی دکتر کیان دکتر کیانوری دکتر کیسینجر دکتر کیوان صالح دکتر گرجستانی دکتر گنادی کازانکین دبیر دوم سفارت اتحاد جماهیر شوروی دکتر گنادی کازانکین دبیر دوم سفارت روسیه دکتر گنادی کازانکین دبیر دوم سفارت شوروی دکتر گنجی دکتر گوشه گیر دکتر یارموهد محمد دکتر یحیی دکتر یدالله سحابی دکتر یداللّه سحابی دکتر یزدان پناه دکتر یزدی دکتر یزدی (وزیر امور خارجه ایران) دکتر یزدی (وزیر امور خارجه) دکتر یگانه دکتر یگانگی دکتر«رابرت با وی» دکترحسین موسوی دکترشاه ولی دکترعباسقلی حکمت دکترعبدالکریم لاهیجی دکترمحمد بهشتی دکترهای آمریکایی دکترهای ایران دکترهای ایرانی دکترهای روسی دکران مسیح دباغیان جواهر فروش دی دی سی دی سی. دی گالیر (deGolyer) دی. آدامز دی. ار. توسینت دی. ارن دی. ای. ریجوف دی. بی. ویلکی دی. ترامپ دی. دبلیو. آیوی دی. دبلیو. ایوی دی. سی دی. سی. دی. سی  دی. هک دی.استمپل دی.ال. ژیلت دی.ای. ژیلت دی.سی دی.سی. دیاتلوف دیبا دیرتک دیرلینت دیرک گلیستین دیش دیل لاتزنهایزر دیلدابکف دیلز دیلون دیلی ژورنال دیما دیمیتروف دیمیتری ام دیمیتری تی دیمیتری لئونتیویچ سیراک دین دین برلیس(خبرنگار) دیه گو گارسیا دیهیم دیو دیو مارشال دیو کوپر دیواسمال دیوان عالی کشور دیوانعالی دیوتک دیوولش دیوویلکی دیوی آبتر دیوید آبتر دیوید آبرام دیوید آر. پاترسون دیوید آمرام دیوید ئی وستلی دیوید اسکات دیوید اوئن(وزیر امور خارجه انگلستان) دیوید ای وستلی دیوید بارن دیوید بن گوریون دیوید تورگمن دیوید تینین دیوید دی. نیوسام دیوید راکفلر دیوید ریوتر دیوید سی. مک گافی دیوید سی.مک گافی دیوید لمب دیوید مک گافی دیوید میرز دیوید نیو سام دیوید هالیفیلد دیوید وستلی دیوید پاترسون دیوید پترسون دیوید پترسونFSO _ 4 دیوید کرینس دیوید. اچ. بلی (افسر) مأمور اطلاعات ملی دیوید. د. اسکات دیوید. سی. مک گافی دیوید. مک گافی دیویس دیپلمات آمریکایی دیپلمات ارشد روس دیپلمات انگلیسی دیپلمات ایرانی دیپلمات روسی دیپلمات فنلاندی دیپلمات مصر دیپلمات های آمریکایی دیپلمات های استرالیایی دیپلمات های اسرائیلی دیپلمات های خارجی دیپلمات های روسی دیپلمات های شوروی در ایران دیپلمات های عربی در بغداد دیپلمات های غربی دیپلمات های لیبی دیپلمات های چینی و ایرانی دیپلمات های کمونیست دیپلمات پاکستانی دیپلمات چینی دیپلماتهای اروپای شرقی دیپلماتهای اسرائیلی دیک ویلیام دیک کاتم دیک کوپر دیکرانوهی بوداغیان میرزائیان دیکمن دیگو ریویرا ذبیحی ذبیحی سلطان احمدی ذوالفقار علی بوتو ذوالفقاری ر حزب رستاخیز ایران ر مولوتف اوبلاست (RSFSR) ر ک. گ. ب ر. بروین ر. س کنلی ر. مقدم ر. ک. رمضانی ر. کلایتون ماد ر. ی ساندوس رأس الخیمه رئیس ENMISH رئیس آلیس چالمرز رئیس اتحادیه معلمین رئیس اداره اول اروپای (غربی) رئیس اداره سیاسی ساف فاروق قدومی رئیس اداره سیاسی قدومی رئیس اسبق ساواک رئیس اصناف تهران رئیس اطلاعات رئیس ایل رئیس بازرسی رئیس بازرسی شاهنشاهی رئیس بانک مرکزی ایران رئیس بانک مرکزی مولوی رئیس بخش اروپای شرقی کمیساریای وزارت امور خارجه خلق شوروی رئیس بخش روابط بین المللی دانشگاه رئیس بن آلمان دوپرتگ رئیس بنیاد پهلوی و اتاق صنایع و بازرگانی رئیس بوتس رئیس تشریفات رئیس جمهور رئیس جمهور آمریکا رئیس جمهور اسبق آمریکا رئیس جمهور الجزایر بومدین رئیس جمهور انور سادات رئیس جمهور ایوب رئیس جمهور ایوب خان رئیس جمهور بنگلادش رئیس جمهور بکر رئیس جمهور ترومن رئیس جمهور ترکیه رئیس جمهور تیتو رئیس جمهور جمهوری متحده عربی رئیس جمهور داود رئیس جمهور رومانی رئیس جمهور رومانی چائوشسکو رئیس جمهور سادات رئیس جمهور سرکیس رئیس جمهور سوریه رئیس جمهور صالح رئیس جمهور ضیاء رئیس جمهور ضیاءالحق رئیس جمهور عراق صدام حسین رئیس جمهور فرانسه رئیس جمهور فنلاند رئیس جمهور لبنان رئیس جمهور ماکاریوس رئیس جمهور متحده عربی رئیس جمهور مصر رئیس جمهور مصر سادات رئیس جمهور مصر ناصر رئیس جمهور پاکستان بوتو رئیس جمهور پرتغال اینز رئیس جمهور چائوشسکو رئیس جمهور چکسلواکی رئیس جمهور کارتر رئیس جمهوری سرکیس رئیس جمهوری سودان نمیری رئیس جمهوری شوروی برژنف رئیس جمهوری مجارستان رئیس جمهوری نیکسون رئیس حزب ملی پاکستان غوث بکس بیزنجو رئیس حزب ناسیونال دموکرات شرباز مزاری رئیس دفتر فلسطین رئیس دیوانعالی کشور رئیس رکن 5 ارتش رئیس زاده رئیس زندان اهواز رئیس سابق دیوان عالی کشور رئیس سازمان اطلاعاتی ترکیه ژنرال ارسوز رئیس سازمان انرژی اتمی ایران رئیس ساواک رئیس ساواک مقدم رئیس ساواک نعمت اللّه نصیری رئیس ستاد ارتش ایران.سرهنگ دوم ریچارد موشگیان رئیس ستاد فرماندهی سپاه آموزش دریائی رئیس ستاد مشترک ترکیه ژنرال اورن رئیس ستاد نیروهای مسلح رئیس ستاد نیروی هوایی رئیس سنا شریف امامی رئیس سناتور تد استیونس رئیس سندیکای روزنامه نگاران رئیس سپاه پاسداران رئیس سیا رئیس سیا (CIA=SRF) رئیس شرکت ملی نفت رئیس شرکت نفت کویت رئیس شعبه حقوقی و قراردادهای وزارت خارجه رئیس شهربانی استان سیستان و بلوچستان رئیس شورای انقلاب رئیس شورای شهر رئیس شورای فنی کمیساریای نیروگاههای برق و صنایع الکتریکی خلق شوروی رئیس شورای ملی فلسطین (پارلمان ساف) خالد فهوم رئیس صنایع «جی. ال. تی» رئیس طایفه کرد اردلان رئیس فعلی بنیاد رضا پهلوی رئیس مؤسسه پژوهش های اجتماعی رئیس مجلس رئیس مجلس سنا رئیس مجلس شریف امامی رئیس مستشاری نظامی تهران رئیس موقت هواپیمایی ایران رئیس هیئت اعزامی اسرائیلی رئیس هیئت اقتصاد ایران رئیس هیئت مدیره اتاق بازرگانی ایران و آمریکا رئیس وقت اطلاعات مرکزی آمریکا رئیس پلیس آبادان رئیس پلیس تهران رئیس پلیس قم رئیس پلیس ملی ایران رئیس پلیس نجف آباد رئیس پلیس کابل رئیس پلیس کرمان رئیس پیشین سیا رئیس ژاندارمری رئیس کائو رئیس کانون معلمین رئیس کل بانک مرکزی ایران رئیس کل سرویس های پزشکی ارتش رئیس کمیته اجرائی ساف یاسر عرفات (ابوعمار) رئیس کمیته بازاریابی نفتی وزارت امور خارجه رئیس کمیته بازاریابی وزارت نفت کویت شیخ علی جابرالعلی الصباح رئیس کمیته مشترک ضد تروریسم رائول دلایه رائول دلی سفیر فرانسه رابرت آردو انگلمان رابرت آندرسون رابرت ئی. هارت رابرت ئی. هارتسرگرد رابرت ا. مک کلور رابرت اس. برت رابرت استیکنی رابرت اسکات رابرت ال . جینگلز رابرت ال. تاون سند رابرت ال. جانسون رابرت ال. فونست رابرت الف. مارتین رابرت او. فریدمان رابرت اچ. روبی رابرت اچ. هارلان رابرت اچ. هارلان  رابرت بنرمن رابرت جی. کارل رابرت داول رابرت سی. لیایماتینن رابرت مارتین رابرت مانتل رابرت مانتل PL/SSP رابرت مورفی رابرت مونتل رابرت مک کی برنز رابرت می سیگ رابرت هارینگتون رابرت هافمن رابرت هایزر رابرت والاس رابرت وس. لوکنز رابرت پاول رابرت پرایور رابرت پی. تیسی رابرت کارل رابرت کرن رابرت کلیتون امس رابرت کندی رابرت. آر. اسکات دبیر دوم سفارت رابرت. آر. بوئی رابرت. ا. انگلمان رابرت. ا. مک کلور رابرت. ام. مک ویلیامز رابرت. سی. لا. کنسول یار اصفهان رابرت. لی.باری رابرت.م.کلین رابط اسرائیلی رابط انگلیسی رابطین ال رابطین ایرانی رابی رابی کرف رابین رابین آویوا رابیندرانات رابیندرانات تاگور رابینسون راتر فورد راترفورد راترفورد «ر» (اسم حقیقی او ورنون کاسین می باشد) راجر راجر ا. پرونچر راجر درایزدل راجر دیویس راجر سی . بروین راجر سی بروین راجر سی. بروین راجر واریان راجرز راجرسی راجرسی. بروین راد رایت رادیو آمریکا رادیو اسمر رادیو اصفهان رادیو افغانستان رادیو اورشلیم رادیو ایران رادیو بغداد رادیو بی.بی.سی رادیو بیروت رادیو بیزیم رادیو تلویزیون ایران رادیو تلویزیون بین المللی ایران رادیو تلویزیون ملی رادیو تلویزیون ملی ایران رادیو تلویزیون مهاباد رادیو تهران رادیو دمشق رادیو دولتی انقلاب ایران رادیو دولتی ایران رادیو دولتی سعودی رادیو دولتی عربستان سعودی رادیو رباط رادیو صدای آمریکا رادیو صدای آمریکاآژانس ارتباطات بین المللی انجمن ایران و آمریکا رادیو صدای انقلاب اسلامی ایران رادیو صدای ملی رادیو صدای ملی ایران رادیو عراق رادیو فارسی بی.بی.سی. رادیو فرانسه رادیو قاهره رادیو محلی شیراز رادیو مراکش رادیو مسکو رادیو ملی ایران رادیو مونتکارلو رادیو و تلویزیون آمریکا رادیو و تلویزیون ایران رادیو و تلویزیون ترکیه رادیو و تلویزیون دولتی رادیو و تلویزیون دولتی ایران رادیو و تلویزیون عراق رادیو و تلویزیون ملی ایران رادیو پکن رادیو پیک ایران رادیو کویت رادیوهای شوروی رادیوهای کمونیستی (NVI و پیک ایران) رادیوی افغانستان رادیوی تهران رادیوی روسی رادیوی صدای ملی ایران رادیوی مخفی روسی رادیوی ملی ایران رادیوی پیک ایران تحت کنترل حزب توده در بلغارستان رادیوی کویت رادیکال ها رادیکال های عرب رادیکال های کرد رازین راس ای. پیتزنیک راسخ راسل دیل لاتزنهایزر راسل گارن هاچ راسل. جی. هاچ راسپوتین راسک راسک . راسیاس راسیاس تورگمن راسیاس. راشد الراشد راشد بن سعید المکتوم (دوبی)  راشد عبدالله راشد عبداللّه وزیر امور خارجه امارات متحده عربی راشد عبداله علی النویمی (عجمان)  راشدالراشد معاون وزارت خارجه راشدالراشد معاون وزیر امور خارجه راشدعبدالله راشل راشینگ رافائل کلوویتز رافائیل رودریگرز رافی لازاری کاراپیتیانس رال فورس رالف ارل رالف اسکاونمن رالف باک رالف بولیس رالف شون من رام اللّه رام اللّه کریم خلف رام فیلیپز پرایس رامات گان رامبد رامج پور رامز بوثام (Ramsbotham) رامش سنگه وی رامش پور رامپل مایر رامکف ران اسمیت ران باگنولو ران دیویدسون ران وینینگهام ران کاون رانا رانگون رانگون (پایتخت برمه) راه آهن ایران راه آهن سراسری ایران راولینگ راونتری راویندا ناتان راک بازون راک ول راک ول مارتین اف. هرتز راک ول هارت راک ولمارتین اف. هرتز راکزیسون راکفلر راکول راکول. رای اسماتی (RAI SMATI) رایا رایان رایدر رایدلی رایزن رایزن موقت سیاسی استمپل راین هلونیبور راینو ربانی ربانی شیرازی ربای لونیگر ربیعی ربیعی(ژنرال نیروی هوایی) رتش مصر رجائی رجال پهلوی رحمان استاندار پاکستان غربی رحمان عبداللهی رحمت الله مقدم رحمت الله مقدم مراغه ای رحمت الله مقدم مراغه ای( رهبر نهضت رادیکال آزاد) رحمت اللّه اتابکی رحمت اللّه جزنی رحمت اللّه مراغه ای رحمت اللّه مراغه ای مقدم رحمت اللّه مقدم رحمت اللّه مقدم مراغه ای رحمت اللّه مقدم مراغه ای رئیس نهضت رادیکال رحمت اله مقدم مراغه ای رحمت روشنی مقدم رحمت مقدم مراغه ای رحیم رحیم الدین استاندار بلوچستان رحیم الدین خان رحیم زهتاب فرد رحیم زهتاب فرد ناشر اداره آذربایجان رحیم سفری رحیم سیف قاضی رحیم صفاری رحیم صفری رحیم عابدی رحیم عطایی رحیم علی خرم رحیم علی خرّم رحیم قاضی رحیم گمرک اوغلو سفیر ترکیه در ایران رحیمی ردژپ نوریویچ بردیف رراترفورد رزا کاهن رزقی رزم آرا رسانه های آمریکایی رسانه های انگلیسی رسانه های شوروی رسانه های عراق رسانه های عراقی رسانه های غربی رستاخیز رستم بختیار رستم پیراسته رسول اکرم (ص) رسول بختیار رسول رحیمی رسول مهربان رسول مولمان رسول پرویزی رسول کاظمیان رشاد شوا رشتی رشید رشید محمد ثابت رشیدی و علی رضایی رشیدیان ها رضا رضا امین رضا امینی رضا امینی مشاور روابط عمومی دفتر حفاظت منافع آمریکا رضا انصاری رضا انصاری بود رضا براهنی رضا جعفری رضا خازنی رضا خازنی آرشیتکت رضا خالقی راد رضا رادمنش رضا رزم آرا رضا سلیمی رضا شاه رضا شاه پهلوی رضا شایان رضا شایگان رضا شمس آبادی رضا شیخ بهائی رضا صدر رضا صدر (وزیر بازرگانی) رضا صدر وزیر بازرگانی رضا صدقیانی رضا صدوقی رضا صفار هرندی رضا عاملی رضا عاملی تهرانی رضا عظیمی رضا عظیمی حسینی رضا علومی رضا غفاریان رضا فلاح رضا قاسمی رضا قاسمی. رضا قره گوزلو رضا قطبی رضا قلی عرب رضا محمدی رضا مرزبان رضا معرفت رضا مقدم رضا مینی رضا ولیعهد 18 ساله رضا پهلوی رضا پیراچا رضا کریمیان رضا کورش علی رضاخان رضازاده شفق رضاشاه رضاشاه پهلوی رضاشاه کبیر رضاشایان (رهبر گروه سوسیالیست ایران) رضاقلی رضوانی رضوی رعنا رعنا ازهاری رفسنجانی رفعت الاسد رفعت مآمدی رفعت مامدی رفیع جاوید رمز اس. دی. تندرا/1 رمز اس. دی. اسلیپری رمز اس. دی. فورگیورمز اس. دی. فورگیو رمز اس. دی. کت / 1 رمز ال.ان. فال رمزی کلارک رمضانی رن لوس رندر رندن رنسام رنسام اس. هیگ رنسام. اس. هید رنسام. اس. هیگ رنسکله رنه رهاوم زیوی رهبانی رهبر رهبر «پاسداران آزادی» رهبر اتحاد مسلمانان جنگجو در افغانستان رهبر انجمن تعلیمات اسلامی رهبر انقلاب رهبر انقلاب آیت اللّه خمینی رهبر انقلاب اسلامی ایران رهبر انقلاب امام خمینی رهبر انقلاب ایران رهبر ایل کاشفی رهبر جبهه خلق آزادیبخش فلسطین جورج حبش رهبر جبهه دفاع از قانون اساسی رهبر جبهه ملی رهبر جبهه ملی ایران رهبر جبهه ملی بختیار رهبر حزب اتحاد برای آزادی رهبر حزب خلق پاکستان جی. ام. جاتویی رهبر حزب رستگاری ملی رهبر حزب سوسیالیست رهبر حزب عدالت دمیرل رهبر حزب پان ایران رهبر حزب کارگر رهبر زردشتیان رهبر ساف رهبر سوسیالیست رهبر شیعه لبنانی رهبر شیعیان لبنان رهبر شیعیان هند رهبر عالی رهبر قشقایی رهبر مجاهدین رهبر مخالفین مذهبی رهبر ملی و مذهبی ایران رهبر پاسداران آزادی رهبر پیشین حزب اتحاد ملی رهبر کودتای 1953 رهبران آلمان رهبران ارتشی رهبران افغانستان رهبران افغانی رهبران ایلیاتی رهبران بعثی عراق رهبران بغداد و شوروی رهبران تهرانی رهبران جبهه ملی رهبران حزب دموکرات رهبران روحانی رهبران روسیه رهبران سعودی رهبران سیاسی رهبران سیاهپوست و هیستاروت رهبران شوروی رهبران قشقایی رهبران مارکسیستی رهبران مخالف رهبران مذهبی رهبران مذهبی ایران رهبران مذهبی شیعه رهبران مذهبی قم رهبران مذهبی لیبرال رهبران مذهبی میانه رو رهبران مسلمان رهبران ملی کویت رهبران مهم مسیحی رهبران ناسیونالیست کردها رهبران نهضت آزادی ایران رهبران کارگری کویت رهبران کردها رهبران کرملین رهبران کویت رهبری (طرفدار خمینی) رهبری انقلاب رهبری سیاسی ایران رهبری ملت ایران رهبری کویت رهنما روانه اسکندری روبرت ال. دوئول روبرت اچ. هارلان روبرت دی روبرت شانون روبرت فلین روبسپیر روبسپیران فیلاتوف روت روتردام گروپ ویتول روح الله الموسوی الخمینی روح اللّه الموسوی الخمینی روح اللّه خمینی روح اللّه موسوی خمینی روح اله رمضانی روح اله یوسفیان روحاله رمضانی روحانی روحانیان قم روحانیون روحانیون ایران روحانیون شیعه روحانیون شیعی روحانیون قم روحانیون محافظه کار بنیادگرا روحانیون مرتجع روحانیون مسلمان روحانیون و بازاری های مسلمان رودریگز رودزیا رودزیایی ها رودلف بنی فیس رودما روزا روزا میخایلونا روزالیند روزن روزنامه 25 مرداد کریستین ساینس مانیتور روزنامه «آزادی خواه و روشنفکر» ایران روزنامه «تهران تایمز» روزنامه «نیویورک تایمز» روزنامه آتش روزنامه آیریش تایمز روزنامه آیندگان روزنامه ارتش ایران روزنامه اردنی الدستور روزنامه اردنی الرأی روزنامه ارگان روزنامه استانی «زبان ملت» روزنامه استرالیایی روزنامه اطلاعات روزنامه الانباء روزنامه الاهرام روزنامه الثوره روزنامه الجزیره روزنامه القبس روزنامه الوطن روزنامه انقلاب اسلامی روزنامه انگلیسی زبان تهران تایمز روزنامه اولوس روزنامه ایتالیک روزنامه ایزوستیا روزنامه باختر روزنامه بامداد روزنامه بقائی روزنامه بیروتی النهار روزنامه تاس روزنامه تایم تهران روزنامه تایمز ایران روزنامه تایمز بلوچستان روزنامه تایمز پاکستان روزنامه تایمز کویت روزنامه تهران تایمز روزنامه تهران جورنال روزنامه تهران ژورنال روزنامه جمهوری اسلامی روزنامه حزب بعث روزنامه حزب توده روزنامه حزب رستاخیز روزنامه خلق روزنامه دولتی تایمز پاکستان روزنامه دولتی پاکستان تایمز روزنامه دولتی کیهان روزنامه دیلی تلگراف روزنامه رستاخیز روزنامه رسمی دولت ایران (روزنامه شاهنشاهی) روزنامه سعودی الریاض روزنامه سلمان روزنامه شاهد روزنامه شهاب روزنامه صبح روزنامه عربی زبان الاخی روزنامه فارسی زبان آیندگان روزنامه فارسی زبان اطلاعات روزنامه فارسی زبان بامداد روزنامه فارسی زبان کیهان روزنامه فرانسوی زبان دو تهران (DE TEHERAN) روزنامه فیگارو روزنامه لبنانی السفیر روزنامه لس آنجلس تایمز روزنامه لوموند روزنامه لیبرال آیندگان روزنامه مرد امروز روزنامه مردم روزنامه مردم ارگان حزب توده روزنامه مسلمان روزنامه مصری الاهرام روزنامه معاریو روزنامه ملیت روزنامه منا روزنامه مهرگان روزنامه نگار روزنامه نگار آمریکایی روزنامه نگاران روزنامه نگاران ایران روزنامه نگاران ایرانی روزنامه نگاران روسی روزنامه نگاران غیر عربی روزنامه نیویورک تایمز روزنامه ها روزنامه های انگلیسی روزنامه های ایرانی روزنامه های تهران روزنامه های صهیونیستی روزنامه های لبنانی روزنامه های لوموند و لوفیگارو روزنامه های مذهبی مصری روزنامه های پراودا و ایزوستیا روزنامه های کویت روزنامه های کیهان روزنامه هرالد تریبیون روزنامه واشنگتن پست روزنامه پاریسی «فیگارو» روزنامه پاکستان تایمز روزنامه پراودا روزنامه پیغام امروز روزنامه پیغام کیهان روزنامه چپگرای آیندگان روزنامه چپی دریا روزنامه کابل تایمز روزنامه کردستان روزنامه کریستین ساینس مانیتور روزنامه کویتی روزنامه کویتی «النباء» روزنامه کویتی الوطن روزنامه کیهان روزنامه کیهان اینترنشنال روزنامه کیهان و اطلاعات روزنامه گازت روزنامه گورکی کومین و سوتسکایا دیوروسیا روزنامه یدیوت آهارونوت روزنامه یومیه ایرانی رستاخیز روزولت روس ها روس های پطروگراد روستا روستائیان ایرانی روستاییان روسیه روستیسلاو پی روسها روسیه روس‌ها روش روشن روشنفکران روشنفکران ایرانی روشنفکران لیبرال ایران روضاتی روغنی رولوف بنی روم پترول رومانف رومانچوک رومانی ها رون بلیس رونالد آر. دیویس        رونالد آی. نیومان رونالد ام. فیلیپس رونالد ام. فیلیپس  رونالد بلیس رونالد دی لورتون رونالد ریگان رونالد ک. بلیس رونالد کلی رونالد. آر. دیویس رونالد. ام. فیلیپس رونالد. ک. بلیس روچستر نیویورک روگف روی ام. ملبورن روی. ا. هاریس روی. م. ملبورن رویال داچ رویال داچ شل رویال داچ شل هلندی انگلیسی رویتر رویتر لندن رویترز رویس ريتيون رژیم «خلقی» رژیم اتیوپی رژیم اسد رژیم اسرائیل رژیم اسلامی تهران رژیم اشغالگر فلسطین رژیم افغان رژیم انقلابی ایران رژیم بحرین رژیم بعث رژیم بعث عراق رژیم بعثی رژیم بعثی عراق رژیم بغداد رژیم تره کی رژیم ترکی رژیم تندرو عربی بغداد رژیم تهران رژیم تیو رژیم جنایتکار شاه رژیم حزب خلق رژیم حفیظ اللّه امین رژیم خلقی رژیم خلیفه رژیم خمینی رژیم رضا خان رژیم سابق رژیم سلطنتی رژیم سلطنتی عراق رژیم شاه رژیم شاهنشاهی رژیم عارف رژیم عدن رژیم عراق رژیم غیر مردمی مویوتو رژیم قاجار رژیم قذافی رژیم مصدق رژیم منگیستو رژیم نژاد پرست صهیونیست و اشغالگر قدس رژیم های خلیج فارس رژیم پهلوی رژیم کابل رژیم کمونیستی کابل رژیم یونان رژیمهای انقلابی عرب مسلمان رژیمهای انقلابی عرب مسلمان. رکس هپتون رکس. ا. بیکر رکن 2 از ستاد مشترک ارتش رکن 2 نیروهای مسلح ایران رکن الدین قاجار رگینا کوزیمیروفنا تارلتزکایا ری ویکرز ریاباوالوف ریابوفالوف ریاحی ریاحی وزیر دفاع ملی ریاست رئیس جمهور ضیاءالحق ریاست فدراسیون دانشجویان فلسطینی ریاست ویلیامز ریاض ال اکبری ریاض پیراچه ریاضی ریان ریبیکوف ریتون هاوک ریتیون ریتیون و لاکهید ریجوف ریجیز. جی. راگان ریدلی ریدینگ اندبیتس ریدیک ریرینگ اندبیتز Reading and Bates ریفائی سفیر اردن در لندن ریمون اده رینهارت ریچارد ریچارد آوری ریچارد آیکر ریچارد اچ. ملتون ریچارد اچ. کرتیس ریچارد ایتنگ هاوزن ریچارد باش با رئیس کنسرسیوم جان اورنج ریچارد بش ریچارد تی آرندت ریچارد فالک ریچارد فاو ریچارد فیشر ریچارد م. هلمز ریچارد نیکسون ریچارد هلمز ریچارد هلمز سفیر آمریکا ریچارد کات ریچارد کاتم ریچارد کاتم (استاد دانشگاه پیتسبورگ) ریچارد کاتم امیرانتظام ریچارد کوئین ریچارد کوپر ریچارد. اس. هاولی ریچاردسون ریک تامس ریک شرمن ریگان ریگتر ریگی رییس شرکت ملی نفت ز زئیر زائران ایرانی زابلو دوویتز زابلوکی زاد زارت امور خارج ه واشنگتن دی سی زارت دفاع زارّه زارّه (Zarreh) زاسیموف زامردنویو دموکراتیو زاهدی زاهدی (سفیر ایران در آمریکا) زاهدی سفیرکبیر زاهدی. زاپاتا اکسپلوریشن زاپروچنی میر زایتسف زاید زاید بن سلطان آل نهیان (ابوظبی) زرتشتیان زردشت حاجو زردشتی زردشتی ها زردشتیان زرنگار زرگرزاده زریت زمینی زن های افغانی زنان زنان آمریکایی زنان اروپایی زنان ایتالیایی زنان ایران زنان ایرانی زنان روسپی زنان روسی زنجانی زند زندانی سیاسی زندانیان اتریشی و استرالیایی زندانیان سیاسی زندانیان فلسطینی زندانیان نهضت آزادی ایران زنگنه زهتاب فرد زهتاب فردنیری زهرا بیات زهرا مهناز زهرا مهیاری زهرایی زهیر محسن زواوی زوبکوف زوتف زور هیلون زوزارت دفاع زولتان سزفیلی زولون ماهر زوی دوریل زوی دینیتیسن زکریا محی الدین زکی یمانی زی زی. آر واهو زی. آر. واهو زی. آر.واهو زیاد باره زیاد باره رئیس جمهور سومالی زیادباره زیبا کلام زید زید محمد احمد تریف زیرک زاده زیرینسکی زیشک زیم (ZIM ) زین العابدین رهنما زینایدا پترونا زینب جان زینت نیلچی زینونف زینوویف زیو الون نماینده موساد زیوالون س س اترنس س. الف. ی. اوبراین س. تیلور س. د. آهسته رو س. د. بهانه س. د. بهانه ۱ س. د. جانوس (مامور ساواک) س. د. صدای پا س. دبلیو. راک ول س. دی. اسلیپری س. دی. ترامپ س. دی. جولپ س. دی. روف س. دی. پپر س. رحیم فرید س. رحیمی فرید س. غیاث الدین احمد س.ا.پاشا س.د.لور سؤئیفت سائودرسی سابنا ساترث ویت ساترلند ساختمان IGAT ساختمان های سامی (یا سمیعی) سادات سادچیکف سادچیکوف سارا نی لوی ساراکف سارشل جاف سازانوف سازمان سازمان DOD سازمان HERO سازمان RCD سازمان ROOTES سازمان «سیا» سازمان «فینیش زابلودوویتز» سازمان «نیروی دریایی ملی اسلامی ایران» سازمان «نیزه سه سر» سازمان آب تهران سازمان آب و برق خوزستان سازمان آزادی بخش فلسطین سازمان آزادی بخش فلسطین سازمان آزادی بخش فلسطین (PLO) سازمان آزادی بخش فلسطینRCD سازمان آزادیبخش سازمان آزادیبخش فلسطین سازمان آزادیبخش فلسطین (PLO) سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) سازمان آموزشی علمی و فرهنگی سازمان ملل (یونسکو) سازمان اتحادیه آفریقایی سازمان ارتباط بین الملل آمریکا سازمان ارتباط بین المللی سازمان ارتباطات بین المللی سازمان ارتباطات بین المللی آمریکا سازمان ارتباطات بین المللی ایالات متحده سازمان ارتباطات و C.E.O آی بکس سازمان ارتش ایران سازمان اسلامی مجاهدین خلق سازمان اسکان یهودیان سازمان اصناف سازمان اطلاعات سازمان اطلاعات آمریکا سازمان اطلاعات آمریکا (USIS) سازمان اطلاعات افغانستان سازمان اطلاعات ایالات متحده سازمان اطلاعات ایالات متحده (USIS) سازمان اطلاعات دفاع سازمان اطلاعات دفاعی سازمان اطلاعات دفاعی ایالات متحده آمریکا سازمان اطلاعات دفاعی در واشنگتن سازمان اطلاعات دفاعی واشنگتن سازمان اطلاعات عراق سازمان اطلاعات مرکزی (CIA) سازمان اطلاعات مرکزی (سیا) سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا(سیا) سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده آمریکا سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده آمریکا (سیا) سازمان اطلاعات و امنیت ایران (ساواک) سازمان اطلاعات و امنیت ملی ایران (ساواک) سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) سازمان اطلاعات و امنیت کشور ایران (ساواک) سازمان اطلاعات وزارت دفاع DIA سازمان اطلاعات کشور ایران سازمان اطلاعاتی انگلستان سازمان اطلاعاتی دانمارک سازمان اطلاعاتی دفاع سازمان اطلاعاتی سوریه سازمان اطلاعاتی شوروی (کا.گ.ب) سازمان امل صدر سازمان امنیت ایران سازمان امنیت داخلی سازمان امنیت ملی سازمان امنیت و اطلاعات ملی (ساواک) سازمان امنیت و اطلاعات ملی ایران (ساواک) سازمان امنیت و اطلاعات کشور (ساواک) سازمان امنیتی آمریکا سازمان امنیتی عراق سازمان انرژی اتمی سازمان انرژی اتمی ایران سازمان انرژی اتمی بین المللی سازمان انقلابی حزب توده سازمان اوقاف سازمان اوپک سازمان بازرسی شاهنشاهی سازمان برنامه ایران سازمان برنامه و بودجه سازمان برنامه و بودجه دولت ایران سازمان بهداشت جهانی سازمان بهداشت جهانی (WHO) سازمان بهداشت جهانی WPIO سازمان بیمه OPIC سازمان بین المللی ارتباطات تهران سازمان بین المللی ارتباطات ماهواره ای سازمان بین المللی ارتباطات واشنگتن سازمان بین المللی انرژی سازمان بین المللی انرژی اتمی سازمان بین المللی کار سازمان بین المللی کار (ILO) سازمان بین المللی کار گروه تحقیق بین الملل سرب و زینک سازمان بین المللی کارگر سازمان تأمین اجتماعی ایران سازمان تحقیقات استاندارد بین المللی ITC سازمان تربیت بدنی ایران سازمان تروریستی اسپانیایی مائوئیستی سازمان تروریستی فرقان سازمان توده سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل (UNIDO) سازمان توسعه مصری خلیج سازمان توسعه و همکاری اقتصادی سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) سازمان جاسوسی انگلیس سازمان جاسوسی سیا سازمان جبهه توده سازمان جلال طالبانی سازمان جهانگردی ملی ایران سازمان جهانی برادری سازمان جهانی بهداشت سازمان جهانی هواشناسی سازمان جهانی کار (ILO) سازمان جوانان سازمان جوانان حزب توده سازمان جوانان حزب کمونیست توده سازمان جوانان مردم افغانستان سازمان حج سازمان حزب کمونیست سازمان حقوق بشر سازمان حمل و نقل هوایی سازمان خبر رادیوهای بیگانه سازمان خبری در لندن سازمان خبری رادیوهای بیگانه سازمان خلق عرب سازمان خلق عرب خوزستان سازمان خلیج [فارس] سازمان خمینی سازمان خواروبار و کشاورزی سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد سازمان دانش آموزان دبیرستان های تهران سازمان دانشجویان ایرانی سازمان دانشجویان دانشگاه تهران سازمان دفاعی (DO ) نیروی مقاومت (هاگانا) Haganah سازمان رادیو و تلویزیون ایران سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران (NIRT) سازمان زنان ایرانی سازمان زنان جبهه ملی سازمان زیرزمینی حزب توده سازمان زیرزمینی یهودی) سازمان سنتو سازمان سپتامبر سیاه سازمان سیا سازمان سیاسی اعراب مسلمان سازمان سیای آمریکا سازمان شیعی امل سازمان صنعتی عرب سازمان ضدکمونیستی اسلامی سازمان عشریوار سازمان عفو بین المللی سازمان عمران نفتی رومانی سازمان فاشیستی «سومکا» سازمان فتح سازمان فتح دانشجویان رادیکال ترکیه سازمان فداییان سازمان فداییان اسلام سازمان فداییان خلق سازمان فداییان خلق ایران سازمان فراماسونری ایران سازمان فرهنگی آشوری های ایران سازمان فرهنگی ارمنی های ایران سازمان فرهنگی کردهای ایران سازمان مارکسیست لنینیست سازمان مارکسیستی سازمان مارکسیستی فدائیان خلق سازمان مارکسیستی فداییان خلق سازمان مارکسیستی چریک های فدایی خلق سازمان مبارزه با مواد مخدر سازمان مجاهدین سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی سازمان مجاهدین خلق سازمان مجاهدین خلق اسلامی سازمان مجاهدین خلق به دستگیری حمید شیبانی سازمان مخابرات سوریه سازمان مخفی رومانی سازمان مرکزی اطلاعات ( سیا) سازمان مرکزی اطلاعات (CIA) سازمان مرکزی اطلاعات (سیا) سازمان مساعدت های آمریکا سازمان مساعدت های امنیتی دفاعی سازمان مشاوره دریایی بین دولتین سازمان مطالعات جوی جهانی سازمان ملل سازمان ملل (UNHRE) سازمان ملل (WHO) سازمان ملل متحد سازمان ملل متحده سازمان ملی اطلاعات ناتو سازمان ملی افغانستان سازمان مهاجرت یهودیان سازمان مواد غذایی و کشاورزی سازمان ناتو سازمان نیروی دریایی ایران سازمان های «خلقی» سازمان های آسیائی سازمان های آمریکایی سازمان های اطلاعات نظامی اسرائیل سازمان های اطلاعاتی [SCOUTING] سازمان های اطلاعاتی آمریکایی سازمان های اطلاعاتی اسرائیل سازمان های دولتی ایران سازمان های سیا (CIA) سازمان های سیاسی سازمان های مارکسیستی سازمان های مجاهدین و فداییان سازمان های نظامی آمریکایی سازمان های کمونیستی سازمان همکاری اقتصادی و توسعه سازمان همکاری عمران منطقه ای سازمان همکاری های بین المللی سازمان همکاری و عمران منطقه ای سازمان هواشناسی جهانی سازمان هوانوردی غیرنظامی بین المللی سازمان هوانوردی فدرال (آمریکا) سازمان هواپیمای عربی سازمان هواپیمایی بین المللی مدنی سازمان وحدت آفریقا سازمان وحدت آفریقا (OAU) سازمان وحدت آفریقا. سازمان پایتخت های اسلامی سازمان پزشکان سازمان پیشرفت صنایع و نوسازی ( IDRO) سازمان پیمان آتلانتیک شمالی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) سازمان پیمان مرکزی (سنتو) سازمان چریک های فدایی خلق سازمان چریک های فداییان خلق سازمان چریک های مجاهدین خلق سازمان چریکی رزمندگان راه قانون اساسی سازمان چریکی مجاهدین خلق سازمان ک.گ.ب سازمان کا. گ. ب. سازمان کار بین المللی سازمان کارگران ایرانی سازمان کشاورزان ایران سازمان کشورهای صادرکننده نفت سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت سازمان کنفرانس اسلامی سازمان یهودیان سازمانها و تجارتخانه‌ها و دفاتر سازمانهای امنیتی آمریکا ساسان اردلان ساسانیان ساسلو ساشا ساعد ساعد وزیری ساف سافرونچک ساقطلیان سالار جاف سالارجاف سالارجاف» سالامن سالتزمن سالزبورگر سالم [اللوزي] سالم الصباح السالم الصباح سالم ربیع علی سالم فراهانی سالوادور آلنده رئیس جمهوری شیلی سالوسی سالوم سالچنکف سام سام آدامز سام سنجابی سام.جی.اروین سامانلاویوا (Samanalawewa) سامانیان ساموئل اچ. پیکر فرمانده نیروها در خاورمیانه ساموئل بنیادی ساموئل زوتوف ساموئل فلاتوشارون سامورا ماشل سامی منصور سان لوئیز سانتافه ساندرا مندیک ساندرز ساندرز سیا ساندرز معاون امنیتی شورای امنیت ملی ساندرز معاون وزیر خارجه در امور خاور نزدیک ساندنیست ها سانلی سانلی ترپوزکوغلو سانلی توپوز اوغلو متخصص نفتی وزارت امور خارجه ساواخ ساواما ساواک ساواک (SAVAK) ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت کشور) ساواک (سازمان امنیت و اطلاعات کشور) ساواک به نام های بهمن نادری پور (تهرانی) ساواک. ساواکی ساواکی ها ساواکیها ساولچنکف ساولچنکوف ساوونارولا ساوچنکو ساکالف ساگی ساگینیان سای جمز ازبت سایت های تکزمن سایروس ونس سایزر سایمون سبقت اللّه مجددی ستاد IFAD ستاد SRF (سیا) ستاد «2 ستاد آمریکا در ناتو ستاد اطلاعات ارتش ستاد بزرگ ارتشتاران ستاد تیپ دژبان تهران ستاد تیپ شانزدهم «کازرون» ستاد تیپ شانزدهم کازرون ستاد سیا ستاد لشکر ارومیه (رضاییه) ستاد مرکزی ستاد مرکزی سیا ستاد مشترک ارتش آزادی بخش خلق ستاد مشترک بزرگ ارتشتاران ستاد مشترک دولت موقت ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران ستاد نظامی اسرائیل ستاد نیروهای مسلح ستاد نیروهای مسلح ملی اسلامی ایران ستاد نیروی دریایی ایران ستاد نیروی زمینی آمریکا ستاد نیروی زمینی ایران ستاد نیروی هوایی ایران ستاد چریک های ایران ستاد کل نیروهای مسلح ایران ستاره فرمانفرمائیان ستاره قوام ستوارت دبلیو . راک ول ستوان الله وردی یعقوبی ستوان جاعل ستوان حافظ سرنوشت ستوان حسن شکری ستوان حسین قلم کاری ستوان حسین مختاری اردکانی ستوان دوم ارتش ابوالفضل ستوان دوم حسین شاه کمان ستوان دوم سیدناصر موسوی ستوان سوم علی خداداد کادیه ستوان صفازاده ستوان غلامی ستوان قاسم مددی ستوان لاری نیلی ستوان محمد تاخی نجفی ستوان منوچهر وثوقی ستوان وارن اسمیت ستوان کمال خاکسار(افسر مرکز زرهی) ستوان یار محمود معمار ستوان یدالله متقی زاده ستوان یکم بهادر بهادری ستیزفای ایگور ستین وزیر کشور ترکیه سجاد سجودی سجادی سحابی سحابی(وزیر مشاور در طرحهای انقلابی) سخنگوی دولت سخنگوی دولت کویت سخنگوی دولت کویت و وزیر مشاور در امور کابینه سخنگوی ساف محمد اللبادی سخنگوی وزارت امور خارجه (آمریکا) سخنگوی وزارت امور خارجه ابراهیم مکلا سخنگوی کابینه دولت کویت سخنگویان جبهه ملی سد ارس سداللّه علم سدکو سر دیوید استیل سر ریدر بولارد سر ویلیام هالکرو سرآنتونی پارسونز سرافتین السی سران نیروهای مسلح سرباز احمد صمدی کلاشینی سرباز علیرضا محمدی نودشتی سرباز مصطفی صدری سربازان سربازان آمریکایی سربازان اسرائیلی سربازان افغانی سربازان انگلیسی و شوروی سربازان ایرلندی سربازان رزمی شوروی سربازان روسی سربازان شورشی ایرانی سربازان شوروی سربازان عراقی سربازان عربستان سعودی سربازان فدائی خمینی سربازان فراری آمریکایی سربازان مسلمان ارتش عادی لبنان سربازان مشهدی سربازان مصری سربازان هوابرد سربازان پاکستانی و ایرانی سربازها سرتیپ «اکبر غفاریان» سرتیپ «علی اکبر یزدجردی» سرتیپ «لاک» سرتیپ «هیوز ال. اش» سرتیپ آذر سرتیپ آذری سرتیپ آشاری سرتیپ آی سیگف سرتیپ ابوالفضل تقوی سرتیپ اسدالله آهنی کمانگر سرتیپ اسدالله امیر معز سرتیپ اصغر ایمایان [ایمانیان] سرتیپ العطیه سرتیپ امامی سرتیپ امیر رحیمی سرتیپ امیررحیمی سرتیپ اویسی سرتیپ اکیمشیف سرتیپ ایزدی سرتیپ ایمانیان سرتیپ تات سرتیپ تای سرتیپ جاوید آشوری سرتیپ جمشید فتحی مقدم سرتیپ حسن علوی کیا سرتیپ حمید آشتیانی سرتیپ حمید شعبان التکریتی سرتیپ حکیمیان سرتیپ خلیل بخشی آذر سرتیپ دادگر سرتیپ دانشور سرتیپ رضا زندی پور سرتیپ رضا پرورش سرتیپ ریاحی (وزیر دفاع ملی ایران) سرتیپ زلالی سرتیپ سالم سرتیپ سعد سایل (ابوولید) سرتیپ سمیعی سرتیپ شاکر سرتیپ شرجان مزدوریار سرتیپ صفری سرتیپ عبدالحسین سعادتمند سرتیپ عزیزالله نوری سرتیپ عطاءالله کیانی سرتیپ علی اکبر یزدجردی سرتیپ غلامرضا ایرج امینی افشار سرتیپ فضل الله ناظمی سرتیپ فلاحی سرتیپ قادری سرتیپ قربانزاده سرتیپ لئوای سرتیپ محمد العتییه سرتیپ محمد العطیه سرتیپ محمد ولی قرنی سرتیپ محمدالعطیه سرتیپ محمدحسین شاکر سرتیپ مرتضی شیرانی سرتیپ ملک سرتیپ ملک خسروی سرتیپ منوچهر وجدی سرتیپ میان محمد افضل سرتیپ نادری سرتیپ نورالدین مستحدی (MastAhedi) سرتیپ نورالدین مستهدی سرتیپ هوشمند سرتیپ والتر دی. درون(WALTER D. DRUEN) سرتیپ وجدی سرتیپ ولی الله فلاحی سرتیپ ولی اللّه فلاحی سرتیپ پرورش سرتیپ پرویز گوهری سرتیپ پور سرتیپ کمال صفری سرتیپ کمالی سرتیپ کمانگر سرجنت شریور سرجنیگ ویو سرجوخه اندرسن سرجوخه اَوری سرجوخه لوجکوک سرجوخه محمدرضا ربانی سرجوخه موتن سرخ پوست ها سردار اعلا محمد عمر سردار جاف سردار داود سردار داوودخان سردار سپه (رضا شاه معدوم) سردار فاخر حکمت سردار فخر حکمت سردار محتشم سردار ولی سردارجاف (برادر سالارجاف) سردبیر Atlanta Constitution سردبیر «شاهد» سردبیر آیندگان سردبیر الااهرام سردبیر امید ایران سردبیر داور سردبیر ریدرز دایجست سردبیر نشریات اکو سردبیر کیهان سردبیران روزنامه های کویت سرطاوی سرلشکر «ادوارد جی مگار» سرلشکر «هاروی آ. جبلنسکی» سرلشکر آجودانی سرلشکر اتکینسون سرلشکر برت سرلشکر تقی ریاحی سرلشکر تیمور بختیار سرلشکر تیمور بختیار. سرلشکر جبلنسکی سرلشکر حسن پاکروان سرلشکر خالقی سرلشکر دیلارد سرلشکر رزم آرا سرلشکر رزمی سرلشکر صادق امیر عزیزی سرلشکر ضرغام سرلشکر علوی مقدم سرلشکر فرازیان سرلشکر فردوست سرلشکر فیلیپ سی. گست سرلشکر قرنی سرلشکر مارشال مک کابی سرلشکر محمد رحیمی سرلشکر معتضد سرلشکر مک کابی سرلشکر ناجی سرلشکر نفیسی سرلشکر نکوزاد سرلشکر همایونی سرلشکر ولی اللّه قره نی سرلشکر ولی انصاری سرلشکر ولی فلاحی سرلشکر پاکروان سرلشکر کلارک سرلشکر کنت پی. مایلز سرلشکر کیا سرلشکر گاست سرلشگر (بازنشسته) تقی ریاحی سرلشگر (بازنشسته) مصطفی اختراعی سرلشگر آتکینسن سرلشگر آذربرزین سرلشگر ابراهیم اسپهرام سرلشگر احمد بیدآبادی سرلشگر احمد شیرین سخن سرلشگر احمدعلی محققی سرلشگر اسفندیاری سرلشگر اصغر ایمانیان سرلشگر امامیان[ایمانیان] سرلشگر امیر بهمن باقری سرلشگر اکبر غفاری تهرانی سرلشگر بازنشسته امیرحسین عطاپور سرلشگر باقری سرلشگر بهروز سرلشگر تقی ریاحی سرلشگر جهانبانی سرلشگر حسن فرجادی سرلشگر حسن پاکروان سرلشگر خسروداد سرلشگر ریاحی سرلشگر شاکر سرلشگر شفیعی سرلشگر صیادیان سرلشگر عبدالجواد نبأیی سرلشگر عبدالله خواجه نوری سرلشگر عزت الله محرری سرلشگر علی اشرف ساعدی سرلشگر علی اشرف سعیدی سرلشگر علی اصغر نقدی سرلشگر غلامحسین شمس تبریزی سرلشگر فتح اللّه مین باشیان سرلشگر فربد سرلشگر فربُد سرلشگر فلاحی سرلشگر فیلیپ سی. گاست سرلشگر فیلیپ گاست سرلشگر قره باغی سرلشگر قره نی سرلشگر محمد تقی مجیدی سرلشگر محمد جواد مولوی طالقانی سرلشگر محمدمهدی روحانی مقدم سرلشگر مصطفی سرمد سرلشگر ناصر فربد سرلشگر ناصر فربُد سرلشگر نصیری سرلشگر نکوزاد سرلشگر همایونی سرلشگر وانگ سرلشگر ولی فلاحی سرلشگر پالیزبان سرلشگر پاکروان سرلشگر کامیابی پور سرلشگر گاست سرلشگر گوهری سرمایه داران سرمایه داران اروپایی و آمریکایی سرمایه گذاران آمریکایی سرمایه گذاران خصوصی سرمایه گذاری و اوراق بهادار) سرمدی سرهنگ «سالم الغزالی» سرهنگ «عزت الله ممتاز» سرهنگ «منصور زمانی» سرهنگ «ویلیام د. کونس» سرهنگ «پرستون ب. کندی» سرهنگ ابراهیم الحمدی سرهنگ ابوتراب برومند سرهنگ احمد رستم خانی سرهنگ احمد سروری سرهنگ ارتش شوروی سرهنگ استیگ ونرستروم (Stig Wennerstroem) سرهنگ اسدالله ایمانی سرهنگ اسمیت سرهنگ اسکات سرهنگ اسکندر عمادی سرهنگ اسکندرزاده سرهنگ افراسیابی سرهنگ افرهی سرهنگ افشارطوس سرهنگ ال. جی. هالند سرهنگ ال.جی.هالند سرهنگ الان تهیلا سرهنگ المعتصم حمود ناصر آل [بو] سعید سرهنگ الکساندر ایوانویچ رودیونف سرهنگ امیرهوشنگ حاضر سرهنگ انصاری سرهنگ اَلْکی سرهنگ ایران نژاد از وزارت دفاع ملی سرهنگ ایرانی سرهنگ بارلو سرهنگ بهادر افراسیابی سرهنگ بهرام صالحی سرهنگ بهشتی سرهنگ بووی (Bovee) سرهنگ بیژن سرهنگ ترنر سرهنگ توکلی سرهنگ تی.ئی.شافر سرهنگ تی.ای. شافر سرهنگ تی.ای.شافر سرهنگ ج. کامکار سرهنگ جان سی. راجرز سرهنگ جذبی سرهنگ جلالی سرهنگ جلیل پور طوسی سرهنگ جهانگیر کامکار سرهنگ جواد مخفی سرهنگ ح (ه) برنجیان سرهنگ حاتمی سرهنگ حداد سرهنگ حردان التکریتی سرهنگ حسین فردوس ماکان سرهنگ حسینی سرهنگ حمزه لو سرهنگ خاتمی سرهنگ خاکزاده سرهنگ خسرویانی ٬ ریاست سابق پلیس مهرآباد سرهنگ خلبان بهزاد معزی سرهنگ خوشخو ٬ معاونت سابق اداره اقامت اتباع بیگانگان سرهنگ دارابی سرهنگ دان سی وینر سرهنگ دان مدیک سرهنگ دانیل موسی سرهنگ داوبنیا (لئونید) سرهنگ داگلاس ورثینگ سرهنگ دولین سرهنگ دوم «ب. ام. یورک» سرهنگ دوم «علی ها» سرهنگ دوم آرکدی نویکوف سرهنگ دوم استول سرهنگ دوم استوکلن سرهنگ دوم اسمیت سرهنگ دوم ایوجین جانسکو سرهنگ دوم بی. وینسون سرهنگ دوم توفیقی سرهنگ دوم توماس اچ. گان سرهنگ دوم توماس کویپرز سرهنگ دوم جیمز والینگ سرهنگ دوم داوودی سرهنگ دوم دوگلاس هالدین سرهنگ دوم دی. دبلیو. سرهنگ دوم ریشتر سرهنگ دوم رینکر سرهنگ دوم سیمون نیکا نورویچ سوکولف سرهنگ دوم فرانک ام هویی سرهنگ دوم لئونید داوبنیا سرهنگ دوم لئونید واسیلیوویچ داوبنیا سرهنگ دوم ماشاءالله افتخارمنش سرهنگ دوم محمد اسلام وطنجار سرهنگ دوم محمد یعقوب سرهنگ دوم محمدباقر لطیفی مقدم سرهنگ دوم معزی سرهنگ دوم مقدم سرهنگ دوم مک ویلیامز سرهنگ دوم هادی گلستانی سرهنگ دوم پال دویر سرهنگ دوم پل دوآیر سرهنگ دوم چارلز فیلیپس سرهنگ دوم ژنوسکو سرهنگ دوم گریوز سرهنگ دوم یوگینوویچ رونگ سرهنگ دین شانشه سرهنگ دیویس سرهنگ راستین سرهنگ رحمانی سرهنگ رضا معتمدی سرهنگ رضا نبی پور سرهنگ رضا کُنزی سرهنگ رضوی سرهنگ رونالد آر. دیویس سرهنگ زاهدی سرهنگ زرین کلک سرهنگ سعدی نام سرهنگ سلیم سرپرست امور سیاسی دو جانبه وزارت امور خارجه سرهنگ سلیم غزالی سرهنگ سوروبی« سهرابی » سرهنگ سولخانیان سرهنگ سپری سرهنگ سی. ال. مارتین سرهنگ سی. ام. پوستون سرهنگ سید عزیزالله امیررحیمی سرهنگ سیدابوالقاسم محمدحسینی سرهنگ سیدمجتبی طاهرزاده سرهنگ سیف اله برومند سرهنگ سیمورلوین سرهنگ شافر سرهنگ شاملو سرهنگ شاهسار سرهنگ شفر سرهنگ شهناز سرهنگ شیفر سرهنگ شیفر به اداره جاسوسی دفاعی سرهنگ صادقی سرهنگ صدیقی سرهنگ صلاح الدین سرهنگ صلاح الدین غرّاب سرهنگ ضرابی سرهنگ طباطبایی سرهنگ طوسی سرهنگ عبدالسلام جلود سرهنگ عبدالقادر سرهنگ عزت الله ممتاز سرهنگ علی امینی سرهنگ علی اکبر مولوی سرهنگ غنی پور سرهنگ فاشوکف سرهنگ فاین اوت سرهنگ فاین هوت سرهنگ فاینموت سرهنگ فخرالحسینی سرهنگ فریلند سرهنگ فضل الله جعفری سرهنگ فکور سرهنگ قذافی سرهنگ لارنس. ای. هوراس سرهنگ م. مطهری سرهنگ مجللی سرهنگ محبوبی ٬ معاونت سابق اداره اقامت اتباع بیگانگان سرهنگ محمد رایی سرهنگ محمد طاقی سرهنگ محمدمهدی اشراقی سرهنگ محمود امانی سرهنگ مظفر جواهری سرهنگ مقدم سرهنگ منتظمی سرهنگ منصور زمانی سرهنگ منصورکیا سرهنگ مهدی اشرفی سرهنگ موریس تی. وارنر سرهنگ مولوی سرهنگ مین باشیان سرهنگ ناصر قلی هوشمند سرهنگ ناصر مقدم سرهنگ ناصرقلی هوشمند سرهنگ ناصری سرهنگ نافذی سرهنگ نامجو سرهنگ نصرالله توکلی سرهنگ نیکلای الکساندرویچ کوگوچف سرهنگ هافمن سرهنگ هالند سرهنگ همایون سرهنگ وارنر سرهنگ وحدانی سرهنگ ولی الله فلاحی سرهنگ ولیان سرهنگ وینر سرهنگ ویکتور بلنکو سرهنگ پالیزبان سرهنگ پاوشوکف سرهنگ پتی سرهنگ پرویز شمیرانی سرهنگ پرویز یغمایی سرهنگ پلاتوف سرهنگ پورنصیری سرهنگ پوستون سرهنگ چگینی سرهنگ کالیسون سرهنگ کامکار سرهنگ کوپرس سرهنگ کیا سرهنگ کیت بارلو سرهنگ گراتیان یاتسویچ سرهنگ گل حسن زرمتی سرهنگ یاکوب سروان «اف. اچ. والیس» سروان «جی. اچ. فترمن» سروان اسماعیل یزدانفر سروان افتخاری سروان اچ. اف. جانسون سروان اچ.اف. جانسون سروان اچ.اف.جانسون سروان اکبر عسگر سروان برنی انگلند سروان جانسون سروان جعفری سروان جیمز آ.گواناف سروان جیمز اورنهام سروان جیمز رابرتز سروان حسین امیرریاحی سروان رابرت اس. هاروارد سروان رابرت ای. هال سروان روی ان. هالینگورث سروان علی اکبر آتشین سروان علی حمزه لوئی سروان علیرضا حق پرست سروان فایرک سروان فترمن سروان لولیندسی (LOU LINDSEY) سروان لیندسی سروان محمد حسین روحان سروان محمد قنادزاده سروان محمدی سروان مرادیان سروان مرتضی ناصر خاکی سروان نیدهم سروان هاری جانسن سروان هاری جانسون سروان هری اف. جانسون سروان. اچ. پرشت سروانت سرودی شیطانه (مقدم) سرور مطلق لوایی شریک محسن موحدی سروری سروف سرویس آرژانتین سرویس اخبار (اطلاعات) (IS ) (شی) Shay سرویس اطلاعات امریکا سرویس اطلاعات ایالات متحده سرویس اطلاعات ایالات متحده USIS سرویس اطلاعات سری سرویس اطلاعات نظامی غنا سرویس اطلاعات و ارتباطات آمریکا سرویس اطلاعاتی آمریکا سرویس اطلاعاتی انگلستان سرویس اطلاعاتی شوروی (SIS ساش) سرویس اطلاعاتی شوروی در تهران سرویس امنیت داخلی و ضدجاسوسی سرویس امنیت داخلی و ضدجاسوسی (CISS ) (شین بث) Shinbeth سرویس امنیت ملی ترکیه (TNSS ) سرویس امنیت و اطلاعات دریایی (ISS ) سرویس امنیت و پلیس لیبریا سرویس امنیت کویت سرویس امنیتی ایران سرویس جهانی بی.بی.سی. سرویس خارجه ایران سرویس خبرپراکنی خارجی نیکوزیا سرویس رادیویی صدای فارسی زبان آمریکا سرویس فارسی زبان بی. بی. سی سرویس مخفی آلمان سرویس مخفی آمریکا سرویس مطبوعاتی شوروی سرویس های امنیت و اطلاعات اعراب سرویس های امنیتی مکزیک سرویس های کره جنوبی سرویسهای جاسوسی و امنیتی اسرائیل سرویسهای خبری محلی سرپرست اتحاد ملی پاکستان مفتی محمود سرپرست اداره سیاسی وزارت خارجه عمان سرپرست بانک های ملی سرپرست بخش امور نفتی وزارت خارجه ترکیه عمر زیتین اوغلو سرپرست بخش محیطات بالکان سرپرست رادیو تلویزیون قطب زاده سرپرست روابط خارجی فتح محمد ابومیزر سرپرست سازمان اطلاعات مرکزی (CIA) سرپرست ساف یاسر عرفات سرپرست شرکت ملی نفت ایران سرپرست شورای وزیران شوروی سرپرست فرماندهی شمال اسرائیل سرلشگر آویگدار بن گال سرپرست کمیته روابط خارجی سنا سرکنسول ایالات متحده سرکنسول شوروی در استانبول سرکنسول فولر سرکنسولگری سرکنسولگری آمریکا سرکنسولگری آمریکا در ایران سرکیس سرکیس زومالان سرگئی اسمولیناکف کنسول سفارت شوروی سرگرد «بیی آر. پریم» سرگرد «پیتر تویتس» سرگرد اسدالله بختیاری سرگرد اصغرزاده سرگرد امینی سرگرد ان. پالادنیو سرگرد تی سیمپسون سرگرد جان جی سرگرد جان. اف. هندرسون سرگرد جفری رونالد سرگرد جکسون سرگرد حسین اصفهانیان فرد سرگرد حق شناس سرگرد خدایدوست اندار سرگرد رزمخواه سرگرد رضائیان سرگرد سبحان قلی اف سرگرد طوطیان سرگرد عرفانی سرگرد فایز حمدان سرگرد فریمان سرگرد قدری سرگرد لی فیربورن سرگرد محمد اسلام وطنجار سرگرد مسیگ سرگرد منوچهر قزل ایاق سرگرد منوچهر قشقایی سرگرد مکنزی سرگرد نصرتی سرگرد نیکلای کوگوچف سرگرد پریم سرگرد گل بهار سرگروهبان ارتش ریچارد نوبل سرگروهبان جری الیس سرگروهبان رابرت اسمیت سرگروهبان راد دوگلاس سرگروهبان فرانکلین پرات سرگروهبان نیروی دریایی سرگروهبان کنت کراوس سرگلاس هالی سعادتمند سعد العبداللّه الصباح سعد حداد سعد قاسم حمودی سعدالعبداللّه الصباح سعدون حمادی سعدون شاکر سعدون شاکر محمود سعدون قیدان سعدی سعود الفیصل سعود بن علی آل خلیفه سعود بن فیصل السعود سعودالفیصل وزیر خارجه عربستان سعودی سعودن قیدانو سعودی ها سعودی‌ها سعید سعید بهادری سعید حمامی سعید دستوری سعید رضوی سعید شهابی پور صاحب دارالترجمه سعید عبدالباقی الحدیثی سعید عبدالخیر النوبان سعید غانم سعید غُباش سعید فاطمی سعید میشال سعید وزیری سعید کوکبی سعیده سعیدیان سفارت سفارت آمریکا سفارت آمریکا در آنکارا سفارت آمریکا در تل آویو سفارت آمریکا در تهران سفارت آمریکا در کویت سفارت اسرائیل در واشنگتن سفارت انگلیس سفارت ایران سفارت ترکیه سفارت تهران سفارت روسیه سفارت سوئیس سفارت شوروی سفارت هند سفارت هندوستان سفارت و وابسته دفاعی در تهران سفارت پاکستان سفارت چین سفارت ژاپن سفارت کوبا سفارتخانه سفارتخانه انگلستان سفارتخانه های آمریکا سفارتخانه های خارجی سفارتخانه‌ سفارتخانه‌ها سفارتخانه‌های اشغالگران قدس سفرای عربی سفیر سفیر آمریکا در ایران سفیر (آمریکا در ایران) سفیر «مایر» سفیر آخوند سفیر آسیای جنوبی سفیر آلمان شرقی سفیر آلمان غربی هلنر سفیر آمریکا سفیر آمریکا (سولیوان) سفیر آمریکا جان ا. آرمیتاژ سفیر آمریکا در ایران سفیر آمریکا در تهران سفیر آمریکا در لبنان سفیر اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی سفیر اتریش سفیر اردن سفیر اسنبل سفیر اسپایرز سفیر اشتراوس سفیر اشتراوس در اسرائیل سفیر افغانستان سفیر الجزایر در لبنان سفیر الجمالی سفیر امریکا سفیر انگلستان (پارسونز) سفیر انگلیس سفیر ایالات متحده آمریکا تهران سفیر ایان سفیر ایتالیا سفیر ایران سفیر ایران امیرانتظام سفیر ایران در آلمان غربی سفیر ایران در آمریکا سفیر ایران در انگلستان سفیر ایران در بحرین سفیر ایران در بلژیک سفیر ایران در فرانسه سفیر ایران در مسکو محمد مکری سفیر ایران در واشنگتن سفیر ایران در پاکستان و فرانسه سفیر ایران در چین سفیر ایران در کابل سفیر ایران در کویت سفیر ایران دکتر فرهنگ سفیر ایلتس سفیر بریتانیا سفیر ترکیه سفیر جمهوری دمکراتیک آلمان سفیر حبیب سفیر دابز سفیر دانمارک سفیر داودی سفیر داگلاس مک آرتور دوم سفیر دین سفیر دیکمن سفیر رنوف سفیر روسیه سفیر رومانی گئورگ کریسان سفیر زاهدی سفیر زایتزوف سفیر سابق آمریکا در تهران سفیر سابق شوروی در ایران سفیر سلیمان سفیر سوئیس سفیر سولیوان سفیر شوروی سفیر شوروی در ایالات متحده سفیر شوروی در ایران سفیر شوروی ولادیمیر ویتوگرادوف سفیر شوروی وینوگرادوف سفیر عراق در لبنان سفیر عربستان سعودی سفیر فرانسه سفیر فرانسه در اسلام آباد لوگوریرک سفیر فروغی سفیر فیلیپ کلاک سفیر لاورنتیف سفیر لهستان سفیر لهستان «ادوارد بارادزیج» سفیر لیبی سفیر لیتل سفیر مختار سولیوان سفیر مصر در آمریکا سفیر ملکیار سفیر مک آرتور سفیر میر (meyer) سفیر هلمز سفیر هلند سفیر وایلی سفیر وست سفیر وندن هیوول سفیر پارسون سفیر پاپ سفیر پاکستان سفیر پتری اوسمون سفیر پرسون سفیر پوزانف سفیر پگف سفیر چارلز. سی. استل سفیر چاپین سفیر چین سفیر ژاپنی سفیر کاتلر سفیر کبیر سفیر کبیر (آمریکا) سفیر کبیر آلمان سفیر کبیر انگلیس سفیر کبیر ایالات متحد آمریکا در ایران سفیر کبیر فرانسه سفیر کلاود.جی.راس سفیر کویت بشاره سفیر کویریلوک سفیر گراهام سفیر یانگ سفیر یوگسلاوی سفیرآلمانی سفیرآژانس اطلاعاتی وزارت دفاع واشنگتن دی سی سفیران غربی سفیرانگلیسی سفیرخان سفیرفرانسوی سفیرکبیر ایران سقاف (Saqqaf) سلاطین اروپایی سلام نوروزی سلامتیان سلسله صفوی سلسله صفویه سلسله قاجار سلسله قاجاریه سلسله پارت ها سلسله پهلوی سلطان سلطان احمدی سلطان بن احمدالمعلا (ام القیوین)  سلطان تیمور سلطان حسین سلطان سعید بن تیمور آل بوسعید سلطان عبدالمجید سلطان علی کشتمن سلطان عمان سلطان قابوس سلطان قابوس ابن سعید سلطان قابوس بن سعید آل بوسعید سلطان قسام شاکر سلطان محمد الدوش  سلطان محمود غازی سلطنت تخت طاووس (پهلوی) سلطنت طلب ها سلطنت طلبان سلطنت مشروطه سلطنت هاشمی سلمان الدویج الصباح سلمان بن حمد آل خلیفه سلمان ثنایی سلیم اعظم سلیم العلوی سلیم بصیر آل بوسعید سلیم ربیع علی سلیم روبی علی سلیم غزالی سلیمان سلیمان اسکندری سلیمان الحربیش سلیمان دمیرل سلیمان دمیرل نخست وزیر سابق سلیمان زیدالخالد سلیمان شومر سلیمان عبدالعزیز السلیم سلیمان فرنجیه سلیمان قانونی سلیمان لایق سلیمان میرزا محسن اسکندری سلیمان یونان پور سلیمانی کاشانی سلیمانیه سلیوانف سماکیس سمسار سمن کوزمیچ تسویگون معاون اول رئیس کمیته دولتی امنیتی سمیح اریدیز سمیر المرزوقی سمیر شهابی سمیر عبدالعزیز النجیم سمیرالمرزوقی سمیع سمیع انور سمیع صادق سمیع عطاری سمیعی سمینار سالزبورگ سنا سنابادی سناتور سناتور (خانم) مهرانگیز منوچهریان سناتور «گود» سناتور ابورزک سناتور احمد متین دفتری سناتور استون سناتور استونسون سناتور استیونسون سناتور اشرف احمدی سناتور انگلتون سناتور انیان سناتور بامپرز سناتور بایرد سناتور بیکاف سناتور جاویتز سناتور جاویتس سناتور جاویتس ولیندسی سناتور جاکوب جاویتز سناتور جاکوب جاویتس سناتور جفرودی سناتور جلال نائینی سناتور جلالی نائینی سناتور جمشید اعلم سناتور جوزف مک کارتی سناتور دکتراحمد متین دفتری سناتور رابرت کندی سناتور ریبیکوف سناتور سام نان سناتور سید جلال تهرانی سناتور سید محمد سجادی سناتور سید محمد سجادی معاون مجلس سنا سناتور صهیونیست آمریکایی سناتور طاهر ضیایی سناتور عباس مسعودی سناتور علامه وحیدی سناتور علی رضائی سناتور فورد سناتور لوگار سناتور متین دفتری سناتور محسن حجازی سناتور محمد حجازی سناتور محمد سعیدی سناتور محمد علی مسعودی سناتور محمدرضا جلالی نایینی سناتور محمدعلی مسعودی سناتور محمدعلی ممتاز سناتور محمود جم سناتور مسعودی سناتور مصاحب سناتور مصباح زاده سناتور مصباح زاده سناتور موسوی سناتور مک کارتی سناتور نائینی سناتور هاریسون ای ویلیامز سناتور هاوارد بیکر سناتور وارن. جی.مگنوسان سناتور ویلیام اسکات سناتور پراکسمایر سناتور پرسی سناتور پرسی (PERCY) سناتور پرویز کاظمی سناتور چوک پرسی سناتور کاظم جفرودی سناتور کالور سناتور کانن سناتور کوپر سناتور کیس سناتور گلن سناتور یحیی عدل سناتورضیائی سناتورهای آمریکایی سنای آمریکا سنای ایالات متحده سنای ایران سنت لوشا سنت مارتین سنت گرایان سنتو سنتو» سنجابی سنجابی رهبر جبهه ملی سنجابی ها سنجابی و خمینی سنجابی وزیر امور خارجه سنجابی(وزیر امور خارجه) سنجری سندز سندیکالیست های فرانسه و انگلیس سندیکاهای کارگری سندیکای بانکهای خصوصی سندیکای کارگران سنندج سنگ آبادی سنی شافعی سنی ها سنی های ایرانی سنی های عرب سنی های کرد و بلوچ سه شرکت ساختمانی نوکار سهراب سهیلا زین العابدین حمد سهیلی سوئدی سوئدیها سوئیس ار سوئیفت سوای آلدوبی سوباقانیان[صباغیان] سوبخانکلف سوبرادینهو سوبولف سوده ور سورن سورنسن سورنسون سورژیل (سورچی) سوری سوری ها سوریس وی سوزان سوزان دمو سوزان دموس سوسن سوسک (LEO E. SOUCEK) سوسیالیست ها سوسیالیست های سالخورده سوسیالیست های ضد کمونیست سوسیالیست های کرسنکی سوفیا نیکو لاینفا سول ک پادوور سولارز سولارز نماینده کنگره سولدانو سولومان دایان سولیوان سولیوان Lambrakis سولیوان سفیر سولیوان سفیر آمریکا سولیوان. سولیوان  سوما سوموزا سومولون سومکا سومیتومو سوناتراک سوندا سونودا سووبودا(SVOBODA) سوکارنو سوگارد سویدی سویرینگن سپاه سپاه «پاسداران» انقلاب سپاه اطلاعاتی سپاه انقلاب سپاه انقلاب اسلامی سپاه بهداشت سپاه بهداشت شاه سپاه ترویج و آبادانی سپاه دانش سپاه دین سپاه صلح سپاه صلح آمریکا سپاه صلح در ترکیه سپاه صلح سازمان ملل سپاه عمران سپاه مقاومت سپاه پاسداران سپاه پاسداران انقلاب سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سپاه پاسداران انقلاب ایران سپاهیان دانش سپایزر سپهبان سپهبد «هاوارد ام. فیش» سپهبد «ولتی وارنر» سپهبد ابوالحسن سعادتمند سپهبد اختر سپهبد ارنست گریوز سپهبد ازهاری سپهبد اسفندیاری سپهبد امیر حسین ربیعی سپهبد امیر کمیابی پور سپهبد امیرحسین ربیعی سپهبد ایادی سپهبد ایرج مقدم سپهبد باقر کاتوزیان سپهبد باقری سپهبد بخشی آذر سپهبد برومند سپهبد بهرام سپهبد تیمور بختیار سپهبد ج.ت. توکلی سپهبد جعفر شفقت سپهبد جلال پژمان سپهبد جواد کریم قره باغی سپهبد جیلانی سپهبد حسین فردوست سپهبد ربیعی سپهبد رحیم الدین سپهبد زاهدی سپهبد سعید مهدیون سپهبد سنجر سپهبد سیدسجاد[سعید] مهدیون سپهبد شاهپور آذربرزین سپهبد ضرغام سپهبد عباس کریم قره باغی سپهبد عزیراللّه کمال سپهبد عزیزاللّه پالیزبان سپهبد علی خادمی سپهبد علی محمد [ولی الله] قرنی سپهبد علی محمد خواجه نوری سپهبد غلامعلی اویسی سپهبد فتاحی سپهبد فرخ نیا فرمانده ژاندارمری سپهبد فیروزمند سپهبد قاجار سپهبد قر نی سپهبد قرنی سپهبد قره نی سپهبد محمد اقبال سپهبد محمد جیلانی دبیر کل دفاع سپهبد مقدم سپهبد مهدی رحیمی سپهبد نادر باتمانقلیچ سپهبد نادر جهانبانی سپهبد ناصر فیروزمند سپهبد ناصر مقدم سپهبد نعمت اللّه نصیری سپهبد هاشم برنجیان سپهبد والز سپهبد ولی الله قرنی سپهبد ولید محمود صراط سپهبد کمپانی تبریزی سپهبد یزدانبخش سپهبدی سپهری پور سپید و سیاه سپیرز سپیرس سکینه ابوترابی زارچی سگو سی سی ان. راسیاس سی. سی. آ. برایت سی. آ. وردانت سی. ال. مارچ جان. دبلیو. باسکا سروان سی. ان. راسیاس سی. ای.آر.پی سی. بی. اس. سی. دبلیو او بارتکو سی. دبلیو. مک کاسیکل سی. ریدلی سی. کلمنت سی. کن. تاپ سی. کی. تاپ سی. کی. لگ سی. کی. لگ ـ ارکی هویتینن سی. کی. لگ وای. کی. باند سی.ال. سولزبرگر سی.سی فینچ سی.کی. تاپ سی.کی. کون سی.کی.تاپ اس.ترامپ سی.کی.لگ سیا سیا (CIA) سیا (SRF) سیا(CIA) سیادت سیاست اقتصادی نیکسون (احتمالاً) سیاستمدار ایتالیایی آلدومورو سیاستمداران ایران سیاستمداران زردشتی ایران سیاستمداران لیبرال سیاسی سیامک جرجانی سیامک خواجه ئیان سیامک رامتین سیاوش بهزادی سیاوش درویش سیاوش دهش سیاوش رضایی سیاوش وخشرپور سیاوش کسرایی سیبی میتی سیتی بانک سیتی بانک ICCD سیتی سرویس سید آندرسون سید احمد آل سنفاری سید احمد احمدی سید احمد القباش سید احمد امامی سید احمد بهگو معاون وزیر و رئیس کل اداره گمرکات سید احمد طباطبایی سید احمد همامی سید احمد گیلانی سید العیص  سید باقر کاظمی سید تقی زاده سید جعفر بهبهانی سید جلال الدین تهرانی سید جلال الدین مدنی ٬ غلامرضا علی بابایی سید جلال تهرانی  سید جلال حسینی سید جمال الدین افغانی سید جواد طباطبائی سید جوادی سید جوادی. سید حامد (احمد سید حسن تقی زاده سید حسن حسنی سید حسن وحیدی  سید حسین سیدی سید حمید روحانی زیارتی سید داود تارون سید سهیر سید شهاب الدین نجفی مرعشی سید صالح سلیم  سید ضیاء طباطبائی سید ضیاء طباطبایی سید ضیاءالدین طباطبائی سید ضیاءالدین طباطبایی سید عزیزاله عرب زاده سید علی اکبر فیروزآبادی سید علی خامنه ای سید علی شایگان سید محمد بهشتی سید محمد علی کشاورز صدر سید محمد گلابزوی سید محمدرضا گلپایگانی سید هاشم موسوی سید کاظم اشرف زاده سید کاظم شریعتمداری سید کاظم شریعتمداری و حاج آقا حسن قمی سید یاسین سیداحمد احمدی سیداحمد الشنفاری سیداحمد گیلانی سیداسدالله امیر قهرمان سیدالرقبانی سیدجعفر بهبهانی سیدجلال طاهری سیدحسن امامی سیدحسن شریعتمداری سیدحسین حسینی سیدحسین هاشمی سیدصادق کمالی سیدصدرالدین بلاغی هویت سیدعزیزاله عربزاده سیدعلی شایگان سیدمحمد بهشتی سیدمحمد بهشتی (نایب خمینی در داخل کشور) سیدمحمد تدین سیدمحمد سجادی سیدمحمد میرمیران سیدمحمد کیاوش سیدمحمد گلابزوی سیدمحمود توسلی سیدمرتضی موسوی سیدنی اندرسون سیدنی هوک سیدهادی طباطبایی پور سیدهاشم مولائی سیدکاظم شریعتمداری سیر ویژکین وابسته مطبوعاتی سفارت شوروی سیراک سیرطاوی سیروس سیروس آموزگار سیروس ابراهیم زاده معاون وزارت اقتصاد و امور دارایی سیروس الهی سیروس انصاری سیروس ایتان سیروس بل کهن سیروس بهارمست سیروس حبیبی سیروس رامتین سیروس رامتیننام سیروس سمیعی سیروس غنی سیروس فرزانه سیروس فرمانفرمائیان سیروس منصور سیرومیاتنیکف سیرک مادیسون گاردن اسکوایر سیزر سیستانی ها سیستم امنیتی ایران سیسکو سیطاوی سیف [سید] امیررحیمی سیف اللّه شباب سیف اللّه فاطمی سیف اللّه معظمی سیف پور فاطمی سیفی سیلی. سیماکیس سیمن بی. بازاروف سیمن تاراسویچ بازارف سیمور لوین سیمورلوین سیمون سیمونیان (SIMONIAN) سیمکا اهرلیک سیمیتقو سیمین هدایت سین هادوی سیناوسکی سینگهور (Singhor) سیهویل سیک سیگ گی شائول باخاش (BAKHASH) شائول بخاش شائون بخاش شاخه پلیسی اطلاعات نظامی (PBMI ) شاخوئی شاذلی شارلوت ویل شارن شارون شارون مک کوای فاستر شازده شاس. بی. مک کلاند شاعر عرفانی ایران شافکی شالم سعید بنونی شانی شاه شاه «خائن» شاه ایران شاه جنایتکار شاه حسن شاه حسن دوم شاه حسین شاه حسین اردنی شاه خالد شاه سابق شاه سعودی شاه سلطان حسین شاه سوئد شاه عباس شاه عبداللّه شاه عراق شاه فیصل شاه قاجار شاه محمد شاه محمد دوست شاه محمددوست شاه محمدظاهر شاه مخلوع شاه معدوم شاه معزول شاه ولی شاه پهلوی شاه کردستان جنوبی شاه کویت شاه. شاهان شاهان ایران شاهان پهلوی شاهجان دبلیو. باولینگ شاهد شاهدخت اشرف شاهدخت اشرف پهلوی شاهدخت شمس شاهدوستی شاهرخ فیروز شاهرودی شاهزاده اشرف شاهزاده اشرف. شاهزاده بندر شاهزاده ترکی شاهزاده حسن شاهزاده خالد شاهزاده خانم اشرف پهلوی شاهزاده خانم شهناز شاهزاده رشید شاهزاده رضا شاهزاده رعد شاهزاده سعود شاهزاده سعودالفیصل شاهزاده سلطان شاهزاده شمس شاهزاده شهرام شاهزاده شهریار شاهزاده شهناز شاهزاده عبدالرضا شاهزاده عبداللّه شاهزاده عبداللّه و شاهزاده سلطان شاهزاده عبدالولی شاهزاده عضد شاهزاده غلامرضا شاهزاده فاطمه شاهزاده فهد شاهزاده قاجار شاهزاده محمد نعیم شاهزاده های سعودی شاهزاده پهلوی شاهزادگان خلیج [فارس] شاهسون ها شاهنامه فردوسی شاهنشاه شاهنشاه آریامهر شاهنشاه ایران شاهنشاهی ایران شاهپور شاهپور بختیار شاهپور ریپورتر شاهپور ریپورتر (نام دیگر اردشیر جی) شاهپور عبدالرضا شاهپور غلامرضا شاهپور موثقی شاهین شاهین آقایان شاوا شاور دربار احمد بن سودا شاپور بختیار شاپور زندنیا شاپور نمازی شاچکف شاچیکف رئیس کمیته دولتی شوروی در امور اقتصادی خارجی شاکر شاکر دولتشاکویچ سوخانکولف دبیر اول شاکر دی. شاگتامی شاویک شاگردان خمینی شای شایگان شب استون (از بنیاد فورد) شبستری شبستری زاده شبلی شبلی العیامی شبلی عیامی شبه نظامیان اسلامی شبه نظامیان فالانژ شبه نظامیان فلسطینی شبه نظامیان مسیحی شبه نظامیان گوش آمونیوم شبکه امنیتی شبکه ان. بی. سی شبکه بی.بی.سی. شبکه تلویزیونی آی.تی.اِن بریتانیا شبکه تلویزیونی ای.بی.سی شبکه سی.بی.اس شبیر احمد شجاع شجاع الدین شجاع الدین شفا شجاع الدین شیخ الاسلام زاده شرافت شرباز مزاری شربازمزاری شرجان مزدوریار شرف شرف پهلوی شرق نزدیک و آسیای جنوبی آژانس ارتباطات بین المللی شرقی ها شركت تله كام سيستمز شركت هريس شركت گرومن شرمن شروت مودئین شروگز شرکت شرکت AIDES شرکت AIU شرکت Brown Boveri و Baden شرکت CID شرکت EDS شرکت MOBIL شرکت MOUZ شرکت MULTICORP. لودا تبریزی شرکت TWA شرکت «آیروفلوت» شرکت «ارِس» شرکت «الکترونیک دیتا سیستمز» شرکت «براون اند روت» شرکت «بَک» شرکت «سی. ایتو» ژاپنی شرکت «هرمان بلوم» شرکت «یونایتد ریفانینگ» عجمان شرکت آب و برق کالیفرنیا شرکت آرامکو شرکت آریا شرکت آسانسور اوتیس شرکت آلومینیم رینولدز شرکت آمریکائی کلارک شرکت آمریکایی (بوتس) شرکت آمریکایی LSC شرکت آمریکایی «ارِس» شرکت آمریکایی «شرکت منازل ملی» شرکت آمین اویل شرکت آگرگ شرکت اتومبیل سازی فورد شرکت استاندارد نفتی ایندیانا شرکت استنویک شرکت اسکو شرکت اسکو OSCO شرکت البسه لانا شرکت الکترونیک دیتا سیستمز شرکت الکتریکی مترو پولیتان ویکرز شرکت امین اویل شرکت انگلیسی (Allen and Hamburys Limited) شرکت اورودیف (Eurodif) شرکت ایتالیایی آگوستااسپا شرکت ایران باریم شرکت ایران در سنتو شرکت ایرتاکسی شرکت ایرفرانس شرکت ایستمن کداک شرکت بارایت ایران شرکت باربری خرمشهر شرکت بازاریابی نفتی پرگای لیبی شرکت بازرگانی مادون دفتر مشاوره حقوقی و اقتصادی همراز شرکت باوون شرکت براون و روت شرکت برق دوبی شرکت بریتیش پترولیوم شرکت بل شرکت بل هلی کوپتر شرکت بل هلیکوپتر اینترنشنال شرکت بل هیکوپتر شرکت بندیکس شرکت بهرینگ شرکت بهرینگ اینترنشنال شرکت بوئینگ شرکت بوئینگ ایرکرافت شرکت بوتس شرکت بیمه ایران شرکت بیمه اینگوستراخ شرکت بیمه لویدز شرکت بین المللی تلفن بل آمریکا شرکت بین المللی راکول شرکت بین المللی هلی کوپترسازی بل شرکت بیچکرافت شرکت تلفن آمریکایی ( GTE) شرکت تلفن ایران شرکت تله کام سیستمز شرکت تورنیول (Turnbull) شرکت توماس برگر شرکت تی. اس. ای. آر شرکت تی.دبلیو.ای شرکت جنرال تایرز شرکت جی. اف. پریچارد (J.F. Pritchard) کانزاس سیتی شرکت حمل و نقل ایران و شوروی شرکت حمل و نقل بین المللی بهرینگ شرکت حمل و نقل تجاری (TRATICO) شرکت حمل و نقل دولت ایران (بهرینگ) شرکت خدمات هواپیمایی لاکهید شرکت خدماتی کشاورزی و تکنیکی بوکرز شرکت خدیش شرکت خطوط هوایی ملی ایران شرکت داروسازی آمریکایی شرکت دریا توریست شرکت دوپونت شرکت دیزل اتوپارت شرکت رادیویی آمریکا شرکت راکول شرکت رزرواویل دنور شرکت رویال داچ شرکت ریتون شرکت رینولدز شرکت زیم لاینز شرکت ساختمانی آمریکایی نیل شرکت ساختمانی سیوند شرکت سان اویل شرکت سلطنتی ماشین ایران شرکت سی ایچی ژاپنی شرکت سی ترین شرکت سی لند شرکت سینگر شرکت سیوند شرکت شل شرکت شیلات ایران شرکت شیمیایی آلید شرکت صنایع الکترونیک ایران شرکت ظلی شرکت فرانسوی توسعه و تحقیقات نفتی شرکت فلور شرکت فورد موتور شرکت فیلور شرکت فیلکو فورد شرکت لانر شرکت لاپکو شرکت لاکهید شرکت لیلیان تال و گلپ شرکت لیچفیلد ویتینگ شرکت مادر کویت شرکت مارین آریاز شرکت ماهیگیری ایران شرکت ماهیگیری مارالا شرکت متروی تهران شرکت مخابرات ایران شرکت مخابرات ایران (TCI) شرکت مخابراتی آمریکایی بل شرکت مشاورتی ران میدز ”کارور اسوشیتز شرکت مشاوره ای همراز شرکت ملی ذوب آهن ایران شرکت ملی صنایع فولاد ایران شرکت ملی مخابرات ایران شرکت ملی نفت شرکت ملی نفت ابوظبی شرکت ملی نفت امارات شرکت ملی نفت ایران شرکت ملی نفت عراق شرکت ملی نفت کویت شرکت ملی پتروشیمی ایران شرکت ملی گاز ایران شرکت منسوجات فخر شرکت مهندسی دلتا شرکت موبیل شرکت موتور لا شرکت مک دانل داگلاس شرکت میتسویی شرکت نفت شرکت نفت آبادان شرکت نفت آمریکا شرکت نفت ابوظبی شرکت نفت استاندارد ایندیانا شرکت نفت اسپانیا شرکت نفت اشلند شرکت نفت انگلستان و ایران شرکت نفت انگلیس شرکت نفت اِرَپ شرکت نفت ایران شرکت نفت ایران و انگلیس شرکت نفت بریتیش پترولیوم شرکت نفت جنوب شرکت نفت دوبی شرکت نفت دولتی فرانسه شرکت نفت ساحلی ایران (IROPCO) شرکت نفت سان اویل شرکت نفت شل شرکت نفت عراق شرکت نفت عربی شرکت نفت عمان شرکت نفت فرانسه شرکت نفت فرانسوی اِلف شرکت نفت قطر شرکت نفت لاوان (LAPCO) شرکت نفت مارشال تگزاس شرکت نفت هولکار شرکت نفت پارتکس شرکت نفت پارس شرکت نفت ژاپنی سومیتومو شرکت نفت کالتکس شرکت نفت کاچ شرکت نفت کرسنت شرکت نفت کویت شرکت نفت کوین تانا اورسیز اینترنشنال شرکت نفت گلف شرکت نفتی «اشلند» شرکت نفتی اشلند شرکت نفتی ایران و انگلیس شرکت نفتی بصره شرکت نفتی زاپاتا شرکت نفتی فرانسه شرکت نفتی میتسوبیشی شرکت نفتی گِتی شرکت نورتروپ شرکت نورتروپ و لاکهید شرکت نورث روپ شرکت نورثروپ شرکت نونهالان شرکت های آرکو شرکت های آمریکایی شرکت های امرادا شرکت های اِلْفْ و اِرَپ شرکت های تجاری آمریکایی شرکت های سهامی جیپ شرکت های فرانسوی شرکت های مشاورتی آمریکایی تترا تک شرکت های مشترک نفتی شرکت های ملی نفتی فرانسوی شرکت های نفتی آمریکایی شرکت های نفتی امپریالستی شرکت های نفتی غربی شرکت های نفتی غربی (آمریکایی شرکت های نفتی و انگلیسی ها شرکت های نفتی کنترل کننده نفت عربی شرکت های پتروشیمی آمریکایی شرکت های پیمانی کویتی شرکت های چند ملیتی شرکت های کشتیرانی آمریکایی شرکت های گلف و شل شرکت هریس شرکت هليكوپترسازي بل اينترنشنال  شرکت هلی کوپترسازی بل شرکت هلی کوپترسازی بین المللی بل شرکت هلیکوپتر سازی بل شرکت هلیکوپترسازی بل شرکت هلیکوپترسازی بل اینترنشنال شرکت هواپیما سازی بوئینگ شرکت هواپیماسازی داگلاس شرکت هواپیمایی «پارس ایرلاین شرکت هواپیمایی آریانا شرکت هواپیمایی آریانای افغانستان شرکت هواپیمایی ایبریان شرکت هواپیمایی ایران شرکت هواپیمایی غیرنظامی ایران (ایران ایر) شرکت هواپیمایی لوفت هانزا شرکت هواپیمایی ملی ایران شرکت هواپیمایی ملی ایران (ایران ایر) شرکت هواپیمایی پارس شرکت هوایی افغانستانی آریانا شرکت هوایی نورثروپ و بوئینگ شرکت هوستون اویل شرکت واترمن شرکت واحد اتوبوسرانی شرکت وستینگهاوس شرکت پان آمریکن شرکت پایپ لاین شرکت پتروشیمی ایران شرکت پتروشیمی ملی ایران شرکت پشتیبانی و نوسازی هلیکوپتری ایران شرکت پشتیبانی و نوسازی هلیکوپتری ایران (IHSRC) شرکت پیرانکو شرکت پیمانکاری سیوند شرکت کاغذ پارس شرکت کالین گاز شرکت کانتیننتال مکانیکال شرکت کرسنت شرکت کرسنت پترولیوم شرکت کشتی رانی ملی آریا شرکت کشتی لارک شرکت کشتیرانی آریا شرکت کشتیرانی سی لند شرکت کشتیرانی هودسن شرکت کشتیرانی یا حمل و نقل تی.تی.تی. شرکت کن ورت سیاتل شرکت گاید شرکت گتی شرکت گرومن شرکت گلف شرکت گلف اوائل شرکتIOOC شرکتهای آمریکایی شرکتهای توریستی دولتی اسرائیل شرکتهای نفتی آمریکایی شرکتهای نفتی غربی. شری شریعتمداری شریعتمداری حسن شریعتمداری(سیاستمدار) شریعتمداریS شریعتی شریف امامی شریف قالب شریف لطفی شریفی شعبان جعفری شعبه ایرانی شرکت دِرِ سر شفیع امین شفیع امین رئیس شفیع مقتدر شفیعا شفیعی پور کرمانی شفیق الهوت شفیق غوربال شل شل بریتیش پترولیوم شل و بریتیش پترولیوم شلدون کرایز شلزینگر شلنبرگ شلنبرگر شلنبرگر PAO شلوموشامیر شلی آریه الیاو شمس شمس الدین اعلمی شمس الدین امیر علائی شمس الدین امیرعلایی شمس الدین جزایری شمس الدین صدر شمس الدین قنات آبادی شمس الدین محمدحسین مفیدی شمس الدین مفیدی شمس تبریزی شمسیان شمعون شمعون تامیر شمیرانی شندر شنشل شهاب الدین اشراقی شهاب الدین مرعشی نجفی شهاب فردوز (فردوس) شهاب فردوس شهاب کرمانی شهبانو شهبانو فرح شهدای تبریز شهدای قزوین شهرام شهرام پهلوی شهرام چوبین شهربانو شهربانی شهربانی ایران شهردار برادلی شهردار بردلی شهردار تبریز شهردار تهران شهردار مشهد شهردار میلهیم شهردار نابلس شاکا شهرداری شهرداری تهران شهرداری کابل شهرستانی شهروند آلمانی شهروند آمریکایی شهروند آمریکایی (AMCIT) شهروند ایرانی شهروند شوروی شهروندان آمریکایی شهروندان آمریکایی در ایران شهروندان آمریکایی و اروپایی شهروندان آمریکایی و انگلیسی شهروندان امارات شهروندان انگلیسی شهروندان ایرانی شهروندان روسی و آمریکایی شهروندان شوروی شهریار آهی شهریار روحانی شهریار کامبخش شهریاری شهشهانی شهلا شهلا خسروشاهی شهلا وهاب زاده شهلا کیا شهلاکیا شهناز شهنواز شهید آیت الله بهشتی شهیدی شهیندخت کارگر شوئلکه شوئپس شوا شوارتز شوارتزکف شوارتسکف شوراهای عرب شورای ارز تهران شورای اروپا شورای اسلامی شورای اسلامی خمینی شورای اقتصاد ملی مسکو (سونارخوز) شورای اقتصادی آسیای غربی سازمان ملل شورای امنیت شورای امنیت تبریز شورای امنیت سازمان ملل شورای امنیت ملی شورای امنیت ملی (NSC) شورای امنیت ملی (المجلس العی الامن العالم) شورای امنیت ملی ایران شورای امنیت کاخ سفید شورای انقلاب شورای انقلاب اسلامی شورای انقلاب اسلامی خمینی شورای انقلاب مهاباد شورای بازرگانی ایران و ایالات متحده آمریکا شورای بریتیش شورای بین المللی اکتشاف دریایی شورای تجارتیوسف ابراهیم خبرنگار روزنامه نیویورک تایمز شورای خمینی شورای خمینی (اسلامی) شورای سلطنت شورای سلطنت اسلامی شورای سلطنتی شورای شهر تهران شورای شهر مسکو شورای عالی اقتصاد ملی شورای عالی رهبری شوروی شورای عالی ریشه کنی فساد شورای عالی نفتی شورای عالی هواپیمایی شورای غله بین الملل شورای فدرال سوئیس شورای فرماندهی انقلابی عراقی شورای قبیله ای قشقایی شورای مرکزی شورای مرکزی جبهه ملی شورای ملی شورای نگهبان شورای وزیران شورای وزیران سنتو شورای کمک اقتصادی دو جانبه شورشیان شورشیان اریتره شورشیان افغان شورشیان افغانستان شورشیان افغانی شورشیان زیمابوه شورشیان فرولینات شورشیان قبایل افغان شورشیان مسلمان شورشیان مهاباد شورشیان کرد شورشیان کُرد شوروی شوروی (کمیته امنیت دولتی) شوروی ها شوروی و چین شورویها شوسیائو شوفات شولار شولامیت آلونی شوپس شویتف شپیلف شپیلوف شکرالله بهنام شهربانی شکراللّه خلعتبری شکرت تلکسی شکری شکلفورد شکیبا شکیبی شیبانی شیبلی العصیامی شیبورین رئیس بخش اقتصادی وزارت امور خارجه شیخ (نام کوچک نا معلوم) منتظری شیخ «صغر» شیخ «طحنون بن محمد» شیخ احمد شیخ احمد بن آل ثانی شیخ احمد بن سیف آل ثانی شیخ احمد زکی یمانی شیخ احمد مبارک شیخ الاسلام زاده شیخ الاسلامی شیخ الصباح شیخ بهایی شیخ تافر شیخ جابر علی شیخ جاسم قنبر شیخ حسن کرمانی شیخ حسینی شیخ حمد شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی فرزند ارشد امیر قطر شیخ حمد حاکم فجیره شیخ حمدان شیخ حمدان بن راشد آل مکتوم شیخ حمدان بن محمد آل نهیان شیخ خالد بن محمد القاسمی شیخ خلخالی شیخ خلیفه ولیعهد ابوظبی شیخ رأس الخیمه شیخ رئوف النقیب شیخ راشد شیخ راشد بن حمید شیخ راشد بن سعید آل مکتوم شیخ راشد بن سعید بن مکتوم شیخ زائد (بن سلطان آل نهیان) رئیس امارات متحده عربی شیخ زاید شیخ زاید بن سلطان آل نهیان شیخ زکی یمانی شیخ سالم شیخ سالم الصباح شیخ سعد شیخ سعد عبداللّه شیخ سعد عبداللّه الصباح نخست وزیر و ولیعهد شیخ سعد عبداللّه الصباح ولیعهد و نخست وزیر کویت شیخ سلطان شیخ سلطان حاکم شارجه شیخ سهیم بن حمد آل ثانی شیخ سُهِیمْ بن حمد آل ثانی شیخ شارجه شیخ شهاب اشراقی شیخ صباح الاحمد معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه شیخ صباح الاحمد وزیر خارجه کویت شیخ صفر بن محمد القاسمی شیخ طاهر شبیرخاقانی شیخ طبسی شیخ عبدالعزیز بن خلیفه آل ثانی شیخ عبدالله بن خلیفه آل ثانی شیخ عبداللّه علیرضا شیخ عبدالهادی مدرسی شیخ عز الدین حسینی شیخ عزالدین شیخ عزالدین حسینی شیخ علی آل عُصفور شیخ علی جابرالعلی شیخ علی خلیفه شیخ علی خلیفه الصباح شیخ علی خلیفه الصباح وزیر نفت کویت شیخ عیسی شیخ عیسی بن سلمان آل خلیفه شیخ عیسی خاقانی شیخ فجیره شیخ فقید الازهر شیخ قابوس بن سعید آل ابوسعید شیخ مبارک شیخ مبارک جابر آل احمد شیخ مبارک جابر الاحمد سرپرست دفتر وزارت امور خارجه شیخ محسن قندهاری شیخ محمد شیخ محمد بن حمد الشرقی شیخ محمد بن سلمان آل خلیفه شیخ محمد بن مبارک آل خلیفه شیخ محمد بن مبارک الخلیفه شیخ محمد خاقانی شیخ محمد منتظری شیخ محمدبن رشید آل مکتوم شیخ محمدبن مبارک آل خلیفه شیخ محمدبن مبارک الخلیفه شیخ محمدعلی العکری شیخ محمود شیخ مشعل الصباح شیخ مهدی حائری شیخ ناصر شیخ نصرالجابر شیخ نواف الاحمد وزیر کویت شیخ یحیی شیخ یمانی شیخاوندی شیراز شیرازی شیرازیین شیرر شیرین شیرین (شاهین شیطان شیعه شیعه جعفری اثنی عشری شیعه هزاره شیعیان شیعیان افغانی شیعیان ایران شیعیان ایران و عراق شیعیان خلیج [فارس] شیعیان سعودی شیعیان عراق شیعیان عراقی شیعیان عمان شیعیان لبنان شیعیان مسلمان ایران شیعیان کویت شیلات ایران شیلات دریای خزر شیمون پرز شین بث شیوخ بحرین شیوه های فرهنگی شیوچنکو شیکالف شیکلینگ صائب صائبی صاحب جان شهرایی صاحبان کشتیها و تجار صاحبنظران مذهبی صادق احمدی صادق امانی صادق تهرانی صادق جواد سلیمان صادق حاج میرصادقی صادق خلخالی صادق رئیس زاده (Raiszadeh) صادق روحانی صادق سلیمان صادق سمیعی صادق صدریه صادق طباطبائی صادق طباطبایی صادق طباطبایی معاون نخست وزیر صادق قطب زاده صادق وزیری صادق وزیری (مدیرعامل شرکت توانیر) صادقی صارم الدین صاعقه صالح صالح (رئیس جمهور یمن شمالی)کارتر صالح خلف صالح خو صالح محمد زیری صالح محمد پیروز صالح مصلح القاسم  صالحی صباح آل احمد آل صباح صباح الاحمد صباح الاحمد الصباح صباح سلمان صباغیان صباغیان وزیر کشور صبری الیاس گیراس صبری جیریس صحیم ابن حمدالثانی صدا و سیمای ایران صداقت صدام صدام حسین صدام حسین رئیس جمهور عراق صدام حسین عبدالمجید التکریتی صدای آمریکا صدای آمریکا. واشنگتن دی. سی صدای انقلاب ایران صدای ملی ایران صدر صدر الدین صادق وزیری صدر حاج سید جوادی صدر حاج سید جوادی وزیر کشور صدر حاج سیدجوادی صدر محمد آصف خان صدر هوا صدراعظم آلمان صدراعظم اسبق آلمان صدراعظم اشمیت صدرالدین رحیمی اردستانی صدرالدین صدر صدوقی صدیق صدیق المهدی صدیقی صراف یزدی صراله انتظام صغری حسین نظری(مسعودی) صف کارگر (ILP و صفا حائری صفار هرندی صفاری صفایی صفری صفوی ها صفویان صفویه صفی اصفیا صفی پور صفی پور فاطمی صلاح صلاح الدین ایوبی صلاح الدین بختیاری صلاح خلف صلاح خلف (ابوایاد) صلاح خلف ابوایاذ صلح خاورمیانه کمپ دیوید صلیب سرخ صلیب سرخ جهانی صلیب سرخ شوروی صمد صمصام السلطنه صنار مآمدی صنار مامدی صنایع «آمترون» صنایع الکترونیک ایران صنایع راکتورهای هسته ای صنایع ملی فولاد ایران صنایع نفت ایران صنایع هلی کوپترسازی بل صنایع هواپیما سازی اسرائیل صنایع هواپیما سازی ایران. آر.او.لانترن /1 صنایع هواپیماسازی اسرائیل صنایع هواپیماسازی ایران (AIA) صندوق امانی صندوق امانی ایران نیروی هوایی ایران صندوق امانی خریدهای تسلیحاتی صندوق اوپک صندوق بین المللی پول صندوق بین المللی پول. صندوق عربی صنعت نفت صنعت نفت ایران صنعت پتروشیمی صنعتکار صنعتگر یهودی ایرانی صنعتگران آمریکایی صنعتگران ایران صنیعی صهیونیزم صهیونیزم و حکومت اسرائیل صهیونیست ها صهیونیستها صهیونیسم صهیونیسم بین الملل صهیونیسم بین المللی و امپریالیسم آمریکا صوفیه صوفیگری صولت الدوله ضابطی طرقی ضحار ابونظار ضداطلاعات ارتش ضیا شادمان ضیا ناصری ضیا ناصری شهروند آمریکایی افغانی ضیا گوکالپ ملایم ضیاء ضیاء رئیس جمهور پاکستان ضیاء ناصری ضیاء ناصری شهروند آمریکایی ضیاء[الحق] ضیاءالحق ضیاءالحق رئیس حکومت نظامی ضیاءالدین طباطبایی ضیاءاله موجدی پرفسور شیخی ضیائی طارق بن تیمور آل بوسعید طارق حمید العبدالله طارق رازوقی طارق رازوقی مشاور حقوقی وزارت خارجه طارق عبدالرحمن المؤید  طارق عزیز طالب زاده رودسری طالبانی طالبانی ها طالقانی طاهر احمد طاهر احمدزاده طاهر حیدری طاهر ضیایی طاهری طاهری روحانی طایفه شاهسوند ترک طایفه قشقایی طباطبائی طباطبایی طبقه بورژوا طرح کارخانه ذوب آهن طرح کلمبو طرفداران بختیار طریق استقلال طفیل طفیل امیر طفیل محمد طلاب قم طلعت توفیق (آکاطلعت یعقوب) طه ابراهیم العبداله طه ابراهیم عبداله طه التوفیق طه المقدوب طه حسین طه عبدالکریم طه محی الدین معروف نایب رئیس جمهوری طه یاسین رمضان طهماسبی طهیا طوایف عرب طوسی نسل موسوی طوفانیان طیدو ظاهر شاه ظاهرشاه ظفر ظفر جمال بلوچ ظهیر محسن ع. ک. لاهیجی عادل یوسری عارف عاصم الحمالی عاطفه جنابی عالمتاج عالی نصبی عالیجناب جان روز عالیجناب جعفر ندیم عالیجناب جولیوس سی. هُلمز عالیجناب داگلاس هک عالیجناب صفی اصفیا عالیجناب مارتین اف. هرتز عالیخانی عالیس جمیل لمبرانسکی معاون سرپرست شورای وزیران آذربایجان عامر ب . خاماش عامر موسی عامل مؤنث لهستانی عاملی عاملی تهرانی عاملی وزیر دادگستری عایش عباس آرام عباس آقاعلی زاده عباس اخباری عباس اسدی سمیع عباس امیر انتظام عباس امیرانتظام عباس اژدری عباس تاج عباس خاندانی عباس روافیان عباس سمیعی عباس سمیعی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست عباس شاهنده عباس صفویان عباس ظریف عباس عطائی عباس عقالی زاده عباس علوی عباس غرزی عباس قره باغی عباس لاجوردی عباس مزدا عباس مسعودی عباس مهری عباس میرزایی عباس هاشمی عباس هویدا عباس کردبچه عباس کریم قره باغی عباس کمالی زنوزی عباسعلی جهانبینی عباسعلی خلعت عباسعلی خلعتبری عباسقلی عباسقلی اردلان عباسقلی بختیار عباسقلی بختیار (وزیر صنایع و معادن) عباسی عبدالاحد سرسام عبدالحسن ابتهاج عبدالحسین آشتیانی عبدالحسین آموزگار عبدالحسین ابتهاج عبدالحسین ابتکار عبدالحسین اعتبار عبدالحسین بقایی عبدالحسین بهنیا عبدالحسین حجازی عبدالحسین حمزوی عبدالحسین خلیلی عبدالحسین دانشپور عبدالحسین سروش عبدالحسین سمیعی عبدالحسین طباطبائی عبدالحسین طباطبایی عبدالحسین مسعود عبدالحسین نوابی عبدالحلیم خدام عبدالحکیم امیر عبدالحکیم شهرابی عبدالحکیم شهرایی جوزجانی عبدالخالق السامرائی عبدالرحمن العتیقی عبدالرحمن برومند عبدالرحمن سلیم العتیقی عبدالرحمن عبدالعزیز حسن الشیخ عبدالرحمن قاسملو عبدالرحمن منصوری عبدالرحیم صدریه عبدالرحیم عباسی عبدالرحیم عمر عبدالرحیم عمر دبیر کل جبهه آزادیبخش عربی عبدالرحیم فروتن عبدالرحیم قاسملو عبدالرحیم میرفندرسکی عبدالرسول شیخی عبدالرضا انصاری عبدالرضا عباسی عبدالرضا مختارمعصومی عبدالرضا هوشنگ مهدوی عبدالستار الزعیم عبدالسلام عارف عبدالصاحب موسوی عاصی عبدالصمد حامد عبدالطیف الحماد عبدالطیف الکاظمی عبدالعزیز ابن خلیفه الثانی عبدالعزیز بن حمید القاسمی (رأس الخیمه) عبدالعزیز بن زیدالقریشی عبدالعزیز بن محمدالخلیفه عبدالعزیز ترکی عبدالعزیز حسین عبدالعزیز حسین وزیر مشاور در امور کابینه عبدالعزیز عبداللّه الخویتر  عبدالعزیز عبدالولی النشیر  عبدالعزیز قطب عبدالعزیز محمود بوشهری عبدالعزیزابن سعود عبدالعزیزحسین عبدالعظیم توکلی عبدالعظیم ولیان عبدالعظیم ولیان( استاندار سابق خراسان) عبدالعلی اسپهبدی عبدالعلی جهانشاهی عبدالعلی دبیریان عبدالعلی دهستانی عبدالعلی زارعی عبدالعلی فرمانفرمائیان عبدالعلی لطفی عبدالعلی پرتوی علوی عبدالغفور فربد عبدالغفور فربد متخصص داروسازی صاحب آزمایشگاه ابن سینا عبدالغفور ملک زاده عبدالغنی عبدالقدیر عبدالفتاح اسماعیل عبدالفتاح محمد امین عبدالفتاح محمدامین عبدالقادر عبدالقدوس قرباندی عبدالقدوس گورباندی عبدالقدوس گوربندی عبداللطیف البغدادی عبدالله عبدالله آرین عبدالله اسماعیل عبدالله الاحمر عبدالله انتظام عبدالله ریاضی عبدالله سلّط عبدالله شیبانی عبدالله فضل عبدالله مجیدی عبدالله هاشمی عبداللّه عبداللّه احمد الغانم عبداللّه اعضروی  عبداللّه التوبیشی عبداللّه المفرح عبداللّه انتظام عبداللّه انتظام (رئیس شرکت نفت) عبداللّه بن خالد الخلیفه  عبداللّه بن عبدالعزیز السعود عبداللّه بن نصیر السویدی  عبداللّه سماک عبداللّه شکری عبداللّه قمی عبداللّه م. علیرضا عبداللّه معظمی عبداللّه نفیسی عبداللّه و نصراللّه انتظام عبداللّه والا عبداللّه والی عبدالمجید عبدالمجید اردلان عبدالمجید الغفایی عبدالمجید مجیدی عبدالمجید منگال عبدالمحسن ابومیزر سخنگوی ساف عبدالمحسن ابومیضر عبدالمطلب الکاظمی عبدالمطلب کاظمی عبدالملک آل عبدالملک آل یاسین عبدالملک الحمر عبدالناصر عبداله عبدالعزیز عبدالهادی طاهر عبدالهادی مکمل عبدالوالی خان عبدالوحید کریم عبدالولی عبدالوهاب عبدالوهاب النفیسی عبدالوهاب شهیدی عبدالوهاب عبدالواسع عبدالکریم عبدالکریم آل امیریانی عبدالکریم انواری عبدالکریم ایادی عبدالکریم ایادی (سپهبد) عبدالکریم شهرایی جوزجانی عبدالکریم طباطبایی عبدالکریم قاسم عبدالکریم لاهیجی عبدالکریم موسوی اردبیلی عبدالکریم میثاق عبدل عبدل ابوالحسن عبده عبدونفعی عبدی عبدی ایپکی عبید رابوح (ابویاسر) عبیدالشیشکلی عبیداللّه عبیداللّه سمینانی عتیبه عتیقی عثمان عثمانی ها عجمان عدل عدل طباطبائی عدلی حسن السید عدنان حسین عدنان حسین حمدانی وزیر نفت عدنان خیرالله عدنان خیرالله تلفاح عدنان خیرالله طلفاح عدنان خیراله طلفاح عدنان عبدالصمد عدنان مندرس عذرا عذرا ضیایی عراب خلیج عراق عراقی عراقی ها عراقیها عرب عرب زبانان خوزستان عرب فلسطینی عرب ها عرب ها (خوزستان) عرب های ایران عرب های ایرانی عرب های خوزستانی عرب های سامی عرب های عراق عربستان سعودی عرفا عرفات عرفان پرویز عزالدین حسینی عزالدین ناظمی عزالدین کاظمی عزت ابراهیم عزت ابراهیم الدوری عزت افشایی عزت الله سحابی عزت الله همایونی عزت اللّه سحابی عزت اللّه ضرغامی عزت اللّه همایونفر عزت اللّه پالیزبان عزت اللّه یزدان پناه عزت اله نگهبان عزت سحابی عزت مصطفی عزر وایزمن عزری عزّالدین حسینی عزیز عزیز ارجمندی سیسیان عزیز الله پالیزبان عزیز شهادی عزیز قزلباش عزیز محتشمی عزیز مسعودی آزاد عزیزالله یوسفی عزیزاللّه عزیزاللّه رحیمی عزیزاللّه شیبانی صالح عزیزاللّه پالیزبان عزیزی عشایر عصمت عصمت اینونو عضو شورای انقلاب عضو شورای انقلاب عضو مجلس خبرگان عضو مجلس خبرگان عطاءالله جهان بیگلری عطاءالله خسروانی عطاءاللّه خسروانی عطاءاللّه خسروانی (وزیر سابق کار) عطاءاللّه منگال عطائی عطااللّه خسروانی عطارزاده عطاعلی عطایی عطیبه عظیمه کمیلی عظیمی عفت الملوک شجاع الاسدی عفت شجاع الاسدی عفرون عفلق عقالی زاده علا علاءالدین علاءالدین زرین پور علاقه بند علامه اقبال لاهوری علامه وحیدی علامیر دولو علم علم وزیر دادگستری علم وزیر کشور علمای تهران علمای شیعه علمیه علوم و آموزش عالی علوی علوی درویش کیان علوی مقدم علوی نویسنده ایرانی علوی ها علوی وثوق علوی وزیر خارجه عمان علوی کیا علی علی (زهری) علی (ع) علی (هومن) قاضی علی آبادی علی آبادی (استاد) علی آذر ایرج نعیمی اکبر علی آذر پژوه علی آذری سر دبیر روزنامه «پیک امروز» علی ا صغر ایرانلو علی احمد نصیر سلامی علی اردلان علی اردلان وزیر دارایی علی اسد مثنی علی اسلامی علی اشرف منوچهری علی اصغر امیرانی علی اصغر امینی علی اصغر انتقامی علی اصغر بهنام علی اصغر تسلیمی علی اصغر حاج سید علی اصغر حاج سید جوادی علی اصغر حاج سیدجوادی علی اصغر حدادی علی اصغر حکمت علی اصغر خانبختیاری علی اصغر خبره زاده علی اصغر رزازیان علی اصغر رفعت علی اصغر طرخانی علی اصغر قناد. علی اصغر مسعودی علی اصغر معنوی علی اصغر ناصر علی اصغر پورهمایون علی اصغرخان اتابک علی اف علی البطشی علی الخلیفه الصباح علی امید علی امینی علی امینی  علی اکبر داور علی اکبر سیاسی علی اکبر شهلا علی اکبر صفی پور علی اکبر فغانی پزشک بیمارستان علی اکبر معین فر علی اکبر معین فر وزیر برنامه و بودجه علی اکبر موسوی زاده علی اکبر کریمیان علی ایمانی علی بابائی علی بزرگ علوی علی بلاتی ترکمن علی بن احمد الانصاری علی بهزادنیا علی بهزادی علی بوتو علی تریری علی جیده علی حجت کاشانی علی حسن سلامه علی حمدی الجمال علی خردمهر علی خلیفه علی خلیفه الصباح علی خلیفه الصباح وزیر نفت کویت علی خواجه خلیلی علی دشتی علی دهقان علی ذاکری علی رزم آرا علی رسولی علی رشتی علی رضا علی رضایی علی رنجبر علی زاهدی علی زهری علی سعیر علی سلیمان علی سهرابی انارکی علی سهیلی علی سپهبدی علی سیف پور فاطمی علی شاهپوریان علی شایگان علی شریعتی علی شریعتی[شریعتمداری] علی شمس علی شمس اردکانی علی صائب علی صبری علی صفا علی صمیمی علی ضیایی علی عبداللّه صالح علی عبده علی عنتر علی غلام تقی علی غنام علی فاطمی علی فراهانی علی فرشچی علی فرمانفرمائیان علی قاضی علی قدوسی علی قلی قرایی علی قوام علی متقی علی محمد ایزدی علی محمد بوداغی علی محمد خادمی علی محمد سیف پور فاطمی علی محمد فاطمی علی محمد فخرو خلیفه  علی محمد مکی علی محمدی علی مرادی علی معین فر علی منصور علی منصور بین پراگ علی میناچی علی ناصر محمد علی ناصر محمد الحسنی علی ناصر محمدالحسنی علی ناظری علی نشاط علی نصیر سعید ابقتی علی نصیر مجدالحسنی علی نقی انصاری علی نقی عالیخانی علی نقی فرمانفرمائیان علی نقی کنی علی هومن قاضی علی وثوق علی پارساکیا علی پاشا علی پاشا صالح علی پسر دوم شاه علی گل پیوند علیاحضرت علیاحضرت ثریا (بختیاری اسفندیاری) علیجان شانسی علیخانی علیرضا جهان شاهی علیرضا جهانشاهی علیرضا سنندجی (معروف به ولی خان) علیرضا فرهمند علیرضا نوبری علیرضا نوری زاده علیرضا و مریم ایزدپناه علیرضا پهلوی علیرضا کیمیا علیزاده علیقلی علیقلی اردلان علیقلی کیانی علینقی علینقی عالیخانی علینقی فرمانفرمائیان عماد تربتی عمال آمریکایی عمال عرب عمال کا. گ. ب. عمانی عمانی ها عمب سیلا عمر عمر ادیب عمر زواوی عملیات عالی مشترک عمو سام عموزاده آقاخان عمیدی نوری عناصر فداییان عنایت الله ذره پرور عوامل امپریالیسم و صهیونیسم عوامل سیا عوامل کوبایی عوده عوده مصری عونی صادق عونی صدیق عَلم عَلَم عیدی امین عیسوی یعقوبی عیسی ابن سلمان الخلیفه عیسی ابن محمدالخلیفه عیسی الشریفی عیسی الکواری عیسی خاقانی عیسی صباغ عیسی صدیق عیسی غانم الکوری عین الله قمی غالی غانم الجلیل غانم عبدالجلیل غربی ها غسان مرهون غفاری غلام اسحاق خان غلام اسحاق خان وزیر دارایی غلام حسین ساعدی غلام حسین صدیقی غلام دستگیر پنجشیری غلام عباس آرام غلام عباس فلاحی غلام علی معصومی غلام فلاحی غلام محمد غلام محمد رحیمی غلام نیاکان غلام یحیی غلامحسین بختیار غلامحسین حاجی وزیری غلامحسین خان بختیار غلامحسین دانش طلب غلامحسین دانشی غلامحسین دیرمینا غلامحسین رحیمیان غلامحسین روغنی غلامحسین شکوهی غلامحسین صاحبدیوانی غلامحسین صدیقی غلامحسین علایی غلامحسین فخر طباطبایی غلامحسین مصدق غلامرضا غلامرضا آزادمنش غلامرضا ازهاری غلامرضا شکوهی غلامرضا مبین غلامرضا متقی غلامرضا نیک پی غلامرضا نیک پی سر غلامرضا و عبدالرضا پهلوی غلامرضا کیانپور غلامعباس آرام غلامعلی اویسی غلامعلی بازرگان غلامعلی فریور غلامعلی لیاقتی غلامعلی کرد غنی بلوریان غنی پور غوث بخش بیزنجو رهبر حزب ملی پاکستان غیر روحانیون غیراسلامی غیراعراب غیرمتعهدها غیرنظامیان ایرانی غیرنظامیان مسلح اسرائیل ـگنجی ف. ک. دومان فؤاد طاهبوب فؤاد پطروس فئوادلمتروک فئودال ها فائو فابیان ها فاتح شایگان فاتح محمد تارین فادیف فار (ایرانی) فارت فارس فارس ها فارسی بی بی سی فارسی بی.بی.سی. فارل فارلند فاروق ساخان فاروق قدومی فاروق قدومی سرپرست سیاسی ساف فاریس سلیم احمد فاس فاستر فاضل رحیم رحیم فاضل هندا فاضلی فاطمه فاطمه جناح فاطمه خاتمی فاطمه داوری فاطمه فرزین خو (غفاری) فاطمه فلاحی فاطمه نصری قاجاری فاطمی فال کینگهام فالاچی روزنامه نگار ایتالیایی فالمر فالکو فالکینگهام فاچت (از سرویس اطلاعاتی نیروی دریایی) فاینشنال تایمز فتح فتح الله انتظار فتح الله بنی صدر فتح الله سعادت فتح الله مهاجر فتح الله والا فتح اللّه فتح اللّه ستوده فتح اللّه مافی فتح اللّه مین باشیان فتح اله گرزسر فتح علی شاه قاجار فتحعلی شاه فتحعلی شیرانی فتحی چلیکباش رهبر حزب جمهوریخواه خلق فخر طباطبائی فخرالاسلام فخرالدوله فخری فخری کورترک رئیس جمهوری فخریه فدائیان فدائیان خلق فدایی ها فداییان فداییان (فلسطینی ها و حامیان ایرانی آنها) فداییان (مارکسیست) فداییان اسلام فداییان خلق فداییان خلق ایران فداییان خلق مارکسیست فداییان فلسطین فداییان مارکسیست فداییان مارکسیست (چریک های فدایی خلق سابق) فدراسیون اتحادیه های صنفی کارگران ایران فدراسیون بزرگ مزارع اشتراکی اسرائیل فدراسیون جهانی اتحادیه های بازرگانی (WFTU) فدراسیون جهانی دانشجویان فدراسیون عمومی کار در اسرائیل (GFLI ) (هیستادروت) Histadrut فدراسیون کارگران نفتی کویت فدریکو فلینی فدور فدور الکسیویچ سالچنکف مشاور سفارت فدور الکسیویچ ساولچنکوف فدور ایوانویچ ژاریکف دبیر دوم فدورکولاکف فدولف فرات اتمان فرازیان فراعنه فراعنه مصر فراماسون فراماسون ها فراماسونر فراماسیون فرانتک فرانس پرس فرانسه فرانسوا ام. دیکمن فرانسوا پونست فرانسوا پونسه وزیر خارجه فرانسه فرانسوای فرانسوی فرانسوی ها فرانسوی های خاورمیانه فرانسویان فرانسویان و آلمانی ها فرانسوی‌ها فرانسیس نایت فرانسیس یونسه فرانک آندرسن فرانک اسپیلمن فرانک اسکاریانو فرانک ام هیوی فرانک ام. هیوی فرانک ام.هیوی فرانک اندرسون فرانک ب. مک کنزی فرانک باروز فرانک جاد فرانک جانسون فرانک دو فرانسیس فرانک دوفرانسیس فرانک هویی فرانک هیوی فرانک. ام. هویی فرانک. ام. هیوی فرانک. تی. کیوبیک فرانک.تی.باو فرانکلین فرانکلین اس. هاریس فرانکلین ج فرانکلین ج. کرافورد فرانکلین جی کرافورد فرانکلین جی.کرافورد فرانکلین کرافورد فرانکلین. ج. کرافورد فرانکو فرانکو قایقران دکتر کریم قرائتی نقشه بردار فرانکونه وینچنزو فراهانی فربد فرج اللّه فرود فرج اله آق اولی فرج اله احدیان فرح فرح دیبا فرح پهلوی فرخ حسین فرخ رو پارسا فرخ غفاری فرخ نجم آبادی فرخ پارسی فرخ کاشانیان فرخندار فرد آمریکایی فرد برگستن فرد بیرد (FRED BIRD) فرد جنی از سفارت سوئیس فرد روسی فرد هارت کوئیت فرد هالیدی فردریک ام. ویلیامسون فردریک چیپین فردریکز فردوس فردوست فردوسی فرزانه ذبیحی مقدم فرزند (پسر) آقای میناچی فرزند آیت اللّه سنجابی (زنجانی) فرزند آیت اللّه شریعتمداری فرزند ارشد اشرف فرزند ارشد امیر فرزند دوم امیر فرزند سناتور احمد متین دفتری فرزند سوم امیر فرزند سوم امیر خلیفه فرزند کوچکتر خمینی احمد فرست نشنال سیتی فرشته فرشچی (فرشی) فرقان فرقه بهائی فرقه تسنن فرقه شیعیان اسلام فرقه فراماسونری فرقه مسلمانان شیعه فرقه واپس گرا فرماندار آذربایجان شرقی فرماندار روسیه فرماندار ریگان فرماندار سنندج فرماندار محمد ظریف فرماندار نظامی فرماندار نظامی تهران فرماندار نظامی خوزستان فرمانداری احمدی فرمانده آنجلمان فرمانده ارتش فلاحی فرمانده العاصفه فرمانده جونز فرمانده سپاه پاسداران ابوشریف فرمانده لشکر یازدهم پیاده کرمان فرمانده مالکولم فرمانده منصوریان فرمانده ن. ه. ش. ا. فرمانده نیروهای زمینی ایران فرمانده نیروی هوایی شاهنشاهی ایران فرمانده هاک فرمانده هاگ فرمانده پولارد فرمانده کل نیروهای انقلاب فلسطین فرمانده کل نیروهای مسلح فرمانده کل نیروی هوایی ایران فرمانده گردان ایرلندی فرماندهی MIRCOM فرماندهی تحقیقات ویژه نیروی هوایی فرماندهی مستشاری نظامی فرماندهی کل نیروی دریایی ترکیه فرمانروایان ایرانی فرمانفرمائیان فرمانفرماییان فرناندو فرناندو ای. راندون فرناندو روندم فرنجیه فرنسیسکو یورکیو فرنگیس قادری تفرشی فرهاد فرهاد بخشنده فرهاد دیبا فرهاد سپهبدی فرهاد منوکده فرهنگ اسدی تبار فرهنگ مهر فروتن فرودگاه بین المللی تهران فرودگاه مهرآباد فروشگاه های سنتی ایران فروغی فروهر فروهر( وزیر کار) فری فری تاون فریبرز عطاپور فریت ملین فریتز دیهم فریج فرید فریدملن فریده فریده امامی فریده دیبا مادر ملکه فریدون فریدون آدمیت فریدون افشار فریدون امیر اصلانی فریدون تقی زاده فریدون تقی زاده متقی فریدون توانگری (آرش) فریدون توانگری «آرش» فریدون جم فریدون جم(رییس سابق ستاد ارتش) فریدون زند فریدون زند فرد فریدون ستوده فریدون سحابی فریدون شادافر «شاهین» فریدون شهابی فریدون فرخ فریدون فشارکی فریدون مهدوی فریدون مهدی فریدون موثقی فریدون ناصری فریدون هویدا فریدون کشاورز فریدیک فسون فضل اللّه بنی صدر فضل اللّه زاهدی فضل اللّه صدر و احمد رفیعی فضل اللّه محلاتی فضل اله زاهدی فضل حق فضل محسن عبداله فضل مقدم خان سفیر پاکستان فضیل محسن عبدا فقیر محمد فقیر فقیه ایمانی فلاتین فلاح فلاحی فلاسفه شیعی فلاشمن فلت هاوس فلتچر فلستیسن فلسطینی ها فلسطینی های تندرو فلسطینی های رادیکال فلسطینی های مقیم اردن فلسطینیان فلسطینیها فلسطینی‌ها فلسفی فلوریان گرکو فلیکس فلیکس گئورگیویچ آووژان فنلاند فنوپتوف فهاربن تیمور بوسعید  فهد فهد بن عبدالعزیز السعود فهد قواسمه شهردار هبرون فهد ولیعهد فهدبن محمود آل سعید فهدژ فهیمی فورت کامپ فورد فورست آ. سینگهوف فوره فوری فرانتک فوری وست پورت فوزی عبدالله فول برایت فول جینکو باتیستاس فولادسازی فولادوند فولادی فولبرایت فولر فونتروی فوچ فوکودا فوکوفسکی فِرد فکری فی فی فیدل فیدل کاسترو فیدل کاسترو رئیس جمهور کوبا فیربنک فیروز فیروز بهرامپور فیروز شریفی فیروز شهابپور فیروز همایون فیروز گوهری فیروزان فیش فیصل فیصل ابن علی فیصل آل بوسعید فیصل بشیر فیصل بن سمیع الثانی فیصل بن علی بن فیصل آل بوسعید فیض اقبال فیض اله زینلی فیض علی چیشتی فیل تالبوت (Phil Talbot) فیل دوپولوس فیلادلفیا فیلم «نامزد منچوری فیلم ساعت امید فیلکوفورد فیلیپ آرنسون فیلیپ استارک فیلیپ راندولف فیلیپ هیرتس فیلیپ پیلزبوری فیلیپ کلاک فیلیپ کلاک دبیر اول سفارت فیلیپ کلاک دبیراول سفارت فیلیپ. سی. گاست فیلیپ. سی. گست فیلیپس فیلیپینی ها فیوج فیکرت اسفندیار اقلی افندیوف وابسته کنسولی شوروی در تهران قائم مقام هیئت دیپلماتیک جک سی میکلوس قائم مقام وزیر قابوس ابن سعید آل بو سعید قابیل قاجار قاجارها قاجاریان قاجاریان ترک قاجاریه قاسان طوینی قاسم افتخاری قاسم بن محمدالثانی قاسم ثقفی قاسم جاویدمهر قاسم سربنا قاسم عمرالیاقوت قاسم لاجوری قاسم لباسچی قاسم لو قاسم مرادی قاسم معتمدی قاسم پرویان فر قاسملو قاسمی قاسمیّه قاضی «شرلی هوفستدلر» قاضی حسین احمد قاضی خاقان دزلی قاضی دیوان عالی قاضی شرلی هوفستدلر قاضی عبدالرحمن القسیبی قاضی علی ضیایی قاضی محمد قاضی هوفستدلر قاضی ویلیام دوگلاس قاضی یسری دویک قاطبه یهودی قانون اساسی قانون اساسی جدید قانون مورفی قانون گذاران اسبق کویت قاچاقچیان آسیایی و ایرانی قباد قبازرد قبایل بختیاری قبایل ترک زبان قبایل ترکمن قبایل غیر عرب قبایل قشقایی قبایل نینوا قبایل هندی قبایل کردنشین قبایل کُرد قبیله الکسیر قبیله باردینگی قبیله بلوچ قبیله جاف قبیله حمدان قبیله شیکاک قبیله طالبانی قبیله قشقایی قبیله های ترکی و کردی قبیله هروکی قدرت اللّه معینیان قدرت نصراللّه قدس نخعی قدوس خان قدوسی قدیمی قذافی قذافی رهبر لیبی قذاقی قرآن قرارداد IR قرارداد عمومی تعرفه و تجارت قرارگاه سیا قرارگاهA/SV 18 قرارگاههای شرکت نفت قراچورلو قرنی قره باغی قره باغی (فرمانده قوا) قره عثمان اوغلو قره نی قره گوزلو قزاق قزوینی ها قشقایی قشقایی ها قشمی فقید قضائی قضات قضات دادگاه تهران قطب زاده قطری ها قطعات یدکی قلعه جوقی قلی اوف کنسول شوروی قم قمر حاج محمدرضا معلم قمی قنات آبادی قناد قنّوعی قهرمان قهرمان جبهه ملی قهرمان کودتای 1953 قوام قوام السلطنه قوام الملک شیرازی قوامی قوای انتظامی قوای عراقی قوای مقننه قوای پاسداران انقلاب (گارد جمهوری) قوه قضائیه قوه قضاییه قوه مجریه قوه مقننه قی علی خانی قیس زواوی قیس عبدالمنضم الرواوی ل ل. ایگلتن ل. پ. وارطانیان ل. ی. مندیویچ لئو. ام. براون سرهنگ دوم لئون اکوبیانتر لئون ترانس ورلد لئونارد لئونارد سندمن لئونارد سنس نی. لئونارد فریمن لئونارد. آ. جینوچیو لئونارد. اس. دوول لئونید آی. برژنف لئونید برژنف لئونید برژنف ریاست جمهور شوروی لئونید ویتالیویچ کافتورویچ رئیس دانشکده مدیریت اقتصاد ملی لئونید گابریلوویچ کویموف لاتش لاجوردی لادن لارگومارسینو لاری ارل راف لاری جیل لاری دبلیر لاری دبلیو لاری دبلیو. سماکیس لاری دیویس لاری سماکیس لاری سیماک لاری سیماکیس لاری لارکین لاری لیلارد لاری مکینی لاری نیلی لاری هاول لاری. ئی. راف لاری. ا. پنامون لازارسیولج لاسلو سابو لال محمد لامبراکیس لامبراکیس مستشار سیاسی لانتزک لانج شرمرهرن لانیل ترینینگ لاهه لاهوتی لاهوتی. لاهیجی لاوت لاورنتی بریا لاورنتیف لاورنس ا . فولر لاورنس ا. فولر لاوریشهف لاورین لاوسن لاون لاپاز لاکهید لایف لبنانی دین مسلمان لبنانی ها لبنانی های مسلح لدین وَلو کمپانی Ledeen Valve Company لرد کارینگتون وزیر امور خارجه انگلیس لرها لروی کولیر لس آنجلس تایمز لشکر 28 پیاده و لشکر 64 زرهی ارتش ایران لشکر ششم (فارس) لشکر ششم جنوب «جهرم» لشکر ششم فارس لشگر ششم لشگر پرولتاریا لشگر یکم (تهران) لطف اللّه حی لطف اللّه سلیمان لطیف رمضان نیا لطیف رمضانیا لطیف نصیف جاسم لعل بهادر شصتری لعیا لفلدت. لفوطی لقمان ادهم لمبراکیس لمونیر لندن لنی لنین لنین. وی لنینیست لنینیستی لهستانی ها لهفلد لهفلدت لهفلدت هلمز لهمن لو لو پاولویچ لوآندا لوئرز لوئی لوئی هندرسن لوئی چهاردهم لوئی. و. هندرسن لوئیس لوئیس جی ساریس لوئیس دوپری لوئیس پی . گوئلز لواین لوبرانی لور لورایی نخست وزیر لورنس لورنس اچ شوپ لورنس لگر لوری لوریان لوجور لورین الکوفر لوس آنجلس تایمز لوسی لوفت هانزا لوموند لونازنسو لوون پارویرویچ وارطامیان لوپز لاندریا لوپز پورتیلو لوپزپورتیلو لوکاس لوکاس سرپرست دپارتمان خاورمیانه لوکانسک لوکزامبورگ لوکوموتیورانان و ترمزبانان راه آهن دولتی ایران لوگارو لوی اشکو لوی اشکول لوی گ. دریفوس لوید ماتس لویز پورتیلو لوین ليتن  لژ فراماسونری لژ گراند اورینت لژستیکی لژیون فرانسوی HONOR لژیون یهودیان لکساندر کولین روسی لی مبرت لیبرال دموکرات ها (متین دفتری) لیبرال میانه رو لیبرال ها لیبرال های جوان لیبرال های سنتی لیبرال های غربی لیبرال های مذهبی لیبیائی ها لیبیایی ها لیبیایی ها.کاردار لیتن لیتون لیخوف لیدیاایلینیچنا لیز ترگود لیز هرگود لیسین لیلا لیلا ازهاری لیلا امامی خوئی لیلا امامی خویی لیلی لیلی و منیر فرمانفرمائیان لیلیا جانسون لیلیان جانسون لیما لیمبرت لین لامبرت  لین گرابهورن کمپانی لیندا بیرد لینداستروم لیندستورم لیندون بی. جانسون لیندون جانسون لینکلن لینگن لینگن (کاردار سفارت) لینگن Nigc لینگن واشنگتن لینگن کاتم لینگن کاردار سفارت آمریکا در تهران لینگن  لینگنحزب جمهوری اسلامی لیه شلاسبرگ لیهان لیون لامبرت لیک ساکس لیکود لیکود (اتحاد) لیکود (حزب لیکود) م م ) م بارکایی دریابان. م پگف سفیر شوروی در ایران م) م) حسین م) علی م) پیغمبر محمد م) گیلانی م. الف. منصوری خبرنگار روزنامه سپیده دم اسلام آباد م. بنکدارپور م. جی. م اختر سرپرست عمران صنعتی پاکستان م. دابی م. نوربخش مآریو مأمور آلیتالیا مأمور آمستوتز مأمور اقتصادی سفارت مأمور سفارت جان استمپل مأمور سیا مأمور سیاسی مأمور سیاسی سفارت مأمور عمومی TDY مأمور قرارگاه سیا مأمور میز ایران (وزارت خارجه) مأموران آمریکایی مأموران سیا مأموران سیاسی مأموران گزارش دهنده مأمورین اطلاعاتی شوروی مأمورین سیا مأمورین سیاسی مأمورین هندی مأمورین پلیس مأمورین کا. گ. ب. مؤذن اوغلو وزیر دارایی مؤسسات آموزشی آمریکایی مؤسسات خبری روسیه مؤسسات ساختمانی اسرائیل گروههای صنعتی مؤسسات سیاسی و اقتصادی ایران مؤسسه (انستیتو) پیشرفت فنی و ارتباطات و نقشه برداری مؤسسه KWPA مؤسسه آمریکایی مطالعات ایرانی مؤسسه آموزش کودکان چلیا بینسک مؤسسه ارتباطات بین المللی آمریکا مؤسسه انتشاراتی گالیمار در پاریس مؤسسه بروکینگز مؤسسه بین المللی حرکات کارگران مؤسسه تحقیقات رآکتوری اتمی Wurenlingen مؤسسه تحقیقاتی کارولینای شمالی مؤسسه توسعه و ارتباطات ایران مؤسسه رفاهی داروپخش مؤسسه زبان بورقیبه مؤسسه زبان های خارجی مسکو مؤسسه سیبترا (SYBETRA) مؤسسه مطالعات بین المللی دکتر گنجی مؤسسه مطالعات شرقی مسکو مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی مؤسسه مطبوعاتی بین المللی مؤسسه مولوتف انرژتیکس در مسکو مؤسسه هلیکوپتر سازی ایران مؤسسه ویتهوین مؤسسه پزشکان آمریکا مؤسسه پلی تکنیک نیویورک مؤسسه کشتیرانی سیلان مؤسسه کوتو مؤسسه یهودیان آمریکایی مؤقر مؤمن باهدون مؤمنین مسلمان مئیر عزری (ازری) مائسترون مائو مائوئیست ها مائوئیستی مائیس آرتونیانس مات. سی. سی. بریستول ماتی تیاهو میزل ماتیتیاهو درابلز ماجاراجا حسین کوتوارا ماخاچکالا مادام ایکس مادر باقر مستوفی مادر شاه مادر ولیعهد مادر پرتقالی مادها ماراتون مارتا خاچیکیان مارتون مارتین مارتین اف مارتین اف هرتز مارتین اف. هرتز مارتین اف.هرتز مارتین انالز مارتین برکوتیز مارتین مارتیا مارتین نمایندگان «برنج عموبن» مارتین هرتز مارتین. مارتین. اف. هرتز مارتین. اف. هرتز مارتین. اف. هرتزهلمز مارتین. ف. هرز مارتین.اف. هرتز مارشال مارشال مالینوسکی مارلین مک کافی مارلین مکافی مارلین و. رمیک مارونی ماروین زونیس ماروین زونیس (استاد دانشگاه شیکاگو) مارک اشنایدر مارک جانسون مارک جی مارکس مارکس استوکس مارکسیست مارکسیست اسلامی مارکسیست لنینیستی مارکسیست ها مارکسیست های اسلامی مارکسیست های افغانستان مارکسیست های تندرو مارکسیست های فارسی زبان مارکسیست های پشتو زبان مارکسیست های چپ مارکسیست‌های اسلامی مارکو برناردینی مارگارت تاچر ماری ماری پریش ماری. ا. اشماروک ماریان ماریان دویش (اسپید) مارین اریاز ابوظبی مارینا ماریو ماریون جاویتس مازندی ماسترون. ماشاء الله کاشانی ماشاءالله ماشاءالله قصاب ماشاءالله کاشانی ماشاءاللّه کاشانی ماشااللّه کاشانی مافی مافیا مالتا مالمبورگ مالمیرکا مالنکوف مالونی مالکوم کالپ مالیات دهندگان آمریکایی مالیوئین مالیک مان مانا ماندل ماندیل مانسفیلد مانشل مانوک ایگناتیان مانگالین دوگر سورن وزیر امور خارجه مغولستان مانی ابن سعید العتیبه  مانی العطیبه مانیل ماهانی ماهیگیران ایرانی ماپام ماچن ماکارف ماکاگون ماکروهی بوزاسیان معلم مهشید برومندان ماکس لرنر ماکوی علی جلالی پور ماگنتو هیدرو دینامیک ماگومد (محمد) عثمانف دبیر سوم سفارت شوروی مایر مایر پیل مایسترون مایلز مایلز گرین مایلزال. گرین ماینده میانه رو حزب جمهوریخواه خلق چپگرا ماینر مایوان مایک مترینکو مایک مک نال مایک هاوس من (از گردان ساختمان نیروی دریایی) مایک والاس مایک کاگلین مایکل مایکل جی . مترنیکو مایکل جی. مترینکو مایکل ر. آریتی مایکل مترینکو مایکل هاول مایکل کاپس مایکل کیتس مایکل. جی. مترینکو مایکل. جی. مترینکو کارمند سفارت مایکل.ف.باسو.ر.بارتلت.مون مبارزه با مواد مخدر مبارزین مبارزین ضد توده مبارک مبارک بن محمد آل نهیان (ابوظبی)  مبارکی مبشری مبشری(وزیر دادگستری) مبصر مبصرالممالک مبین متجددین آمریکا. متخصص شاه در امور عربی احمد بن سودا متخصصین انرژی خورشیدی ایالات متحده متخصصین کامپیوتر IRS مترجم آقای پطروسیان مترجم سفیر شوروی گریگوری زایتسف مترقیون متروف مترینکو متعصبین سنتی مذهبی متعصبین مذهبی رادیکال راست متفقین متقی متین متین دفتری مجارستانی مجاهدین مجاهدین [خلق] مجاهدین اسلامی مجاهدین اسلامی و مجاهدین خلق مجاهدین خلق (مبارزین مردم) مجاهدین خلق اسلامی مجاهدین خلق ایران مجاهدین موحد خلق مجاهدین پیشقراول مخالفین مذهبی شاه مجاهدین[خلق] مجتمع شیمیایی آلیدو بی. اف. گودریچ مجتمع فسفات حمراوین (Hamrawein) مجتمع مکانیکی تاکسیلا (Taxila) مجتمع های صنعتی ایران مجتمع پتروشیمی بندر شاهپور مجتمع پتروشیمی شاهپور مجتهدین مجد مجریه مجلس مجلس اسرائیل مجلس ایران مجلس خبرگان مجلس سنا مجلس سنامحمدعلی رشتی مجلس سنای آمریکا مجلس شورای ملی مجلس شورای ملی کویت مجلس قانونگذاری٬ قوه مجریه٬ رهبریت روحانی مجلس مؤسسان مجلس ملی مجلس ملی عراق مجلس موسسان مجلس نمایندگان آمریکا مجله PLAYBOY مجله USICA مجله «تایم» مجله «دنیا» مجله «ماهانه آتلانتیک» مجله «پشتون جاق» مجله «کیهان فرهنگی» مجله اشپیگل مجله امید ایران مجله اکونومیست مجله ایتالیک مجله ایرانیان مجله تایم مجله تهران مجله خواندنی ها مجله رسمی شوروی مجله سوسیالیستی علم و زندگی مجله سیاسی ایران مجله فردوسی مجله فورچون مجله فکاهی آهنگر مجله لندن اویل نیوز مجله نیوزویک مجله نیویورک مجله نیویورک تایمز مجله پنتهاوس مجله پیام صلح مجله ی «وگ» مجلومیان مجمع بزرگ ملی مجمع عمومی سازمان ملل مجمع عمومی سازمان ملل متحد مجمع عمومی ملل متحد مجمع مؤسسان مجمع مشورتی اروپا مجمع ملی کویت مجیب الرحمن مجید مجید ابوشراره مجید الجیشی  مجید بن عبدالعزیز السعود مجید تهرانیان مجید دوامی مجید رهنما مجید مجیجی [مجیدی] مجید مجیدی مجید مرتضایی فرد جاده ساز مجید وجدانی مجید کاظمیان مجیدوف مجیدی مجیدی MADGIDI مح محافظه کاران محافظه کاران مذهبی راست محترم خانم وحدت محدث زاده محسن محسن حکیم محسن خان امین الملک محسن خواجه نوری محسن دربانی محسن سلیم محسن شیرازی محسن صدر محسن فروغی محسن فروغی( وزیر فرهنگ و هنر) محسن قره گزلو محسن مبصر محسن مقدم محسن پزشک پور محسن پزشکپور محسن پورصبا محسنی مهر محصلین ایرانی محقق زاده محققین اسلامی ایران محلاتی محمد محمد آل زبیر محمد ابراهیم خان (شوکت الملک) محمد ابراهیم مسعود محمد ابومیضر محمد احمد آل جونید محمد اسلام وطنجار محمد اسماعیل دانش محمد الرومیحی محمد العباس (ابوالعباس) محمد العدسانی محمد الهی خوانساری محمد امین ریاحی محمد امین سراجی محمد امین سیراسی محمد امین شیخ الاسلام محمد امین نقشبندی محمد امین کاردان محمد امینی محمد اکرم عبقری محمد ایزدی محمد باقر افضل محمد باقر رستمی محمد باقر کراچی محمد باقر کراچی کارخانه دار محمد باهری محمد بخارائی محمد بخارایی محمد برومند محمد بغیری محمد بقایی یزدی محمد بن جبرالثانی محمد بن حمدالثانی محمد بن خلیفه ابن حمید  محمد بن رشید بن سعید المکتوم (دوبی) محمد بن مبارک الخلیفه  محمد بهکار محمد بودیا محمد تقی خراسانی علی اصغرمانوسی محمد تقی دامغانی محمد تقی داورفرا محمد تقی سرلک محمد تقی فلسفی محمد تقی فکری محمد تقی قمی محمد تقی نصیر اوغلی محمد توتونچی محمد توسلی محمد توکلی محمد توکلی شهردار تهران محمد توکّلی محمد تیسیرقبا محمد جلال نایینی محمد جواد باهنر محمد جواد غفاری محمد جواد کاظمیان محمد حاجیان محمد حاجیان بهمنی محمد حاجیان بهمنی رییس بانک صادرات محمد حسن اسلامی محمد حسن بارق شافعی محمد حسن جعفری محمد حسن خشایار محمد حسن مرشد محمد حسین محمد حسین حمیدی نوین محمد حسین سیف قاضی محمد حسین صلح جو محمد حسین قدک محمد حسین ملکی محمد حمود خمیس محمد حکیم مالیار محمد حیدر محمد خاتمی محمد خاتمی فرمانده نیروی هوایی محمد خلیفه ال کنیدی محمد داود اودا (ابوداود) محمد داود عوده (ابوداود) محمد داوود رئیس جمهور افغانستان محمد درخشش محمد دسکی محمد دهقان نژاد محمد رائد محمد رضا خانی محمد رضاشاه پهلوی محمد ریاحی محمد ریاض محمد زایی محمد زبیر محمد ساعد محمد سالم مسعودی محمد سام محمد سجادی محمد سروری محمد سعید عبداللّه محسن الشرجابی محمد سعید فرید زنجانی محمد سلیم کوثر محمد سلیمان الناصر  محمد سوری محمد سوما محمد سیدالمعلا  محمد شایگان محمد شبی محمد شریف محمد شفیعی امین محمد صادق عالمیار محمد صادق کاظمی محمد صالح (ابوصالح) محمد صالح مندخل محمد صالح یغائی محمد صالحی محمد ضیایی محمد طاهر مهران محمد طباطبائی محمد عایش محمد عباسی محمد عبدالطیف الملحم محمد عبداللّه الحرینی محمد عبدویمانی محمد عزیز محمد علی محمد علی ابالخیل محمد علی بهرامی محمد علی بوتو محمد علی بوکسور محمد علی توحیدی محمد علی توحیدی دکتر مواد شیمیایی خاکی در مؤسسه بررسی آفات محمد علی دشتی محمد علی علائی احمدآبادی محمد علی مالکی محمد علی میرغفوری محمد علی نوروزی محمد علی همایون پور محمد علی هیثم محمد علی کتابی شوشتری محمد علی کتانی (کتابی) شوشتری محمد علی کشاورز صدر محمد عنبر وحیدی محمد فتح مدیریت بازرگانی ناصر فروغی محمد فرخی محمد فضیل محمد فلاح محمد محجوب محمد محمود عبدالرحمن محمد مسعود محمد مشاور محمد مشیر یزدی محمد مشیری یزدی محمد مصدق محمد مصدق نخست وزیر محمد مظفریان محمد مفتح محمد ملکی محمد منتظری محمد منصور هاشیمی محمد مهاروف محمد مهدی عباس محمد موسوی گلپایگانی محمد موسی شفیق محمد مُکری محمد مکری محمد مکری سفیر ایران محمد نبی محمد نخشب محمد نریمان محمد نصیری محمد نعیم محمد نقابت محمد نوید محمد هاشمی محمد هبروش محمد هویدا محمد وارسته  محمد پسر شاهزاده فهد محمد پورداد محمد پورسرتیپ محمد پیامبر محمد پیامبر اسلام محمد کاظم بجنوردی محمد کاظم زرافشار محمد کریم باصری نژاد [باصری نیا] محمد کریم باصری نیا محمد گلاب زوی محمد گودرزی محمد یگانه محمد[حسام] عراقی محمدامیر خاتمی (فرمانده نیروی هوایی شاهنشاهی ایران) محمدبن احمد محمدتقی شهرام محمدتقی فلسفی محمدتقی قمی محمدجاسم محمدجعفر بهبهانی محمدجلال معتمدی محمدجواد خاتمی محمدحسن محمدحسن صادقیان محمدحسن مرشد محمدحسن مرشدی محمدحسن نادری محمدحسین محمدحسین خان قشقایی محمدحسین دلخوش فومنی محمدرضا محمدرضا امیر تیمور محمدرضا امیرتیمور محمدرضا امین محمدرضا تغابنی محمدرضا سادات فر محمدرضا سعادتی محمدرضا شاه محمدرضا شاه پهلوی محمدرضا شریف محمدرضا عاملی تهرانی محمدرضا قوانینی محمدرضا مهدوی کنی محمدرضا پهلوی محمدرضاشاه پهلوی محمدرضای مخلوع محمدسعید فرید محمدظاهر شاه محمدعبدالرحمن البکر محمدعبداللّه گرجی محمدعلی محمدعلی احمدی محمدعلی العکری محمدعلی اکبری محمدعلی جناح رهبر پاکستان محمدعلی رجائی محمدعلی رجایی محمدعلی سمیعی محمدعلی صیرفی محمدعلی علائی احمدآبادی محمدعلی فروغی محمدعلی منصور محمدعلی مولوی محمدعلی نقیب زاده محمدعلی هدایتی محمدعلی کشاورز صدر محمدعلی یوسفی زاده محمدعلی[ولی الله] قرنی محمدمصدق نخست وزیر ایران محمدمهدی ابریشم چی محمدمهدی دری محمدمهدی میدانی محمدهادی مدرسی محمدکاظم بجنوردی محمود محمود (محمد) حجازی محمود اصغری زاده محمود اعتمادزاده محمود افشار حسینی محمود ایزدی محمود بامداد محمود بقراطی محمود بن علی محمود جعفریان محمود جم محمود داود محمود رئیسی محمود ریاض محمود سعید المهدی محمود سنجابی محمود سوداگران محمود شهیدی محمود صراط محمود ضیائی محمود ضیایی محمود طالقانی محمود طالقانی و یداللّه سحابی محمود طلوعی محمود عباس محمود عبداللّه رشیداوشیش  محمود عثمان محمود علامیر قاجار محمود فخر محمود فروغی محمود قوام صدری محمود مانیان محمود محمودی محمود معینی عراقی محمود منتظری محمود منصف محمود میرفخرایی محمود نجاشی محمود هاتف محمود هاشمی محمود و صدر قاضی محمود ک.العدسانی محمود کاشفی محمود کشفیان محمودرضا محوی محی الدین نبوی محی الدین نبوی نوری محی عبدالحسین محی عبدالحسین المشادی محی عبدالحسین المشاطی محی عبدالحسین مشاطی محیی عبدالحسین مشادی مخابرات دریایی شوروی مخاطب رفیعی مخالف دینی دست راستی (آیت اللّه خمینی) مخالفان رژیم پهلوی مخالفان سیاسی کویت مخالفان کُرد مخالفین افغانی مخالفین عرب مخالفین چپ مخبر مخبرین انگلیسی مختار مختار زاهدی مختار لویز مختار یحیی زاده مخدره ضیایی مدارس مدارس آمریکایی مدارس مذهبی قم مدال پرچم سرخ مدال چکسلواکی مدبران کویتی مدحت بالکان مدرسه مدرسه آمریکائی ها مدرسه آمریکایی تهران مدرسه آمریکاییان مدرسه اطلاعات ارتش مدرسه بین المللی تهران مدرسه حبیبیا مدرسه سنت جوزف مدرسه عالی مدرسه پزشکی جلال آباد مدرسه کامیونیتی مدرسی مدن لال بهین مدنسکی مدنی مدنی فرمانده نیروی دریایی مدنی(وزیر دفاع ملی) مدیر آلپا (ALPA) مدیر اجرایی سنتو مدیر امور افریقای شمالی مدیر تهیه و تولید مدیر دانشگاه مشهد مدیر سازمان برنامه مدیر عامل صنایع هواپیمایی ایران مدیر نمایشگاه های بین المللی مدیر کل قرارداد تجاری وزارت بازرگانی به وابسته بازرگانی مدیر کل قراردادهای تجاری مدیر کنسول سیاسی جورج لمبراکیس مدیرکل وزارت امور خارجه امیر عثمان مدیریت آلیتالیا مذهبی ها مذهبیون محافظه کار مراد مراد دانیال پور مراکز آبرسانی و برق دهی مراکز بازرگانی آمریکایی مراکز بازرگانی کوچک مراکز دو ملیتی در اصفهان و شیراز مراکز دیپلماتیک آمریکا مراکشی ها مرتجعین مرتجعین «سرخ و سیاه» مرتضوی مرتضی اقدامی مرتضی بازرگان مرتضی خیام مرتضی سرمد مرتضی شیخ الاسلامی مرتضی صالحی مرتضی محیط مرتضی موسوی مرتضی نیک نژاد مرتضی پویا مرتضی کازرونی مرتظی صالحی مرحوم تیمسار فضل اللّه زاهدی مرحوم حسنعلی منصور مرحوم فروغی مردان بارزانی مردان مسلح عراقی مردم آمریکا مردم افغان مردم افغانستان مردم ایران مردم مسلمان ایران مردم چاد مردم کردستان مرزداران ایرانی مرعشی مرعشی نجفی مرعشی) مرغ طوفان مرلین مک کافی مرکز آموزش مرکز آموزش بین المللی ایران مرکز آموزش و تحقیقات پزشکی فیروزگر مرکز آموزشی و تحقیقات پزشکی فیروزگر مرکز اطلاعات ایالات متحده مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی مرکز انبار سازمان خبری مرکز بازرگانی تهران مرکز بازرگانی تهران (اتاق بازرگانی) مرکز تحقیقات و طرح ریزی سیاسی مرکز تحقیقاتی اقیانوس شناسی NOUADHIBOU مرکز رادیو تلویزیون ملی ایران مرکز شرق و غرب مرکز فرهنگی IAS مرکز فرهنگی ترکمن مرکز مخابرات مرکز مذهبی در تهران مرکز مطالعات مدیریت ایران ICMS مرکز مهاجرت یهودیان مری آن کیسی مری احمدی مری بلو مری روث پریش مری ریچارژ مریلین رانیو مریم مریم اعتمادی مریم متین دفتری مریم مومن دبیر مریم واضح نوری مریم پناهی مرینوس مزاری مزدوران عراقی مزدوریار مس سرچشمه مسئول امور شوراهای حکمیت مسئول ایرانی مسئول بخش اروپای شرقی در وزارت امور خارجه ایران مسئول دفتر ارتباطات مطبوعات مستشار آمریکایی مستشار روسی مستشار نظامی آمریکا مستشار نظامی آمریکایی مستشار نظامی مصری مستشاران آلمان شرقی مستشاران آمریکایی مستشاران اردنی مستشاران روسی مستشاران شوروی مستشاران نظامی آمریکا مستشاران نظامی آمریکائی مستشاران نظامی آمریکایی مستشاران نظامی ایالات متحده آمریکا مستشاران نظامی روسی مستشاران نظامی شوروی مستشاران کوبایی و آلمان شرقی مستشاران کوبایی و شوروی مستشاری نظامی مسرز مسعود مسعود اعتصام مسعود اکرم مسعود بارزانی مسعود برزین مسعود بهادران مسعود بهنود مسعود تفضلی مسعود جهانبانی مسعود خوانساری مسعود رجوی مسعود فروغی مسعود مهاجر مسعود هدایت مسعودی مسلمان مسلمان سنی مسلمان شیعه مسلمان مجاهدین خلق مسلمان های راست مسلمان های شیعه ایران مسلمانان مسلمانان افغانستان مسلمانان ایران مسلمانان حنفی مسلح مسلمانان خلق کردستان مسلمانان سنی مسلمانان سنی «اباضی» مسلمانان سنی عراق مسلمانان شوروی مسلمانان شیعه مسلمانان شیعی ایران مسلمانان عرب مسلمانان متعصب مسلمانان مرتجع مسلمانان مصری مسلمانان گرجستان مسلمین مسلمین پاکستان مسکو مسی MASSIE مسی فرگوسن مسیح مسیح زاده مسیحی مسیحیان مسیحیان راستگرا مسیحیان نستوری مشاور مشاور اقتصادی سفارت سنس مشاور امنیتی کارتر مشاور امور کنسولی (کریس) مشاور حقوقی وزارت امور خارجه رازوقی مشاور حقوقی وزارت امور خارجه کویت مشاور حقوقی وزارت خارجه کویت مشاور خارجی آقاشاهی مشاور دربار احمدرضا قدیره مشاور سفارت در امور سیاسی مشاور سیاسی ایران مشاور صدیق شاه داریوش مشاور وزارت امور خارجه آقاشاهی مشاور وزارت خارجه آقاشاهی مشاوران آمریکایی مشاوران ایرانی مشاوران تکنیکی آمریکایی مشاوران نظامی آمریکا مشاوران نظامی آمریکایی مشاوران نظامی روسی مشاورین حقوقی ترکیه مشاورین روسی مشاورین نظامی آمریکایی مشاورین ویت کنگ مشاورین کنتراتی مشخصات کارمندان آمریکایی مشخصات کارمندان لهستانی مشروطه خواهان مشهد مشهدی محمدعلی مشیر فاطمی مشیرالدوله مشیری مصباح زاده مصباح زاده( مدیر کیهان) مصدق مصدق کبیر مصر مصر ناصری مصرف کنندگان اروپایی و ژاپنی مصری ها مصریان مصریان چپگرا مصطفایی مصطفوی مصطفوی نائینی مصطفی مصطفی احمد مصطفی امین مصطفی انصاری مصطفی ب وزارت کشاورزی مصطفی بارزانی مصطفی تجدد مصطفی جعفری مصطفی خان مقدم مصطفی خمینی مصطفی خمینی قضائیه مصطفی درخشش مصطفی سمیعی مصطفی طالبی مصطفی فاتح مصطفی مصباح زاده مصطفی مصطفایی مصطفی واقعی مصطفی پایدار مصطفی چمران مصطفی چمران وزیر دفاع مصطفی کتیرایی مصطفی کمال (آتاترک) مصطفی گرگ زاده مطاع زاده مطبوعات مطبوعات آزاد آمریکا مطبوعات آزاد ایالات متحده مطبوعات آلمان غربی مطبوعات آمریکا مطبوعات آمریکا و غرب مطبوعات آمریکایی مطبوعات اردوزبان پاکستان مطبوعات اروپایی مطبوعات اسرائیل مطبوعات اسرائیلی مطبوعات انگلیسی مطبوعات انگلیسی زبان مطبوعات ایالات متحده مطبوعات ایران مطبوعات ایرانی مطبوعات بغداد مطبوعات بین المللی پاکستان مطبوعات ترکیه مطبوعات تهران مطبوعات روسی مطبوعات شوروی مطبوعات عراق مطبوعات عراقی مطبوعات عربی مطبوعات غربی مطبوعات فارسی زبان مطبوعات فرانسه و آمریکا مطبوعات لبنان مطبوعات محلی مطبوعات مصری مطبوعات هندوستان مطبوعات و دادگستری انگلستان مطبوعات وین مطبوعات کویت مطهری مطوف مطیب بن عبدالعزیز السعود  مظفر الدین شاه مظفر بقایی مظفر بقایی کرمانی مظفر حسن مظفر فیروز مظفرالدین شاه مظفری جانداری مظهری معاریو معاون معاون الکساندر معاون دبیر کل امور اقتصادی در وزارت نفت معاون دبیر کل حزب خلق جمهوریخواه کازکان قره گزاوغلو معاون دوم رئیس ستاد ارتش ایران؛ سرتیپ تقی ریاحی معاون رئیس اتاق بازرگانی کرمان معاون رئیس بانک مرکزی کویت معاون رئیس دانشگاه تهران معاون رئیس سناتور هاوارد کانن سناتور آبراهام ربیکوف سناتور ارنست اف هالینگز سناتور جاکوب ک جاویتس معاون رئیس شرکت نفت ترکیه اسماعیل کافه سی اوغلو معاون رئیس صادرکنندگان جهانی بیمه معاون ریاست شورای ملی فلسطین معاون سابق نخست وزیر معاون سازمان هواپیمایی کشوری معاون سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه معاون سنا معاون شاخه سیاسی سفارت معاون قائم مقام وزارت میکلوس معاون لجستیک نیروی هوایی ایران معاون مخصوص وزیر آموزش و پرورش جان دی. استمپل معاون مدیر شرکت ملی نفت کویت عبداللّه القرباسی معاون مدیرکل بازاریابی شرکت نفت ترکیه معاون نخست وزیر معاون نخست وزیر ایران معاون نخست وزیر در کابینه علم معاون نخست وزیر دولت موقت و سخنگوی دولت معاون نخست وزیر طباطبائی معاون نخست وزیر و سرپرست فرماندهی کل و نبرد مسلحانه فلسطینی نعیم حداد معاون وزارت جنگ معاون وزارت دفاع آیت اللّه خامنه ای معاون وزارت کشور معاون وزیر معاون وزیر امور خارجه معاون وزیر امور خارجه راشدالراشد معاون وزیر امور خارجه کوپر معاون وزیر خارجه ایرلند معاون وزیر خزانه داری سولومون معاون وزیر دفاع سیینا معاون وزیر سی. دبلیو منیز معاون وزیر نیوسام معاون وزیر کوکساواس معاون کل دربار معاونت ارشد دبیر روابط بین الملل وزارت بازرگانی معاونت استیونس معاونت لجستیک نیروی هوایی معاویه معتضد معتمد معتمدی معتمدی( وزیر پست و تلگراف و تلفن) معصوم ناجی نژاد معصومی معظمی معلم معلمان معلمان ایران معلمین معمار زاده معمارزاده معمر قذافی رهبر لیبی معمرقذافی معین جان نعیم معین زاده معین زند معینی وزیر کار معینیان مغازه مغول ها مفتی زاده مفتی محمود مفتی محمود سرپرست اتحاد ملی پاکستان مقاطعه کاران آمریکا مقاله «واشنگتن پست» مقاله اطلاعات مقاله بوین مقاله هوگلند مقام SRE (نام دیگر سیا مقام آمریکایی مقام دولتی چین مقام سیاسی لبنانی مقامات IDRO مقامات آلمانی مقامات آمریکا مقامات آمریکائی مقامات آمریکایی مقامات آمریکایی و ایرانی مقامات ارشد نظامی ایران مقامات اسرائیل مقامات اسرائیلی مقامات اطریش مقامات اطلاعاتی شوروی مقامات افغانی مقامات امنیتی ایران مقامات انگلیسی مقامات ایالات متحده مقامات ایتالیایی مقامات ایران مقامات ایرانی مقامات ایرانی و آمریکایی مقامات ایرانی. مقامات بانفوذ آمریکایی مقامات برزیل مقامات بلوک شرق مقامات بلوک کمونیستی مقامات ترکیه مقامات تی. دبلیو. دلتا مقامات دوبی مقامات دولت آمریکا مقامات دولت ایران مقامات دولت عراق مقامات دولت کویت مقامات دولتی ایران مقامات دولتی ترکیه مقامات رسمی آمریکا مقامات روسی مقامات رژیم شاه مقامات ساف مقامات ساواک مقامات ستادی ترکیه مقامات سعودی مقامات سفارت آمریکا مقامات سوئدی مقامات سوری مقامات سی. بی. اس مقامات شرکت ایران ایر مقامات شوروی مقامات عالیرتبه ایرانی مقامات عالیرتبه عراق مقامات عالیرتبه مالی آمریکا مقامات عراقی مقامات عربستان سعودی مقامات لندن مقامات مصری مقامات ناتو مقامات نظامی اسرائیل مقامات نظامی سعودی مقامات نفتی آمریکا مقامات نیروی دریایی ایران مقامات هیئت دیپلماتیک سوریه مقامات وایت هال مقامات چینی مقامات کاخ سفید مقدم مقدم (مراغه ای) مقدم مراغه ای مقصودپور مقننه ملا بهبهانی ملا رسول بابی ملا سید رضا زنجانی ملا سیدرضا زنجانی ملا فلسفی ملا مصطفی ملا مصطفی بارزانی ملا مهدی گلپایگانی ملا کاشانی ملاحسن داماد خمینی ملاصدرا ملالاه حبیب ملالاه حبیب سرپرست امور سیاسی وزارت خارجه عمان ملامت ملامصطفی بارزانی ملانصرالدین ملاها ملاهای آستان قدس ملاهای افغان ملاهای ایران ملاهای ایرانی ملاهای شیعه ملاهای شیعه ایرانی ملاکین و تاجران و صنعتگران نیرومند ملت افغانستان ملت ایران ملت مسلمان ایران ملل آفریقا ملوان سیاهپوست آمریکایی ملون. ملوک مهاجان نراقی ملوک میشکانیان ملوی ملوی سفیر ملوین گاجه نیداس ملوین. جی. نیداس ملّی گرا ملّیون ملک ملک الشعرا ملک الشعرای بهار ملک حسن ملک حسین ملک حسین اردنی ملک خالد ملک ریتان (RAYTHEON) ملک زاده آملی ملک عبدالعزیز السعود ملک فاروق ملک فیصل ملک منصور خان قشقایی ملک وزیر علی ملکشاه ظفر ملکشاه ظفر ایلخان ملکشاهی ملکه ملکه الیزابت ملکه الیزابت دوم ملکه انگلیس ملکه ثریا ملکه جولیانا ملکه فرح ملکوتی ملکوکرنی ملکی ملکی رئیس دانشگاه تهران ملی گرا ملی گراها ملی گرایان ملی گرایان ایران ملی گرایان جوان ایرانی ملی گرایان مسلمان ملیت های ردتاپ REDTOP ملیت های روسی ملینا مرکوری ملیون مذهبی ملیگین ممتاز بوتو مناخیم بگین مناسعید العتیبه مناطق خلیج مناطق نفتی مناقبی مناوی منبع اطلاعاتیB منتظری منتقدان شاه مندیویچ مندیک منشی ODCFSN منشی های رمز آمریکایی منصور منصور آسیم منصور افخم ابراهیمی منصور اقبال منصور برادران جوادی منصور حسن منصور حقوقی منصور رفیع زاده منصور رهبانی منصور روحانی منصور عطایی منصور فرهنگ منصور لاوی منصور لطفی منصور مشکین پوش منصور هاشمی وزیر منصور پهلوی منصور یاسینی منصورالسلطنه عدل منصوربن کمن منصوری منصوریان منطقه حمریا شمالی منظر اصفیا منفیلد منونیت ها منوچهر منوچهر آریانا منوچهر آزمون منوچهر آگاه منوچهر ارم منوچهر افتخاری منوچهر اقبال منوچهر ایرانی منوچهر بهرون منوچهر تسلیمی منوچهر توفیقیان مهندس علی بلاتی ترکمن منوچهر تیمورتاش منوچهر خسروداد منوچهر دامغانی منوچهر داودی منوچهر رزم آرا منوچهر زرکوب منوچهر ساعد وزیری منوچهر سالور منوچهر سعیدی منوچهر شاهقلی منوچهر صفا منوچهر فخرشفایی دکتر طب وزارت بهداری و بهزیستی و حقوق منوچهر فرمانفرمائیان منوچهر میرمطهری منوچهر نسترین(داودکلیمی) منوچهر نیک پور منوچهر هاشمی منوچهر هزارخانی منوچهر پرتو منوچهر پرویز منوچهر پیروز منوچهر کاشانیان منوچهر کاظمی منوچهر کلالی منوچهر کلعلی منوچهر گنجی منوچهر گودرزی منوچهر گودرزیان منوچهرامین منچستر گاردین منگال منگال ها منگیستو هایله ماریام منیر منیر وکیلی منیرامیرکاشانی منیرخان منیرخان سرپرست کمیسیون انرژی اتمی پاکستان منیره منیژه شاه کاوسی مهاجرین روسیه تزاری مهاجمین عرب و مغول مهد مینا مهدوی مهدوی بورسی مهدوی کنی مهدی مهدی آذر مهدی آذر و کاظم حسیبی مهدی احساسی مهدی باتمانقلیچ مهدی بازرگان مهدی بازرگان نخست وزیر مهدی بهادران مهدی بهار مهدی بوشهری مهدی بگلری مهدی تاجر مهدی تقوی مهدی تهرانچی افسر پلیس تهران مهدی حائری یزدی مهدی حاج منیری مهدی حایری مهدی خازنی راد مهدی خانبابا تهرانی (Khanbaba Tehrani) مهدی دیباجی مهدی رحیمی مهدی روحانی مهدی روغنی مهدی ریاحی مهدی سامی مهدی سمسار مهدی سمیعی مهدی شیبانی مهدی شیخ الاسلام مهدی طالقانی مهدی عراقی مهدی فارسیان مهدی فرازداغی (وزارت فرهنگ وهنر) مهدی قاسمی مهدی قاسمی و دکتر حسین تاجداد مهدی مجد مهدی محمدی صفت مهدی مشایخ مهدی مقدم حسینی مهدی ممکن مهدی موس مهدی موش مهدی میر حسینی مهدی میراشرافی مهدی میرزا محمد مهدی هادوی مهدی هادوی (رئیس دادستان کل) مهدی هروی مهدی وکیلی مهدی پیراسته مهدی چمران مهدی چمران مهدیان مهر مهرآباد مهران مهرداد ارفع زاده مهرداد پهلبد مهرزاد مهری مهری سامی مهسا هاشمی مهستی مهشید مهناز افخمی مهناز افخمی رهبر سازمان زنان مهناز امیرسلیمانی مهندس آراسته مهندس آصفی مهندس ابتهاج (برادر ابوالحسن ابتهاج) مهندس احمد مصدق مهندس اخوان مهندس ارفع مهندس اسدی مهندس اسدی سمیع مهندس انصاری مهندس بازرگان مهندس برومند مهندس بهبودی مهندس جلالی مهندس جلالی نوری مهندس حسن شریعتمداری مهندس حسینی مهندس رحمت الله مقدم مراغه ای مهندس رحمت اللّه مقدم مهندس رحمت اللّه مقدم مراغه ای مهندس رسولیان مهندس روحانی مهندس ریاحی مهندس زرآور مهندس زنجانچی مهندس زنجانیرادیو باکو مهندس شریف امامی مهندس صائبی مهندس صالح بنفتی مهندس صالح محمد پیروز مهندس صباغیان مهندس صدقیانی مهندس صفوی مهندس عبداللهی مهندس عبداللّه ریاضی مهندس عبدالکافی رسولی مهندس عدلی مهندس عطائی مهندس عقیلی مهندس علی اکبر معین فر مهندس غلامعلی فریور مهندس مالک مهندس مجتهدی مهندس محسن فروغی مهندس محمد اسماعیل دانش مهندس محمد توکلی مهندس محمد جمعه برک زوی مهندس محمد صدیق عالمیار مهندس محمد علی رجالی مهندس معینی مهندس معینی زند مهندس ملول مهندس مهدی بازرگان مهندس میرمحمد صادقی مهندس ناصحی مهندس ناصر گلسرخی مهندس نظام الدین عقیلی مهندس نیکویی مهندس هادی انتخابی مهندس هاشم صباغیان مهندس والا مهندس پروشانی مهندس کاظم حسیبی مهندس کتیرایی مهندس کمانگر مهندس کیا مهندسان مهندسین تهران مهندسین روسی مهندسین و مدیران عالیرتبه غربی مهین تاج خلیلی بروجنی دکتر در دانشکده پزشکی مهین معین مهیندخت جنگلی موئله مان موئی مواد (DEA) مخدر موبوتو موبیل موبیل اویل ( MOBIL OIL ) موتورولا موتی موثقی (Movasseqi) موحد موحدین مود موذای موراجی دسای مورس مورفی مورلوت مورنیره مورگان مورگان شوستر مورگان گرنفل مورگانتا موریتانی موریس موریس تی. وارنر جی.آر موریس. تی وارنر جی آر موریسون نودسن موریل سی موزارت موزامبیکی ها موزورف موزوروا موزگار موساد موساد (سازمان جاسوسی اسرائیل) موسادپرسنل مؤمن پایگاه یکم و هفتم ترابری موسسه بین المللی ارتباطات موسسه حقوقی الکساندر و گرین موسسه حقوقی فیلادلفیا موسولینی موسوی موسوی خوئینی ها موسوی ماکوئی موسوی کبیری موسی موسی (MUSSA) موسی اعتماد حائری موسی صدر موسی مصری موسی نوری اسفندیاری موسی هاشمی موسی کلیمی یادگار موسی یاشار موسین موشه موشه آرنس موشه دایان موشه شامیر موشه پرل من موشویو موضوع: لاری جیل موعد سعید موفات موقر مولانا شاه احمد نورانی مولانا مفتی محمود مولانا مفتی محمود رهبر اتحاد ملی پاکستان مولانا مفتی محمود ریاست اتحاد ملی پاکستان مولانا مودودی مولانا کوثر نیازی مولوتف مولوی مولوی رئیس کل بانک مرکزی ایران مولوی عبدالعزیز مومنین موندال مونرو مونیخ مونیف الرزاز مونیف رزاز مونیکو (Monique) موگادیشو مَدفع مَگ کوبار مک مک آرتور مک آفی مک دونالد داگلاس مک لافلین مک لفلین مک لوکلین مک میلان مک میکلوس مک ناتان (McNaughton) مک نامارا مک نایر مک نیل / لرر مک هنری مک کارتی مک کاسکویل مک کاسکیل مک گافی مک گافی مأمور سیاسی تهران   مک گی مک گیفرت مکتوم بن راشد بن سعید المکتوم مکی مگ ناگتون مگن کلارک می تر استراس می تر کنستایل می نارت گلیتمن میان طفیل محمد میانه روها میانه روهای عرب میانچی میتات بایکان میتووارد میخائیل استپانویچ ساولف میخائیل اشچوکین میخائیل اف میخائیل ام میخائیل زیمیانین میخائیل کوزمین میخائیل کی. میدل تون میدلتون میر اشرافی میر اکبر خیبر میر عباس هویدا میر عبداللّه میر فندرسکی میرا میرا لوداسکا میرافضل میراکبر خیبر میربها دبیر کل امور اقتصادی و مالی مسئول امور بین المللی آسیا و آفریقا میرحسین موسوی میردامادی میرزا حسین قمیشی میرزا شهاب کرمانی میرزا ملکم خان میرزا کوچک خان میرسید مهدی میراشرافی میرسیّد محمد بهبهانی میرغوث بوکس بیزنجو رهبر حزب ملی پاکستان میرغوث بیزنجو میرغوث بیزنجو رهبر حزب ملی پاکستان میرفتاح عدنانی فرقانی میرفخرایی میرفندرسکی میرهادی میری بخش میس لمپتون میسترون میستیک میسیون میسیونرها میشرا میشل اودیو میشل بارزوهار میشل عفلق میشل عفلق سوری میشکوف رئیس موسسه صادرات تراکتور شوروی میل میل برور میلانی میلتون ب. کلاوو میلتون گلیزر میلر میلز میلشیای حزب بعث و ارتش خلق میلوانویچ میلیشیا میلیشیای حزب بعث میلیشیایی مین استیت مین باشیان مینا مینا روزنبرگ میناچی میناچی وزیر ارشاد ملی میناچی وزیر اطلاعات و ارشاد میناچی(وزیر اطلاعات) مینایی مینتکنبائو مینرالز مینوت مینوت کندی میونین میکداش میکلاس میکلاس. میکلوس میکلوس. میکلوس.(حزب) رستاخیزیان میکول پویاپسکی میکولسکی میکی اسمیت میکی کلیبر میگرین ن ن.ی.کوزیرف نئواورلئانی ها نائب السلطنه نااو نابغ نابق نابلسی ها ناتاشا ناتالی ناتالیا ناتالیا ولادیمیروفنا ناتالیا ویکتوروفنا داوبنیا ناتسون ناتو ناتو (سازمان پیمان آتلانتیک شمالی) ناجی ناجی آلوش ناخدا «هاک» ناخدا افضلی ناخدا بهرام افضلی ناخدا حسنعلی خوشنام ناخدا روی هالینگ ورث ناخدا روی هالینگورث ناخدا ستوده ناخدا سجادی ناخدا سلطان ناخدا سنایی ناخدا سوم «هک» ناخدا سوم برایتن ناخدا سوم شیرر ناخدا سوم صبوری ناخدا سوم علوی ناخدا سوم فریدون معالی ناخدا سوم فلاح ناخدا سوم معالی ناخدا سوم منوچهر فلاح ناخدا سوم نامجویی ناخدا سوم هیگبی ناخدا سوم وحدت ناخدا سوم گلستان ناخدا علیجانی ناخدا فیصل الغانم ناخدا محمد اسلام ناخدا محمدحسین [احمد] مدنی ناخدا مدنی ناخدا میربها ناخدا نیدهم ناخدا هالینگ ورث ناخدا هاک ناخدا هوشنگ افخمی ناخدا هیگبی ناخداسوم برایتن ناخداسوم شیرر ناخداهاک نادر نادر زاگر نادر شاه نادر شهزاد نادر صالح نادر معتضد نادر میرزایی نادر میرزایی سرهنگ و خلبان نیروی هوایی ملوک میشکانیان نادرشاه نادژدا ناراضیان افغانی ناراضیان مذهبی ناراضیان هزاره ناروئی نازلی نازی ها نازیها ناس ناس وزیر مختار ناس. ناسیونالیست ها ناسیونالیست های کرد ناسیونالیستهای کویت ناسیونالیسم ایرانی ناشاشیبی ناشرین آمریکایی ناصر ناصر اخوان ملایری ناصر اویسی ناصر بهبودی ناصر جامعی ناصر جامعی بانک ناصر حمزوی تهرانی ناصر حکمت نژاد ناصر ذوالفقاری ناصر رئوفی ناصر رئیس جمهور مصر ناصر زهتاب فرد ناصر شیرازی ناصر عامری ناصر عصار ناصر قشقایی بیل میلر ناصر قلی فرهادپور ناصر قندی ناصر مجیدیه ناصر مقدم ناصر میناچی ناصر نجمی ناصر و ملک منصور ناصر کاظمی ناصر گلسرخی ناصر یگانه ناصرالدین شاه ناصرالدین شاه قاجار ناصرالسادات جنت پور ناصرالفرج ناصرالنویس ناصرخان ناصرخان ایلخان قشقایی ناصرخان قشقایی ناصرشاه ناصرقلی اردلان ناصرقلی گلسرخی ناصرنویس ناصریست ها ناظر الکازار ناظران آمریکایی ناظران عراقی ناظرزاده کرمانی ناظری ناظم ناظم کازار نام رمزی واقعی آقای گای ٬ دبلیو ٬ راترفورد ٬ ورنون کاسین نام ناصر مجللی نامیبیا نامیبیایی نامیک یاکوبف نانس هنکز نانسی هنکز نانوا ناهوم گولدمان ناهید ناو آمریکایی بارنی ناو لاسال آمریکایی ناوسروان انگلمن ناون ناوگان دریایی شوروی ناوگان نیروی دریایی ایران ناپلئون نایب التولیه آستان قدس نایب السلطنه نایب امام زمان نایب خمینی نایب رئیس مجلس خبرگان نایت نایز نایک نماینده دایمی پاکستان در سازمان ملل نایف بن عبدالعزیز السعود نایف حواتمه (ابونئوف) نایک نبیعی نتس نتظام نجات اله کهولی زاده نجات سادات نجفی نجفی (وزیر دادگستری) نجفی مرعشی نجفی(وزیر دادگستری) نجم آبادی نجم الثاقب نجم الدین اربکان نجم الدین شیخ نجم الملک نجیب اللّه نجیب بابائی نجیبه نجیبه وکیلی نخست وزیر نخست وزیر آموزگار نخست وزیر اجویت نخست وزیر اردن نخست وزیر اردن وصفی الطال نخست وزیر ازهاری نخست وزیر اسبق نخست وزیر الحوث نخست وزیر امینی نخست وزیر ایران نخست وزیر بازرگان نخست وزیر بازرگان (پدر زن بنی اسدی) نخست وزیر بختیار نخست وزیر بگین نخست وزیر بگین در واشنگتن نخست وزیر تل نخست وزیر جوکلارک نخست وزیر سابق علی امینی نخست وزیر سابق پاکستان نخست وزیر سوئد نخست وزیر شریف امامی نخست وزیر علاء نخست وزیر علم نخست وزیر فرانسه نخست وزیر لیبی نخست وزیر مراکش بوعبید نخست وزیر منصور نخست وزیر مهدی بازرگان نخست وزیر مهندس بازرگان نخست وزیر هویدا نخست وزیر و زاهدی نخست وزیر کوبا نخست وزیر کوسیگا نراقی نروژی نروژی ها نریمان نزیه نزیه Niocd نساجی ام بیا (Mbeya) نسرین نسیم خوری نسیم شالون نسیم نعیبی زار نشریات انعکاس ایران ECHO OF IRAN نشریات دولتی نشریات سیاسی از NSC یا S /P. نشریات کمونیستی نشریه (هراوگی) نشریه 10436 ـ ٬77 نشریه Foreign Affairs نشریه «ستاره سرخ» نشریه «نوول ابزرواتور» نشریه «نیوزویک» نشریه اخوان المسلمین نشریه اقتصادی «اکونومیست» نشریه الحوادث نشریه انجمن علوم سیاسی آمریکا نشریه تهران تایمز نشریه حزب جمهوری اسلامی نشریه خلیج تایمز دوبی نشریه سیاست خارجی نشریه طریق استقلال نشریه لواوپینیون نشریه متنفذالعربی نشریه پراودا نشریه پول ایران نشریه چپگرای جمهوریت نشریه کومینفورم نشریه کیهان اینترنشنال نشریه یورومانی (Euromoney) نشریهER٬  77 نشست های وزرای سنتو نصر (ناصر) افشار نصر افشار نصر نصرعلی  نصرالدین مجللی نصرالدین هجاوید نصراللهی نصراللّه نصراللّه انتظام نصراللّه فاطمی نصراللّه مژدهی نصرت الله امینی نصرت الله جوادی نصرت الله معینیان نصرت الله گرجی نصرت اللّه نصرت اللّه امینی نصرت اللّه معینیان نصرت رمضانی سابق نصور فرهنگ نصیر افشار نصیر بن خالدالثانی نصیر جهانبانی نصیر عصار نصیری نصیری (رئیس ساواک) نصیری رئیس ساواک نظام الدین تهذیب نظام السلطنه نظام العلماء نظام جمهوری اسلامی نظام مافی نظامی آمریکایی (MAAG) نظامیان نظامیان آمریکائی نظامیان آمریکایی نظامیان اسرائیل نظامیان افغانی نظامیان امریکایی نظامیان ایران نظامیان ایرانی نظامیان روسی نظامیان روسی و کوبایی نظامیان سوریه نظامیان عراق نظامیان عرب نظامیان و پرسنل ساواک نظر ال عال و دفاتر زیم نظریه پرداز حزب نظیر نعمت الله جهانبانویی نعمت الله نصیری نعمت اللّه نصیری نعمت اللّه نصیری رئیس ساواک نعیم تالو نخست وزیر نعیم تلو نخست وزیر نعیم حداد نفت عربستان سعودی نفتا نفوذ چپی‌ها نفیسی نقابت نقی منتخب نلئون اوریس نلسن بریکهم نلسون نلسون راکفلر نلسون سـی ـ دروموند نمایشگاه اتحاد جماهیر شوروی نماینده AEP نماینده آسوشیتدپرس اینترنشنال نماینده آلیتالیا نماینده اسرائیل نماینده اسرائیلی نماینده بارزانی نماینده بلژیک نماینده بنگلادش در مجمع عمومی سازمان ملل نماینده تاس در تهران نماینده جان جی کاوانف نماینده ویلیام اس برومفیلد نماینده پائول فیندلی نماینده لاری وین جونیور نماینده شرلی ان پتیس نماینده بنجامین ای جیلمن نماینده جی هربرت بروک نماینده کریستوفر دد نماینده دل گلاوس نماینده خبرگزاری تاس نماینده رهبر شیعه کُرد نماینده سازمان آزادیبخش فلسطین نماینده ساف نماینده ساف ترزی نماینده سیا نماینده فلسطین نماینده فیروزآباد نماینده مجلس نماینده مجلس هوشنگ رام نماینده مجلس «نژاد» نماینده مجلس ملی نماینده محلی سیتی بانک نماینده مشهد نماینده هلند نماینده چیس مانهاتان بانک نماینده کانادا نماینده کردها نماینده کلمت جی زابلوکی نماینده دانته بی فاسل نماینده جاناتان بی بینگهام نماینده لئو جی رایان نماینده هلن اس مینر نماینده دانالد جی پیز نماینده کمپانی تجارتی ژاپن نماینده کنگره نماینده گیلانی نماینده یونایتدپرس اینترنشنال نمایندگان CBS نمایندگان J نمایندگان آلمانی نمایندگان ایرلند نمایندگان خمینی نمایندگان دولت ایران نمایندگان سازندگان اسلحه ایالات متحده نمایندگان سفارت آمریکا نمایندگان سیا نمایندگان شوروی نمایندگان صلیب سرخ نمایندگان مجلس نمایندگان مطبوعاتی و تجاری نمایندگان پاپ در ایران نمایندگان پلیس ملی ایران نمایندگان کنسرسیوم نمایندگان کنسرسیوم نفت نمایندگی کنگره زابلوکی نمیری ننگوی تارزی نهادهای اسلامی نهاوندی نهاوندی (وزیر علوم و آموزش عالی) نهاوندی وزیر علوم نهرو نهضت آزادی نهضت آزادی (دولت موقت) نهضت آزادی ایران نهضت اسلامی نهضت اسلامی ایران نهضت تشیع نهضت جاوید نهضت خمینی نهضت رادیکال نهضت رادیکال ایران نهضت زیرزمینی بلژیک نهضت غیر متعهدها نهضت مستقل ناصریست (مرابطون) نهضت مقاومت نهضت مقاومت ایرانی نهضت مقاومت ملی نهضت مقاومت ملی منحله نهضت ملی کردن نفت نهضت ملی گرایان کردها نهضت نویسندگان نهضت چپ رادیکال نهیمیا نهیمیا رابین نوئل دور نوا نواب نواب اکبرخان بوگتی فرماندار سابق بلوچستان نواب زاده شیر علی خان نواب زاده نصراللّه خان نواب زاده نصراللّه خان معاونت اتحاد ملی پاکستان نواب صفوی نواف الحمد جابرالصباح نوایی نوتاش نوذر نوذر رزم آرا نور احمد (پنجوایی) نور فرنیچر نور محمد تره کی نور محمد ترکی نور محمد دلیلی نوراحمد اعتمادی نورالدین الموتی نورالدین شریف نورالدین غروی نورالدین کیان پور نوراللّه (نورالدین ) کیانوری نوربخش نورت روپ نورثویل نورخان فرمانده نیروی هوایی نوردلی نورزاد نورستانی بلوچی نورمحمد اعتمادی نورمحمد تره کی نورمحمد ترکی نورمن استاپی نورمن بی. هاناه نورمن دیتزل نورمن پاول نورمیرائوری نوری البالا نوریس نوزاد نوسوف نونامسکی نوه دکتر محمد مصدق نوه مصدق نوه مصدق نخست وزیر سابق نوه مظفرالدین شاه نوول ابزرواتور نوید نویسنده آمریکایی تهران تایمز نویسندگان نویمان نوین نویکوفسکی نيروي هوايي آمريكا نيروي هوايي جمهوري اسلامي ايران نِیل پرایس نپالی ها نژاد آلمانی نژاد تاجیک نکراسف نکراسوف نکرومه نکومو رهبر زاپو نگارتر نگودین دیم نگوم نصرت بوتو نیاز نایک نیامی نیرو نیرو های امنیتی ایران نیروهای (مسلح) نیروهای ارتش اسرائیل (IDF ) نیروهای ارتش اسرائیل IDF (IDF ) حزب کار اسرائیل ILP (ILP ) سازمان ارتش ملی (NMO ) (ایرگون) Irgun بخش تحقیقات (RD ) نیروهای ارتش ایران نیروهای ارتشی ایران نیروهای افغان نیروهای امنیتی نیروهای امنیتی سنتی نیروهای امنیتی عراق نیروهای حافظ صلح نیروهای حافظ صلح سازمان ملل نیروهای حداد نیروهای حفاظتی ایران نیروهای خمینی نیروهای دریایی ایران نیروهای دریایی عرب نیروهای دفاعی اسرائیل نیروهای دفاعی اسرائیل و هاگانا نیروهای دفاعی عمانی نیروهای رزمی شوروی نیروهای رودزیایی نیروهای روس نیروهای زمینی شاهنشاهی ایران نیروهای عراقی نیروهای متفقین نیروهای محافظه کار مذهبی و نخبگان متجدد رژیم پهلوی نیروهای مذهبیون نیروهای مسلح نیروهای مسلح آمریکا نیروهای مسلح آمریکایی نیروهای مسلح اسرائیل نیروهای مسلح اسلامی ایران نیروهای مسلح اسلامی ملی ایران نیروهای مسلح افغانی نیروهای مسلح ایالات متحده نیروهای مسلح ایران نیروهای مسلح ترکیه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی نیروهای مسلح روسیه نیروهای مسلح شاهنشاهی ایران نیروهای مسلح شوروی نیروهای مسلح عراق نیروهای مسلح عمان نیروهای مسلح قطر نیروهای مسلح و امنیتی ایران نیروهای میانجیگر سازمان ملل نیروهای نظامی آمریکا نیروهای نظامی آمریکایی نیروهای نظامی انگلیس نیروهای نظامی ایران نیروهای نظامی روسی نیروهای نظامی شوروی نیروهای نظامی واکنش سریع آمریکا نیروهای هوایی نیروهای هوایی ایران نیروهای هوایی عربستان سعودی نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل نیروهای پلیس ایران نیروهای گارد و امنیتی نیروی انتظامی نیروی خاورمیانه (گروه LASALLE) نیروی دریایی نیروی دریایی (NI ) نیروی دریایی آمریکا نیروی دریایی اسرائیل نیروی دریایی اسلامی ایران نیروی دریایی ایالات متحده نیروی دریایی ایالات متحده. نیروی دریایی ایران نیروی دریایی بریتانیا نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران نیروی دریایی دولت عمان نیروی دریایی سلطنتی انگلستان نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا نیروی دریایی شاهنشاهی ایران نیروی دریایی شوروی نیروی دریایی عراق نیروی دریایی عربستان سعودی نیروی دریایی عمان نیروی دریایی فرانسه نیروی دریایی قطر نیروی دریایی ملی ایران نیروی دریایی و نیروی هوایی عمان نیروی دریایی و هوایی نیروی دریایی پاکستان نیروی دفاع رفعت الاسد نیروی رسمی (صفوی) نیروی زمینی نیروی زمینی آمریکا نیروی زمینی ایالات متحده نیروی زمینی ایالات متحده ایران نیروی زمینی ایران نیروی زمینی شاهنشاهی نیروی زمینی شاهنشاهی ایران نیروی زمینی و دریایی نیروی سوم» نیروی مسلح نیروی مقاوم غیر رسمی دیگری (علوی) نیروی های KDY نیروی های مسلح ایران نیروی هوائی سوئد نیروی هوائی شاهنشاهی ایران نیروی هوایی نیروی هوایی (AFI ) نیروی هوایی (آمریکا) نیروی هوایی آمریکا نیروی هوایی آمریکا و CMS  نیروی هوایی اردن نیروی هوایی اسرائیل نیروی هوایی اسلامی ارتش ایران نیروی هوایی اسلامی ایران نیروی هوایی افغان نیروی هوایی افغانستان نیروی هوایی ایالات متحده نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا نیروی هوایی ایالات متحده  نیروی هوایی ایران نیروی هوایی ایران٬ نیروی هوایی بریتانیا نیروی هوایی جمهوری اسلامی نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران نیروی هوایی سعودی نیروی هوایی سومالی نیروی هوایی شاهنشاهی نیروی هوایی شاهنشاهی ایران نیروی هوایی شوروی نیروی هوایی عراق نیروی هوایی قطر نیروی هوایی هند نیروی هوایی و دریایی نیروی هوایی و دریایی ایران نیروی هوایی پاکستان نیروی هوایی کویت نیروی پایداری نیروی پدافند هوایی عراق نیروی پلیس نیروی پلیس اسرائیل نیروی گارد مجاهدین نیری نیزه سه سر نیس نیسیم ساورت نیلوفر یاسین نیلی آرام نیمتس نیمتس مشاور وزارتخانه نیمن نینا ولادیمیروفنا یوتاشکوا نینا پترونا نیوتون نیوزویک نیوسام نیوسام (امور خاور نزدیک) نیوسام معاون وزارت خارجه آمریکا نیوسام  نیوسن نیوسون نیویورک تایمز نیک لامپشیر (Nick نیک نژاد نیک پی نیکاراگویه نیکبختی نیکتیا میخالکف نیکخواه نیکسون نیکسون رئیس جمهوری آمریکا نیکلاباغداسرگریگوریان نیکلاس جی. تاچر نیکلاس جی.تاچر نیکلای آی. کورول نیکلای ام نیکلای ان.کروشف نیکلای ای نیکلای ایوانویچ اسمیرنوف معاون اول فرمانده نیروی دریائی نیکلای ایوانویچ کلیموف نیکلای میخائیلوویچ پگف نیکلای میخائیلویچ پگف نیکلای واسیلیوچ کاماردین کارمند سفارت نیکلای وی. نیکلای پاتولیچف نیکلای کاپیشین نیکلای کنستانتینویچ تاراسف نیکلای کی سولدیرف نیکلایف نیکلوس اویل نیکولاس نیکولاس جی. تاچر معاون ریاست نمایندگی نیکولاس لانگ نیکولاس مورفی نیکولای تیموفیویچ گلاشکوف نیکولای گئورگییویچ کورودیخ نیکولی ایوانویچ رانوف نیکیتا خروشچف ه سازمان ICA (آژانس ارتباطات بین المللی) ه پرشت هآرتز ها آرتز هاآرتز هابیل هاتورن میلز هاتورن ک. میلز هادوی هادی هادی اشتری هادی تربتی مقدم هادی مؤتمنی هادی میلانی هادی هدایتی هادینگ کارتر هارت هارت هاوارد هارتمان هارتمن هارتیون وارترسیانس آرشیتکت و عضو انستیتو آرشیتکتهای ایران هاروارد هارولد اس. ناثان هارولد اشیندمن هارولد اچ هارولد اچ ساندرز هارولد اچ. ساندرز هارولد اچ. ساندرز (معاون وزیر امور خارجه در امور سیاسی) هارولد ایسلی هارولد براون هارولد ساتلر هارولد ساندرز هارولد ماینور هارولد. هانس فلت هارولد.اف. لیندر هاروود هاروی کاپنیک هاری اچ هاری اچ شوارتز هاری اچ. شوارتز هاری سفیر آمریکا هاری شوارتز هاری هاچینز هاری پرفت هاریس هاریمن هاسه گاوا هاشم صباغیان هاشم غلیظی رئیس حزب دمکراتیک ملی پاکستان هاشم کامبخش هاشمی هاشمی رفسنجانی هاشمیان هافمن هال هال ساندرز هالا هالدین رئیس SO هالن بک هالند هالیبورتون هام هام تویچل هامتزوف هامر هامل هاملت هانا آرنت هانابریدی هانری سیمونه هانری چهارم هانسن بکر هانوی هانی الحسن هانی الحسن نماینده ساف در تهران هانی الحسن(نماینده سازمان آزادی بخش فلسطین) هانی بلوریان هاوارد مک کینلی هاوارد هارت هاوتورن میلز هاوثورن میلز هاولند هاولی هاوک هاوک میلز هاگ هاگانا هاگرتی هاید هایدن هایده هایراپت گارپتی کاراپتیانس هایزر هایقاس ردونی ماطاووسیان هایل عبدالحمید هایی هبر نهضت آزادی ایران هبروش هجبر[هژبر] یزدانی هخامنشیان هدایت هدایت اسلامی نیا هدایت الله سلجوقی هدایت الله عصفوری هدایت الله متین دفتری هدایت اللّه متین دفتری هدایت اللّه متین دفتری و محمد علی کشاورز صدر هدایت اللّه موسوی هدایت اللّه نصیری هدایت اله متین دفتری هدایت عمال هدایت متین دفتری هرالد تربیون هرالد تریبون هران ژورنال هراند ابراهیمیان مکانیک هرب ارب هربرت ا. فرگوسن هربرت اف. پراپس هرتز هرتزل هرشون هرمان شوسیائو هرمز هرمز رزم آرا هرمز قبادی هرمز قریب هرمز چمن آرا هرمن شوسیائو هرناندز هروت هرودت هری اچ. شوارتز هری برتن هری بورتن هری جانسون هریسون سلیزبری هریک هزاره هس هشام ناظر هشتمین امام هضت آزادی ایران هفت خواهران هفته نامه «آویشن ویک» هفته نامه الطلیعه هفته نامه الهدف هفته نامه تایم هفته نامه نیوزویک هفتگی نامه اکسکلوسیو هلال هلال ابن احمد السمار  هلال احمر بین المللی هلاکو هلاکو رامبد هلاکو رامبد(وزیر کشور ایران) هلاکو کاشفی هلسث هلسینکی هلمان هلمز هلمز آرمیتاژ هلمز مارتین اف. هرتز هلمز مارتین. اف. هرتز هلمزهلمز هلموت اشمیت هلن آناتوش شیرآباد هلنبک وگیلمن هلندی ها هلنر هلی کوپتر سازی بل هلی کوپترسازی بین المللی بل هم قطاران پاکستانی هما هما زاهدی همافر همافران همافران (تکنسین های نیروی هوایی) همافران نیروی هوایی همافران نیروی هوایی (تکنسین های نیروی هوایی) همافران نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی همافرانس همافرها همافرها (پرسنل نیروی هوایی) هماهنگ کننده اداری ODC GS همایون همایون آصفی همایون انصاری همایون بهادری همایون جابر همایون جابر انصاری همایون جابرانصاری همایون روشائی همایون روشنی مقدم همایون صنعتی همایون عنایتی کاشانی همایون وزیر اطلاعات همایون کاووسیان همایون(وزیر اطلاعات) همایک آمنجیان همایی همجنس بازان ایرانی همسر آقای خلخالی همسر آموزگار همسر احمدی همسر امینی همسر بختیار همسر جان ا. آرمیتاژ همسر جیل همسر خلیل ملکی همسر درخشش همسر عبداللّه مستوفی همسر علم همسر غلام عباس فلاحی همسر فریدون باتمانقلیچ همسر منصور همسر نزیه همسر وارطامیان همسر یزدان پناه همفری همچنین مهدی بازرگان همکاران دیپلمات آلمانی و فرانسوی همکاری های بین المللی آمریکا هناناصر هندرسن هندرسن سفیر انگلستان هندرسون هندریکس هندی ها هنرمندان ایرانی هنری هنری آر . میلز هنری آل. دیویس هنری استیل کامیجور هنری الف کیسینجر هنری اچ. شوارتز. هنری سنت مارتین هنری لوس هنری پرشت هنری پرشت امور خاور نزدیک هنری کوریل هنری کیسینجر هنری. ا. کی سینجر هنری. ج. شوارتز هنگ 52 تیپ هنگ رضاپور هنگ سامرین هنگ سوم (بهادر) هنگ پنجم «نادری» هنگ پیاده سلحشور هنگ پیاده نظام «سلحشور» هنگری هنینگ کریستوفرسن هوابرد نظامی ایران هوارت هوارتیز هوارد بیکر وایل هوارد.ل.چرنات هوانسیان وارطان هوانیروز هوانیروز ارتش هوانیروز ارتش ایران هوانیروز ایران هواپیمایی ایران هواپیمایی دریایی شوروی هواپیمایی لوفت هانزا هواپیمایی ملی ایران هواپیمایی ملی ایران «ایران ایر» هواپیمایی ملی ایران هما هواپیمایی پارس هواپیمایی کشوری فدرال آمریکا هواکوفنگ هوایی هوایی و دریایی هوتارک هودینگ کارتر هوراس فلدمن هوراس. سی. لایرد جونیور هوروویتس هوسپ هاکوپیان هوشمند حامدیان هوشنگ هوشنگ آموزگار هوشنگ اربابی هوشنگ امینی هوشنگ انصاری هوشنگ انصاری (رئیس شرکت نفت) هوشنگ انصاری وزیر اقتصاد و دارایی هوشنگ تجدد هوشنگ خوشگو هوشنگ دهش هوشنگ رام هوشنگ رام رئیس بانک عمران هوشنگ زیبایی هوشنگ سمیعی هوشنگ شهبازی هوشنگ طاهرپور هوشنگ عظیم زاده صدری هوشنگ عیسی بیگلو هوشنگ فرخان هوشنگ لاوی هوشنگ منتصری هوشنگ مهرآئین هوشنگ نهاوندی هوشنگ وزیری هوشنگ وفی هوصافی هوفمان هوفی هولمز هولیس هومر. بی. کاسادا هومزر هومل هومن خان قشقایی هوپ هوگاس گارپت هویتزر هویدا هویدا وزیر دربار هوینگ هِلمز هژبر یزدانی هک هک. هگرآپ هیأت تحریریه «پارتینایا ژیزن» هیأت مستشاری نظامی هیأت مستشاری نظامی آمریکا هیأت مستشاری نظامی آمریکایی هیأت نمایندگی آمریکا هیأت نمایندگی پولیساریو هیأت هندی هیئت (دیپلماتیک) هیئت Linnen هیئت اداری DOD هیئت اسرائیل هیئت اطلاعات عمومی (المدیریه العامه الاستخبارات) هیئت اقتصادی واشنگتن هیئت امنای بنیاد شاهنامه هیئت بازرگانی اسرائیل هیئت تجارتی بزرگ نروژی هیئت خارجی بین المللی هیئت دیپلماتیک هیئت دیپلماتیک آمریکا هیئت مدیره USEA هیئت مدیره بانک هیئت مدیره جمعیت معلمان کویت هیئت مدیره حسینیه ارشاد هیئت مدیریت صنایع کور (KOOR ) هیئت مسائل امنیتی هیئت مسائل مملکتی هیئت مسایل مملکتی هیئت مستشاران نظامی هیئت مستشاری هیئت مستشاری نظامی هیئت مستشاری نظامی (ARMISH MAAG) هیئت مستشاری نظامی آمریکا هیئت مستشاری نظامی آمریکا در ایران هیئت مستشاری نظامی آمریکایی هیئت مستشاری نظامی یا GENMISH هیئت مستشاری(MAGG) هیئت نظامی آمریکا در ناتو هیئت نظامی عالیرتبه روس هیئت نمایندگی (اسرائیل) هیئت نمایندگی USAID هیئت نمایندگی آمریکا هیئت نمایندگی آمریکا در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) هیئت نمایندگی آمریکا در مقر ناتو هیئت نمایندگی آمریکا در ناتو هیئت نمایندگی آمریکا در ژنو هیئت نمایندگی آمریکایی ناتو هیئت نمایندگی اسرائیل هیئت نمایندگی ایالات متحده هیئت نمایندگی ایالات متحده در ناتو هیئت نمایندگی ایروین هیئت نمایندگی بازرگانی عراق هیئت نمایندگی جاسوسان اسرائیل هیئت نمایندگی نظامی در ایران هیئت نمایندگی ویلیامز هیئت نمایندگی کنگره هیئت نمایندگی کویت هیئت های نظامی آمریکا هیئت های نمایندگی دفاعی ایران هیئت پترسون هیئت کمک مستشاری نظامی آمریکا هیئت‌های خرید اسرائیلی هیئت‌های نمایندگی اسرائیل هیتز هیتلر هیدلبرگ هیراد هیرو هیسپان اویل هیسپانول هیلیرفرای هینوجوس هیوبارد هیوتراورهاپر هیوز هیومل هیکمن هیگ» و ایالات متحده و رابرت جی. کارل و عضو شورای انقلاب و رئیس کمیته مرکزی حزب جمهوری اسلامی و لراخ و محمد ولی رکایی و مدیر شرکت نفت ایران و. ا. کیدویتس و. ان. تراوت و. و. کوزنتسف معاون ریاست عالی شوروی وابسته بخش کنسولی سفارت اتحاد شوروی وابسته بخش کنسولی سفارت شوروی وابسته دریایی سفارت آمریکا وابسته سفارت اتحاد جماهیر شوروی وابسته سفارت شوروی وابسته شوروی وابسته مطبوعاتی و فرهنگی سفارت لهستان وابسته نظامی شوروی وابسته نیروی هوایی ایالات متحده وابسته های WXJE وابسته؛ و نیکلای کاپیشین وابستگان روسی واترلوی واتو دبیر کل حزب خلق پاکستان واحد تحقیقات و ارزیابی واحد پول ژاپن واحد کنترل منطقه ای واحدهای مهم زمینی واحدهای نظامی ایران واحدهای نظامی روسی وادی حداد وادیم مویسیویچ شاموسکی وادیم مویسیویچ شامووسکی وادیم ولادیمیروویچ سوروکین وارد ل. کرینستنسن واردات وارسته وارطامیان وارن وارن اسمیت وارن ال.اسمیت وارن جی مگنوسان سناتور آمریکایی وارن دانیل وینز وارن زیمرمان وارن کریستوفر وارن کلارک وارن. دی. وینز وارنر وارژان داویدیان واریز واس. دی. اسلیپری واسوس لیساریوس واسیلی واسیلی استفانویچ سافرونچک واسیلی سافرونچک واسیلی موشویو واسیلی پترویچ ولکف واسیلی پونگان واسیلی کی واسیلی. اس. سافرونچک واسیلی. ک. گورووی واشنگتن واشنگتن دی واشنگتن دی سی واشنگتن دی. سی واشنگتن دی. سی. واشنگتن دی.سی واشنگتن دی.سی. واشنگتن پست واشنگتن. واشنگتن. دی. سی واشنگتن. دی. سی. واشگنتن واعظی والاحضرت فاطمه (خواهر ناتنی شاه) والاس موری والتر ال. کاتلر والتر جی. رمزی والتر جی. رمزی دبیر دوم سفارت آمریکا والتر جی. نویکوفسکی والتر فونتروی والتر لیپمن والتر مک کاناهی والتر کاتلر والترسری والدهایم والدوآر فلت هاوس والری والریان الکساندرویچ زورین والریان کاپوچی والنتین والنتین ایوانویچ ایلینتسف والنتین هرناندز والویچ والکر وان ایگناتیان وان توسانیت وان هیگن وان وانر نماینده آلیس چالمرز در ایران وان ول وانیک واژنیک واگان آروتیونویچ کرستجیان وای. کی. الکسیف وایت وایتلی وایزمن وایزمن وزیر دفاع اسرائیل وایلی واین وب وثوق وثوق الدوله وجدی وجپازی وجیه اله محبی معمار وحدت آفریقا وحید عبداللّه وحید عبداللّه وزیر امور خارجه افغانستان وحیدی ودان لینچ ورال گوگساواس مدیر کل خزانه داری وران زیمرمان ورنوم سی. استیونس ورنون ئی. آدلر ورنون کاسین(راترفورد) وروسیف ورونین ورگوت تولومن سفیر جدید ترکیه در ایران وزارت آموزش عالی کار وزارت آموزش و وزارت علوم و آموزش عالی وزارت آموزش و پرورش وزارت اجرایی پروژه آلومینیوم اقتصادی وزارت ارشاد ملی وزارت اطلاعات وزارت اقتصاد وزارت اقتصاد و امور دارایی وزارت اقتصاد؛ چارلز. ان. راسیاس وزارت امور خارجه وزارت امور خارجه واشنگتن دی سی وزارت امور خارجه (ایران وزارت امور خارجه [آمریکا] وزارت امور خارجه آلمان وزارت امور خارجه آلپ کارا اعثمان اوغلو وزارت امور خارجه آمریکا وزارت امور خارجه آمریکا  وزارت امور خارجه امور خاور نزدیک وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا وزارت امور خارجه ایران وزارت امور خارجه بخش ایران وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران وزارت امور خارجه خارجه وزارت امور خارجه در آمریکا وزارت امور خارجه در واشنگتن وزارت امور خارجه در واشنگتن دی وزارت امور خارجه در واشنگتن دی سی وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. استمپل وزارت امور خارجه در واشنگتن دی.سی وزارت امور خارجه شاهنشاهی ایران وزارت امور خارجه شوروی وزارت امور خارجه عمان وزارت امور خارجه مصر وزارت امور خارجه واشنگتن وزارت امور خارجه واشنگتن دی وزارت امور خارجه واشنگتن دی سی وزارت امور خارجه واشنگتن دی سی. وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی. وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی. شورشیان افغانستان وزارت امور خارجه واشنگتن دی.سی وزارت امور خارجه واشنگتن دی.سی. وزارت امور خارجه واشنگتن. دی سی وزارت امور خارجه واشنگتن. دی سی. وزارت امور خارجه واشنگتن. دی. سی وزارت امور خارجه واشنگتن. دی. سی عالیجناب ال. بروس. لینگن وزارت امور خارجه واشنگتن. دی. سی. وزارت امور خارجه واشنگتن. دی.سی وزارت امور خارجه واشنگتن٬ دی سی. وزارت امور خارجه پاکستان وزارت امور خارجه کویت وزارت امور خارجه گریگوری آرکادیویچ کاراوایف. وزیر ساختمان گریگوری مارکویچ کورنینکو. معاون وزارت خارجه آلکسی نیکلایویچ مانژلو معاون وزارت بازرگانی خارجی وزارت امور خارجه٬ تهران وزارت امور دفاعی واشنگتن وزارت امورخارجه وزارت امورخارجه آمریکا وزارت امورخارجه ایران وزارت امورخارجه در واشنگتن وزارت امورخارجه در واشنگتن دی وزارت امورخارجه واشنگتن وزارت امورخارجه واشنگتن دی وزارت امورخارجه واشنگتن دی. سی. وزارت انرژی وزارت بازرگانی وزارت بازرگانی آمریکا وزارت بهداشت و رفاه اجتماعی وزارت توسعه و مسکن وزارت جدیدالتأسیس نفت وزارت جنگ وزارت جنگ ایران وزارت جهت هواپیمایی کشوری وزارت حمل و نقل وزارت خارجه وزارت خارجه (آلمان) وزارت خارجه (آمریکا) وزارت خارجه آقاشاهی وزارت خارجه آلمان وزارت خارجه آمریکا وزارت خارجه آمریکا در واشنگتن دی. سی وزارت خارجه افغانستان وزارت خارجه انگلیس وزارت خارجه ایران وزارت خارجه ترکیه وزارت خارجه در واشنگتن دی. سی. وزارت خارجه دولت آمریکا وزارت خارجه و دفاع وزارت خارجه واشنگتن وزارت خارجه واشنگتن دی وزارت خارجه واشنگتن دی.سی. وزارت خارجه٬ واشنگتن. دی. سی.جیمی کارتر وزارت خانه اطلاعات وزارت خدمات مخابراتی و تلفنی وزارت خزانه داری آمریکا وزارت دادگستری وزارت دادگستری ایران وزارت دارایی وزارت دارایی و اقتصاد وزارت دربار (شاه) وزارت دفاع وزارت دفاع آمریکا وزارت دفاع اسرائیل وزارت دفاع ایالات متحده وزارت دفاع ایران وزارت دفاع بریتانیا وزارت دفاع ملی وزارت دفاع ملی ایران وزارت دفاع واشنگتن وزارت دفاع آمریکا وزارت دفاعی آمریکا وزارت راه و ترابری وزارت صنایع وزارت علوم دولت ایران وزارت علوم و آموزش عالی وزارت فرآورده ها و کالاهای مصرفی کشاورزی وزارت فرهنگ وزارت مخابرات وزارت مسکن و نوسازی وزارت نفت وزارت نفت کویت وزارت پ. ت. ت. وزارت کار وزارت کار و امور اجتماعی وزارت کشاورزی وزارت کشور وزارت کشور آلمان وزارتخانه وزارتخانه ا. ر. دئو وزارتخانه جهانگردی وزارتخانه دارایی و امورات مالی (گمرکات و مالیات وزارتخانه دولت ایالات متحده وزراء وزراء سنتو در تهران وزرات خارجه وزرای ارشاد ملی (میناچی) وزرای خارجه سنتو وزرای فرانسوی و آلمانی وزیر (ونس) وزیر آموزش منوچهر گنجی وزیر آموزش و پرورش وزیر آموزش و پرورش ساواکی وزیر ارشاد ملی وزیر ارشاد ملی و جهانگردی وزیر اسبق دفاع وزیر اشتوتگارت وزیر اطلاعات وزیر اطلاعات ایران وزیر اطلاعات و جهانگردی و اوقاف وزیر اطلاعات کابینه بختیار وزیر اطلاعات(دکتر ناصر میناچی) وزیر اقتصاد ایران وزیر اقتصاد و دارایی ایران وزیر اقتصاد و دارایی هوشنگ انصاری وزیر امور اقتصادی ترکیه حکمت ستین وزیر امور اقتصادی و دارایی وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران یگانه وزیر امور حزبی وزیر امور خارجه وزیر امور خارجه آمریکا وزیر امور خارجه آکان وزیر امور خارجه ابراهیم یزدی وزیر امور خارجه افغانستان وزیر امور خارجه انگلیس وزیر امور خارجه ایران وزیر امور خارجه ترکیه گوندوزآکان وزیر امور خارجه حفیظ اللّه امین وزیر امور خارجه خلعتبری وزیر امور خارجه در واشنگتن وزیر امور خارجه در واشنگتن دی. سی وزیر امور خارجه عربستان سعودی وزیر امور خارجه فرانسه وزیر امور خارجه واشنگتن وزیر امور خارجه واشنگتن دی وزیر امور خارجه واشنگتن دی سی وزیر امور خارجه واشنگتن دی. سی وزیر امور خارجه واشنگتن دی. سی. وزیر امور خارجه واشنگتن دی.سی وزیر امور خارجه واشنگتن. دی. سی. وزیر امور خارجه ونس وزیر امور خارجه کویت وزیر امور خارجه کویت شیخ صباح الاحمد وزیر امور خارجه یزدی وزیر امورخارجه وزیر امورخارجه ایران افشار وزیر امورخارجه وزیر دفاع براون وزیر امورخارجه ونس وزیر انرژی ونزوئلا وزیر اوقاف النیمر وزیر بازرگانی وزیر بازرگانی ایران وزیر بازرگانی تئومان کوپرولولر وزیر بازرگانی ژاپن وزیر برنامه و بودجه وزیر برگلند وزیر بلومنتال وزیر بهداری وزیر بهداری شیخ الاسلام وزیر تعاون و روستا علی توپوز وزیر جدید نفت علی اکبر معین فر وزیر جنگ وزیر خارجه وزیر خارجه MFA و MONO وزارت دفاع وزیر خارجه آمریکا وزیر خارجه آکان وزیر خارجه آگان وزیر خارجه ایران وزیر خارجه ایرلند اوکندی وزیر خارجه ترکیه آکان وزیر خارجه خلعتبری وزیر خارجه دولت پاکستان شهنواز وزیر خارجه شهنواز وزیر خارجه عراق حمادی وزیر خارجه فرانسه وزیر خارجه واشنگتن دی سی وزیر خارجه واشنگتن دی. سی وزیر خارجه واشنگتن دی. سی. وزیر خارجه واشنگتن. دی. سی. وزیر خارجه وقت ایران وزیر خارجه ونس وزیر خارجه پطروس وزیر خارجه کویت وزیر خارجه گنشر وزیر خارجه یزدی وزیر خزانه داری آمریکا وزیر خزانه داری بلومنتال وزیر خزانه داری ژنرال کوکساواس وزیر دادگستری باهری وزیر دادگستری جوادی وزیر دادگستری مبشری وزیر دارایی وزیر دارایی ایران وزیر دارایی غلام اسحاق خان وزیر دربار وزیر دربار (علم) وزیر دربار جدید اردلان وزیر دربار شاهنشاهی وزیر دفاع وزیر دفاع آمریکا وزیر دفاع السالم الصباح وزیر دفاع السیک وزیر دفاع ایران وزیر دفاع حکومت بختیار وزیر دفاع عراق وزیر دفاع لبنان ژوزف اسکاف وزیر دفاع مصر وزیر دفاع ملی ایران وزیر دفاع وایزمن؛ وزیر خارجه دایان وزیر دفاع ژنرال مدنی وزیر دفاع کویت وزیر دپارتمان وزیر طرح و برنامه وزیر علوم و آموزش عالی و فرهنگ وزیر فدرال ف. الف. چیشتی وزیر فدرال میرعلی احمدتالپور وزیر قطر در امور خارجی شیخ احمد بن سیف الثانی وزیر مختار وزیر مختار در بلغارستان وزیر مختار سوئیس وزیر مختار شوروی وزیر مختار: آقای میکلوس وزیر مدنی وزیر مشاور در وزارت بازرگانی علی الوزان وزیر مشاور در وزارت نفت عبدالرزاق ملاحسین وزیر نفت وزیر نفت ایران وزیر نفت شیخ علی خلیفه الصباح وزیر نفت کویت وزیر نفت کویت شیخ علی الصباح وزیر نفت کویت شیخ علی خلیفه الصباح وزیر پست و تلگراف وزیر پست و تلگراف و تلفن وزیر کار وزیر کار و دبیر کل حزب ایران نوین وزیر کشاورزی وزیر کشاورزی «ارسنجانی وزیر کشور وزیر کشور پیشین ایران وزیر کشور کویت وزیر کوپر وزیر یگانه وزیرخارجه آرام وزیرخارجه ایران وزیردادگستری وزیرمختار مک گافی وزیرمختار همایون وست وست پورت وست پوینت وست کوست وستلی وستون وستینگهاوس وسکانیان وطنجار وطنی وعدت وفا وفرا ولادیمیر آی چرتون ولادیمیر اسکوترکوورابرت لزارد ولادیمیر تراپزنیکوف ولادیمیر دولگیخ ولادیمیر ریابنچین ولادیمیر سرجیویچ آلخیموف ولادیمیر فنوپتوف ولادیمیر میخائیلویچ وینوگرادوف ولادیمیر میخائیلویچ وینوگرادوف سفیر جدید شوروی در ایران ولادیمیر ولاسف دبیر اول سفارت روسیه ولادیمیر ولاسف دبیر اول سفارت شوروی ولادیمیر وینوگرادف سفیر اتحاد جماهیر شوروی در ایران ولادیمیر وینوگرادوف ولادیمیر پانکراتف ولادیمیر پوتیاتوف ولادیمیر پی ولادیمیر گولووانف ولادیمیر یاکولویچ یروفیف سفیر شوروی ولادیمیراسکوتزکو ولادیمیرف ولادیمیرولاسف دبیر اول سفارت شوروی ولادیمیرولاسوف دبیر اول سفارت شوروی ولایت فقیه ولف ولف بلیترز ولل پوند ولوگانگ لهمن اسکوایر مشاور سیاسی فرماندهی نیروهای آمریکا در اروپا ولک ولکف ولگاست ولی الله شهاب فردوسی ولی الله غیائی ولی الله فیاض [غیائی] ولی اللّه شهاب ولی اللّه قدیمی ولی اللّه قره نی ولی اللّه نفیسی ولی انصاری ولی بیگ ولی خان ولی خان و عبدالولی ولیان ولید جنبلاط ولید سیرت ولیدبن ظهیر الهیانی ولیزاده ولیعهد ولیعهد ابوظبی شیخ خلیفه بن زاید ولیعهد بحرین؛ شیخ حمد بن عیسی بن سلمان آل خلیفه ولیعهد رأس الخیمه ولیعهد رضا ولیعهد رضا پهلوی ولیعهد شیخ حمد ولیعهد عربستان سعودی ولیعهد فهد ولیعهد و نخست وزیر کویت شیخ سعدالعبداللّه الصباح ولیعهد کویت ولیعهدهای ابوظبی و دبی ولیوتس ومئورینکون سرانو ون استاکلبرگ وندربریک ونرستروم ونزوئلا ونس ونس. ونگ ونیامین وی. وهاب اسیر اوغلو وهنر وودسون فاکس ويتني وُل وکلا وکلای تسخیری وکیل وکیل آقای ویلیام جکسون وکیل تیموتی وکیل جان وستبرگ وکیل لاهیجی وکیل متین دفتری وکیلی وی. ئی. کیدویتس وی. اس. ماخایف وی. ال. تامست وی. ام. مولوتف وی. ای . لنین وی. پی. تایکون وی.ال. کاسل وی.وی. کویبیشف ویادوک ویاچسلاو آناتولیویچ ویسوتسکی ویاچسلاو الکساندرویچ میلیوشین وابسته (RIS معروف) ویت هاین (Viet Hihn) ویت کنگ ها ویتالکی کوبیش ویتالی دمیتری یویچ بالاشوف ویتالیا استپانو ویتلی ویتنامی ها ویث ورث ویدا حاجبی ویدیدیا ویرا میخائیلونا ویرجیل کلوین نیل ویرجیل. ک.نیل ویرجینیا وایرز ویرجینیا کوارترلی ریویو ویستوسکی ویشنوسکی ویلا کی ویلز ویلسون ویلی ویلی برانت ویلیام ویلیام «Your Man» برانیگان ویلیام آ. فاستر ویلیام آلونزا هلند جی آر ویلیام ا. هلسث ویلیام ا.هلسث ویلیام ابراهیمی ویلیام الف. هلثت ویلیام الگیتون ویلیام ام. کلونجر ویلیام او. داگلاس ویلیام او. مولر ویلیام اچ ویلیام اچ . سولیوان ویلیام اچ سالیوان ویلیام اچ کورتینی ویلیام اچ. سولیوان ویلیام اچ. هالمن ویلیام باتلر ویلیام بی رن بام ویلیام بیرشنگ ویلیام دارتی ویلیام دبلیو. لهفلد مشاور سفارت در امور اقتصادی ویلیام دجرمان ویلیام دمینگ گای لرد ویلیام راجرز ویلیام سولیوان ویلیام سیمون ویلیام فاستر ویلیام لفلت ویلیام لهفلدت ویلیام لی فالکنر ویلیام مورگان ویلیام میلر ویلیام مینتر ویلیام ناکس دارسیشرکت نفت ایران و انگلیس ویلیام هلسث ویلیام وارن ویلیام وودساید ویلیام ٬ ا ٬ فاستر ویلیام کارم ویلیام کافمن ویلیام کرون ویلیام کلارک ویلیام کوران پسر ویلیام گریفت ویلیام گریفیث ویلیام گرین میلر ویلیام. ا. هلند.جی آر ویلیام. اس. ناولند ویلیام. اس. گیرارد ویلیام. ال. ولف ویلیام. ام. کلاونجر ویلیام. اچ. سولیوان ویلیام. ای. هلسث ویلیام. دبلیو ویلیام.ا.هلند. جی آر ویلیام.ال. فالکنر ویلیام.جی. فالکنر ویلیام.دی. جرمن ویلیامز ویلیور جی. اوزادچی وین استوارت وینترشال وینترشال ا. جی. وینوگرادف وینوگرادوف وینوگرادوف سفیر روسیه در ایران وینیک ویهینگن ویپکی ویکتور ویکتور آی ویکتور اسپولنیکف ویکتور ال ویکتور ال . تامست ویکتور ال تامست کنسول شیراز ویکتور ال. تامست ویکتور ال. تامست. ویکتور ام ویکتور ام. ویکتور ان. ویکتور تامست ویکتور تامست ریچارد. تی. آرندت ویکتور جی. اوزی پف دبیر دوم سفارت شوروی در تهران ویکتور ل. تامست کنسول آمریکا در شیراز ویکتور مارتیروس مارتین ویکتور نیکلایوویچ اسپولنیکف ویکتور نیکلایویچ اسپل نیکوف ویکتور نیکلایویچ پولیاکوف وزیر صنایع متحرکه ویکتور نیکولایویچ اسپولنیکف ویکتور ولف ویکتور کازاکف ویکتور گریگوریویچ افاناسیف سردبیر پراودا ویکتور یاکولویچ اسیپوف ویکتور. ال. تامست ویکتورآی. ولاتسکوف ویکتوریاکفلویچ اوزی پف دبیر دوم سفارت شوروی ویکران پ پ. نیوسام پائول ویندسور پاتان ها پاترسون پاتریک هنری پاتریک. جی.کوئین پاتریک. سی. ناش پاتوشکف پاد شاه کریست پادشاه ارمنی پادشاه سوئد پادشاه مراکش پادشاهان سلسله قاجار پادگان نیروی هوایی ایران در کپکان پادگان نیروی هوایی در بهشهر پادگورنی پارتکس پارتیزان های اسلامی پارس ایر پارس کیا پارسا پارسا کجوری پارسا کیا پارساکیا پارسای پارسون پارسونز پارسونز جوردن پارسونز سفیر آمریکا پارسگی پارسی پارسی ها پارل سی. وارنکی پارلمان پارلمان (مجلس) پارلمان انگلیس پارلمانی پارچه بافی فخر پاریس پاسبان حسن شجاعی. پاسبان حسن کاشی پاسبان قربانعلی عربی پاسداران پاسداران آزادی پاسداران انقلاب پاسداران انقلاب اسلامی پاسداران انقلاب تهران پاسداران انقلابی پاسداران مسلح انقلابی پاسداران کمیته پاشایف پال لوشونچی پال گریم پالایشگاه های مدیترانه ای پالماچ (گروه حمله هاگانه پالمر پالیزبان پالیزبان و اویسی پان آمریکن پان امریکن ایران پان ایرانیست ها پان ایرانیست پزشکپور پاناما پانایوتیس اکونومو پانتلی مونف پانکراتف پاول آکاپوف پاول ای پاول ایوانویچ لوماکین پاول جی پاول سی پاول واسیلیویچ رازاکف پاول پترویچ زوتف پاول گریم پاول گریم( مدیرعامل شرکت خدماتی نفتی ایران) پاول یوسف زاده کهنه شهر پاولف پاولنکو پاوچ پاپ پاپال نانسیو پاک ذات پاک ستون پاکروان پاکستانی پاکستانی ها پاکستانی های ایران پاکستانی‌ها پاکول کولفر پاگانلی پاینده پایگاه های رادار در ایران پایگاه های هوایی ادوارد پایگاه هوایی بگرام پایگاه هوایی خاتمی پایگاه هوایی مهرآباد پت تیارت پت تیارت. لروی کولیر پتانها پتر ایوزیفویچ آشورکویک Petr Iosifovich Ashurko پتر هاگدهان پترسن پترسون پترماشروف پتروبراس پتروشیمی Navodari پتروشیمی آبادان پتروف پتروفسکی پترولئوس پترولیوم دولپمنت (ژاپنی) پدر آلمانی پدر آموزگار پدر روحانی پرایر پدر زن امینی پدر سیروس سمیعی پدر شاه پدر شاهزاده رعد پدر کیانپور پدیده بوتو پراودا پراکاش شاه پرایس پرایور پرت پرت و وینی پرت واسکودرو پرتقالی ها پرتلانت پرخت (Precht) پرز پرزیدنت پرزیدنت احمد حسن البکر پرزیدنت اسد پرزیدنت البکر منشوری پرزیدنت امین پرزیدنت انورسادات پرزیدنت برژنف پرزیدنت بوتو پرزیدنت تالبرت پرزیدنت تره کی پرزیدنت ترکی پرزیدنت جیمی کارتر پرزیدنت حفیظ اللّه امین پرزیدنت حفیظ اللّه امین. پرزیدنت داود پرزیدنت دووایت آیزنهاور پرزیدنت سادات پرزیدنت سرکیس پرزیدنت شیل پرزیدنت صدام پرزیدنت لئونید برژنف پرزیدنت لیندن پرزیدنت نور محمد تره کی پرزیدنت نیکسون پرزیدنت کارتر پرزیدنت کاسترو پرزیدنت کندی پرزیدنت کوروتورک پرزیدنت کِندی پرستراو پرستیژ مدنی پرسنل IVOA پرسنل RC پرسنل آمریکایی پرسنل امریکایی پرسنل تانک پرسنل دولت آمریکا در ایران پرسنل دیپلماتیک آمریکا پرسنل روسی پرسنل سفارت آمریکا پرسنل غیرنظامی پرسنل لاکهید پرسنل نظامی آمریکایی پرسنل نظامی روسیه پرسنل کوبایی پرسنل گارد ساحلی پرشت پرفسور آکف پرفسور تورج ناصری پرفسور جناب پرفسور روح اللّه رمضانی پرفسور ویلیام گریفیت استاد دانشگاه فلتچر پرفسور یونیون پرلورکا پرنسس اشرف پرنسس فاطمه خواهر شاه پرنیان فر پرو ونچر پروانه اسکندری پروانه در میناسیان حاجی آبادی پروب پروتستان ها پرورش پروفسور آبراهام پروفسور آمریکایی پروفسور احسان نراقی پروفسور ایرانی پروفسور برهان الدین ربانی پروفسور بیل پروفسور جیمز بیل پروفسور جیمز بیل (از دانشگاه تگزاس) پروفسور حبیب و رحمان هلاح پروفسور خورشید پروفسور خورشید احمد پروفسور خورشید احمد وزیر فدرال آمار پروفسور دیوید آبتر پروفسور رابرت ام پروفسور ریچارد کاتم پروفسور ریچارد کاتم آمریکایی پروفسور سحابی پروفسور علی آقا بلخی پروفسور علی اکبر سیاسی پروفسور غفور پروفسور قائم هاشمی پروفسور محمود سوما پروفسور مهدی بازرگان پروفسور نصراللّه سیف پور فاطمی پروفسور نفیسی پروفسور پفاف (Pfaff) پروفسور یوری گنکوسکی پروفسورهای ایرانی پروفسورهای دانشگاه پرونده روانپزشکی پروژه نظارت اطلاعاتی آیبکس پرویز آقا عزیز حی پرویز آموزگار پرویز آموزگار( رئیس دانشگاه فردوسی) پرویز بادپا پرویز بنان پرویز بوشهری پرویز ثابتی پرویز حاجی فر[حاجی فرجی] پرویز حاجی فرجی پرویز حکمت پرویز حی پرویز خانلری پرویز خوانساری پرویز رائین پرویز رائین خبرنگار آسوشیتدپرس پرویز راجی پرویز رزم آرا پرویز سهرابیان پرویز عدل پرویز علوی پرویز مجتهدی پرویز منصور پرویز مینا پرویز نیکخواه پرویز و منصور لاوی پرویز کاظمی پرویزی پروین پروین آموزگار شهیدی پرچمی ها پرچمیست ها پرکار اقدم پری پری اسکندری پریرا (Pereira) پریش پریش. پزدراک پزشک خصوصی شاه پزشک شاه پزشک مخصوص شاه پزشکان پزشکان ایرانی پزشکان معالج شاه پزشکان پاکستانی پزشکپور پزشکی پست پسر آیت الله شریعتمداری پسر آیت اللّه خمینی پسر آیت اللّه زنجانی پسر آیت اللّه گلپایگانی پسر بچه مفقود آمریکایی پسر خمینی پسر زاهدی پسر زنجانی پسر سنجابی پسر شریعتمداری پسر طالقانی پسر علی منصور پسر مصدق پسر و داماد آیت اللّه شریعتمداری پسر وزیر ارشاد ملی میناچی پسر کریم سنجابی پسران ژنرال بارزانی پسرخاله صدام پسرخوانده ظاهر شاه پسرعموی شاه پسرعموی نخست وزیر پسندیده»باشگاه ورزشی تاج پشتون پشتون ها پشتوها پشم کاشمر پطر پطر پی. کسکوف پطر کبیر پطر کی پطرس غالی پطروس غالی پل استون پل بالتا پل تابس پل ج. فری پل جی . فری پل دوایر پل لوزاکا پل پت پل کانسلر پل گریم پل یاکون پلاک پلاکه پلت رو پلترو پلترپو پلنتینگا پلگرین توراس پلی بوی پلی یوس خاچی پلیت ولگاست پلیس پلیس اتریش پلیس افغانستان پلیس ایران پلیس تهران پلیس خمینی پلیس راهنمایی پلیس راهنمایی و رانندگی پلیس سعودی پلیس شهربانی پلیس ضد شورش پلیس عراق پلیس قم پلیس مخفی افغانستان پلیس ملی پلیس ملی (NP ) پلیس ملی اسرائیل پلیس ملی ایران پلیس ملی ایران اسلامی پلیس و ژاندارمری پلیس کشوری ایران پلیک پمکس پن آمریکن پن ام پناهندگان افغان پناهندگان افغانی پناهندگان ایرانی پناهندگان عراقی پناهندگان کرد پناهندگان کرد عراقی پناهندگان کردی پناهگاه های اکراد پناهی پنت هاوس پنتاگون پنج شیری پنجاهمین سالگرد سلسله پهلوی پنجشیری پندیکس پنزااوبلا پنی پنیاس سفیر پهلبد پهلوان پهلوی پهلوی ها پور ادبی پورادبی پورتو پریماورا پورهمایون پوزانف پوزانف سفیر شوروی پوشکین پول مارتل پول پت پولارد پولانسکی پولونین پولیاکف پولیت بورو پولیساریو پولیم لوینسون پومروی Santafe پونسه پونه پونومروف پوپوویچ پُل کونز پژند پژوهشگران آمریکایی پک پک. پکوئین پگف پگف سفیر شوروی در ایران پگویین پی پی ببوچپ پی. ال. پی. ال. آئرونات پی. ای. اسکوف پی. ای. افورت پی. ای. سیکولار پی. دی. استوریج پی. دی. کوئیک پی.آر.ی الکترونیکس دیویژن پی.دیترز پیاده نظام رضاپور پیت رای ساترلند پیت ولگاست پیتر پیتر بوتا پیتر بی. اورام پیتر تارونوف پیتر جی اورام پیتر ددیچ پیتر رودنیو پیتر هیودال پیتر ولیسکور پیترمون پیترو فاشونه پیر جمایل پیر جمیل رهبر فالانژها پیر رنون پیر سید احمد گیلانی پیر لافرانس پیر محمد زرای پیر نیا پیراشا سفیر پاکستان پیرمحمد زاراری پیرنیا پیرو پیروان خمینی پیروان یحیی پیرپاگارا رهبر مسلم لیگ پاکستان پیشاهنگان پیشاهنگان آمریکا پیشاهنگی آمریکا پیشمرگ ها پیشمرگه ها پیشه وری پیغمبر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) پیمان بغداد پیمان ورشو پیمان کاران آمریکایی پیمانکاران آمریکایی پیمانکاران و عرضه کنندگان پیناکل پینچاز ساپیرکنیسه (پارلمان) پیونگ یانگ پیکاسو چ. ی. دکتر منوچهر اقبال چائوشسکو چارتر اویل چارلز چارلز ا. ملتون چارلز ان راسیاس چارلز ان. راسیاس چارلز ان.راسیاس چارلز ان: راسیاس. چارلز اچ. راسیاس چارلز برانسن چارلز بلک (همسر شرلی تمپل) چارلز تی . کر چارلز تی . کراس چارلز تی. کراس چارلز تی.کراس چارلز جان دریو چارلز دبلیمر چارلز دبلیو چارلز دبلیو ناس چارلز دبلیو. مک کاسکیل چارلز دبلیو. مک کسکیل چارلز دبلیو. ناس چارلز دبلیوناس چارلز راسیاس چارلز سی چارلز سی. استل چارلز عیسوی چارلز لینچ چارلز مک کاسکیل چارلز ناس چارلز ویدنی چارلز. استل. چارلز. ال. گری چارلز. ال. گری چارلز. ان. راسیاس چارلز. بی. مک کلیلاند چارلز. دبلیو. ناس چارلز. راسیاس چارلزان چارلزان. راسیاس چارلزتی . کراس چارلی مک کاسکیل چارلی مک کسکیل چارلی ناس چالز. ان. راسیاس چامپان چانسی دووی چاپ لندن چاپ پاریس چاپین چاک راسیاس چاک زانگاس چاک ساپر چاک سوپر چاک وستفال چاکواکسپلوراسیون چایلز چراغعلی عقیقی چرچیل چریک ها چریک های زندانی فلسطینی چریک های سلطنت طلب چریک های سیاهکل چریک های عراقی چریک های عرب چریک های فدایی چریک های فدایی خلق چریک های فدایی مارکسیست چریک های فدایی و مجاهدین چریک های فلسطینی چریک های مجاهد چریک های چپی (فداییان) چریک های کرد چریک های کرد ایران چریک چپی چماقداران مسلمان چمران چند خبرنگار آمریکایی چنگیز خان چنگیز مآمدی چنگیزخان چه گوارا چه گوارای چو چوبین سوارکی چوفی چونینگ چوک راسیاس چپ جدید اسرائیل SIAH (NCL ) چپ ها چپ های مارکسیست چپ گرایان چپرتلی چپمن چپگراها چپگرایان چپگرایان آمریکایی چپگرایان لبنانی چپگرایان مارکسیست چپگرایان مسلمان چپی ها چپی های افراطی چپین چپی‌ های رادیکال چپی‌های رادیکال چک ها چی. نربوری چیانک کای چک چیس بانک چیس مانهاتان چین چینی فروشان چینی ها ژاله امیر طهماسبی ژاله پرکار اقدم ژان فورلوت ژان فورلوت دبیر اول سفارت فرانسه ژان چاپه ژانت شریدان ژاندارم آمریکا ژاندارم خلیج فارس ژاندارمری ژاندارمری شاهنشاهی ایران ژاندارمها ژانگ کایقان ژاورونکف ژاپن ژاپنی ها ژاپنی و اروپایی ژاپنی‌ها ژاک امیل پری ژاک فریموند ژاک وارن ژاک یونسیان خرازی ژاکوب رابین ر ژاکوب وینر ژاکوف ژاکومت ژرمن ژرمن گیویشیانی ژنرال «رابرت چونینگ» ژنرال «عبدالولی» ژنرال «عبدالکریم قاسم» ژنرال «پلد» ژنرال آریانا ژنرال آلن ژنرال آمریکایی ژنرال آمریکایی «تای» ژنرال ارشدی ژنرال ازهاری ژنرال ازهاری رئیس ستاد فرماندهی عالی ژنرال استون ژنرال افتخاری از سازمان صنایع دفاع ملی ژنرال افشار طوس ژنرال افشارطوس ژنرال الکساندر میخایلوویچ ساخاروفسکی ژنرال امیر رحیمی ژنرال امیر عزیزی ژنرال اویسی ژنرال ایمانیان ژنرال ایوان جی. پاولووسکی ژنرال ب. مارشال ژنرال بارزانی ژنرال بازنشسته بهارمست ژنرال بختیار ژنرال بدره ای ژنرال بَِرِت ژنرال بیدآبادی ژنرال تقوی ژنرال توفانیان ژنرال تویچل ژنرال تی. ای. شافر ژنرال تیمور بختیار ژنرال جعفری ژنرال جعفریان ژنرال جم ژنرال جورج کرتز ژنرال حبیب اللّه ژنرال حجازی ژنرال حردان التکریتی ژنرال حسن طوفانیان ژنرال حسین زمانی ژنرال حسین نجفی ژنرال خاتمی ژنرال خاتمی فرمانده نیروی هوایی ژنرال خادمی ژنرال خسروانی ژنرال خسروداد ژنرال دوگل ژنرال راجر ژنرال رایدر ژنرال ربیعی ژنرال رحیم هنری پرشت ژنرال رحیمی ژنرال رحیمی فرماندار نظامی تهران ژنرال رزم آرا ژنرال روسی «ا.ا. پیشیف» ژنرال ریاحی ژنرال زاهدی ژنرال سادلر ژنرال ساهنیکایا رئیس ستاد نیروی هوایی ژنرال سکورد ژنرال سیف امیررحیمی ژنرال سیف[سید] امیررحیمی ژنرال سیکورد ژنرال شارون ژنرال شراوف ژنرال شروف ژنرال شهشهانی ژنرال شهناز ژنرال صفری ژنرال ضیا ژنرال ضیاء ژنرال ضیاءالحق ژنرال طوفانیان ژنرال عبدالکریم ایادی ژنرال عزروایزمن ژنرال علوی کیا ژنرال علی ژنرال علی اصغر رفعت ژنرال علی خادمی ژنرال علی رزم آرا ژنرال علی رفعت ژنرال علی محمد خادمی ژنرال غفاری ژنرال غلامرضا ازهاری ژنرال غلامعلی اویسی ژنرال فاروق گورلر ژنرال فردوست ژنرال فردوست (رئیس کمیسیون سلطنتی) ژنرال فریدون جم ژنرال فضل اللّه زاهدی ژنرال فضلی ژنرال قرنی ژنرال قره باغی ژنرال قره نی ژنرال محمد افشار طوس ژنرال محمد خاتمی فرمانده نیروی هوایی شاهنشاهی ایران ژنرال محمد ضیاءالحق ژنرال مسکورد ژنرال مصطفایی ژنرال مقدم ژنرال مقدم (ساواک) ژنرال منصور مزین ژنرال مهدی رحیمی ژنرال موشه دایان وزیر خارجه اسرائیل ژنرال مولر ژنرال ناجی ژنرال نادری ژنرال ناظم ژنرال نایف ژنرال نجیب ژنرال نصرالله امیرفضلی ژنرال نصیری ژنرال نصیری رئیس ساواک ژنرال نصیری رئیس شهربانی ژنرال نعمت الله نصیری ژنرال نعمت اللّه نصیری ژنرال ها ژنرال های ارتش ژنرال های بازنشسته ژنرال های روسی ژنرال هایزر ژنرال هایزر معاون فرمانده نیروهای مستقر در اروپا ژنرال هدایت ژنرال هردان تکریتی ژنرال هوایی گُست ژنرال هوشنگ حاتم ژنرال هویزر ژنرال هیگ ژنرال وای هینک ژنرال وایزمن ژنرال وجدی ژنرال ویلیامز ژنرال پالیزبان ژنرال پاولووسکی ژنرال پاکروان ژنرال پیشیف ژنرال ژابلونسکی ژنرال کاتوزیان ژنرال کاست ژنرال کرتز ژنرال کرتس ژنرال کمال ژنرال کنان اورن ژنرال گاست ژنرال گریوز ژنرال گست ژنرال گوهری ژنرال گَست ژنرال یاکوب ژنرال یحیی خان ژنرال یلپیشف ژنو ژوارد سی. اسمیت ژوراولف ژورنال دفاع ملی ژورنال دو تهران ژورنال دو تهران. ژوزف استالین ژوزف او. ابلان ژوزف بک ژوزف توینام ژوزف دبلیو. آدلسیک ژوزف سالتزمن ژوزف. و. آدلسیک ژوهان ولفگانک لوثر (معروف به زیوگوزاریه) ژیزل ژیسکار ژیسکار دستن ژیسکارد ژیسکاردستن ژیسکاردستن رئیس جمهور فرانسه ژیسکاردستن(رئیس جمهور فرانسه) ژیسکی ک. اس. امیدوف ک. ف. آنانیکف ک. گ. ب ک. گ. ب. ک.ال. ام. ک.گ.ب ک.گ.ب. کا. گ . ب کا. گ. ب کا. گ. ب. کا. گ.ب کا.گ.ب کابل کابینه آموزگار کابینه ازهاری کابینه اقبال کابینه بازرگان کابینه بازرگان (دولت آیت اللّه) کابینه حسین علا کابینه زاهدی کابینه شریف امامی کابینه علا کابینه علم کابینه منصور کابینه هویدا کاتاوازی کاتز کاتلر کاتلر(سفیر آمریکا) کاتم کاتولیک کاخوده (احتمالاً آزموده) کادر گروه چهارم عملیات روانی درفورت براگ کارائوس مانوگلو کارادن کاراکاش کارتر کارتر رئیس جمهور آمریکا کارتر. کارتین لوئین هووارد کارخانجات NGL کارخانجات «میرک» کارخانجات خصوصی بافندگی فخر کارخانجات پارچه بافی فخر کارخانه NISOC کارخانه آرد کارخانه آرد و سیلوی تهران کارخانه آلومینیم کارخانه آلومینیم سازی حمادی کارخانه آمریکائی بورگ کارخانه بل کارخانه جنرال موتورز کارخانه داران کارخانه ذوب آهن کارخانه ذوب آهن حلوان کارخانه ذوب آهن شوروی کارخانه ریسندگی شهناز کارخانه شیمیایی شاهپور کارخانه فخر کارخانه لوله سازی اهواز کارخانه مجهز اتومبیل رامبلر کارخانه نساجی ایران کارخانه نورد فولاد کارخانه پارچه بافی نمازی کاردار کاردار (بروس لینگن) کاردار آلمان غربی کاردار آمریکا کاردار آمریکا لینگن کاردار ایران کاردار ایران گل شریفی کاردار رومانی کاردار ساترلند کاردار سفارت آمریکا کاردار سفارت آمریکا در ایران کاردار سفارت ایران کاردار سفارت ایران ویلیام کورن کاردار سفارت شوروی کاردار شوروی کاردار شوروی در تهران کاردار شوروی پاول پترویچ زوتف کاردار لینگن کاردار مجارستان کاردار موقت کاردار موقت سفارت آمریکا کاردار ناس کاردار نمایندگی سوئد در سازمان ملل کاردار هری. اچ. شوارتز کنسول سفارت در امور سیاسی کاردار هلند کارزول کارشناس آکادمیک آمریکایی کارشناس سفارت استمپل کارشناس سیاسی استمپل کارشناس وزارتخانه کارشناسان ECAFE کارشناسان آمریکایی کارشناسان امور آمریکا کارل کارل د. آکرمان کارل کلمنت کارل گوستاو کارل گوستاو شانزدهم (پادشاه سوئد) کارل. ال. هاردی کارلتون کارلتون. کارلوس کارلوک کارم الف آلتان کارمند اداره چهارم وزارت امور خارجه ایران کارمند ارشد کارمند بخش تجاری کارمند بخش سیاسی کارمند رادیو ایران کارمند سفارت سوئیس کارمند سیاسی سابق تهران کارمندان کارمندان ODC کارمندان OSCO کارمندان آمریکایی کارمندان آمریکایی PIT کارمندان ادارات دولتی کارمندان انستیتو هودسون کارمندان بانک کارمندان دولت کارمندان دولت آمریکا کارمندان دولتی آمریکا کارمندان دولتی متوسط و اول رتبه کویتی کارمندان زن کویتی کارمندان سفارت کارمندان سفارت آمریکا کارمندان شرکت های آمریکایی کارمندان ضد انقلاب کارمندان غیرنظامی آمریکایی کارمندان محلی کارمندان نفتی کارمندان وزارت دادگستری کارمندان وزارت دفاع کارمندان کنسولگری اصفهان کارن دویانگ کارن لنگه تیگ کارناکاتا کارناکف کارور استوشیتز کارول کارول سی. مور کارول فوگارتی کارکنان فرانسوی و لهستانی کارگر کارگران کارگران (اداره) برق کارگران آمریکایی کارگران ایرانی کارگران خشمگین کارگران سازمان یافته کارگران شرکت نفت کارگران صنایع نفت کارگران صنعت نفت کارگران عمومی کارگران فلسطینی کارگران فلسطینی و یمنی کارگران فیلیپینی کارگران نفتی کارگران نفتی ایران کارگران پیمانکار کارگران چپ گرای اسرائیل RAFI (IWL ) کارگران کره ای یا فیلیپینی کارگران کمپانی نفت کویت کارگران گمرک کارگزاران امپریالیسم جنایتکار آمریکا کارینگتون کازانکین کازرونی کازناکیف کاسئلون کاساتکین کاستاریکا کاستاندا کاستجوسکی کاسترو کاسپین کاسگین کاسیکین کاسیگین کاشانی کاظم تک مدیر کل امور اجرایی گمرکات جنوب کاظم جفرودی کاظم حسیبی کاظم خسروشاهی کاظم رجوی کاظم زرنگار کاظم سامی کاظم شریعتمداری کاظم شیبانی صالح کاظم شیوا کاظم قوام کاظم گنجی کاظمی کالاهان کالتکس کالج البرز کالج جنگ دریایی ایالات متحده کالیبورن کالیتا کالیفرنیا کالینز کامبیز کامران اینان کامران راجی کامران نجات اللهی کامل کامکار کامیسکی کامیل امین ثابت کامیل شمعون کامینسکی کان کانادایی ها کانادین سوپریور کانتیننتال اویل Continental Oil کانون فرهنگ اسلامی اهواز کانون معلمین ایران کانون مهندسان کانون مهندسین ایران کانون مهندسین ایران. کانون نویسندگان ایران کانون وکلا کانون وکلای ایران کانی کاوامورا کاوانو کاوه کاوینگتون کاپالکین کاپلان کاپوچی کاپیتان سیک کاپیتان فره چورلو کاپیشین کاکسال کاگانویچ کاگلین کایزر کایزر (KAISER) کتاب نخبگان سیاسی ایران از ماروین زونیس کتی سامرز کتی هندریکس کدل ولف کرافت ورک کرافورد کرامس کراچی کرایسلر انگلیسی کرایسکی کرایسکی صدراعظم اطریش کرد کرد سوری کردها کردها در غرب کردهای آنکارا کردهای اتحاد جماهیر شوروی کردهای ایران کردهای ایرانی کردهای ترکیه کردهای سنی کردهای سنی و بلوچ ها کردهای سوریه کردهای شمال عراق کردهای عراق کردهای عراقی کردهای مسلح کردهای منفرد کردهای پناهنده کردهای چپی کردهای کمونیست کرسنت پترولیوم کرمانی کرنسکی کره ای ها کروپ کروک کرکریشنامنون کریدور هوایی ایران (ARMISH/MAGG) کریس آقابیگیان کریس اسنو کریستوفر کریستوفر رن کریستوفر. کریستوفر  کریستی کریستیان پینه نخست وزیر پیشین فرانسه کریستین ساینس مونیتور کریسون کریسکی وبراند کریم کریم احمد آل حرافی کریم امانی کریم بیرامی کریم حسامی کریم سجادی کریم سنجابی کریم سنجابی (رهبر جبهه ملی) کریم سنجابی رهبر جبهه ملی کریم سنجانی کریم شوا کریم ضرغامی کریم عباس کریم فاطمی کریم فرمانفرمائیان کریم لاهیجی کریم محمود شینتاف کریم معتمدی کریم ملکی کریم ورهرام کریم پاشا بهادری کریم گودرزی کرین برنیتن کریگ پاول ناپ کریگ. جی. ناپ کریگ. پی. ناپ کستروف کسرائی کسروی کشاورز کشاورز صدر کشاورزان کشاورزان آذربایجان کشاورزی (ایزدی) کشتی ترانس کلمبیا کشفی کشمیر کشورهای اروپای شرقی و غربی کشورهای اروپایی (فرانسه کشورهای امپریالیستی کشورهای عربی کشورهای غربی کشورهای کمونیست کشورهای کمونیستی کشیش (Evangelist) کفار روزنوالد کفیل کفیل رایزن کفیل فرمانده نیروهای دریای کفیل وابسته نیروی هوایی ایالات متحده کفیل وزارت آموزش و پرورش کلارک کلارک ا. بارکل کلالی کلانتر هرمزی کلانتری مرکزی اصفهان کلاندستاین) کلاودی بوگولیوبو کلاودیا کلاودیا پترونا کلاوس بولینگ کلایبورن کلاید تیلور کلاید د. تایلور کلاید د. تیلور کلاید دی. تایلور کلاید دی. تیلور کلاید دی.تیلور کلاید. دبلیو. تریشیلو کلایدی. تیلور کلبرر کلتوس رمزی کلمبیا کلمنت کلمنت مأمور میز ایران کلمنت(مأمور وزارت امور خارجه) کلنل ساندرز کلنل شیفر وابسته دفاعی آمریکا کلنل علی سلیم حمد (ابوسعید) سرکرده گروه ضربتی فتح کلنل فیلیپس کلنل مکنزی کلنل واندر میر کلنل واندرمیر کلود. جی. راس کلودیانگ کلوویتز کلوپ آمریکایی پارس کلوپ تهران کلوپ جدید تهران کلوپ روتاری کلوپ زنان آمریکایی کلوپ مهرگان کلوپ پارس آمریکا کلوپ پیکان کلگروف کلی کلی فورث / دبلیو. اف. لونی کلیفورد سی. متلوک کلیموف کلیمیان کلینتون روسیتر کمال کمال آتاترک کمال آتاتورک کمال ادیب کمال اسد سخنگو کمال الدین میرحبیب اللهی کمال حسن علی کمال خرازی کمال کمونه (سید محمدحسن آل کمونه) کمالوند کمالیستهای محافظه کار کمسومول (کادر رهبری) کمونیست کمونیست ها کمونیست های ایران کمونیست های ایرانی کمونیست های عراق کمونیست های فرانسوی کمونیست های چپ گرا کمونیست های چینی کمونیستها کمونیستهای جدید چپ گرا RAKAH (NCL ) کمونیستی کمپ دیوید کمپانی (ریتیون) کمپانی آرامکو کمپانی آمریکایی کان کمپانی اقتصادی بارباراشل ECON/COM,B L SCHELL کمپانی بیمه تجارت خارجی فرانسه (COFACE کمپانی بین المللی نفت پان آمریکن کمپانی تولید دارو کمپانی دوپونت کمپانی شل و اکسان کمپانی صنایع پتروشیمیایی کمپانی فورد کمپانی ملی نفتی کمپانی نفتی ایران و انگلیس کمپانی نفتی عربستان کمپانی نفتی لاوان کمپانی های آمریکا کمپانی های آمریکایی کمپانی های نفت غربی کمپانی های نفتی کمپانی های نفتی بین المللی کمپانی های ژاپنی کمپانی هند شرقی و انگلیس کمپانی پتروشیمی کمپانی پتروشیمی ملی کمپانی کیسانزا کمپانی گرومن کمیته کمیته AD HOC کمیته آزادی ملی کمیته اجرائی جبهه ملی کمیته اجرایی کمیته اجرایی شورای بازرگانی ایران و آمریکا کمیته اعتصابات خمینی کمیته امام خمینی کمیته امنیتی دولت (کا.گ.ب) کمیته امورات دفاعی و خارجه مجلس اسرائیل «کنست» (Knesset ) کمیته انتشارات و تبلیغات کمیته انتقام» کمیته انقلاب کمیته ای انقلاب کمیته ایالتی تهران کمیته بازرسی کمیته بنی هاشمی کمیته بین الملل صلیب سرخ کمیته بین المللی صلیب سرخ کمیته بین المللی نفت کمیته تبریز کمیته جهانی صلیب سرخ کمیته جوانان کمونیست ایران کمیته حقوق بشر کمیته حقوق بشر ایران کمیته خمینی کمیته داخل دولت آمریکا کمیته دانشجویان جبهه ملی کمیته دانشگاه کمیته دفاع از آزادی و حقوق بشر کمیته دفاع حقوق و آزادی بشر کمیته روابط خارجی مجلس کمیته روحانیون کمیته زحمتکشان کردستان کمیته سازمانی کمیته سالگرد هجرت کمیته سران سرویس ها (CHS ) (وعدت) adat Va کمیته صلیب سرخ بین المللی کمیته ضد خرابه کاری کمیته طالقانی کمیته فریزر کمیته قانون اساسی کمیته قضایی سنا کمیته مؤسسان کمیته متارکه گران محلی کمیته مراقبت هیئت نمایندگی کمیته مرکزی (CPSU) کمیته مرکزی انقلاب اسلامی کمیته مرکزی تهران کمیته مرکزی حزب ایران کمیته مرکزی حزب جمهوری اسلامی کمیته مرکزی حزب مردم کمیته مرکزی خمینی در تهران کمیته مشترک آمریکا و ایران کمیته مشترک ایالات متحده کمیته مشترک ایران و آمریکا کمیته مشترک ضد تروریسم (خرابکاری) کمیته مشترک نفت کمیته مشترک پلیس و ساواک کمیته مصادره اموال بنیاد مستضعفان کمیته مقدماتی کنفرانس وزرای خارجه کشورهای اسلامی کمیته منابع انسانی کمیته منطقه ای کمیته مک کلیلاند McClelland کمیته ها انقلاب کمیته های انقلاب کمیته های انقلاب اسلامی کمیته های انقلابی کمیته های خودمختاری کمیته های محلی مستقل کمیته وزرا کمیته وزراء کمیته کارگری کمیته ۵ نفره کمیته‌ کمیته‌های انقلاب کمیته‌های محلی کمیساریای صنایع سنگین خلق شوروی کمیسری آمریکایی کمیسیون اعلامیه حقوق بشر در پاریس کمیسیون انرژی اتمی کمیسیون بین الملل صید نهنگ کمیسیون بین المللی قضاوت کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد کمیسیون حقوق و آزادی بشر کمیسیون خدمات مدنی کمیسیون فولبرایت کمیسیون مجلس کمیسیون مشترک کمیسیون مشترک آتش بس کمیسیون مشترک ایتالیایی کمیسیون مشترک ایران کمیسیون مشترک ایران و آمریکا کمیسیون ملل متحد کمیسیونر برانر کمیسیونر ملی پلیس کن فرید کنان اورن کناپف کنبرا کنت ان . راجرز کنت ان . راجرز  کنت ان. راجرز کنت ای. هاس کنت راجرز کنت کسل کنتاکی فراید چیکن «کاشانی فراید چیکن» کنتراتچیان کنتراچی های دفاعی ایالات متحده کنتیننتال کنث پ. میلز کندی کندی (مأمور اقتصادی) کندی مت تامست کنست کنستابل کنستابل وزیر مختار آمریکا کنستانتین کنستانتین آی دولیو کنستانتین اوستینویچ چرننکو منشی کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی (CPSU) کنستانتین ایوانویچ زوتف کنستانتین موزل کنستانتین چرننکو کنسرسیوم کنسرسیوم سوئیسی کنسول کنسول آمریکا کنسول آمریکا در اصفهان کنسول آمریکا در تبریز کنسول آمریکا در خرمشهر کنسول آمریکا در پیشاور کنسول امریکا در تبریز کنسول ایران در بیروت کنسول بریتانیا کنسول تبریز ویلیام ایگلتون کنسول روابط خارجی کنسول روس «واسیلی سافرونچک» کنسول سفارت کنسول سفارت اتحاد جماهیر شوروی کنسول سفارت شوروی کنسول سفارت شوروی آقای سیمن تاراسویچ کنسول سفارت شوروی در آمریکا کنسول سفارت شوروی در اسرائیل کنسول سیاسی کنسول سیاسی رابرت مارتین کنسول شوروی در عراق کنسول وزارت امور خارجه و رئیس بخش ایران کنسول یوگسلاوی کنسولگری کنسولگری آمریکا کنسولگری آمریکا در بحرین کنسولگری انگلستان کنسولگری انگلیس کنسولگری شیراز کنسول‌گری کنفدراسیون خمسه کنفدراسیون دانشجویان ایرانی کنفدراسیون کارگران کویت کنفرانس اسلامی کنفرانس الجزایر کنفرانس خلع سلاح ژنو کنفرانس ژنو کنگ پیائو کنگرلو کنگره کنگره آمریکا کنگره اتحادیه صنفی ایران کنگره امریکا کنگره حزب آل کنگره حزب ایران نوین کنگره صهیونیستها کنگره علمی کنگره و سنای ایالات متحده کنگره کمونیستی ملل شرق کنیاتا کنیاتا نایرره کنیز حسین کنیز مراد کنیزمراد کنیسه کهروم کوانی کواکن بوش (QUACKENBUSH) کوبایی کوبایی ها کوتام کوجوگارو دفتر نمایندگی سیاسی رومانی کودتای نظامی کودل کودل زابلوکی کودل سولارز کودکان ایرانی کودکان روسی کودی دولوس کور (CORR) کوران کورانCurran کورت سایت (Kurt Sitte ) کورت هاگن (CURT HOGAN) کورترک کورتیس اس. موریس کورد مایر کورس کورس آموزگار کورش کورش آموزگار کورش شهباز کورش فرمانفرمائیان کورش کبیر کورلد کورنیینکو کورو کوروش کوروش شهباز کوروکاوا کوریا کوریجین کوزلوا) کوزمنکو کوزمین کوزنتسف کوزنتسوف معاون وزارت امور خارجه شوروی کوش امونیم کوشلف کوفریجین کومسومول کومسومول (سازمان جوانان کمونیست) کونگ نام کوهن کوهن قائم مقام دستیار دبیر A.H کوهن(معاون وزارت خارجه آمریکا) کوپدیچیک کوپر کوپر معاون وزارت امور اقتصادی کوپن کوچصفهانی کوک کوکنور کوگوشیف کوی نیلی کویتی کویتی ها کوین تانا کوینسی لامزدن کوینلان کویومچیان کُردها کپل (Keppel) ککونن کی ال ام کی براکن کی بی سی کی سینجر کی. ام کی. ام. استون کی. او. کلارک کی. ای. کاریون کی. کی. کامپوند کی. کی. کورولای کی.تامپسون کی.کی. کامپوند کیانوری کیانپور کیانی کیایی کیبوتس کیت میلر کیتو کیتینگ کیث آلن دانیلز کیث ا. بارلو کیث ال. تولرنی کیث. ا. دانیلز کیث. ال. تولرنی کیث. دبلیو. کلونجر کیریل استپانویچ سیمونوف رئیس اداره ارتباطات و ترابری کیسینجر کیسینجر وزیر امور خارجه آمریکا کیل گور کیلتایگر کیلووات کیلوگ کیلگور کینز کینگ کینگستون کیهان کیهان [اینترنشنال] کیهان آزاد کیهان امروز کیهان اینترنشنال کیهان بین المللی کیهان فارسی کیهان و اطلاعات کیهان یغمائی کیو کیو (CAVE ) کیو (CAVE) کیو. آر کیو. آر. بولستر کیو. آر. رام کیو. آر. میستیک کیو. پی. پوش کیو. یو. الود کیوان گادلی گارت گارد گارد «جاوید» گارد جاویدان (گارد سلطنتی) گارد ساحلی گارد شاه قاجار گارد شاهنشاهی گارد شاهنشاهی ایران گارد مجاهدین گارد محافظت گارد مخصوص سیاه جامگان گارد ملی گارد کنترل و حفاظت گارد کهنه گاردان گاردنر گاردهای امنیتی گاردهای دریایی (MARINE ) گاردهای پلیس ملی ایران گارزان گارلند جرومه پانل گارلند. جی. پانل گاری سیک گاری هارت گاری کرافمن گاریسون گاریسون. گازمان گاست گاش آمونیوم گالن فوکس گالوگوس گامون گامین گامین س گاندی گای گای دبلیو. راترفورد گای. دبلیو گداعلی مستوفی گراس گرانادا گرانت آوانسویچ وسکانیان گرانت او. گرانت ای. وسکانیان گرانت وسکانیان دبیر اول سفارت شوروی وسکانیان گرانینگر گراو گرت پرت گرتا گرتا ربیعی گرجی گردان 16 (کازرون) گردان پیاده نظام رضاپور گرشینسکی گرو وی گرومن گرومیکو گروه گروه 17 شهریور گروه 77 گروه «USMICC» گروه «انتقام» گروه «ایران نوین» گروه «خلق مسلمان» گروه «موحدین» گروه آذربایجان گروه آزادیبخش انقلاب تامیل گروه امل فلسطین گروه ایران خلق [عرب] گروه بنجامین هوکس گروه تئاتر گروه تروتسکی گروه تروریستی گروه تروریستی (هاگانا) گروه تروریستی فرقان گروه تل زعتر گروه توحید گروه جدید تروریستی «منصورون» گروه جرج حبش گروه خمینی گروه دامپزشکی آمریکا گروه دبیرستانی آمریکا گروه دموکراتیک گروه رزمی میدوی USS گروه رزور گروه رستاخیز گروه رضا گروه زاهدی گروه سربازان شهید امام خمینی گروه سپتامبر سیاه گروه شیعه هزاره گروه صف در کنیسه (پارلمان) گروه صنعتی KBS گروه صنعتی بلاّ گروه ضدتروریستی «خوجه امیر» گروه طالبانی گروه طبرستان گروه فدایی فتح گروه فداییان گروه فداییان اسلام گروه فرقان گروه فرماندهی و کنترل گروه فیلیپینی گروه لو گروه مارکسیستی فداییان خلق گروه ماشاءالله گروه مستشاری نظامی شوروی گروه مسلمان افراطی فرقان گروه منتخب خمینی گروه مهندسین مشاور ریتون هاوک گروه میان گل جان گروه میانه رو ساف گروه نفتی ام القوین گروه نیروی هوایی گروه های «چپگرا» گروه های اسلامی دانشگاه گروه های تروریستی گروه های تروریستی مخالف حکومت گروه های دیپلماتیک گروه های سیاسی رادیکال گروه های صوفی مصری گروه های غرب گرا گروه های غیر کمونیست ضد شاهی گروه های فداییان گروه های فلسطینی گروه های فلسطینی تندرو گروه های مارکسیست گروه های مارکسیستی گروه های مخالف گروه های مخالف افغان گروه های مخالف انقلاب اسلامی گروه های مخالف میانه رو راست مارکسیستی گروه های ناسیونالیست گروه های ناسیونالیست عرب گروه های چریکی گروه های چریکی اسلامی گروه های چپ گروه های چپگرا گروه های چپی گروه های چپی ارتش عربی لبنان گروه های کرد گروه های کمونیستی گروه ویژه هواپیمایی فدرال (FASG) گروه پشتیبانی عمومی هوانیروز (GSAG) گروه چماق به دستان گروه چماقداران گروه کارگران گروه کمک مستشاری نظامی آمریکا گروه گوش امونیم گروه گیلانی گروهبان گروهبان ادوین ال. هامت گروهبان ترنس اولیس گروهبان تروی سولیوان گروهبان جان اورشاک گروهبان جیمی استات گروهبان جیمی ال. استوت گروهبان داونی گروهبان دوفرنز گروهبان راگان گروهبان روسو گروهبان رونالد ام فیلیپس گروهبان رونالد ام. فیلیپس گروهبان رونالد وینینگهام گروهبان ری. اسپنگلر گروهبان ریموند اسپنگلر گروهبان سولیوان گروهبان شهربانی پروردی لشگری گروهبان فرانسیس آر. دیلون گروهبان فیلیپ استارک گروهبان ملکوم ئی. مین گروهبان مهدی نجاتیان گروهبان نوبل گروهبان هیل گروهبان وارن اسمیت گروهبان پنمن گروهبان کراوس گروهبان کورتیس اس. موریس گروهبان گری ا. روسو گروههای تروریستی گروههای حقوق بشر ایالات متحده گروههای خارج از جنبش اسلامی گروههای خیلی مذهبی (رادیکال) افراطی گروههای رادیکال کرد گروههای رادیکال کرد ترکیه گروههای ضربتی چپگرای رقیب آپوکولار و سیوانسیلار گروههای ملی گرا گروههای موافق و مخالف رژیم گروههای چپ گروههای چپ دانشگاه گروهک تروریستی فرقان گروهک فرقان گروهی هیستریک گرووی گرگوری روز گری گری سیک گریس پی. هیز گریفین گریفین مأمور اداره INR گریلی گریم گرین گرین میلز گریوز گریگور ماشازرهارطونیان گریگوری آی گریگوری آی. گریگوری ای. گریگوری ایلیچ اولیفیرنکو گریگوری ایلیچ اولیفیرنکو کنسول سفارت گریگوری ایوانویچ دولین گریگوری تیتوویچ زایتسف گریگوری زایتسف گریگوری لیما گریگوری پرت گریگوری یوسیفویچ گنجاروف گزارش رویتر گزارشگران مطبوعاتی گست گل شریفی گل شریفی کاردار ایران گل شریفی کاردار ایران در کویت گلابزوی گلاس گلاسپی گلب الدین گلب الدین حکمت یار گلبدین حکمتیار گلدا مایر گلدامایر گلف گلف استریت گلف اویل گلف و موبیل گلن گلن لمب گلن میچل گلن هوراک کد گلنار گلنار ازهاری (سیمپسون) گلنار ازهاری (سیمیسون) گلپایگانی گلگروف گلگروف» گمرک خرمشهر گمسی (GAMSY) گنادی کازانکین گنادی کازانکین دبیر اول سفارت روسیه گنجدوست گنجی گنجی وزیر آموزش و پرورش گنجی وزیر جدید آموزش و پرورش گنجیان گنشر گنهم گوئلز گواننادی کازانکان گواننادی کازانکین گواننادی کازانکین دبیراول سفارت روسیه گواننادی کازانکین سفارت روسیه گواننادی کازانکین سفارت شوروی گودرزنیا گودرزی گودرزیان گورباچف گوربل گوردن تایگر گوردن فرالین گوردون اس. براون گوردون وینکلر گورستان بهشت زهرا گورستان تهران گورمان بایکوف گورمن بایکف گورمن بایکف از خبرگزاری تاس؛ استانیسلاو کی. کوفریجین گورمن بایکوف گورن گورووی گوروی گوریاچف گوسپلان گوش آمونیم گوش امونیم گوش امونیوم گولاسینسکی گولاکوهن گولتکین یوکسل گولز گونتروالراف گوندوز آکان وزیر امور خارجه گوندیرن گونز گونیون گوهر گوهین گوگوش گویانا گَس گَس اوشن فرانسه گُلد واتر گیریگوری اندریویچ کوزمنکو گیلتمن گیلدا عضد گیونیون ی یا ژنرال هایزر یاآد یاتسویچ یاتسویک یاد و شرکت آربل جدید یادین یاسر عرفات یاسر عرفات (ابوعمار) یاسر عرفات رئیس سازمان آزادی بخش فلسطین یاسلی یاسین یاسینی یاشر محمد مری یاشوها یاغیان کُرد یانوش پیکالکویچ یانکی یانکی ها یانکین یانگ یاوین یاکو روی یاکوب یاکوتسک یاکوف پترویچ ریابوف. منشی کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی.(CPSU) ادوارد آموروسیویچ شواردنادزه منشی اول کمیته مرکزی حزب کمونیست گرجستان یاکونین یاکی یت اللّه شریعتمداری یجلبورگر یحیی حسین آل یحیی خان یحیی صادق وزیری یحیی عدل یحیی عمر یدالله سحابی یدالله سطوتی یدالله شادانی «اسفندیاری» یدالله مفتی زاده یداللّه سحابی یداللّه سحابی وزیر مشاور در طرح های انقلاب یداللّه شهبازی یدیوت یدیوت آهارانوت یدیوت آهارونات یدیوت آهارونوت یروف یروی دریایی یروی دریایی آمریکایی لاسال یروی دریایی ایران یروی هوایی یزدان پناه یزدی یزدی معاون نخست وزیر یزدی وزیر امور خارجه یزدی وزیر خارجه ایران یزدی(نخست وزیر) یزدی(وزیر امور خارجه) یزید یزیدی یعقوب آقاخان تپه وری یعقوب اهدوت تاجر یعقوب برق لامع یعقوب تهرانی یغمائی کیهان یقیش هایراپتیان یلدریم آلپرگون مدیر فروش دفتر محصولات خاکی ترکیه یلنا آناتولیونا یلنا ولادیمیرونا یلنا پاولونا یلینا یمانی یمانی وزیر نفت سعودی یمسار مستوفی یمنی ها ین یه هوشوا(Sagi , Yehoshua) یهود بنی قریضه یهودا بن پورات یهودی یهودی در تهران یهودی ها یهودی های ایران یهودی های روسی یهودیان یهودیان آمریکا یهودیان ایران یهودیان ایرانی یهودیان شیراز یهوشافت هرکبی یو. ان اسکوئیب یو. ان تراوت یو. ان. بیزی یو. ان. تراوت یو. ان. تروات یو. ان. ساسپند یو. ان. فسیل یو. ان. پولو یو. ان. کلیپ یو. ان. کمل یو. ان. گریست یو.ان پولو یو.ان. پولو یوئیش کرانیکل یوارم شانی یوال یوالکیس جانسون یوان کوزیمی یوخان گوارگیس یورام شانی یورک (بی.ام.وای) یورگن موله مان یوری ام. دنیسف یوری ام. دنیسوف یوری زیمین یوری سمنوویچ چرومکین یوری ک. الکسیف یوری کنستانتینویچ الکسیف دبیر سوم یوری کی یوریل لوبرانی یوریواوریف یوست یوسف یوسف (جو) یوسف ابراهیم یوسف ابراهیم خبرنگار نیویورک تایمز یوسف احمدالشیراوی یوسف ال یوسف الشیراوی یوسف الصبایی دبیر کل سازمان وحدت خلق آفریقا و آسیا یوسف الصیبایه یوسف العلوی یوسف اکبر یوسف بخشاینده یوسف بی غم غازانی یوسف جاسم الحاجی یوسف حاواش یوسف رحمتی یوسف زاده یوسف شیراوی یوسف صبائی یوسف مازندی یوسف نعمت الله یوسف هرملین یوسف کلیاتی یوسف کوهن یوسفی یونانی یونانی ها یونانیان یونایتد ریفاینینگ یونایتد پرس یونایتدپرس یونسکو یونیام یونیورسال یونیون یونیون اویل یونیون راینیکر یوهان ولفگانگ لوت یووال نیمان یوگسلاوها یوگسلاوی یوگنی مویسیویچ کوگوت یوگنی میخایلویچ پروخوروف یوگنی وی. کورولف یوگنی کی یوگنی گورگبیویچ موراتوف یوگنیا لوگیانوفنا سیراک یپرم نبی زاده یک آواره فلسطینی یک بانکدار اهوازی یک پروفسور چینی یکاترینا فدورونا یکان DAO یگانه یگانه وزیر امور اقتصاد ۱ ۱ (سیمون فرزامی) ۱ (عباس امیرانتظام) ۱ (عباس امیرنظام) ۱. ۵ ”ر“ مخفف راترفورد