ریسک سیاسی برنامه بیمه سرمایه گذاری در ایران

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: لینگن

محرمانه

به:

1358-08-13- 1979-11-04

متن سند

سند شماره 377

محرمانه

4 نوامبر 1979 - 13 آبان 1358

سفارت آمریکا، تهران - 12065

مرجع: وزارت امور خارجه 281949

موضوع: ریسک سیاسی برنامه بیمه سرمایه گذاری

1- (محرمانه - تمام متن)

2- خلاصه و نتیجه گیری: سفارت فرصت را مغتنم شمرده و دیدگاه هایش را در این مرحله اولیه عنوان می کند. ما سرمایه گذاری جدید از سوی شرکت های آمریکایی را یک عامل مهم در بنای روابطمان با ایران می دانیم. دو پیشنهاد مطرح شده در تلگرام مرجع الف فقط از نوع صنایع سطح پایین ساخته شده و قطعاً مفید است که بایستی پیش درآمد سرمایه گذاری جدید باشد. ما امیدوار هستیم این شرکت ها در این مورد که توسط شرکت بیمه، بیمه خواهند شد یا خیر، اقدام کنند.

3- در عین حال ما از سوی دولت آمریکا و نیز شرکت ها در خصوص سودمندی به کار بردن این سرمایه گذاری ها در رابطه با دولت موقت ایران در موقعیت فعلی، دچار شبهه هستیم. به علاوه قبل از افزایش اعتبار بیمه ما باید در مقایسه با زمان فعلی احساس بهتری نسبت به دیدگاه دولت موقت ایران درباره سرمایه گذاری خارجی و بویژه جبران خسارت در صورت ملی کردن داشته باشیم.

4- بنابراین پیشنهاد ما این است که برنامه محدودی در این زمان از سر گرفته نشود مگر اینکه شرایط روشن گردد. پایان خلاصه و نتیجه گیری.

5- مشکلات برنامه ای. با توجه به تلگرام مرج الف پاراگراف 2 بهترین اطلاعات ما این است که مرکز قبلی برای جذب سرمایه گذاری خصوصی تعطیل می باشد، و حتی به تلفن ها پاسخ نمی دهد. به طور جداگانه کوشش می کنیم تا از شرایط فعلی آن بیشتر مطلع شویم.

6- حتی اگر کسی را برای صحبت کردن پیدا کنیم، نمی دانیم ارزش هر پروژه ای که توسط مرکز داده می شود چقدر خواهد بود. تا آنجا که می دانیم دولت موقت ایران توافقات تضمین سرمایه گذاری سال های 1957 و 1970 را که به وضوح پاسخگوی اختیارات سیاست رژیم گذشته بود، تقبیح نکرده است. اینکه آنها هرگونه اهمیت موجود در این سیاست و بی اطمینانی های نهادی در ایران امروز را حفظ خواهند کرد، مسئله دیگری است. ما منطقاً مطمئن هستیم که هیچ مستخدم کشوری به خودی خود این پروژه ها و (به همراه آن از سرگیری برنامه های بیمه) را تصویب نخواهد کرد. حتی اگر یک وزیر تصویب کند هیچ تضمینی وجود ندارد که تا چه هنگامی در مصدر کار قرار خواهد داشت. در دولت های باثبات و عادی تر تغییر یک وزیر مستلزم تغییر سیاست یا لطمه دیدن اعتبار مصوبات دولتی در خصوص یک سرمایه گذاری مشخص نیست. نمی توانیم بگوییم این مطلب در مورد دولت موقت ایران

ص: 733

مصداق دارد.

7- مشکلات سیاست. ما در صورتی نسبت به مصوبه یک وزیر اطمینان خواهیم داشت که اطمینان حاصل کنیم این موضوع منعکس کننده سیاست مشخص دولت موقت ایران درباره سرمایه گذاری خارجی است. در حال حاضر سیاستی تعیین نشده است. تعدادی از مقامات رسمی که به لحاظ نفوذ از سطوح مختلف هستند، به شما خواهند گفت که آماده از سرگیری سرمایه گذاری خارجی هستند. آخوندهای معینی مطلب مشابهی خواهند گفت. در عین حال نهادهای مذهبی عمیقاًَ تقسیم شده اند. خصومت خود خمینی نسبت به نفوذ غرب بویژه آمریکا یا اینکه سرمایه گذاری خارجی مشخص ترین سمبل در این باره است، نیازی به توضیح ندارد.

8- در این اوضاع و احوال به نظر می رسد تردید و دودلی حکمفرما می شود. به عنوان مثال گفته می شود بنی صدر اقتصاددان اسلامی قرار است نقش بسیار بانفوذی را در دولت قانون اساسی به عهده گیرد، در تلگرام ب به ما گفته شده که او از سرمایه گذاری خارجی حمایت می کند مشروط بر آنکه به سود ایران باشد و نه به نفع شرکت های چند ملیتی. بنی صدر اظهارات خود را تشریح نکرد. برای مثال آیا او از پرداخت پول ناشی از سود به سرمایه گذاران خارجی جلوگیری خواهد کرد؟ با فرض اینکه او وزیر مسئول شود، تأیید پروژه را او صادر خواهد کرد و بنابراین متوجه خواهد بود که دولت آمریکا یک منافع پایدار و مداوم در سرمایه گذاری ها داشته و مسئول حفاظت از آن است؟

9- جنون انقلابی. هر چند متفاوت، حیطه طرز تلقی ها نسبت به سرمایه گذاری خارجی خصوصی، مفهوم منافع یک دولت مشروع سرمایه گذار در یک سرمایه گذاری معین عمیقاً متناقض با روحیات انقلابی است. توجه به ائتلاف شیطانی در بین دولت «استعمارگر» آمریکا، شاه «خائن» و نوکران مشترک آنها، سرمایه گذاران خصوصی، بانکداران و پیمانکاران آمریکایی خود را بویژه در مذاکرات توافقات پیمان کاری نشان می دهد. هویت بیدار شده در افکار انقلابی نسبت به شاه با دولت آمریکا، نتیجه مسافرت پزشکی (شاه به آمریکا) باید به این سوءظن ها حیات تازه ای ببخشد.

10- خوشبختانه به مرور زمان جنون انقلابی وی از بین خواهد رفت. در این میان آیا به طور کلی این به نفع آینده سرمایه گذاری خارجی آمریکا و به ویژه این دو سرمایه گذاری است که دولت آمریکا بدانها توجه رسمی کند؟ با همه منافعی که بیمه OPIC برای این سرمایه گذاری ها دربر دارد، ما تردید داریم سیاست تسلیم در این شرایط برای تأمین منافع آنها بهتر باشد.

11- مشکلات جبران خسارت. از نظر خود آمریکا سئوال کلیدی در تصمیم گیری در خصوص افزایش یا عدم افزایش بیمه OPIC در برابر جبران کم، ناکافی یا غیرمؤثر در صورت ملی کردن احتمالی در آینده مسئله کیفیت جبران است که عملاً توسط دولت موقت ایران مطرح خواهد شد. در حالیکه گزارشات متفاوت هستند، تاکنون تجربیات تعدادی از پیمانکاران سابق (آمریکن بل اینترنشنال و غیره و غیره) امیدوار کننده نبوده است. از منابع ایرانی

ص: 734

دریافته ایم که بی. اف. گودریچ از توافقنامه خویش راضی است. در عین حال در مذاکره با سرمایه گذاران مشترک نفت شواهدی به دست آمده (مرجع) که دولت موقت ایران مخالف استفاده از تخصیص های خام به عنوان طعمه ای برای کم کردن ادعاهای جبران خسارت نیست. حداقل ما باید به جبران خسارتی که در آخرالامر به بانک بزرگ یو. اس. و شرکت های بیمه قبل از تصمیم گیری برای افزایش نرخ بیمه در ایران پرداخت گردید جداً توجه کنیم.

- توصیه کلی. با فرض مواردی از قبیل شواهد امیدوارکننده در خصوص جبران خسارت از طرف دولت موقت ایران، خاتمه جنون فعلی، و یک آغاز نهادی در سیاست تا حدی که توافقات سرمایه گذاری و مصوبات منعکس کننده سیاست معین باشند، و در چنین زمانی ما باید به حفظ برنامه های OPIC در ایران توجهی مطلوب نشان دهیم.

13- توصیه ویژه. ما متوجه هستیم که سرمایه گذاران آمریکایی می توانند پروژه هایی را با OPIC ثبت کنند که حق آنها را برای بیمه حفظ می کند بدون آنکه عملاً آن را فعال کند. در چنین مواردی هیچ دستورالعملی در رابطه با دولت موقت ایران لازم نیست. در این حالت ما با توجه به این دو سرمایه گذاری در آینده نزدیک همان مطلب را پیشنهاد می کنیم.

لینگن

منبع: کتاب اسناد لانه جاسوسی - جلد 10 - کتاب 10 - صفحه 733