Post
34451
از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران - 5999
محرمانه
به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی
1358-03-20- 1979-06-10
متن سند
سند شماره 209
محرمانه
10 ژوئن 1979 - 20 خرداد 1358
از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران - 5999
به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی
منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی
تهیه کننده گزارش: سروان اچ.اف.جانسون، وابسته نیروی هوایی
مقام تأیید کننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی
موضوع: گزارش وضعیت ایران
16- خلاصه: (محرمانه) وضعیت در ایران شامل: ملی شدن بانک ها. روابط عراق و ایران. اخراج سفیران و کارمندان عالی رتبه وزارت امور خارجه. مجلس مؤسسان، و بیانیه فداییان.
17- از 17 تا 21 حذف شده است.
22- جزییات: (محرمانه)
الف- دیدگاه خارجیان در مورد ملی شدن بانکداری در ایران. در روزهای تعطیل آخر هفته مورخ 9 و 10 ژوئن دولت موقت ایران 27 بانک خصوصی را که قبلاً به نظام ملی بانکداری
ص: 458
تعلق نداشتند، ملی اعلام کرد. بخش اقتصادی سفارت آمریکا گزارش کاملی درباره ملی شدن بانک ها و پیامدهای احتمالی آن تهیه کرده است که ارسال خواهد شد. در ذیل ترجمه مقاله ای فارسی از ایران پول درباره ملی شدن بانک ها به نظرتان می رسد که نام نویسنده آن ذکر نشده بود: «در حالی که نمایندگان بانک های خارجی منتظر تعیین تکلیف از سوی دفاتر اصلی خود هستند، تجار ایرانی و خارجی نیز در حال یأس و ناامیدی به سر می برند. یک حسابدار بریتانیایی می گوید که تصمیم دولت برای ملی کردن بانک ها تصمیمی بزرگ و البته ارتجاعی است. فعالیت بانک های خارجی در ایران با توجه به تجربه ارزشمند و دانش کارشناسی آنها در امر مدیریت در دوران بعد از انقلاب موجب اعتماد خارجیان به نظام بانکی ایران شده است و ملی شدن بانک ها فقط از تمایل بیشتر بازرگانان برای معامله با ایران خواهد کاست. بسیاری از بازرگانان بریتانیایی که خوش بینی چندانی نسبت به نظام بانکی ایران ندارند، فقط به دلیل حضور بانک های خارجی در این کشور هنوز فعالیت خود را ادامه می دهند. ولی اعتماد آنها به دولت به صفر رسیده است. یک تاجر ایرانی از گفته نخست وزیر مهدی بازرگان که رکود اقتصاد را به گردن بخش خصوصی انداخته بود، گله داشت. او با عصبانیت می گفت: «این حرف اصلاً معنی ندارد.» این بانک های خصوصی هستند که در بخش خصوصی سرمایه گذاری می کنند، و تنها بخشی که از اول انقلاب تا به حال اصولاً کاری انجام داده، همین بخش خصوصی بوده، و بخش دولتی کار چندان قابل اعتنایی صورت نداده است. این منبع برای نمونه به پروژه هایی نظیر خط لوله گاز ایگات دو، سد دره لار، طرح های گسترده جاده سازی، مجتمع پتروشیمی بندر شاهپور، توسعه بنادر در بندرعباس اشاره کرد و گفت که تعداد این پروژه ها بی شمار است، و دولت که در دام کاغذ بازی گرفتار است، ظاهراً به این زودی ها نمی تواند تکانی بخورد. اتفاق نظر در اینجا این است که دولت با ملی کردن بانک ها خطای بزرگی مرتکب شده است. تصمیم فوق را شورای انقلاب برغم مخالفت وزارت امور اقتصادی و دارایی و رئیس بانک مرکزی اتخاذ کرده است. مردم در اینجا فکر می کنند که دولت دست روی هر چیز که می گذارد آن را خراب می کند. همین حرف را می توان در مورد همه کشورهای دیگر نیز زد، زیرا ملی شدن بخش بانکداری و بیمه در هیچکدام از آنها موفق نبوده است و در نهایت دولت مجبور شده است آنها را دوباره به بخش خصوصی واگذار کند (مثلاً هند). همیشه این سئوال مطرح است که دولت از کجا می خواهد پرسنل ماهری را که برای اداره بانک ها لازم است، بیابد. صرف نظر از نتیجه کار، به احتمال زیاد آشفتگی بوروکراتیک، بلاتکلیفی های سیاسی و بی کفایتی مدیران که همیشه از خصوصیات بخش دولتی ایران بوده است یک گام به جلو خواهد رفت... یعنی بخش دولتی را به رکود کامل خواهد کشاند. یکی از منابع خبری استدلال می کند که ملی شدن کل نظام بانکی می تواند به تقویت بانک های ضعیف تر کمک کند... از جمله بانک ایرانی ها، بانک بین المللی ایران، بانک داریوش و بانک شهریار، و احتمالاً منجر به اعتماد بیشتر مردم به این بانک ها خواهد شد، زیرا دولت پشتوانه اعتبارات
ص: 459
اسنادی را فراهم خواهد آورد. با وجود این، استدلال بالا به معنای کارآمدتر شدن نظام بانکی در ایران نخواهد بود. البته اگر چه بانک مرکزی ایران شاید بتواند به ریختن پول به درون این چاه ظاهراً بی سرو ته ادامه دهد ولی مردم حداقل در ابتدای کار به بانک های دولتی که سابقه چندان خوبی ندارند، اعتماد نخواهد کرد.
ب- تنش بین عراق و ایران. بر اساس گزارش روزنامه ها در ساعات اولیه صبح روز 8 ژوئن یک گشت مرزی عراقی به سوی مرزداران ایرانی در شلمچه، نزدیک خرمشهر، تیراندازی کرد، ولی مرزداران ایرانی برای جلوگیری از تشدید درگیری، به تیراندازی آنها پاسخ نگفتند. مقامات ایرانی هیچگونه تلفاتی را گزارش نکرده اند. در گزارش دیگری که از سوی خبرگزاری پارس از کرمانشاه مخابره شد، فرماندار اورمانات اظهار داشت که یک جت جنگنده عراقی حریم هوایی ایران را در روزهای جمعه و شنبه مورخ 8 و 9 ژوئن نقض کرده است. در ایران نیز نزدیک به 8000 نفر از مردم با راهپیمایی در مقابل سفارت عراق در تهران در ساعات اولیه بعد ازظهر، حمله جت های جنگنده نیروی هوایی این کشور را به چهار روستای ایران محکوم کردند. این تظاهرات به رغم شعارهای کوبنده، خشونت آمیز نبود.
نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): در طول هفته گذشته، چه پیش از بمباران روستاهای ایران و چه بعد از آن، شخصیت های سیاسی و مذهبی متعددی عراق را به دخالت در امور ایران متهم ساختند، که همین مسئله موجب تشدید تنش ها در طول مرزهای ایران و عراق شده است. تحریکات علنی اخیر از سوی ارتش عراق که در پی این تنش ها رخ داده نیز می تواند جرقه شروع آتش سهمگینی در روابط دو کشور باشد. روابط دو کشور از سال 1975 تا به حال دارای ثبات بود و تهیه کننده گزارش به هیچوجه نمی تواند بفهمد که بازگشت به خصومت های قبل از 1975 چه فایده ای برای دو کشور خواهد داشت.
ج- خانه تکانی وزارت امور خارجه. روزنامه انگلیسی زبان تهران تایمز گزارش زیر را منتشر ساخته است: «بر اساس گزارش ها، نام نزدیک به 110 سفیر و مقام عالی رتبه وزارت امور خارجه در فهرست بازنشستگی قرار گرفته است. منابع موثق گفتند که این مقامات دستور بازنشستگی خود را که به دستور وزیر امور خارجه، دکتر ابراهیم یزدی، صادر شده بود هفته گذشته دریافت کردند. این منابع گفتند که بسیاری از این مقامات که نام آنها در فهرست بازنشستگی قرار گرفته است هنوز طبق آیین نامه استخدامی ایران 30 سال خدمت خود را نگذرانده اند، ولی اکثر آنها به سن بازنشستگی که 60 سال است، رسیده اند. با وجود این، برخی سفرای رژیم گذشته نظیر پرویز راجی، سفیر ایران در انگلیس، فریدون هویدا، نماینده ایران در سازمان ملل، و فرهاد سپهبدی، فرستاده ایران به یکی از شیخ نشین های حاشیه خلیج فارس، علاوه بر اینکه بازنشست شده اند، حقوق بازنشستگی نیز به آنها پرداخت نخواهد شد. طبق گزارش ها یزدی قصد دارد برخی از این سفیران و همچنین تعدادی از مقاماتی را که در رژیم گذشته بازنشست شده بودند دوباره به کار دعوت کند. گفته می شود که این اقدام اولین
ص: 460
خانه تکانی گسترده وزارت امور خارجه از زمان پیروزی انقلاب در ماه فوریه است، هر چند در زمان وزارت کریم سنجابی، خلف یزدی، نیز اقداماتی علیه 10 تا 12 سفیر از جمله اردشیر زاهدی که از خدمت عزل شده بودند، اتخاذ شده بود. یزدی مکرراً بر لزوم پاکسازی وزارت امور خارجه از آدم هایی که کاملاً خود را وقف رژیم اسلامی جدید نکرده اند و آنهایی که حاضر نیستند برای انجام خدمت از خود مایه بگذارند، تأکید کرده است.
د- مجلس مؤسسان (محرمانه). به نظر می رسد که مسئله لزوم تشکیل مجلس مؤسسان برای بررسی پیش نویس قانون اساسی که قرار است به زودی منتشر شود، حل شده باشد. عباس امیرانتظام، سخنگوی دولت اظهار داشته است که پس از تصویب پیش نویس قانون اساسی از سوی شورای انقلاب و دولت، یک مجلس مؤسسان متشکل از (تقریباً) 40 نماینده آن را مورد بازنگری قرار خواهد داد.
نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): اظهارات چند هفته پیش آیت الله خمینی مبنی بر اینکه نیازی به مجلس مؤسسان نیست و همان رأی آری یا نه برای تصویب قانون اساسی کافی است، صحنه سیاست ایران را که شدیداً متشتت است، لرزاند. بسیاری از بخش های دولت با این اظهارات مخالفت کردند و برخی از ناظران تصمیم خمینی بر تشکیل نشدن مجلس مؤسسان را مانع بزرگی در مسیر تشکیل یک دولت پایدار و مشروع دانستند. ولی تصمیم دولت برای تشکیل مجلس مؤسسان و بازنگری پیش نویس قانون اساسی می تواند اعتراضاتی را که در ارتباط با قانون اساس وجود داشت خفه کند. اگر ایرادی در انتخاب نمایندگان مجلس مؤسسان پیش نیاید، این مجلس می تواند مشروعیتی به قانون اساسی ببخشد که رفراندوم نمی توانست. بدین ترتیب، فعلاً یک مانع دیگر از سر راه قانون اساسی برداشته شده است.
[ه ]- بیانیه سازمان فداییان اسلام که از سوی رهبر جدید آن آیت الله صادق خلخالی منتشر شده است، به شرح زیر است:
(1) فداییان اسلام بر طبق موازین اسلامی فعالیت می کند.
(2) فداییان اسلام ایدئولوژی غربی و شرقی را رد می کند.
(3) فداییان اسلام تنها دنباله روی رهنمودهای ابرمرد تاریخ و مراجع مذهبی خواهد بود.
(4) فداییان اسلام در آینده در خدمت نظام جمهوری اسلامی خواهد بود.
(5) فداییان اسلام به فعالیت های اسلامی در زمینه اقتصاد، سیاست و مسایل اجتماعی مبادرت خواهد کرد.
(6) فداییان اسلام حقوق اقلیت ها را محترم می شمارد.
(7) فداییان اسلام برای محو مظاهر شرک، کفر و غرب گرایی تلاش خواهد کرد.
(8) فداییان اسلام نه فقط از جمهوری اسلامی ایران بلکه از همه ملت های مسلمان نظیر فلسطین دفاع خواهد کرد.
(9) فداییان اسلام به تبلیغ فرهنگ اصیل اسلامی از طریق روزنامه ها، تبلیغات، روحانیان،
ص: 461
مجلات، و رادیو و تلویزیون خواهد پرداخت.
(10) فداییان اسلام با توسل به موازین اسلامی برای پاکسازی آنهایی که در مسیر خطا گام گذاشته اند تلاش خواهد کرد، حتی به قیمت دادن خون و شهادت.
خلخالی تأکید کرد که همه افسران باید واجبات اسلام را رعایت کنند.
نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه):
(1) مطالب ضدآمریکایی در مطبوعات. تهدید فیزیکی علیه آمریکایی های مقیم ایران که ظرف روزهای گذشته بخشی از زندگی آنها بود هم اینک قدری کاهش یافته است. این تهدیدها فقط زمانی که تظاهرکنندگان به سوی سفارت حرکت می کنند و ذهنیت عوامانه غالب می شود، تجسم می یابد. با وجود این، روزنامه ها هر روز اظهارت و مقالات ضدآمریکایی به چاپ می رسانند. مثلاً در تهران تایمز امروز، چهار مقاله طولانی شامل اظهارات ضد آمریکایی به چاپ رسید که در آن آمریکا به شرکت در اقدامات ضدانقلابی متهم شده بود.
(2) مشاهدات وابسته نظامی و وابسته نیروی هوایی. در روزهای قبل از انقلاب می دیدیم که خانواده های طبقات بالا، و متوسط بالا و افسران ارتش مثل سمورهایی که به آب می زنند از ایران خارج می شوند. این گروه از مردم عمدتاً به خارج از کشور و بسیاری از آنها به آمریکا رفته بودند. حالا یک گروه جدید از این مهاجران را شاهد هستیم. بسیاری از خانواده های طبقه متوسط که قبلاً هرگز از ایران خارج نشده بودند و می گفتند که هرگز ایران را ترک نخواهند کرد، حالا یا دارند از ایران می روند و یا قصد این کار را دارند. بسیاری از این آدم ها تکنوکرات ها، پزشکان، حقوقدانان و تاجران تحصیل کرده ای هستند که بخشی از ستون فقرات جامعه مدرن ایران را تشکیل می دهند. خروج آنها از ایران به ملتی که هم اینک نیز دچار مشکلات عدیده ای است، لطمه فراوانی وارد خواهد کرد. البته هنوز نمی توانیم گستردگی این مهاجرت ها را ارزیابی کنیم ولی شکل گرفتن آنها را شاهد هستیم و می دانیم که این امر صدمه زیادی به شکل گیری مجدد جامعه ای پایدار در ایران خواهد زد.
زمان یافت نشد!
اتفاق و وقایعی یافت نشد!
قرارداد یافت نشد!
سایر کلمات یافت نشد!