در حال دریافت اطلاعات

لطفا منتظر بمانید!

سند شماره

گزارش بازار نفت تا پایان سال 1985

موضوع سند

گزارش بازار نفت تا پایان سال 1985
مشخصات ارسال سند

از:

متفرقه

به:

متن سند



فهرست


خلاصه


پیشگفتار


1- عرضه نفت اوپک تا پایان سال 1985


عربستان سعودی


ایران


عراق


ونزوئلا


نیجریه


کویت


ابوظبی


اندونزی


الجزیره


لیبی


دیگران


2- سناریوهای تولید اوپک


3- تقاضای کشورهای سازمان همکاری و عمران اقتصادی برای نفت اوپک


نگرشی بر تقاضای انرژی سازمان همکاری و عمران اقتصادی


تقاضای انرژی سازمان همکاری و عمران اقتصادی در سال های آینده


عرضه انرژی توسط سازمان همکاری و عمران اقتصادی


تقاضای واردات خالص نفتی سازمان همکاری و عمران اقتصادی


4- تقاضای کشورهای غیرکمونیستی خارج از کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی برای نفت اوپک


تقاضای خالص واردات نفتی کشورهای در حال توسعه غیراوپک


5- کشورهای کمونیست در بازار نفت


مشکل نفتی شوروی


فقر انرژی در اروپای شرقی


دیگر کشورهای کمونیستی


تداوم صادرات چین


موازنه تجارت نفتی کمونیستی


6- تقاضای جهانی برای نفت اوپک تا پایان سال 1985


موازنه عرضه و تقاضای نفتی: تأثیرات


ضدفشارها


تأثیر افزایش احتمالی قیمت


ص: 464




تصمیمات اوپک پیرامون قیمت گذاری


نتیجه گیری پایانی


ضمیمه ها


الف - متدولوژی


ب - جداول آماری تکمیلی


ج - جزوه «بازار نفت تا پایان سال 1985» در مقایسه با جزوه «اوضاع انرژی بین المللی: نگرشی بر سال 1985»


د - تقاضای جهان برای نفت اوپک


ه - عرضه و مصرف انرژی در کشور




 


ص: 465




بازار نفت تا پایان سال 1985


آژانس اطلاعات مرکزی (سیا - م)


مرکز ملی ارزیابی خارجی


خلاصه


اوت 1978


دامنه (مطالعات) و محدودیت ها


این مطالعات دورنمای بازار بین المللی نفت را در هفت سال آینده مورد بررسی قرار می دهد.(1) به منظور تشخیص شرایطی طرح ریزی شده که براساس آنها فشار تقاضا بر عرضه موجود نفت ممکن سبب افزایش قیمت ها گردد و علاوه بر این احتمال وقوع این شرایط را نیز ارزیابی می کند، ولی راه حل هایی برای حل یک مشکل بالقوه پیشنهاد نمی کند.


این تجزیه و تحلیل بسیار پیچیده است، چون بر تداخل پیش بینی های سه متغیر مهم بستگی دارد که عبارتند از رشد اقتصادی در کشورهای صنعتی، میزان کارایی اقدامات مربوط به صرفه جویی در انرژی و تولید نفت. علاوه بر این، پیش بینی ها ذاتا واجد عدم قطعیت می باشند. آنها متکی به سوابق تاریخی هستند که تعابیر مختلفی از آنان می شود و گذشته از آن به وقایع آتی متکی می باشند، که در مورد آنها نمی توان پیش بینی نمود.


به خاطر نقش بحرانی کشورهای مرتبط با سازمان کشورهای صادرکننده نفت در عرضه نفت مورد نیاز جهانی، این تجزیه و تحلیل بر اساس تقاضا برای نفت اوپک و تمایل و توانایی کشورهای اوپک به برآورده ساختن این تقاضا تدوین شده است، ما برای آسان تر کردن مسئله این تجزیه و تحلیل را از سه راه محدود ساخته ایم:


- قیمت های اوپک براساس شرایط واقعی ثابت تلقی شده است.


- تأثیر تغییرات احتمالی سیاست های انرژی کشورهای صنعتی را درنظر نگرفته ایم.


- از نظر زمان، فقط تا پایان 1985 را مورد مطالعه قرار داده ایم. چون این مدت به قدر کافی کوتاه است و برنامه های زمانی لازم جهت طرح ریزی و اجرای پروژه های بزرگ موانع مهمی بر سر راه افزایش و توسعه ظرفیت تولید نفت می باشند.ب


البته در عمل اگر تقاضا برای انرژی بر عرضه نفت فشار وارد آورد، قیمت های واقعی نفت افزایش خواهد یافت و احتمالاً در سیاست های دولت نیز تغییراتی پدید خواهد آمد. افزایش قیمت ها مستقیما و به طور غیرمستقیم درنتیجه تأثیر منفی آن بر رشد اقتصادی سبب کاهش تقاضا برای نفت خواهد شد. دولت ها نیز به نحو جدی تری سعی در صرفه جویی انرژی و افزایش عرضه خواهند نمود.


در این چهارچوب تحلیلی، ما دامنه های زیر را به عنوان پارامترهای محتمل برای متغیرهای اصلی در نظر گرفته ایم:


- در طول سال های 85-1978 رشد واقعی اقتصادی در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و عمران از میانگین سالانه 3/7 درصد به سطح 4/2 درصد افزایش خواهد یافت.


- صرفه جویی در انرژی، در پاسخ به افزایش قیمت های گذشته و سیاست های موجود دولت ها، رشد تقاضای انرژی کشورهای سازمان همکاری اقتصادی و عمران را بین 70 تا 80 درصد میزان رشد


ص: 466



1- این مطالعات تحلیل های انجام شده درنشریهER٬  77-10240(وضعیت بین المللی انرژی ٬ دورنگری به سال ٬1985 آوریل 1977 ) را با  شرایط روز تطبیق داده و آنها را گسترش می بخشد.

اقتصادی نگاه خواهد داشت.


- تولید نفت اوپک از 31/7 میلیون بشکه در روز در سال 1977 به سطحی بین 33 تا 40 میلیون بشکه در روز در سال 1985 افزایش پیدا می کند.


عرضه و تقاضای نفت تا پایان سال 1985 نتایج حاصله از مطالعات در آوریل 1977 چنین بود: «در صورتی که در میزان صرفه جویی انرژی افزایش پدید نیاید، تقاضای جهانی برای نفت در اوائل سال های 1980 معادل ظرفیت تولید خواهد گشت... و قیمت ها آنقدر افزایش پیدا خواهند کرد که میزان نفت موجود جیره بندی شود.» لیکن در سال گذشته چند فاکتور دستخوش تغییر گشته است. مهمترین آنها این است که ظرفیت تولیدی اوپک و به خصوص عربستان سعودی به سطح پیش بینی شده قبلی نخواهد رسید، و یکی از دلایل آن نیز این است که دولت های اوپک که در اخذ تصمیمات نقش عمده ای دارند، اهدافی متفاوت با اهداف صاحبان شرکت های پیشین دارند. در رابطه با تقاضا، به نظر می رسد رشد اقتصادی کشورهای پیشرفته در سال های 78-1977 معادل نیم درصد کمتر از پیش بینی ماه آوریل گذشته بوده که در تقاضای آتی نفتی، نوعی اعتدال پدید می آورد. علاوه بر این ما پیش بینی های خود را در رابطه با حداکثر واردات خالص نفتی کشورهای کمونیستی در سال 1985 پایین آورده ایم، تا به خصوص نشان دهیم که شوروی و کشورهای اروپای شرقی نیاز مبرمی به ارز معتبر دارند.


با در نظر گرفتن تمام این تغییرات، خطر کاهش تولید نفت در نیمه اول سال های 1980 که می تواند منجر به سیر صعودی قیمت واقعی نفت اوپک گردد هنوز بسیار زیاد است. ترکیب های دیگر پیش بینی های سه متغیر اصلی نشان می دهد که چندین سال طول می کشد تا چنین مشکلی پدید آید.


در صورتی که عرضه نفت اوپک فقط به 33 میلیون بشکه در روز برسد و میانگین میزان رشد اقتصادی نیز سالانه معادل 4/2 درصد باشد، تا سال 1980 یک مشکل نفتی به وجود خواهد آمد. حتی در صورتی که تولید نفت کشورهای عضو اوپک به 40 میلیون بشکه در روز برسد، که به عقیده ما بسیار خوش بینانه است، تقاضا برای نفت اوپک قبل از سال 1985 با میزان عرضه نفت تطبیق خواهد کرد، البته در صورتیکه میزان رشد اقتصادی به بالاترین سطحی که پیش بینی کردیم برسد. ترکیبی از افزایش تولید نفت اوپک، کاهش رشد اقتصادی، و صرفه جویی شدید نفتی حداقل تا پایان سال 1985 از بروز این مسئله جلوگیری خواهد کرد.


البته همه صاحبنظران نفتی با نحوه قضاوت ما درباره اهمیت مسئله موافق نیستند. لیکن اکثر پیش بینی هایی که در مورد تقاضا برای انرژی و تولید داخلی انرژی کشورهای سازمان همکاری اقتصادی و توسعه شده مشابه پیش بینی های ما می باشند. تعداد کمی از این صاحب نظران امکان اینکه کشورهای کمونیستی تبدیل به واردکنندگان خالص نفتی بشوند را درنظر گرفته اند، ولی این اختلاف در مقایسه با برآوردها، بحرانی نیست. اگر کشورهای کمونیستی به نحوی از انحا در زمره واردکنندگان تقاضای پیش بینی شده برذخایر نفتی فقط یک سال به تعویق می افتد. تفاوت اصلی بر تولید نفت اوپک متمرکز است. خوش بین ترین صاحب نظران فرض را بر آن قرار داده اند که ظرفیت تولیدی اوپک و به خصوص عربستان سعودی خیلی بیش از نتایج پیش بینی های ما می باشد. البته بعضی از آنها در سال گذشته


ص: 467




پیش بینی های خود را در مورد ظرفیت تولیدی اوپک تقلیل داده و بعضی دیگر نیز مشابه ما پیش بینی کرده اند.


نقش اوپک


به نظر ما تمایل و توانایی کشورهای اوپک در تأمین نیازهای نفتی جهان توام با تردید فزاینده ای است.


سیاست های اقتصادی و سیاسی و نیز ملاحظات فنی کشورهای اصلی تولیدکننده بر افزایش و گسترش ظرفیت تولیدی اوپک تأثیر خواهد بخشید. بعضی از کشورهای صادرکننده نفت که کنترل منابع خود را خود در دست دارند، نسبت به کمپانی های بین المللی نفتی افق های دورتری را مدنظر دارند. آنهایی که پول بیشتری از درآمد نفت نصیبشان می شود، یا ظرفیت تولید را پایین می آورند و یا از تأسیس ظرفیت های جدید تولیدی خودداری می ورزند. انگیزه این محدودیت تولید می تواند ناشی از نگرانی های توام با صرف جویی در جهت بالا بردن سود فرآورده های نفتی باشد. دلایلی از قبیل سیاست خارجی نیز می تواند در تسریع و یا به تأخیر افتادن برنامه های گسترش ظرفیت تولیدی مؤثر واقع شود.


چندین دولت مهم عضو اوپک درحال حاضر اقداماتی در زمینه کاهش تولید نفت و محدود نمودن سرمایه گذاری در جهت گسترش ظرفیت تولیدی انجام داده اند. عربستان سعودی و ابوظبی در مورد بعضی از حوزه های نفتی و بعضی از انواع نفت خام خود سقف تولیدی خاصی را معین کرده و عملیات کمپانی های نفتی را محدود نموده اند.


عربستان سعودی - عامل مهم


عربستان سعودی، مهمترین تولیدکننده بخش اعظم نفت بازارهای جهان در دهه گذشته، کلید اصلی توانایی اوپک برای تأمین تقاضای فزاینده نفتی جهان در سال های 1980 را در دست دارد. دورنمای گسترش ظرفیت تولیدی نفت عربستان سعودی در سال گذشته رو به وخامت نهاده است. کمپانی آرامکو، که تولیدکننده تمام نفت عربستان سعودی می باشد، در اوائل سال گذشته تصمیم گرفت که تا سال 1985 حداکثر ظرفیت تولیدی را به 16 میلیون بشکه در روز برساند. لیکن سعودی ها این برنامه را هرگز تصویب ننمودند و دستیابی به این هدف دیگر مقدور نمی باشد.


سعودی ها در مورد بعضی از حوزه های نفتی و انواع نفت خام خود سقف تولیدی خاصی را تعیین کرده، بر عملیات کمپانی های نفتی، محدودیت هایی قائل شده اند و منابع مالی که برای سرمایه گذاری در اختیار آرامکو قرار می دهند را محدود نموده اند. آرامکو در آخرین برنامه خود اعلام کرده است که تا سال 1983 ظرفیت تولیدی را به 11/5 میلیون بشکه در روز خواهد رساند.


ما معتقدیم که ظرفیت تولیدی عربستان سعودی را می توان تا سال 1985 به 12/5 میلیون بشکه در روز (پیش بینی ما در مورد حداکثر ظرفیت تولیدی اوپک) رساند البته مشروط بر آنکه سرمایه گذاری های جدید بشود و بخشی از محدودیت تولیدی تحمیل شده به وسیله عربستان سعودی نیز از میان برداشته شود. ولی برای دست یافتن به این ظرفیت تولیدی لازم است که ظرفیت تولیدی بعضی از حوزه های نفتی سعودی به میزان معقولی بالا برده شود و سرمایه گذاری های درازمدتی نیز در این زمینه انجام گیرد. در حالی که، رعایت مقررات کنونی سبب می گردد که ظرفیت تولید از سطح کنونی 8/8 میلیون بشکه در روز


ص: 468




پایین تر بیاید (پیش بینی ما در مورد حداقل ظرفیت تولیدی اوپک).


از نقطه نظر سودجویی اقتصادی کوته بینانه، سعودی ها ممکن است به این نتیجه رسیده باشند که با پیروی از برنامه های گسترش ظرفیت تولیدی گران قیمت، که توأم با خطراتی نیز هست فایده زیادی عایدشان نخواهد شد. اکثر سیاستمداران ارشد نفتی عربستان سعودی طرفدار محدود کردن نه تنها تولید نفت بلکه ظرفیت تولیدی آینده نیز هستند. آنها معتقدند که اگر نفت در اعمقا زمین بماند، بهترین نوع پس انداز برای آنها به شمار می رود و نمی خواهند تحت فشارهای خارجی، سطح تولید خود را بیش از آنچه که مایل هستند بالا ببرند. علاقه به صرفه جویی با این نظریه شدت گرفته است که محاسبه غلط در مورد سطح تولیدی مناسب می تواند به از دست رفتن دائمی ذخایر نفتی منجر گردد.


گرچه افزایش عمده ظرفیت اهرمی علیه تصمیمات اوپک پدید می آورد، لیکن سعودی ها معتقدند که این افزایش عمده ظرفیت تولیدی، تحت فشار افزایش تقاضای جهانی بی اثر خواهد گردید. بنابراین باید ملاحظاتی در زمینه سیاست خارجی انجام داد، تا سعودی ها متقاعد شوند که باید یک سرّی تصمیمات مثبت اتخاذ نمایند، تا در سال 1985 ظرفیت تولیدی را به سطح 12/5 میلیون بشکه در روز برسانند. به هر حال، ما معتقدیم که تولید نفت عربستان سعودی در سطح 10/5 میلیون بشکه در روز (حد وسط پیش بینی ما در مورد ظرفیت تولیدی اوپک) تا سال 1985 بیشتر امکان پذیر خواهد بود.


دیگر کشورهای اوپک


در رابطه با دیگر کشورهای اوپک، احتمال افزایش ظرفیت تولیدی نفت بسیار ناچیز است. در حالی که نصب تجهیزات تولیدی جدید در ایران دچار وقفه گشته است، ظرفیت تولیدی6/5 میلیون بشکه ای این کشور نیز تا اواسط 1980 به سطح 5 تا 6 میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت. عراق باید بتواند ظرفیت تولیدی خود را تا حدی بالا ببرد لیکن برنامه های بغداد در رابطه با تولید نفت در آینده از سال 1973 تا به حال چندین بار با کاهش همراه شده است. نظریات مربوط به صرفه جویی در کویت و ابوظبی نیز مانع از افزایش ظرفیت تولیدی می گردد. نیجریه، ونزوئلا و اندونزی نیز خواهند توانست سطح تولید کنونی خود را حفظ نمایند.


کشورهای کمونیستی


دورنمای تولیدی کشورهای کمونیستی از زمان به پایان رسیدن آخرین تحقیق ما هنوز تغییر نکرده است. ما پیش بینی کرده بودیم که در سال های 85-1981 ظرفیت تولیدی شوروی به سطح 10 میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت و این مقدار تولید نیاز داخلی شوروی را برآورده خواهد ساخت. لیکن برای صدور آن به خارج، مازادی باقی نخواهد گذارد و از آنجایی که چین تنها مقدار کمی از نفت خود را به خارج صادر خواهد کرد و اکثر کشورهای کمونیستی دیگر نیز دچار کمبود زیاد و فزاینده نفتی خواهند شد. ما پیش بینی کرده ایم که کشورهای کمونیستی به جای صدور به واردکردن نفت می پردازند.


ولی معلوم نیست که تا سال 1985 میزان واردات نفتی آنها چقدر خواهد بود. پتانسیل تقاضای آنها به صرفه جویی و رشد اقتصادی بستگی دارد. علاوه بر این، آنها مجبورند ذخایر محدود ارز معتبر خود را بین واردات نفتی و دیگر واردات دارای اولویت تقسیم نمایند. آنها اگر تنها رشد اقتصادی را درنظر بگیرند،


ص: 469




نخواهند توانست تمام نفت مورد نیاز خود را وارد نمایند. کشورهای کمونیستی کلاً به صورت یک گروه در سال 1977 معادل 1/1 میلیون بشکه نفت در روز صادر کرده بودند. با درنظر گرفتن دورنمای اقتصادی آنها، صرفه جویی انرژی و جایگزینی دیگر منابع انرژی و محدودیت آنها در تحصیل ارز معتبر، بر این باوریم که در صورت ثابت ماندن قیمت های واقعی نفت، شوروی، اروپای شرقی، کوبا و دیگر کشورهای خریدار نفت شوروی در خاور دور تا سال 1985 معادل سه میلیون بشکه در روز نفت وارد خواهند کرد.


چین نیز احتمالاً 500/000 بشکه نفت صادر خواهد کرد و به این ترتیب میزان واردات نفتی کشورهای کمونیستی را به سطح 2/5 میلیون بشکه در روز خواهد رساند.(1) گرچه بخش اعظم این واردات نفتی برای اروپای شرقی و کوبا می باشد ولی مسکو نیز باید در تأمین منابع مالی مورد نیاز به آنها کمک نماید، چون اروپای شرقی و کوبا نمی توانند بدون متحمل شدن مشکلات حاد اقتصادی هزینه های مربوطه را به تنهایی بپردازند. بنابراین شوروی و اروپای شرقی مجبور خواهند بود از واردات غیرنفتی خود از کشورهایی که دارای ارز معتبر می باشند بکاهند، تا بتوانند ارز معتبر موجود خود را در زمینه واردات نفتی مصرف نمایند.


به همین دلیل، مسکو با یک مشکل نفتی روبرو است که به سختی قابل حل است و باید در سیاست های خود تصمیمات دردناکی بگیرد، یعنی باید در مورد یکی از این راه ها تصمیم بگیرد: چه مقدار از واردات غیرنفتی خود از غرب را بکاهد تا بتواند ارز معتبر خود را در مورد واردات نفتی مصرف نماید، و یا برای کمک به کوبا و اروپای شرقی چه مقدار از هزینه ها را متحمل شود و چه مقدار از رشد اقتصادی شوروی و اروپای شرقی را کاهش دهد تا بتواند در میزان مصرف انرژی و میزان واردات نیز کاهشی پدید آورد.(2)


ص: 470



1- در تحقیق آوریل 1977 ،ما پیش بینی کردیم که حداکثر ظرفیت تولیدی شوروی در سال 1985 معادل 10 میلیون بشکه در روز و حداقل نیاز وارداتی نفتی شوروی و اروپای شرقی معادل 3/5 میلیون بشکه در روز و صادرات نفتی چین نیز ناچیز خواهد بود. در تحقیق حاضر پیش بینی ما، در مورد وضع تولیدی شوروی تغییر نکرده است. واردات خالص نفتی شوروی و اروپای شرقی نیز به رقمی معادل 2/7 میلیون بشکه در روز کاهش داده شد٬ تغییر 800/000 بشکه در روز نشانگر انتظارات ما از این امر است که در شوروی احتمال معادل 700/000 بشکه در روز در مصرف نفت صرفه جویی خواهد گردید و تغییرات رشد اقتصادی و برآورد میزان صرفه جویی در اروپای شرقی نیز 100/000 بشکه در روز باقیمانده را دربر می گیرد. پیش بینی کنونی ما این است که چین تا سال 1985 معادل 500/000 بشکه در روز، نفت صادر خواهد کرد. علاوه براین٬ در تحقیق کنونی میزان واردات خالص نفتی کوبا و دیگر کشورهای کمونیستی تا سال 1985 سیصدهزار بشکه در روز در نظر گرفته شده تا
کل واردات همه کشورهای کمونیستی معادل 2/5 میلیون بشکه در روز بشود. یکی از از اختلفات دیگر این تحقیق ها این است که در تحقیق قبل پیش بینی بود که اگر ظرفیت تولیدی شوروی کمتر از 10 میلیون بشکه در روز بشود میزان واردات شوروی و دیگر کشورهای کمونیستی به میزان 4/5 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. لین در حال حاضر به این نتیجه رسیده ایم که حداکثر واردات نفتی شوروی و اروپای شرقی معادل 2/7 میلیون بشکه در روز خواهد بود چون در زمینه ارز معتبر دچار محدودیت هایی هستند و علاوه بر این اگر تولید نفت شوروی به کمتر از 10 میلیون بشکه در روز برسد برای جبران کمبود به واردات بیشتر متوسل نخواهند شد بلکه در رشد اقتصادی اروپای شرقی و شوروی کاهش
پدید خواهند آورد.
2 -اختلافات دیگر این تحقیق ها این است که در تحقیق قبل پیش بینی بود، که اگر ظرفیت تولیدی شوروی کمتر از 10 میلیون بشکه در روز بشود،میزان واردات شوروی ودیگرکشورهای کمونیستی به میزان 4/5 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. لیکن درحال حاضر به این نتیجه رسیده ایم که حداکثر واردات نفتی شوروی و اروپای شرقی معادل 2/7 میلیون بشکه در روز خواهد بود چـون در زمـینه ارز مـعتبر دچـار محدودیت هایی هستند و علاوه بر این اگر تولید نفت شوروی به کمتر از 10 میلیون بشکه در روز برسد برای جبران کمبود به واردات بیشتر متوسل نخواهندشد، بلکه در رشد اقتصادی اروپای شرقی و شوروی کاهش پدید خواهند آورد.

دیگر تولیدکنندگان نفت


انتظار می رود که در طول مدت این ارزیابی، در رشد ذخایر نفتی قابل دسترس خارج از اوپک نیز نوعی کندی پدید آید. تولید نفت دریای شمال که در سال های 80-1978 تقریبا سه برابر یعنی معادل 2/9 میلیون بشکه در روز (پیش بینی) گردیده بود، تا سال 1985 افزایشی معادل فقط 1/4 میلیون بشکه در روز خواهد داشت. تولید نفت در ایالات متحده در دوره 5-1980 احتمالاً ثابت خواهد بود. پس از اولین افزایش سریع در جریان نفتی آلاسکا، مازاد نفت شیب های شمال به سختی خواهد توانست کاهش تولید نقاط دیگر را جبران نماید. مکزیک نیز یک منبع نفتی جدید خواهد بود، و در صورت تداوم برنامه های توسعه دولت کنونی این کشور، سطح تولید آن را 1/1 میلیون بشکه در روز در سال گذشته به سطح روزانه 3/9 میلیون بشکه در سال 1985 خواهد رسید. اکثر کشورهای روبه رشد نیز در جستجوی نفت بوده اند، ولی میزان واردات نفتی آنها بازهم بالا خواهد رفت.


منابع انرژی جایگزین - چاره مأیوس کننده


گسترش و استفاده از منابع انرژی غیرنفتی نمی تواند کاهش عرضه نفتی را جبران نماید. گرچه و هنوز مشخص نشده است که از زغال سنگ و گاز طبیعی چه چیزی می توان به دست آورد. این ارزیابی افزایش تولید زغال سنگ کشورهای صنعتی را معادل 25 درصد بین  سال های1977 و 1985 درنظر گرفته که تقریبا و به طور عمده منعکس کننده 40% افزایش در ایالات متحده می باشد. استفاده روزافزون از زغال سنگ در کشورهای پیشرفته به وسیله (الف) هزینه سنگین تولید در بعضی از کشورها، (ب) زیربنای غیرکافی، و (ج) عدم وجود انگیزه کافی در ترغیب صنایع و مصارف عمومی به استفاده از زغال سنگ و گاز به جای نفت، محدود می گردد.


در سال های 1985-1978، انرژی هسته ای سهم تولید انرژی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی را دوبرابر کرده و به 11 درصد خواهد رساند. برنامه های درازمدت چند ساله و افزایش فشارهای سیاسی و قانونی در بسیاری از کشورهای صنعتی، استفاده بیشتر از این انرژی را در طول این مدت زمانی محدود کرده است. تولید گاز طبیعی در کشورهای پیشرفته تا حدی کاهش خواهد یافت، لیکن افزایش قابل ملاحظه واردات گاز طبیعی و گاز مایع از کشورهای اوپک، مصرف گاز را در کشورهای صنعتی بالا خواهد برد. در رابطه با دیگر منابع انرژی از قبیل نیروی هیدروالکتریک و منابع حرارتی زمینی باید گفت که محدودیت منابع موجود قابل بهره برداری، برنامه های درازمدت زمانی، و هزینه های سنگین در این مورد موانعی ایجاد کرده است. فنون انرژی خورشیدی موجود که از نظر هزینه بسیار مقرون به صرفه است، ایجاد ساختمان هائی که بتوانند حداکثر استفاده از نور خورشید و انرژی خورشیدی را در زمینه گرم کردن آب بنمایند، احتمالاً به کندی جایی برای خود باز خواهد کرد.


میزان تأثیرات بر رشد اقتصادی


اکثر کشورهای پیشرفته در یک دوران انتقال به سوی کاهش اتکاء به نفت دچار مشکلاتی هستند حتی اگر صرفه جویی سبب شود که در رابطه بین استفاده از انرژی و تولید ناخالص ملی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی در طول سال های 85 - 1977 سیر نزولی پدید آید. اگر تقاضا برای


ص: 471




انرژی به سرعتی همانند سرعت تولید ناخالص ملی تا سطح 80درصد افزایش پیدا کند، حتی یک رشد اقتصادی به میزان 3/7 درصد در کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی نیز خطر کاهش عرضه نفت را تا قبل از سال 1985 پدید خواهد آورد (به جدول 1 مراجعه شود) این وضع سبب بالا رفتن قیمت های نفتی و متعاقبا کاهش رشد اقتصادی خواهد گشت.


افزایش صرفه جویی مشکل را فقط مدت کوتاهی به تعویق خواهد افکند. تحت اکثر ترکیبات عرضه و تقاضا، هرگونه تغییری که تقاضا برای انرژی در کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی را به مقدار 2/5 درصد تا سال 1985 کاهش دهد.(1) میزان رشد تقاضای انرژی را معادل 70 درصد رشد اقتصادی نگهدارد، خواهد توانست کاهش عرضه در بازار نفت را فقط یک سال و اندی به تأخیر اندازد.


حتی این مقدار صرفه جویی نیز قبل از سال 1985 در عرضه بازار نفت کمبود پدید خواهد آورده مگر آنکه تولید نفت اوپک معادل بالاترین میزان پیش بینی ما باشد.


به نظر می رسد فشارهای سیاسی و اجتماعی کشورهای مصرف کننده نفت در بسیاری موارد با توسعه هایی که سبب از بین رفتن کمبود عرضه بازار نفت تا سال 1985 خواهند شد، در تضاد می باشند.


در حالی که تعداد بیکاران سه سال پس از آخرین بحران اقتصادی معادل 16 میلیون نفر می باشد، فشارهای زیادی به دولت های عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی وارد می شود تا رشد اقتصادی را افزایش دهند. یک سری انتخابات ملی برنامه ریزی شده برای سال های 1980، 1981 تمایل به افزایش قیمت ها پس از یک دوره رکود را تشدید خواهد نمود. گرچه معلوم نیست که عموم تا چه حد قادر به تحمل بیکاری باشند، ولی گمان نمی رود که رأی دهندگان واقعیت مشاغل کمتر در کوتاه مدت را بپذیرند، تا از سیر نزولی اقتصاد متکی به نفت در یک سال آینده اجتناب ورزند.


در همین حال، چند عامل سبب می گردد که مردم و در بعضی موارد دولت ها نتوانند وجود یک مشکل نفتی را پذیرا شوند. مهمتر از همه اینکه به خاطر جریان یافتن نفت دریای شمال و آلاسکا در حال حاضر و در حالی که تقاضا پایین است در بازار نفت حالت اشباع ایجاد شده است. در مجموع صنایع زغال سنگ آمریکا و اروپا نیز به علت کاهش تقاضای جهانی فولاد دارای افزایش ظرفیت واقعی هستند. البته اگر رشد اقتصادی همین سیر صعودی اعتدالی خود را در دو سال آتی ادامه دهد، این شرایط نیز از میان خواهد رفت و اتخاذ تصمیمات شدیدتری در زمینه صرفه جویی انرژی و تغییر سبک زندگی را نیز به تأخیر خواهد انداخت. کند بودن سرعت رشد سرمایه گذاری نیز در بسیاری از کشورها سبب به تعویق افتادن و به کارگیری روش ها و ماشین آلات تولیدی با صرفه جویی بیشتر در انرژی خواهد گردید.


راه های تطابق ممکن


مشکل آتی نفتی ممکن است به صورت افزایش عظیم و سریع قیمت ها مانند سال های 1973، 1974 بروز ننماید، و اگر به این ترتیب ظاهر شود بر رشد اقتصادی، بیکاری و تورم در کشورهای صنعتی بار دیگر ضربه ای کشنده خواهد زد. از نظر ما افزایش در حد 10درصد در قیمت نفت درحال حاضر تأثیر معادل 60 درصد افزایش در سال 1973 را خواهد داشت، چون در آن زمان نقش نفت در فعالیت های


ص: 472



1- برای مثال، این تأثیر تقریبی قانونی است که باتوجه به تخمین های وزارت انرژی در مورد انرژی وضع شده و انتظار تصویب کنگره به سر می برد.

اقتصادی بسیار ناچیزتر از زمان حال بوده است. هر 10 درصد افزایش قیمت نفت خام تأثیری معادل نیم درصد کاهش در تولید ناخالص ملی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی خواهد داشت و میزان بیکاری را 500/000 نفر بالا خواهد برد و نیم درصد نیز به تورم اضافه خواهد کرد و علاوه بر این به مشکلات حاد فعلی در تراز پرداخت های بسیاری از ملل خواهد افزود.


لیکن اگر سیر صعودی قیمت ها معتدل تر انجام گیرد، تعدیل نیز تدریجا صورت خواهد گرفت. در هر حال در چند سال آینده قیمت های نفت مستعد افزایش خواهد بود، چون کشورهای اوپک می خواهند که به شرایط تجاری خود که در نتیجه تأثیر تورم جهانی و کاهش ارزش دلار وخیم شده بود بهبودی بخشند. با پیدایش و وسعت گرفتن مشکل احتمالی عرضه، نفت قیمت های نفت نیز بالا خواهد رفت.


پاورقی مربوط به جدول صفحه قبل


1- این نرخ های رشد براساس پیش بینی های روندهای سنی ویژه جمعیت و پیش بینی نرخ های مشارکت و کاربرد رابطه تولید ناخالص ملی با اشتغال، محاسبه شده این نرخ ها با درنظر گرفتن رابطه تاریخی بین اشتغال رشد و تولید ناخالص ملی، بیکاری مداوم را به طور تلویحی در کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه می رساند. (میانگین 4/2% برای سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه) و یا به گونه ای دیگر و با درنظر گرفتن کاهش در رابطه تاریخی کارآیی تولیدی به رشد تولید ناخالص ملی آن را بیان می دارد. (3/7% میانگین برای کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه)


2- تقاضای جهانی برای انرژی یا کاهش 2/5% در تقاضای انرژی سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه در سال 1985 تعدیل شده است، به طوریکه مقادیر به صورت خطی در سال 1985 به این سطح می رسد. این اثر تقریبی قانون مربوط به انرژی است، که توسط وزارت انرژی تهیه شده و در انتظار تصویب کنگره است.


* * *


جدول 1


سناریوهای تقاضای جهانی برای نفت اوپک                                   شکل(1)


(در شرایط قیمت ثابت نفت اوپک)


عرضه از تقاضا بیشتر است +


تقاضا از عرضه بیشتر است -


کشورهای ملی ناخالص تولید،3/7 1% OECD


سناریوهای عرضه          1978    1979    1980    1981    1982    1983    1984    1981


عرضه بالا توسط اوپک       +        +         +         +         +        +         +        -


عرضه متوسط توسط اوپک +        +          +        +          -         -          -         -


عرضه پائین توسط اوپک    +        +          +         -          -          -          -         -


تولید ناخالص ملی کشورهای   OECD، 1% 4/2


عرضه بالا توسط اوپک      +        +          +         -           -         -          -          -


عرضه متوسط توسط اوپک+        +         +         +          -          -          -          -


عرضه پائین توسط اوپک   +        +          -          -           -          -          -          -


ص: 473




تقاضای جهانی برای نفت اوپک                              عرضه از تقاضا بیشتر است +


یامنظور کردن صرفه جوئی بیشتر (2)                   تقاضا از عرضه بیشتر است - 


تولید ناخالص ملی کشورهای OECD، 3/7 %1


سناریوهای عرضه         1978    1979    1980    1981    1982    1983    1984     1985


عرضه بالا توسط اوپک       +        +         +        +         +        +         +         + 


عرضه پائین توسط اوپک     +        +         +        +         +        +         -          -


عرضه بالا توسط اوپک       +         +         +        +        +        +          -          -


عرضه متوسط توسط اوپک  +        +         +        +         -         -          -          -


عرضه پائین توسط اوپک     +         +          -         -         -         -          -          -


تولید ناخالص ملی کشورهای OECD، 4/2 %1


عرضه بالا توسط اوپک       +         +        +         +       +        +         -          -


عرضه متوسط توسط اوپک +         +        +         +        -         -          -          -


عرضه پایین توسط اوپک    +         +         -          -         -         -          -         -


 


پیشگفتار


ص: 474






این مطالعه به تحلیل پیرامون دورنمای بازار بین المللی نفت در هفت سال آینده می پردازد. چون کشورهای اوپک، که 85 درصد نفت جهانی را تولید می نمایند، عناصر اصلی بازار نفتی در این دوره خواهند بود، این تحلیل نیز براساس تقاضا برای نفت اوپک و تمایل و توانایی کشورهای اوپک در برآورد این تقاضای نفتی تدوین شده است.


بررسی این متن پیرامون عرضه نفت اوپک در دورانی مابین حال حاضر و سال 1985 بوده و آن را با پیش بینی های مختلفی که در مورد تقاضای جهانی برای نفت اوپک خواهد شد، مقایسه خواهد نمود.


علاوه بر این به بررسی و نتیجه گیری پیرامون عوامل اصلی تعیین کننده نتایج عرضه و تقاضا نیز می پردازد.


این مطالعه نوعی تجدیدنظر در تحقیق ارائه شده در آوریل 1977 بوده و مانند تمام تلاش های دیگری که در زمینه ارزیابی موازنه های عرضه و تقاضای جهانی شده، با ظهور اطلاعات و اخبار جدیدتر دستخوش تغییر و دگرگونی خواهد گشت. این تجزیه و تحلیل از آنجا که مبتنی بر پیش بینی است عاری از خطا نیست و با کسب اطلاعات جدیدتر باید مورد تجدیدنظر قرار گیرد.


در رابطه با عرضه نفت اوپک، ما در کشورهای مهم دامنه ای از امکانات تولید نفت را درنظر گرفته ایم و مانند دیگر تحلیلگران بازار نفتی، ما نیز سعی در تعیین یک حداکثر ظرفیت تولید نفت اوپک تا سال 1985 کردیم، البته با درنظر گرفتن برنامه های دولتی برای بالا بردن ظرفیت، و عوامل فنی دیگر از قبیل میزان تولید و ذخایر و میزان اکتشاف نفت. البته درنتیجه قضاوت های خودمان عوامل دیگری را نیز در نظر گرفته ایم که با عرضه در ارتباط بوده و با سیاست های مدیریت منابع نفت و تعدادی از وقایع سیاسی و نهادی کشورهای اوپک بستگی پیدا می کنند.


سناریوهای مربوط به تقاضای نفت براساس دو فرضیه رشد تولید ناخالص ملی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی(1) استوار بوده و تحت فرضیه های مختلف روندهای کارآیی تولید بر بیکاری مداوم دلالت دارد. این سناریوها صریحا فرض را بر آن قرار داده اند که قیمت واقعی نفت در بازار جهانی در هشت سال آتی ثابت خواهد بود، یعنی افزایش قیمت نفت اوپک معادل افزایش قیمت صادرات کشورهای غیراوپک خواهد بود.


در این فرضیات 2/5 درصد افزایش سالانه در قیمت واقعی انرژی آمریکا نیز براساس لایحه قانونی اخیر که مشابه لایحه صرفه جویی انرژی سال 1976 می باشد درنظر گرفته شده است، و چون ما با قیمت ها و حجم هایی (از تولید) سروکار داریم که تنها با تکاپو نمودن عرضه امکان پذیر می باشد، سناریوهای تقاضا را باید به عنوان یک وسیله سنجش درنظر گرفت و نه پیش بینی. زمانیکه پیش بینی تقاضا برای نفت اوپک بر عرضه نفت اوپک فزونی یابد، به میزان تقاضا مقرر نمی توان دست یافت و درنتیجه بالا رفتن قیمت های جهانی نفت از افزایش باز خواهد ماند. به خاطر عدم وجود سیاست های متعادل کننده دولتی در افزایش قیمت ها، تقاضای نفت اوپک به وسیله پایین آوردن رشد اقتصادی کشورهای مصرف کننده نفت، و وادارسازی به صرفه جوئی بیشتر و افزایش بازده انرژی کشورهای غیر عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه با عرضه نفت اوپک معادل می شود.


ص: 475







1- در سرتاسر این نوشتار ٬ منظور از کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی همه کشورهای عضو این سازمان به استثناء استرالیا و زلاندنو می باشد ٬ مگر اینکه خلاف این موضوع دقیقاً ذکر گردد.


گزارش و روند تحلیلی آن شامل چهار بخش اصلی می باشد. اول آنکه میزان عرضه نفت اوپک تا پایان سال 1985 برآورد شده است. ثانیا، چند سناریو در مورد تقاضای کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه در رابطه با نفت اوپک در نتیجه برآورد تقاضای انرژی کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه و کمبود انرژی این کشورها تشکیل یافته است. ثالثا، در مورد تقاضای کشورهای رو به رو شد غیر اوپک در زمینه وارد کردن نفت و تقاضای کشورهای کمونیستی و بقیه نقاط جهان نیز برآوردهایی شده است. رابعا، سناریوهای تقاضا و عرضه مختلف نیز با یکدیگر مقایسه گشته اند.



* * *



بازار نفت تا پایان سال 1985



1-عرضه نفت اوپک تا پایان سال 1985


عوامل فنی، اقتصادی، نهادی و سیاسی احتمالاً قابلیت دسترسی به نفت اوپک را در هشت سال آینده محدود خواهد نمود. برآوردهایی که در مورد تولید آتی می شود، نه تنها باید عواملی چون پایه منابع و زیر بنای تولید و تحویل نفت را درنظر بگیرد، بلکه باید طرز تفکر دولت های تولیدکننده را نیز در مورد نحوه بهره برداری از این منابع مورد ملاحظه و بررسی قرار دهد.


تا همین اواخر، برنامه های تولیدی اوپک بر معیارهای کمپانی های نفتی در جهت تأمین نیازهای نفتی بازار استوار بود. با ملی شدن صنعت نفت، این 9 میعارها نیز دچار دگرگونی و تغییر خواهند شد. برنامه زمانی دولت های بسیار طولانی تر از برنامه زمانی کمپانی های نفتی است (و معنی آن این است که میزان کاهش تولید خیلی پایین تر خواهد بود). ارزش های نسبی که در مورد تولید آتی پدید آمده با ارزش های موجود در رابطه با تولید در زمان حاضر تفاوت بسیار دارند به همین ترتیب در مورد صلاحیت سرمایه گذاری های کنونی و عملیات مؤر در افزایش اکتشاف درازمدت نفت نیز اختلاف نظرهایی به وجود آمده است.


تعدادی از دولت های اوپک از هم اکنون اقداماتی در جهت کاهش تولید نفتی و محدود کردن سرمایه گذاری های مربوط به گسترش ظرفیت تولیدی انجام داده اند. عربستان سعودی و ابوظبی در مورد حوزه های خاص و انواع ویژه نفت خام خود سقف تولید به خصوصی را تعیین کرده و در زمینه عملیات تولیدی نیز محدودیت هایی به وجود آورده اند تا تولید را زیرظرفیت نگاه دارند. این سیاست ها زمانی اتخاذ شده که بازار دچار ضعف است و با ظاهر شدن کاهش عرضه این ضعف نیز تبدیل به بحران خواهد گردید.


با این وصف آنها پافشاری کرده و در آینده سعی در محدود کردن حوزه عملیاتی شرکت های نفتی خواهند نمود.


مهمتر اینکه، تلاش این دولت ها در کاهش تولید سبب می شود که نه تنها انگیزه ای برای سرمایه گذاری در رابطه با گسترش ظرفیت باقی نماند، بلکه برای ابقاء ظرفیت کنونی نیز از سرمایه گذاری امتناع شود.


کویت در این رابطه مثال بسیار بارزی است. به علت مازاد درآمد وسیع و به علت احساسات صرفه جویانه قوی، این کشور سقف تولید سالانه خود را روزانه یک میلیون بشکه کمتر از ظرفیت تولید موجود تعیین کرده است. بنابراین کویتی ها و پیمانکارانی که در حوزه های این کشور به کار مشغول هستند، برای اقدام به


ص: 476







حفاری های جدید، و انجام کارهای تعمیر و نگهداری روزانه از قبیل انجام کار در مورد چاه ها بیش از نیازشان انگیزه ای نمی بینند و به همین دلیل ظرفیت تولید روزانه از سال 1973 معادل 500/000 بشکه کمتر شده است. به همین ترتیب، تصمیم سعودی ها مبنی بر کاهش تولید بزرگترین حوزه نفتی دنیا یعنی حوزه الغوار سبب شده است، که سفارشات مربوط به نصب تجهیزات نمک زدایی لغو گردند. در غیاب این نمک زدایی ها، تعداد چاه هایی که در حوزه الغوار در اثر هجوم آب بسته شده اند، افزایش یافته و ظرفیت تولید نیز پایین تر می آید.


جهت تعیین دامنه ای برای میزان احتمال تولید نفت اوپک تا پایان سال 1985، ما سه نوع فرضیه را در مورد ظرفیت تولیدی اوپک درنظر گرفته ایم.


* ظرفیت ثابت، که «ظرفیت تأسیساتی» نیز خوانده می شود، عبارت است از حداکثر ظرفیت چاه ها، خطوط لوله نفتی، و بقیه نظام انتقال نفت. در این فرضیه محدودیت های عادی عملیاتی از قبیل زمان لازم برای تعمیر و نگهداری و آب و هوا درنظر گرفته نشده است.


* ظرفیت قابل ابقاء، سطح تولیدی می باشد که می تواند، برای یک مدت طولانی از قبیل چندماه و یا بیشتر ادامه یابد بدون اینکه به حوزه نفتی خساراتی وارد گردد. برای هر حوزه، این مضمون ظرفیت یک عنصر قضاوت و نتیجه گیری را شامل می شود. مهندسین نفتی بسیار مطلع در مورد حداکثر میزان تولیدی یک حوزه موافقت نظر نداشته و ندارند.


* ظرفیت مجاز، میزان تولیدی را گویند که به وسیله مقررات و قوانین دولتی مجاز شناخته شده است.


پیش بینی های ما در مورد تولید اوپک هر سه فرضیه را در بر می گیرد. ما طرح های موجود هر کشور را در مورد ظرفیت ثابت براساس سرمایه گذاری ها، زمان لازم جهت توسعه ذخایر احتمالی و تثبیت شده، و سیاست دولتی مورد بررسی قرار داده ایم. ظرفیت قابل ابقاء نیز براساس تجارب تاریخی تولید و مطالعات مهندسی موجود پیش بینی شده است و در اغلب موارد معادل 90 تا 95 درصد ظرفیت ثابت می باشد. در هر موردی که سقف تولیدی در مورد ظرفیت تولید مجاز مانند عربستان سعودی، کویت و ابوظبی تعیین شده باشد ما میزان های بازده ممکن را درنظر گرفته ایم تا سیاست های مختلف دولتی را نشان داده باشیم.


تصویر 1


عربستان سعودی


عربستان سعودی کلید اصلی برآورد نیازهای روزافزون نفتی جهان را در سال های 1980 در اختیار دارد. ذخایر احتمالی و تثبیت شده عربستان سعودی دربرگیرنده 150 میلیارد بشکه نفت است، که یک چهارم ذخایر نفتی شناخته شده جهان غیرکمونیست را شامل می شود و حدود یک دهه است که به عنوان مهمترین منبع تأمین نیاز فزاینده نفتی جهان عمل می کند. تا سال 1977 سعودی ها 29/6 درصد تولید کلی اوپک را تولید می کردند، درحالیکه این تولید در سال 1960 معادل 15/1 درصد بود. بین سال های 1970 و 1977 آنها بر تولید نفت جهانی 40 درصد افزودند که سهم آنها در تولید کلی جهانی 15 درصد بوده است. (به تصویر 2 نگاه کنید) لیکن سطح تولید هنوز هم در مقایسه با میزان ذخایر بسیار پایین است.


با این وصف، دورنمای گسترش سریع ظرفیت تولید نفتی عربستان سعودی در سال گذشته وخیم تر


ص: 477





شده است. برنامه اولیه آرامکو برای بالا بردن ظرفیت قابل ابقاء تا سال 1985 به سطح 16 میلیون بشکه در روز کنار گذاشته شده است. برنامه های سرمایه گذاری برای رسانیدن ظرفیت قابل ابقاء به 12/4 میلیون بشکه در روز در سال 1983 و 12/7 میلیون بشکه در روز تا سال 1987 در اوائل سال 1977 در اصول مورد تصویب دولت سعودی قرار گرفت، لیکن آرامکو معتقد است که شرایط سرمایه گذاری تحمیلی توسط سعودی ها نیل به این سطح پیشنهادی را غیرممکن می سازد. تحت برنامه کنونی سرمایه گذاری آرامکو پیش بینی می کند که تا سال 1983 نخواهد توانست ظرفیت تولیدی را بیش از 11/5 میلیون بشکه در روز بالا ببرد(1) (به جدول 1 نگاه کنید).(2)


برنامه های سرمایه گذاری منعکس کننده ملاحظات مالی و مشکلات فنی موجود در بعضی از حوزه های نفتی است. این هر دو عامل نیز گرایش عربستان سعودی را نسبت به اتخاذ سیاست های توأم با صرفه جویی در رابطه با گسترش منابع نفتی تشدید می نمایند. این طرز برخوردها نیز به نوبه خود سبب کاهش تولید نفت و کاهش سرمایه گذاری ها گشته است. بنابراین اگر دلایل اجباری سیاست خارجی وجود نداشته باشند، انتظار نمی رود که تصمیمی در جهت افزایش عمده ظرفیت تولیدی اتخاذ گردد.


با درنظر گرفتن عواملی که در ذیل شرح آنها به تفصیل خواهد رفت از قبیل نظریه صرفه جویی سعودی ها هزینه و زمان لازم برای مرتفع ساختن مشکلات فنی و تصمیمات اخیر سعودی در مورد سرمایه گذاری ها، احتمالاً حدود 1 تا 2 میلیون بشکه در روز به ظرفیت قابل ابقاء سعودی اضافه خواهد گشت که ظرفیت تولیدی آن را تا پایان سال 1985 معادل 10/4 میلیون بشکه در روز می گرداند. در واقع بسته به تصمیمات سعودی ها ظرفیت تولیدی یا ثابت خواهد ماند و یا حتی سیر نزولی در بیش خواهد گرفت.


 

تصویر 2


ملاحظات فنی


تعدادی مشکلات فنی در عربستان سعودی ظهور کرده که حاکی از جریان کامل شدن توسعه حوزه های نفتی است، ولی برای سعودی ها نسبتا تازگی دارد.


* با ادامه تولید یک حوزه نفتی، فشار طبیعی کاهش می یابد، تا جایی که مقدار کافی آب و یا گاز را باید به طور مصنوعی در حوزه تزریق نمود، تا سطح تولید حفظ گردد و بخشی از ذخایر بازیافتی نیز به هدر نرود.


* هنگامی که وجود آب شور در ذخایر نفتی مشاهده شود باید یا با نصب تجهیزات نمک زدائی آب شور را از نفت جدا نموده و یا چاه را مسدود نمود.


ملاحظات فنی تابع تصمیمات کلی سعودی ها در مورد ظرفیت آتی نفتی و سیاست تولیدی می باشد.


معذالک، مسائل فنی در تعیین مدت و هزینه لازم برای رسیدن به یک ظرفیت تولیدی موردنظر، اهمیت


ص: 478







1ـ این برنامه ها ظرفیت تولیدی منطقه بی طرف را که خارج از حیطه عملیاتی آرامکو است و عربستان سعودی در بازده آن با کویت سهیم است از این قاعده مستثنی ساخته است. ظرفیت تولیدی کنونی عربستان سعودی در منطقه بی طرف معادل 300/000 بشکه در روز می باشد.

2ـ برای مراجعه به جداول و تصاویری که در این بحث به آنها اشاره شده است٬ لطفا به C.D ضمیمه این کتاب٬ جلد 58 مراجعه نمایید.



بسیار دارند. علاوه بر این تا زمانی که در مورد نحوه برخورد با مشکلات فنی تصمیماتی اتخاذ نشود، ظرفیت قابل ابقاء نیز سیر نزولی خواهد داشت.


بروز مشکلات فنی در حوزه الغوار که یکی از حوزه های غول آسای نفتی سعودی است و 9 درصد تولید نفت خام جهان از آنجا به دست می آید و بروز همین مشکلات در حوزه های دیگر سعودی که آنها هم با توجه به معیارهای جهانی، بزرگ هستند مشکلات منحصر به فرد و پیچیده ای را پدید آورده است. (به تصویر شماره 3 نگاه کنید) میزان ذخایری که ممکن است درنتیجه محاسبات نادرست از بین برود بسیار عظیم است. درنتیجه، عدم اطمینان معمول در پیش بینی نحوه رفتار یک حوزه نفتی سبب شده است که در مورد میزان تولید احتمالی و مقرون به صرفه، نتیجه گیری و قضاوت های بسیاری بشود. علاوه بر این، ارزیابی متخصصین تا حدی بستگی به این دارد که این نظام اگر تحت فشار قرار گیرد تا چه مقدار خواهد توانست تولید نماید و یا اینکه با حداقل خطر چه مقداری باید تولید نماید.


با نشان دادن تمایل سعودی به حداکثر رساندن تولید نهائی منابع نفتی، وزارت نفت در مورد آرامکو مقررات محدودکننده عملیاتی وضع کرده است سقف تولیدی 8/5 میلیون بشکه در روز که در سال 1973، در نتیجه اقدامات صرفه جویانه و قبل از تحریم نفتی اعراب برای آرامکو تعیین شده بود ولی در سال 1977 به علت جدایی عربستان سعودی از دیگر کشورهای اوپک به خاطر مسئله قیمت های نفتی از بین رفته بود، بار دیگر در سال 1978 به مرحله اجرا درآمد، و سعودی ها درنظر دارند بازهم این سقف تولید را پایین تر بیاورند حتی اگر سقف تولید پایین تر نیاید، دیگر مقرراتی که در پایین شرح آنها رفته و تحمیل شده است و یا توسط سعودی ها تحت بررسی و مطالعه است امکان دارد میزان بازده را به مدت دو سال و اندی کمتر از 8 میلیون بشکه در روز تعیین نماید.


عربستان سعودی در ماه فوریه به آرامکو اطلاع داد که تولید نفت خام سبک عربی نباید بیش از 65 درصد بازده کلی نفت این کشور را تشکیل دهد. در حالی که سقف تولید8/5 میلیون بشکه در روز است قانون 65 درصد به آرامکو اجازه نمی دهد که بیش از 5 میلیون بشکه در روز نفت خام تولید نماید و سهم پترومین نیز 500/000 بشکه در روز می باشد. ظرفیت قابل ابقاء نفت فوق العاده سبک حوزه البری و نفت خام متوسط و سنگین حدود 3 میلیون بشکه در روز است و این مقدار، تولید آرامکو را به سختی به سطح 5/8 میلیون بشکه در روز می رساند.


تکنیسینهای وزارت نفت درنظر دارند تولید مجاز نفت خام سبک عربی را پایین تر آورده و در سال 1979 یا 1980 مقدار تولید آن را 60 درصد بازده کل تعیین نمایند، تا تولید انواع نفت خام با میزان تولید ذخایر متناسب گردد. این گام سبب می شود که در سقف تولیدی 8/5 میلیون بشکه در روز، تولید مجاز نفت خام سبک عربی بیش از 5/1 میلیون بشکه در روز نباشد. با این وصف، اگر ظرفیت تولیدی نفت فوق العاده سبک حوزه البری و نفت متوسط و سنگین را به سطح بیش از 3 میلیون بشکه در روز افزایش ندهند، کل بازده نفتی این کشور نیز نخواهد توانست فراتر از8/1 میلیون بکشه در روز باشد. به هر حال این سقف تولید کلی از بین خواهد رفت و جای آن را سقف های تولیدی معین در مورد هر حوزه خواهد گرفت، که احتمالاً در مراحل اولیه بسیار محدود خواهد بود.


محدود کردن میزان تولید یک وسیله مناسب جهت هدایت آشفتگی تولید در هنگام رکود بازارهای نفتی بوده و در همان حال انعطاف پذیری را دربرخورد با افزایش تقاضا حفظ می نماید. از نقطه نظر


ص: 479





خط مشی، سعودی ها می خواهند فروش نفت متوسط و نفت سنگین خام را افزایش دهند و تا حد امکان نفت سبک خود را ذخیره نمایند. آنها درحال حاضر می توانند، تولید خود را محدود سازند بدون اینکه به کشورهای مصرف کننده ضربه ای وارد نمایند، چون دیگر کشورهای اوپک ظرفیت تولیدی استفاده نشده بسیار دارند. می توانند کمبود بازار نفت را جبران نمایند و یا بحرانی تر شدن بازار در سال های 1980 سعودی ها خواهند توانست قوانین محدودکننده تولید را از بین ببرند، تا منجر به اعتدال در افزایش قیمت ها و جبران کمبود بازار نفتی شود.


 

تصویر 3


حتی قبل از وضع قانون 65 درصد، به آرامکو دستور داده شده بود که از تولید در مناطقی که فشار ذخایر آن به پایین تر از «نقطه جوش» رسیده است، یعنی در آن نقطه گاز محلول در ذخیره نفتی خودبخود از نفت تجزیه می گردد، اجتناب ورزند. افزایش شدید تولید نفتی سعودی در اوائل سال های 1970 با تزریق آب کافی جهت حفظ فشار ذخایر همراه نبوده است، به همین دلیل فشار ذخایر نفتی به خصوص در حوزه الغوار به سطح پائین تر از «نقطه جوش» نزول پیدا کرد. از سال 1974 میزان تزریق شده به داخل چاه ها افزایش بسیار پیدا کرده و منجر به اعاده نسبی فشار گردید، لیکن مناطق وسیعی از حوزه الغوار که حاوی چاه های نفتی بسیار پربار می باشد، هنوز دارای فشاری پایین تر از «نقطه جوش» می باشد.


متخصصین امر در مورد اینکه تا چه مدت می توان به یک چاه نفتی اجازه داد که فشار آن پایین تر از «نقطه جوش» بماند اختلاف نظر دارند. با تداوم سیر نزولی فشار، سرانجام فشار چاه مزبور به نقطه ای به نام «اشباع بحرانی گاز» می رسد. در این حال، گاز که از نفت همراه خود جدا شده به سرعت از محل و موقعیت اصلی خود فرار می کند. تزریق آب قادر به اعاده فشار هست، ولی نمی تواند گاز را وارد نفتی که از آن خارج شده است بنماید، و در صورت فرار گاز مقدار زیادی از نفت بازیافتی به طور دائمی از بین می رود.


آرامکو به وزارت نفت اطلاع داده است که علیرغم ایجاد فشار مصنوعی، میزان گاز فرار در حوزه الغوار خیلی بیش از دو سال گذشته افزایش یافته است، با این وصف این وزارتخانه تمایل به اتخاذ یک سیر تولیدی محافظه کارانه را نشان داده است تا از خطر از دست دادن تولید آتی در امان بماند. نمودارهای آرامکو در مورد فشار ذخایر نفتی نشان می دهد، که اگر قوانین مربوط به نقطه جوش اجرا گردد، بازده الغوار در سال 1978 به سطح 3/5 میلیون بشکه در روز تنزل خواهد یافت که روزانه 2 میلیون بشکه کمتر از بازده آن در سال 1977 می باشد و بازده کلی نفت عربستان سعودی را به سطح 7 میلیون بشکه در روز کاهش خواهد داد.


تغییر برنامه های سرمایه گذاری


محدودیت های عملیاتی با افزایش تقاضا برای نفت سعودی از میان برداشته خواهد شد، لیکن سعودی ها در مورد سرمایه گذاری ها نیز محدودیت هایی قائل شده اند. تأخیر در کارهای مربوط به تعمیر و نگهداری و سفارشات مربوط به تجهیزات در ماه های اخیر سبب به هدر رفتن وقت گردیده است. هرگونه تأخیر در


ص: 480





انجام سرمایه گذاری موجودیت ظرفیت های جدید تولیدی را به تعویق می اندازد، چون برنامه های زمانی اغلب انعطاف پذیر نیستند، بنابراین حتی تغییر خط مشی سعودی در آینده نزدیک نیز قادر نخواهد بود تأثیر سیاست های اخیر را بر ظرفیت تولیدی اوائل سال های 1980 از بین ببرد.


یک سال قبل آرامکو درنظر داشت که تولید خود را در اواسط سال های 1980 به سطح 16 میلیون بشکه در روز برساند. لیکن این برنامه مورد تصویب دولت سعودی واقع نشده است. در این برنامه ها کاهش اساسی پدید آمده است. این شرکت درحال حاضر معتقد است که ظرفیت ثابت سال 1978 خود یعنی 12/5 میلیون بشکه در روز را خواهد توانست در سال 1983 به سطح 13/1 میلیون بشکه در روز رسانده و ظرفیت قابل ابقاء را از10/1 میلیون بشکه در روز در همان مدت به 11/5 میلیون بشکه در روز برساند.(1) 


تقریبا پس از یک سال شک و تردید، دولت سعودی ظاهراً آخرین برنامه سرمایه گذاری را که شامل میزان تأمین منابع مالی و پروژه های مهم می باشد، تصویب کرده است. سهامداران آرامکو در مورد تمایل سعودی ها به تجدیدنظر صعودی برنامه در سال 1983 یا گسترش عمده ظرفیت در سال 1984 و 1985 تردید دارند.


بنابراین آنها احساس می کنند که تأثیر تصویب برنامه 11/5 میلیون بشکه در روز منطقه آرامکو تا پایان سال 1983 به معنی محدود شدن ظرفیت قابل ابقاء کشور به 12 میلیون بشکه در روز تا پایان سال 1985 می باشد.


از نظر آرامکو سرمایه گذاری تنها عامل محدودکننده به شمار می آید. به این شرکت در ماه نوامبر دستور داده شد تا برای اهداف برنامه ریزی درآمد، سطح تولید خود را در سال های 1980 نیز همان مقدار 8/5 میلیون بشکه در روز تعیین نماید. در حالی که سرمایه گذاری مجاز در قبال درآمد حاصله از فروش هر بشکه نفت توسط سعودی ها 50 سنت می باشد، درآمد سالانه حاصل شده بالغ بر 1/6 میلیارد دلار می گردد .(2) البته سقف تولید می تواند افزایش یابد. اما تأیید برنامه آرامکو توسط سعودی ها بر پاینه محدودیت سقف سرمایه گذاری عکس این خط مشی را باعث می شود. درحالیکه سقف تولید ثابت می ماند، نیاز مالی عظیم پروژه های مربوط به ابقاء ظرفیت موجود، سرمایه کمی را برای گسترش ظرفیت باقی می گذارد.


تداوم ظرفیت مهمترین مسئله، هزینه پروژه های تزریق آب است. تحت شرایط حاضر، تداوم ظرفیت و رعایت مقررات مربوط به تأمین فشار ذخایر نفتی، افزایش حجم آب تزریق در داخل چاه ها را ایجاب می نماید.


لیکن، هنوز برنامه ای جهت افزایش تزریق آب به داخل چاه ها درنظر گرفته نشده است. در تمام برنامه های مربوطه، تزریق و جانشینی آب دریا به جای آب های زیرزمینی درنظر گرفته شده است.


ص: 481







1ـ این برنامه ها دربر گیرنده برنامه های گسترش ظرفیت حوزه های غیر آرامکو در منطقه بی طرف که عربستان سعودی و کویت در آن سهیم هستند، نمی باشد.

2ـ طرح های بزرگ چند میلیارد دلاری بهره برداری از گاز و تولید برق از آن٬ که به عهده آرامکو گذاشته شده به طور جداـگانه از نظر مالی تأمین می گردند.



البته تا به حال، از آب های سفره های زیرزمینی جهت تزریق استفاده شده است، لیکن نگرانی های مربوط به خشک شدن منابع آب زیرزمینی باعث شده که سعودی ها اصرار ورزند که از آب دریا جهت تزریق در چاه های استفاده گردد.


در سال جاری پس از پایان یافتن تأسیسات آب دریا در بخش شمال العثمانیه در حوزه الغوار که می تواند روزانه 4/3 میلیون بشکه آب را منتقل نماید، استفاده از آب دریا آغاز خواهد گشت. در این بخش از حوزه الغوار برای استخراج یک بشکه نفت باید 1/7 بشکه آب به داخل چاه ها تزریق گردد، بنابراین احداث این سیستم آبرسانی در بخش شمال العثمانیه ضرورت دارد تا بتوان ظرفیت قابل ابقاء را از 1/8 میلیون بشکه در روز به 2/6 میلیون بشکه در روز بالا برد. ولی تا قبل از نصب تأسیسات نمک زدایی نمی توان از ظرفیت کامل این بخش استفاده نمود.


در اوائل سال 1978 وزارت نفت سعودی به آرامکو توصیه نمود که یک پروژه دیگر به ظرفیت 4/3 میلیون بشکه در روز جهت تزریق آب به مناطق عین دار و شد قم حوزه الغوار طرح ریزی نماید. این پروژه که قرار است در ژوئن 1982 به پایان رسد، شامل اتصال خط لوله آبی موجود و تأسیس پمپ و تأسیسات آبی اضافی می باشد، و هزینه لازم برای آن معادل یک میلیارد دلار است که اگر در این زمینه مصرف نشود، آرامکو می تواند با استفاده از آن به ظرفیت تولیدی نفت روزانه حدود یک میلیون بشکه بیفزاید. مطابق این طرح، مقدار 2/6 میلیون بشکه نفت در روز از مناطق عین دار - شدقم فراهم خواهد آمد. با این وجود این مقدار ممکن است کاهش داده شود، زیرا وزارت نفت ظاهرا در نظر دارد که تولید نفت را تا اندازه ای محدود کند. به هر صورت طرح استفاده از آب دریا به جای آب های زیرزمینی اجرا خواهد شد، ولی کاملاً واضح است که افزایشی در ظرفیت تولید به وجود نخواهد آورد.


نیاز تأمین منابع مالی تأسیسات عظیم تزریق آب، در اثر محدودیت های سرمایه گذاری تحمیلی سعودی ها، سبب شده است که در برنامه نمک زدائی تأخیرهای رخ دهد. برنامه سال 1977 آرامکو بدوا خواستار تأسیس و نصب تجهیزات نمک زدائی به ارزش یک میلیارد دلار در کارخانه های تجزیه گاز و نفت الغوار و بقیق تا قبل از سال 1981 بود، لیکن تهیه 22 دستگاه از 25 دستگاه نمک زدایی به بعد از سال 1981 موکول گشته است. این تجهیزات می بایست روزانه 6 میلیون بشکه مایع (حاوی نفت و آب) را تجزیه نماید. سه واحد نمک زدایی خریداری شده قادر نیستند ظرفیت قابل ابقای حوزه الغوار را حفظ نمایند. و هم اکنون تعداد 200 حلقه چاه به علت هجوم آب مسدود گشته اند و تا زمانی که بقیه واحدهای نمک زدایی تهیه شوند، چاه های بیشتری در اثر هجوم آب شور مسدود خواهند شد.


امکانات گسترش


برنامه کنونی آرامکو چنین فرض می کند که پس از تأمین هزینه پروژه های لازم برای حفظ ظرفیت کنونی سرمایه باقیمانده را می توان تا پایان سال 1983 برای بالا بردن ظرفیت جدید به میزان یک میلیون بشکه در روز مصرف نمود. بخش اعظم این افزایش ظرفیت در مورد حوزه های خارج از خشکی از قبیل مرجان و الظلوف صورت خواهد گرفت و در این نقاط باید به حفاری های جدید و نصب خطوط لوله تازه مبادرت ورزید.


با فرض اینکه آرامکو تا پایان سال 1983 به ظرفیت 11/5میلیون بشکه نفت در روز برسد، ظرفیت


ص: 482





قابل ابقاء کلی عربستان سعودی نیز تا پایان سال 1985 می تواند به سطح روزانه 12/5 میلیون بشکه افزایش یابد. سهم عربستان سعودی در تولید نفت منطقه بی طرف نیز در همین مدت روزانه معادل 500/000 بشکه خواهد بود. برای اینکه بتوان روزانه 500/000 بشکه دیگر تولید نمود چند راه دیگر نیز وجود دارد که به طور مثال به ذکر آنها می پردازیم:


منطقه الشیبه که حاوی نیمی از ذخایر تثبیت شده 22 حوزه شناخته شده سعودی است هنوز مورد بهره برداری قرار نگرفته و تقریباً گسترش یافته است. آرامکو به علت محدودیت های موجود در امر سرمایه گذاری کار در آنجا را متوقف کرده است، ولی معتقد است که تا پایان سال 1985 می توان روزانه 500/000 بشکه نفت از الشیبه استخراج نمود.


* منیفه، که در سال 1977 روزانه 45/000 بشکه نفت تولید می کرد، قرار بود طبق برنامه آوریل 1977 آرامکو، سطح تولید روزانه آن به 475/000بشکه برسد. ولی چون نفت خام منیفه بسیار سنگین و حاوی ناخالصی های فلزی می باشد و از نظر پالایشی فقط درحداکثر ظرفیت تولیدی مقرون به صرفه است، توسعه آن یکی از اولین برنامه هایی بود که هنگام کاهش برنامه های تولیدی توسط آرامکو لغو گردید؛ ولی کار پیرامون آن را می توان دوباره از سرگرفت.


علاوه بر این، نصب واحدهای نمک زدایی در منطقه آرامکو می تواند موجب افتتاح دوباره چاه ها و بالا بردن ظرفیت تولیدی کلی کشور به سطح 12/5 میلیون بشکه در روز بشود.


افزایش ظرفیت قابل ابقاء به سطحی بالاتر از 12/5 میلیون بشکه در روز تا اواسط سال های 1980 متضمن تغییرات عمده ای در اولویت پروژه ها و تعهدات عمده و جدید در زمینه سرمایه گذاری است.


محدودیت سرمایه گذاری موضوعی مرتبط با خط مشکی و بنا بر این قابل تغییر است. الغوار دارای توانی قابل توجه برای افزایش ظرفیت در درازمدت می باشد. لیکن بعضی از برنامه ها را نمی توان تا پایان سال 1985 به مرحله اتمام رسانید.


حفظ فشار ذخایر به میزان لازم در سطوح تولیدی بالای 12/5 میلیون بشکه نفت در روز، مستلزم تزریق مقادیر بالقوه بیشتر آب از آنچه که در برنامه های جاری پیش بینی شده و در بالا شرح آن رفت خواهد بود. لیکن یک برنامه جامع تزریق آب دریا علاوه بر دو برنامه تصویب شده فعلی تا زمانی که عملکرد اولین پروژه برای شمال العثمانیه کاملاً ارزیابی نشده، نمی تواند طرح ریزی شود. اگر مدت یک سال برای ارزیابی و یک سال هم برای طرح ریزی درنظر بگیریم، دومین فرصت برای تصویب این پروژه سال 1980 خواهد بود. حدودا پنج سال وقت برای ساختن و نصب اقلام عمده تجهیزات ضروری لازم است. البته با این فرض که تولیدکنندگان عمده ظرفیت تولیدی لازم را داشته باشند. بنابراین تکمیل شدن برنامه تزریق آب در سال 1985 امکان پذیر خواهد بود. لیکن بکتل Bechtelکه مهمترین پیمانکار دو پروژه موجود تزریق آب می باشد، معتقد است که این مدت زمان برای مدیریت خوب پروژه مناسب نیست. حتی با فرض اینکه سعودی ها زودتر از موعد تصمیم به گسترش ظرفیت بگیرند. خیلی محتمل به نظر می رسد که ملاحظات مدیریتی، رقابت دیگر خریداران تجهیزات و وقفه های معمولی کار که در پروژه های بزرگ مهندسی با آن برخورد شده تکمیل آنها را تا سال 1986 و یا 1987 بتعویق افکند.


البته ظرفیت تولیدی نفت بدون ظرفیت اضافی تزریق آب نیز می تواند افزایش یابد ولی این امر نیز مستلزم آن است که سعودی ها اجازه دهند که آب به داخل حوزه های نفتی و نه اطراف آنها تزریق گردد.


ص: 483





کمپانی از عربستان سعودی خواسته است که در این مورد موضع ملایم تری را اتخاذ نماید و با این کار به آرامکو اجازه دهد که فشار را باسرعت بیشتری حفظ نماید. این عمل توام با نصب گسترده دستگاه های نمک زدایی، مؤرترین روش برای افزایش عمده ظرفیت تولیدی عربستان سعودی است.


با این حال مقامات سعودی معتقدند که تزریق آب در حوزه الغوار موجب از دست رفتن ذخایر بازیافتی زیادی خواهد شد و تا به حال در مقابل ارائه تمام راه های دیگر مقاومت نشان داده اند و به علت وسعت عظیم حوزه الغوار و فاصله پیرامون حوزه از مرکز، تزریق آب فقط در بخش محیطی آن مانع حفظ فشار در نزدیکی مرکز حوزه می شود. اگر تزریق آب به داخل حوزه الغوار به دقت انجام گیرد میزان خسارات وارده بر نفت بازیافتی بسیار ناچیز خواهد بود با این وصف همیشه این خطر نیز وجود دارد که به لحاظ عدم پیش بینی خصایص ذخایر، خسارات بسیار جدی به بار آید. در بعضی موارد از قبیل دو ذخیره نفتی مهم ابوظبی که دارای لایه های نفوذپذیر می باشد. تزریق آب سبب شده است که مقدار زیادی نفت از بین برود. و چون هدر رفتن ناچیز نفت در بازیافت نهائی حوزه الغوار معادل حجم بسیار زیادی نفت است، سعودی ها میل ندارند در این زمینه دست به کارها و تصمیم گیری های خطرناک که لزومی بر آن نمی بینند، بزنند.


در صورتی که سعودی ها محدودیت استفاده از آب های زیرزمینی را از میان بردارند، با هزینه کمی می توان ظرفیت قابل ابقاء نفتی را به سرعت افزایش داد. به محض به کار افتادن تأسیسات تزریق آب دریا در عین دار و شدقم و در شمال العثمانیه به فاصله دو سال می توان تأسیسات برای تزریق تکمیلی آب زیرزمینی را نیز نصب نمود. به عنوان یک خط مشی، سعودی ها میل دارند سفره های آب زیرزمینی خود را به منظور استفاده های آتی در کشاورزی حفظ نمایند. و این یکی از ملاحظاتی است که در رابطه با تصمیم گیری نهائی موثر واقع می گردد.


نظریه سعودی ها


مسئله ای که سلسله مراتب سعودی در حال حاضر با آن دست به گریبان است، این است که در مورد ظرفیت آتی چه می توان کرد. استدلال هایی که بر علیه افزایش ظرفیت تولید در آینده نزدیک می شود نسبتا صریح و بی پرده هستند:


* سعودی ها درآمد بیشتر نیازی ندارند. با قیمت های کنونی اوپک، درآمدی که عربستان سعودی با ادامه سطح تولید کنونی و سرمایه گذاری های خارجی خودمی تواند بدست آورد، نیاز مالی برنامه های عمرانی و سیاست خارجی آن را تأمین می نماید.


* تورمی که عربستان سعودی در چهار سال گذشته تجربه کرده ناشی از افزایش مخارج از محل عایدات نفتی بوده است. اکنون که سعودی ها توانسته اند این تورم را تحت کنترل درآورند، نمی خواهند دوباره آن را شعله ور سازند.


* اگر تقاضای خارجی در چندسال آینده در توجیه افزایش ظرفیت بالا نرود، سرمایه گذاری در افزایش قیمت موجب به هدردادن منابع مالی خواهد بود.


* اگر ظرفیت تولیدی در همین حد باقی بماند و تقاضا افزایش یابد سعودی ها تحت فشارهای وارده مجبور به افزایش تولید و تخلیه موجودی ذخایر نفتی خود، خواهند شد.


ص: 484





* افزایش عمده ارزش نفت در درازمدت، نفت باقیمانده در منابع را بهترین نوع پس انداز جلوه گر می سازد.


استدلال هایی نیز که به طرفدارای از افزایش تولید می شود بسیاری پیچیده است و در برگیرنده محاسباتی درباره اقتصاد جهانی و ثبات سیاسی می باشد. سعودی ها وابستگی زیادی به آینده جهان غرب دارند و خود نیز بر آن واقفند. درصورت بروز بحران های اقتصادی در اروپا و آمریکا به منافع عظیم مالی آنها در این نقاط جهان لطمه شدیدی وارد خواهد آمد. آنها همچنین معتقدند که اگر نابسامانی های اقتصادی در اروپا و آمریکا بوجود آید ممکن است راه را برای سلطه دولت های کمونیستی در این نقاط بگشاید.


بنابراین از نقطه نظر ژئوپلتیک آنها میل دارند در زمینه برقراری ثبات سیاسی و رفاه اقتصادی جهانی همکاری نمایند. علاوه بر این، اگر آنها معتقد باشند که افزایش تولید عربستان سعودی در حفظ نظم جهانی نقش عظیمی را برعهده دارد، بهترین حافظ ذخایر می تواند نصب تأسیسات برای ظرفیت بالاتر باشد که به حداقل رساندن خطر فنی را طرح می ریزد. از افزایش ظرفیت تولید، در اوپک نیز می توان به عنوان یک اهرم مؤثر استفاده کرد.


یکی از عوامل مؤثر در طرز تفکر سعودی ها، رابطه بین تصمیم گیری در مورد ظرفیت تولید و روند مصرف کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی است. سعودی ها می خواهند کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی را وادار به صرفه جویی کنند تا تقاضای بیشتر و بیشتر برای نفت کاهش یابد. آنها می توانند مستقیما با افزودن بر قیمت نفت اوپک به صورتی که شرایط بازار اجازه دهد صرفه جویی را تشویق نمایند. لیکن نمی خواهند با این عمل تورم را در کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی شعله ور نمایند. آنها می توانند کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی را «وادار» به صرفه جویی شدیدتر نمایند. و در صورتی که این کشورها اقدامات مربوط به صرفه جویی را در پیش گیرند. آنها نیز خواهند توانست ظرفیت تولیدی خود را بالا ببرند.


تصمیم گیرندگان سعودی مجبور هستند که عکس العمل های سیاسی داخلی را نیز در قبال ظرفیت تولیدی خود مورد ملاحظه قرار دهند. این عقیده که برای منفعت نسل های بعدی در منابع نفتی سعودی باید صرفه جویی شود بسیار گسترده و همه گیر است. بسیاری در عربستان سعودی به این اعتقاد دست یافته اند که عربستان سعودی در رابطه خود با غرب به طور اعم و آمریکا به طور اخص بیش از آنچه دریافت کند، از دست می دهد. بنابراین اگر مسلم شود که منافع عربستان سعودی فدای منافع غرب می شود، از هیچ یک از خط مشی های قیمت گذاری تولیدات نفتی از نظر سیاسی حمایت نخواهد شد.


بسیاری از اعضای شورای عالی نفتی طرفدار محدود شدن تولید نفت و ظرفیت تولیدی آتی عربستان سعودی هستند و معتقدند که اگر نفت در زمین باقی بماند، بهترین نوع پس انداز می باشد. اشباع فعلی بازار نفت جهانی به آنها این فرصت را داده که انتخاب های خود را بیشتر بررسی نمایند. علاوه بر این دوران عدم تصمیم گیری در مورد سطوح ظرفیت آتی همراه با کندی روند تصمیم گیری سعودی ها، که براساس مصالحه، آشتی، و هنر ظریف به تأخیراندازی استوار می باشد، طولانی تر شده است. در جایی که عدم قاطعیت و یا مخالفت با تغییرات وجود داشته باشد، به دفع الوقت گذراندن قاعده روز است و موقعی که در مورد ایجاد تغییر در مسائل مهم توافق نظر وجود نداشته باشد، نوعی رخوت و سستی حاکم می گردد، مگر اینکه ملاحظات غالب دیگری وجود داشته باشد.


ص: 485





کشمکشی که در سلسله مراتب سعودی جهت کنترل تولید نفت سیاست و سرمایه گذاری آغاز شده بود و هم اکنون ظاهرا حل شده است، تمایل به تعویق انداختن تصمیمات مربوط به گسترش ظرفیت را تشدید نموده است. یمانی وزیر نفت خواستار ایجاد یک مؤسله مستقل دولتی به ریاست یکی از طرفداران خود بود تا نیازهای سرمایه گذاری نفتی سعودی را جدا از شورای عالی نفتی مشخص و تعیین نماید.


وزیر دارایی اباالخیل و وزیر برنامه ریزی نظیر با وی مخالفت کرده و هر دو اشتیاق داشتند که این تصمیم گیری ها باید در شورای عالی نفتی که خودشان نیز از جمله اعضای آن هستند مطرح و اتخاذ گردد.


مهمترین مسئله کنترل امور مالی و مبارزه کلی برای به دست آوردن قدرت و نفوذ بوده است.


ولیعهد فهد تصمیم گرفته است که شرکت ملی نفت جدید را که به دنبال ملی شدن (فعلاً معلق) آرامکو به وجود خواهد آمد تحت اختیار شورای عالی نفت قرار دهد. به هرحال مبارزه بر سر به دست گرفتن قدرت تصمیم گیری بوده است و نه بر سر تعیین سطح تولید در آینده. اکثر رهبران دو طرف مبارزه در عربستان سعودی و خودیمانی معتقدند که تولید نفت آتی عربستان سعودی باید محدود به 12 میلیون بشکه در روز یا کمتر شود.


به منظور برنامه ریزی های درازمدت، رهبران سعودی ظاهرا در مورد چهارچوبی ملی برای تولید نفت که تا سطح 12 میلیون بشکه در روز تا اواسط سال های 1980 ثابت می ماند ائتلاف کرده اند. براساس ذخایر کنونی سعودی و پیش بینی درصد اکتشافات آتی می توان حدود 25 تا 30 سال این درصد اکتشافی را حفظ نموده و چند دهه طول خواهد کشید تا سطح تولید سیر نزولی در پیش گیرد. سعودی ها مطلوبیت کمتری را در سطح تولیدی بالاتر تشخیص می دهند (برای مثال 14 میلیون بشکه در روز) چون آن ظرفیت 15 تا 20 سال دوام خواهد آورد و سیرنزولی زودتر از موعد مقرر فرا خواهد رسید. در مقایسه با نسبت بین تولید عادی و ذخایر نقاط دیگر جهان، سطوح بالاتر تولید امکان پذیر است. لیکن از نظر سعودی ها چندان مطلوب نمی باشد.


دورنما و نتیجه گیری


بالاخره، ما معتقدیم که احتمال بسیار ضعیفی وجود دارد که عربستان سعودی تا پایان سال 1985 به ظرفیت قابل ابقاء بیش از 12/5 میلیون بشکه در روز دست یابد. حتی اضافه کردن 2 میلیون بشکه در روز به ظرفیت قابل ابقاء کنونی و رساندن سطح تولید به 12/5 میلیون بشکه در روز نیز بسیار دشوار به نظر می رسد. سیاست سعودی ها بر این است که میزان نهائی نفت بازیافتی را افزایش دهند، نه اینکه به میزان درآمد خود در آینده نزدیک بیفزایند. چنین به نظر می رسد که سعودی ها مایل نبوده اند حتی ظرفیت کنونی روزانه 10/1 میلیون بشکه ای منطقه آرامکو را به سطح 11/5 میلیون بشکه در روز افزایش دهند. و اگر بخواهند این ظرفیت را بیش از این افزایش دهند، بایستی متکی به دلایل سیاست خارجی قاطع تری باشد.


عربستان سعودی همگام با گسترش ظرفیت قابل ابقاء، احتمالاً سعی خواهد کرد سرمایه گذاری های جدید را طوری شکل بدهد که با حداکثر اکتشاف نفت در درازمدت مغایرت نداشته باشد. این موضوع نیز احتمالاً به معنی تداوم محدودیت های عملیاتی از جمله محدودیت تولید خواهد بود تا از میزان خسارات وارده احتمالی به حوزه های جلوگیری شود. این استراتژی نیز از حمایت سیاسی کافی برخوردار خواهد بود. این روش نوعی انعطاف پذیری به سعودی ها خواهد داد تا بتوانند برای تقاضاهای اضطراری بازده را با


ص: 486





از بین بردن محدودیت های عملیاتی به عنوان آخرین راه چاره، افزایش دهند.


ایران


ظرفیت نفت قابل ابقای ایران درحال حاضر 6/5 میلیون بشکه در روز است. عامل قاطع تعیین کننده ظرفیت آینده ایران، زمان بندی و میزان موفقیت در اجرای برنامه های وسیع تزریق مجدد گاز و سرمایه گذاری های عظیم در حوزه های تحت عملکرد اسکو یا کنسرسیوم شرکت های نفتی خارجی تولیدکننده نفت ایران می باشد.


حفظ فشار ذخایر مارون و اهواز که دو حوزه نفتی عظیم این کنسرسیوم می باشد و روزانه 2 میلیون بشکه از تولیدات نفتی از آن حوزه ها برداشت می شود، (و بخش اعظم گاز طبیعی آن به شوروی صادر می گردد) از اهم مسائل مورد توجه خاص شرکت ملی نفت ایران می باشد. ظرفیت ثانویه گاز مارون به سرعت رو به گسترش است و شرکت ملی نفت ایران به اسکو دستور داده است که تا سال 1981 تولید گاز اهواز و مارون را کاهش دهد. در عین حال قرار است گاز حوزه پارس جهت تزریق به مارون آورده شود که از سال 1981 شروع می شود. در گچساران که سومین حوزه بزرگ نفتی است عملیات تزریق گاز آغاز شده و یک برنامه احداث تونل فرعی تزریق گاز در کرنج در دست مطالعه است. حوزه نفتی آغاجاری که به طور وسیعی در آن تولید انجام گرفته و در وضعیت کاهش تولید قرار دارد.


اسکو پیش بینی می کند که ظرفیت قابل ابقاء آن تا پایان سال 1980 به 6/2میلیون بشکه در روز خواهد رسید و از آن پس کاهش یافته و تا پایان سال 1983 به سطح 5/8 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. ولی حتی ادامه یافتن تولید 5/8 میلیون بشکه در روز نیز مستلزم حصول به یک زمانبندی پیچیده سرمایه گذاری و اکتشاف ثانویه می باشد. برنامه پرخرج تزریق گاز (در سال های 84-1978 معادل 11 میلیارد دلار) نه برای رسیدن به مرتبه بالاتر در تولید بلکه به منظور بیشترین افزایش در بازیافت که عمدتا به وسیله بالا بردن عمر حوزه ها انجام می گیرد، طرح ریزی شده است، علاوه بر این سالانه معادل 500 میلیون دلار لازم است تا در زمینه تهیه تجهیزات نمک زدایی، انجام کار در مورد چاه های موجود و حفاری های جدید مصرف گردد. و اکتشافات جدید نیز باید به طور متوسط معادل 500 میلیون بشکه در سال باشد، تا سطح ظرفیت تولیدی برنامه ریزی شده را حفظ نماید. لیکن برنامه تزریق گاز به طور جدی دچار وقفه گشته است. علاوه بر این ظرفیت اسکو نیز درحال حاضر ممکن است شروع به کاهش نموده باشد. ارزیابی اخیر حوزه اسکو نشان داد که ظرفیت قابل ابقاء در آوریل 1978 کمتر از 5/9 میلیون بشکه در روز بوده است و در مقایسه، همین ظرفیت در سال 1977 معادل 6/1 میلیون بشکه در روز و در سال 1976 معادل 6/3 میلیون بشکه در روز بود. احتمال موفقیت برنامه های حفاری اکتشافی نیز با درنظر گرفتن نتایج ناراحت کننده گذشته اخیر چندان زیاد نیست. باتوجه به کلیه جهات، ما فکر نمی کنیم که اسکو بتواند به هدف تولیدی خود دست یابد.


چهار شرکت مشترک با ایران نیز در خارج از حوزه عملکرد اسکو در سال 1977 معادل 600/000 بشکه در روز نفت تولید کرده اند و میزان بازده آنها تا اواسط سال های 1980 به طور معتدل افزایش خواهد یافت. در مقایسه با معیارهای خاورمیانه، ذخایر حوزه های این شرکت ها بسیار ناچیز بوده و امکان اکتشافات دیگر نیز چندان زیاد نیست. اکثر این حوزه ها نیز در اوایل و اواسط سال های 1960 کشف شده


ص: 487





بودند و منطقه تحت عملیات اکتشافی وسیع قرار گرفته است. افزایش تولید این شرکت همچنین نخواهد توانست کاهش تولید منطقه اسکو را جبران نماید. براساس خوشبینانه ترین فرضیات تولید این شرکت های مشترک با ایران تا پایان سال 1985 می تواند به 1 میلیون بشکه در روز برسد، ولی نتیجه محتمل الوقوع تر 700/000 بشکه در روز است. به نظر ما ترکیب ظرفیت رو به کاهش در حوزه های اسکو و افزایش محدود در حوزه های شرکت های مشترک با ایران سبب می گردد که ظرفیت قابل ابقای این کشور در مقایسه با 6/5 میلیون بشکه امروز چیزی بین 5 تا 6 میلیون بشکه در روز در سال 1985 باشد.


عراق


دولت عراق درنظر دارد ظرفیت قابل ابقای سال 1978 خود را از 3 میلیون بشکه در روز تا اواسط سال های 1980 به سطح 4 میلیون بشکه در روز افزایش دهد. در مورد این گسترش برنامه ریزی شده اطلاعات چندانی در دست نیست.


گسترش تولید نفت عراق کمتر از حد مورد انتظار بوده است، و برنامه های بغداد در مورد بازده آتی نیز از سال 1973 چندین بار کاهش یافته است. مهمترین حوزه های نفتی یعنی کرکوک و رومیله به نقطه اوج تولیدی خود رسیده اند و باید برای ابقاء تولید از راه های چاره بسیار وسیع بهره گرفت. افزایش تولید باید از اکتشافات اخیر تأمین گردد.


براس پترو، شاخه خارجی انحصار نفت دولتی برزیل و الف - اراپ فرانسوی که هر دو با بغداد به صورت پیمانکار همکاری می نمایند، اعلام کرده اند که از سال 1974 اکتشافات نفتی صورت گرفته 3 میلیارد بشکه نفت به ذخایر بازیافتی اضافه کرده است. این شرکت ها درنظر دارند حفاری های بیشتری انجام دهند. در صورتی که وضع تولیدی حوزه های قدیمی تر ثابت بماند، گسترش برنامه ریزی شده حوزه های جدید سبب خواهد شد که تولید کلی نفت خام عراق به 3/5 تا 4 میلیون بشکه در روز تا پایان سال 1985 برسد.


ونزوئلا


در سال 1977 تولید نفت روزانه 2/2 میلیون بشکه تقریبا 400/000 بشکه پایین تر از ظرفیت قابل ابقاء ولی برابر با سطوح برنامه ریزی شده صرفه جویی بود. ونزوئلا برای اینکه بتواند ظرفیت تولیدی کنونی خود را حفظ نماید باید فعالیت های اکتشافی خود را افزایش داده و در آب های کارائیب و دریاچه ماراکائیبو ذخایر بیشتری کشف نماید. لیکن از زمان ملی شدن صنعت نفت این تلاش ها بی ثمر مانده است.


فعالیت های اکتشافی در سال 1976 نزدیک به حدود پایین حفاری های انجام شده در آخرین سال عملیات شرکت های خصوصی بوده و مخارجی که در سال 1977 برای حفاری صرف گردید، فقط مقدار کمی فعالیت بیشتر را به دنبال داشت. با درصدهای توسعه فعلی، ما پیش بینی می کنیم که ظرفیت تا حدودی کاهش خواهد یافت و از سطح کنونی 2/6 میلیون بشکه در روز به 2/4 میلیون بشکه در روز در سال 1980 و 2/3 میلیون بشکه در روز تا پایان سال 1985 تنزل خواهد کرد.


دولت در نظر دارد اهمیت زیادی برای تسریع اکتشافات و حفظ ظرفیت تولیدی در سال های 85-1978 قائل شود. و سعی خواده کرد تلاش های خود را بر حوزه های نفتی امیدوارکننده، ولی واقع در


ص: 488





خارج از خشکی و گسترش دادن اورینوکوتاربلت متمرکز نماید. ونزوئلا امیدوار است که در دوران 80-1976 به 6 میلیارد بشکه نفت دست یابد و چنانچه در این بین تولید در سطوح فعلی ادامه یابد، حاصل آن افزایش خالص دو میلیارد بشکه نفت تا سال 1980 به ذخایر تثبیت یافته خواهد بود.


کشف و توسعه ذخایر جدید مستلزم مشارکت روزافزون شرکت های خارجی می باشد. بدون کمک آنها ونزوئلا مستقلاً نخواده توانست تکنولوژی پیچیده لازم برای بهره برداری از حوزه های نفتی خارج از خشکی و اورینوکو را فراهم آورد. در درازمدت نیز افزایش عمده ذخایر بازیافتی بستگی به موفقیت در بهره برداری از اورینوکوتاربلت دارد که معادل 700 میلیارد بشکه نفت را در خود جای داده است. لیکن با قیمت های کنونی تنها از جزئی از این ذخایر می توان بهره برداری کرد.


نیجریه


ذخایر نفتی نیجریه از سال 1975 درنتیجه کاهش میزان اکتشافات سیرنزولی یافته است. اگر روندهای کنونی ادامه یابد، نیجریه به سختی خواهد توانست در سطوح بالای تولیدی گذشته که 2 میلیون تا 2/3 میلیون بشکه در روز بوده و در اوائل و اواسط سال های 1970 حاصل می شد، به طور مؤثر به تولید بپردازد. حوزه های نفتی نیجریه کوچک و دارای عمر تولیدی کوتاهی هستند. درنتیجه فقط برای حفظ ظرفیت تولید کنونی یک برنامه اکتشافی فعال مورد نیاز می باشد و تا زمانی که منافع توسعه جدید شروع به تأثیر گذاردن بر تولید نمایند، ظرفیت از سطح کنونی تولیدی 2/3 میلیون بشکه در روز اندکی کاهش پیدا خواهد کرد.


با این وصف نیجریه برخلاف دیگر کشورهای تولیدکننده اقدامات مثبتی در راه افزایش اکتشافات انجام داده است. پاسخ شرکت نفت به انگیزه های اخیر سرمایه گذاری که در اواخر سال گذشته ارائه شد کلاً مثبت بوده است. افزایش اکتشافات و فعالیت های گسترشی احتمالاً به میزان ذخایر نفتی اضافه خواهد کرد تا تولید در سطح کنونی بتواند تا اوائل سال های 1980 ادامه یافته و تا پایان سال 1985 مقداری افزایش نیز در آن پدید آید.


شرکت های مشغول به کار حتی با انگیزه های جدید نیز پیش بینی می کنند که برای نیجریه در اواسط سال های 1980 مشکلاتی به وجود خواهد آمد. گرچه شرایط و انگیزه برای انجام اکتشافات در خشکی و در داخل آب تا اعماق کمتر از 90 متر جالب توجه است ولی برای افزایش اکتشاف در آبهای عمیق تر و گران تر انگیزه های کافی به نظر نمی رسد. اگر نیجریه بخواهد سطح تولید کنونی خود را در سال های بعد از 1980 نیز حفظ نماید، فعالیت بیشتری موردنیاز خواهد بود.


کویت


کویت در سه سال گذشته روزانه معادل 2 میلیون بشکه نفت تولید می کرده است. در حالی که ظرفیت تولیدی قابل ابقاء آن 2/3 میلیون بشکه در روز (شامل منطقه بی طرف) می باشد. دولت کویت برای شرکت نفتی کویت که تقریبا بخش اعظم نفت این کشور را تولید می کند، یک سقف تولیدی 2 میلیون بشکه در روز تعیین کرده است. حامیان نظریه صرفه جویی در دولت کویت معتقدند که ظرفیت تولید باید به سطح 1/5 میلیون بشکه در روز کاهش یابد تا این میراث ملی برای نسل های آینده محفوظ بماند. همین سطح اغلب به


ص: 489





عنوان حجم تولیدی ذکر می گردد که گاز طبیعی مرتبط با آن را به مقدار کافی برای برآوردن نیازهای داخلی کویت فراهم سازد.


با سرمایه گذاری های عظیم می توان ظرفیت تولیدی را افزایش داد. یکی از مطالعات اخیر ما در مورد اوپک این نتیجه را به دست داد که بازده نفتی کویت تا پایان سال 1985 می تواند به سطح 4/28 میلیون بشکه در روز و پس از 1990 نیز به سطح 6/5 میلیون بشکه در روز برسد، که مستلزم یک برنامه سرمایه گذاری چند میلیارد دلاری می باشد. مهمترین محدودیت های موجود در مورد گسترش ظرفیت عبارتند از: (الف) فقدان تجهیزات جداکننده آب و نفت و (ب) شیرین غیر کافی جهت پالایش نفت خام. با در نظر گرفتن موقعیت کنونی کویت از نظر مازاد درآمد عظیم و مستمر نفتی و سیاست اقتصادی تر کردن تولید تا حد امکان، گمان نمی رود که مقامات دولتی اجازه تولید متوسطه بیش از 2 میلیون بشکه در روز را بدهند تا چه رسد به تقلیل یک برنامه سرمایه گذاری جدید و مهم.


ابوظبی


ابوظبی برای شرکت های نفتی خارجی محدودیت های عملیاتی تعیین کرده است که تولید سال 1978 را به 1/5 میلیون بشکه در روز یعنی روزانه 400/000 بشکه کمتر از ظرفیت تولیدی قابل ابقاء محدود خواهد کرد. دولت تصریح کرده است که صرفه جویی نقش عظیمی را در تصمیمات آتی ابوظبی در امر تولید ایفا خواهد کرد. عتیبه وزیر نفت ابوظبی در اواخر سال 1977 اعلام کرد که سقف تولید مجاز بعضی از حوزه ها کاهش یافته است، چون دولت فکر می کند که بهره برداری از حوزه های نفتی خیلی سریع انجام می گیرد. وی گفت با درنظر گرفتن اینکه به ذخایر افزوده نمی شود، تولید آتی نیز ممکن است دچار محدودیت گردد.


مقدار سرمایه گذاری لازم جهت انجام اکتشاف و تولید از سال 1978 تا 1984 معادل4/5 میلیارد دلار پیش بینی شده است. حدود 40 درصد این سرمایه گذاری برای گسترش ساختمان قسمت فوقانی حوزه نفتی خارج از خشکی زاکوم که ظاهرا توان تولیدی بین 500/000 بشکه و 1/3 میلیون بشکه در روز را دارد مصرف خواهد شد، 12 درصد دیگر آن برای ساختمان دو حوزه نفتی استفاده نشده خارج از خشکی که مشترکا قادر به تولید روزانه 200/000 بشکه نفت خواهند بود به کار گرفته خواهد شد. ولی تنها بخشی از این افزایش ها در تولید نفت تا پایان سال 1985 قابل دستیابی خواهد بود.


اندونزی


تولید نفت اندونزی در سال 1977 به سطح 1/7 میلیون بشکه در روز رسید و احتمالاً تا سال 1985 افزایش زیادی نخواهد یافت. عملیات اکتشافی در نتیجه وخامت روابط صنعت نفت و دولت و تجدیدنظرهای متعاقب آن در قراردادهای پیمانکاران خارجی فعلی عملاً متوقف گشته است. بدون انجام عملیات اکتشافی جدی در خارج از خشکی نمی توان انتظار داشت که به بیش از معدودی حوزه های جدید دست یافته شود. ذخایر نفتی خارج از خشکی اندونزی عمری کوتاه از نظر اقتصادی داشته و برای جبران این تخلیه سریع نیاز به سرمایه گذاری عظیمی در زمینه اکتشاف و گسترش می باشد. شرکت های نفتی که در اندونزی فعالیت دارند، خواستار وضع قوانین مالیاتی مطلوب تری شده اند تا بتوانند حفاری های


ص: 490





اکتشافی خود را از سر بگیرند، که در غیر این صورت تا قبل از سال 1980 تولید نفت کاهش خواهد یافت.


استعداد این کشور به خاطر ساختار ژئولوژیکی آن برای ذخایر جدید محدود است، به طوری که معمولاً ذخایر کوچکی ایجاد می شود و میزان تخلیه آنها بسیار شدید است. حوزه نفتی میناس در سوماترای مرکزی که روزانه معادل 360/000 بشکه نفت تولید می نماید، بزرگترین حوزه نفتی اندونزی به حساب می آید. گمان نمی رود که حوزه دیگری به بزرگی حوزه میناس در اندونزی پیدا شود. اکتشافات آتی نیز محدود به ذخایر خیلی کوچکی خواهند بود که برای گسترش، نیاز به هزینه های سرمایه ای سنگین دارند.


الجزایر


تولید کلی نفت الجزایر تا پایان سال 1985 باید کمی افزایش یابد. گرچه بازده نفت خام در حدود سال 1980 کاهش خواهد یافت ولی پیش بینی می شود که میزان بازده گاز مایع طبیعی در طول سال های 85-1980 به میزان کافی افزایش پیدا کند که کاهش نفت خام را جبران نماید. تولید گاز طبیعی مایع (NGL) همراه با بازده رو به رو شد، گاز طبیعی برای برآوردن نیازهای مربوط به فروش گاز طبیعی مایع (LNG)افزایش خواهد یافت. اکتشافات نفتی انجام شده در الجزایر امیدوارکننده نبوده است، و در 12 سال گذشته اکتشافات نفتی پیاپی صورت نپذیرفته است.


لیبی


به علت اینکه سرمایه گذاری در سطح حداقل نگاه داشته شده، تولید نفت لیبی در سال های اخیر کاهش یافته است. ظرفیت کنونی حدود 2/3 میلیون بشکه در روز است که از سطح 3 میلیون بشکه در روز در سال های اولیه دهه 1970 پایین تر آمده است. طرابلس پروژه های متعددی را برای بالا بردن بازده در پیش گرفته است. ولی به علت سرمایه گذاری های ناکافی و مشکلات فنی کار پیرامون این پروژه ها دچار وقفه گشته است و نخواهند توانست تولید رو به کاهش حوزه های نفتی قدیمی تر را جبران نمایند. به طور کلی، بازده نفتی لیبی تا پایان سال 1985 از مرز 2 میلیون بشکه در روز فراتر نخواهد رفت.


دیگران


دیگر اعضای اوپک از قبیل قطر، گابن و اکوادر نیز به همین سرنوشت دچار شده اند هریک از آنها ذخایر بسیار کوچکی را در اختیار داشته و انتظار نمی رود که بتوانند به ذخایر عمده دیگری دست پیدا کنند. تا پایان سال 1985 تولید هریک از سه کشور یاد شده احتمالاً ثابت خواهد ماند.


2ـ سناریوهای تولید اوپک


ما سه سناریوی نمایش یا تصویرگر به وجود آورده ایم که راه های مختلفی که کشورهای اوپک می توانند از آن طریق به گسترش تولیدشان در خلال سال های 85-1978 بپردازند را به معرض دید می گذارند. (به جدول 2 نگاه کنید) سناریوهای سطح بالا و سطح پایین حدود نتایج ممکن برای کل تولید اوپک را نشان می دهند. سناریوی سطح متوسط به طور تخمینی آنچه را که ما فکر می کنیم محتمل ترین


ص: 491






سطح تولید اوپک در سال های 85-1978 می باشد را به نمایش می گذارد.


در این سناریوها دامنه های پیش بینی شده برای تولید کشورهای عربستان سعودی، کویت و ابوظبی نشانگر وجود اختیارات برای تعیین خط مشی تعمدی می باشد. در دیگر کشورها از قبیل ایران و عراق دامنه های وسیع پیش بینی های بازده تا سال 1985 نشان دهنده ملاحظات فنی می باشد. در دیگر کشورهای اوپک، دامنه تولید آتی مورد انتظار نسبتا محدود است.


سطح بالاترین سناریوی تولیدی اوپک حداکثر نیست که براساس امکانات فنی کشورهای مهم اوپک باشد، بلکه در برگیرنده حد نهائی دامنه ای است که نتایج فراگیر احتمالات منطقی را در این مدت دربر می گیرد و مخصوصا فرض را بر این قرار داده است که:


* عربستان سعودی محدودیت های تولیدی را از بین برده و در خلال سال آینده یا کمی پیش از آن تصمیم خواهد گرفت سرمایه گذاری های لازم جهت افزایش ظرفیت تولید مداوم و رسانیدن آن به سطح 12/5میلیون بشکه در روز را تا سال 1985 انجام دهد.


* کویت محدودیت های تولیدی را تا سال 1985 از بین می برد لیکن ظرفیت خود را افزایش نمی دهد.


* ابوظبی در سال 1979 محدودیت های تولیدی را از بین می برد و به میزان تولید تدریجا می افزاید تا در سال 1985 به سطح 2/5 میلیون بشکه در روز برسد.


* تولید نفت ایران پس از سال 1980 کمی کاهش خواهد یافت و تا سال 1985 به سطح 6 میلیون بشکه در روز خواهد رسید.


* تولید نفت عراق مداوما افزایش یافته و در سال 1985 به سطح 4 میلیون بشکه در روز خواهد رسید.


سناریوی سطح متوسط بر فرضیات زیر استوار است:


* عربستان سعودی سرمایه گذاری های لازم را به تدریج انجام داده و برخی محدودیت های تولیدی را از بین خواهد برد تا در خلال سال های 85-1982 به میزان مداوم 10/5 میلیون بشکه در روز تولید نماید.


* کویت برای شرکت نفت اوپک سقف تولید سالانه جاری را حفظ می کند و روزانه 300/000 بشکه نفت به عنوان سهم خود از بازده منطقه بی طرف دریافت می نماید.


* ابوظبی میزان تولید خود را تدریجا افزایش داده و تا سال 1985 به سطح 2/3 میلیون بشکه در روز می رساند.


* برنامه تزریق گاز ایران مانع از کاهش سطح تولید به کمتر از 5/5 میلیون بشکه در روز خواهد شد.


* عراق مانند سناریوی سطح بالا سطح تولید خود را تا سال 1985 معادل 4 میلیون بشکه در روز بالا می برد.


سناریوی سطح پایین تر بر فرضیات زیر استوار است:


* عربستان سعودی تا پایان سال 1985 محدودیت سطح تولید مجاز را در سطح 8/8 میلیون بشکه در روز حفظ می کند که 8/5 میلیون بشکه آن مربوط به آرامکو و 300/000 بشکه آن مربوط به بازده منطقه بی طرف که با کویت در آن سهیم است، خواهد بود.


* ابوظبی سقف تولید 1/6 میلیون بشکه در روز را تا سال 1980 حفظ خواهد کرد و از آن پس نیز اجازه خواهد داد تا با برداشت از ذخایر جدید به تولید افزوده گردد.


ص: 492





* ظرفیت تولیدی ایران در سال 1980 به پایین تر از 6 میلیون بشکه در روز خواهد رسید و به تدریج به سطح 5 میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت.


* عراق ظرفیت تولیدی خود را فقط به 3/5 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد داد.


* کویت سقف تولیدی کنونی خود را حفظ می کند.


جدول 2




3-تقاضای کشورهای سازمان همکاری و عمران اقتصادی برای نفت اوپک


همان گونه که تولید کشورهای اوپک شاخص اصلی عرضه نفت جهانی است، نیاز نفت وارداتی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی نیز شاخص تقاضای جهانی برای نفت اوپک می باشد. برای تعیین دامنه ارقام تقاضای کشورهای عضو همکاری و عمران اقتصادی برای نفت اوپک در سال های 85-1978، این تجزیه و تحلیل به بررسی عرضه و تقاضا در زمینه همه اشکال انرژی پرداخته و نفت اوپک را به عنوان یک وزنه ایجاد تعادل درنظر می گیرد. تقاضای انرژی در چهار منطقه عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی یعنی آمریکا، ژاپن، اروپای غربی(1) و کانادا بر اساس فرضیه های مختلف رشد تولید ناخالص ملی برآورد شده است. (به جدول 3 نگاه کنید)


در تمام موارد پیش بینی های پایه ای ما در برگیرنده تأثیر قوانین گذشته بر تقاضا برای انرژی است لیکن شرایط حاصله از قوانین پیشنهادی را درنظر نمی گیرد.


جدول 3


قیمت انرژی داخلی در رابطه با قیمت دیگر کالاها در اروپای غربی، ژاپن و کانادا ثابت انگاشته شده است. سیاست انرژی کنونی کانادا خواستار افزایش قمیت نفت داخلی دربرابر سطوح بین المللی تا سال 1990 و افزایش قیمت گاز طبیعی داخلی به سطح رقابتی مناسب با نفت می باشد. ولی افزایش هایی که تاکنون برنامه ریزی شده اند در سرتاسر دوران 85-1978 تأثیر ناچیزی بر قیمت های نسبی انرژی خواهد گذارد. در آمریکا، که قیمت داخلی انرژی خیلی کمتر از سطوح بازار جهانی آن است، ما فرض کرده ایم که در این دوره و تا پایان سال 1985 قیمت نسبی انرژی سالانه 2/5 درصد افزایش خواهد یافت. این بالاترین میزان افزایشی است که دیگر تحلیلگران در صورت عدم تعادل قیمت ها برآورد کرده اند.


عرضه انرژی غیرنفتی قابل حصول و تولید نفت داخلی از میزان تقاضای انرژی هریک از کشورهای منطقه عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی کم شده است تا میزان تقاضا برای واردات نفتی برآورد شود.(2) پیش بینی های مربوط به عرضه داخلی به نظر ما در رابطه با آنچه امکان پذیر است عموما قضاوت های


ص: 493








1- در سرتاسر این ارزیابی اروپای غربی شامل فرانسه ٬ ایتالیا ٬ انگلیس ٬ آلمان غربی ٬ اتریش ٬ بلژیک ٬ لوکزامبورگ ٬ دانمارک ٬ فنلاند ٬ یونان ٬ ایسلند ٬ ایرلند ٬ هلند ٬ نروژ ٬ پرتغال ٬ اسپانیا ٬ سویس ٬ سوئد و ترکیه می باشد.

2- چون ما براساس هریک از فرضیات مربوط به رشد واقعی تولید ناخالص ملی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی در تولیدات داخلی انرژی آنان تغییر به وجود نیاوردیم ٬ متدولوژی ما نشان می دهد که واردات نفتی می تواند تقاضای روز افزون انرژی را درسطوح بالاتر رشد اقتصادی تأمین نماید. پیش بینی های مربوط به میزان و بافت آتی ظرفیت تولید برق با استفاده از سوخت فسیل نشان می دهد که کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی ظرفیت کافی برای کاربرد مقادیر نفت پیش بینی شده توسط ما را خواهند داشت.



خوش بینانه می باشد. این قضاوت ها در مورد آمریکا، مقداری افزایش قیمت ها را حتی در غیاب عدم تعادلات بیشتر در قیمت ها در نظر می گیرند. هرگونه افزایش بیشتر در قیمت ها و یا دیگر اقدامات مؤر بر افزایش قیمت ها، احتمالاً تا نیمه دوم سال های 1980 بر تولید تأثیر بسیار نخواهند داشت.


محاسبات مربوط به تولید و مصرف انرژی در رابطه با منابع اصلی انرژی از قبیل نفت خام، گاز طبیعی مایع، زغال سنگ، گاز طبیعی، انرژی اتمی و انرژی هیدروالکتریک و ژئوحرارتی انجام گرفته است.(1) تمام منابع انرژی به معادل آنها یعنی یک میلیون بشکه نفت در روز تبدیل شده است.


تصویر 4


نگرشی بر تقاضای انرژی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی


در سال های 70-1961 تقاضای انرژی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی سریع تر از تولید واقعی ناخالص ملی افزایش یافت، درحالی که قیمت ها نسبی انرژی مداوما کاهش پیدا کرده بودند.


با کند شدن سیر نزولی قیمت های نسبی در سال 73-1971 افزایش تقاضا برای انرژی با سرعت کمتری از تولید واقعی ناخالص ملی در سه منطقه از چهارمنطقه سازمان همکاری و عمران اقتصادی افزایش پیدا کرد. پس از آن در سال های 76-1974 افزایش شدیدتری در قیمت های نسبی پدید آمد و رشد تولید ناخالص ملی به میزان قابل ملاحظه ای بر تقاضای انرژی فزونی یافت. (به شکل 4 نگاه کنید). روابط تاریخش مشاهده شده بین تقاضا برای انرژی، تولید واقعی ناخالص ملی، و قیمت های نسبی انرژی در سال های 76-1961 از طریق مدل های معادلات ساده (تک مجهولی) تقاضای انرژی در هریک از چهار منطقه سازمان همکاری و عمران اقتصادی به مقادیر کمی تبدیل شدند. به طور کلی، درنتیجه هریک درصد افزایش در تولید واقعی ناخالص ملی، تقاضا برای انرژی 0/96 درصد تا 1/1 درصد افزایش می یافت در حالی که در برابر هریک درصد افزایش در قیمت های نسبی انرژی، در تقاضا برای انرژی 0/20 درصد تا 0/27 درصد با گذشت زمان بسته به منطقه موردنظر کاهش پدید می آمد. گرچه این نتایج از نظر تئوریک منطقی می باشند و با اطلاعات تاریخی به خوبی مطابقت می کنند، ولی باید یادآور شد که دیگر محققین با استفاده از معادله هایی با مشخصات متفاوت و دوره های زمانی نمونه، کشش های قیمت و درآمد متفاوتی به دست آورده اند. به طور مثال در بعضی از مطالعات و بررسی ها در آمریکا به تخمین درآمد اساسا پایین تر و کشش قیمت بالاتری از ما دست یافته شده است. در نتیجه، چون بیش بینی های چند ساله (بلند مدت) تغییراتی که از اختلاف بین پارامترها حادث می شوند را بزرگتر نشان می دهد، پیش بینی ما در مورد تقاضای انرژی آمریکا برای سال 1985 در مقایسه با دیگر محققینی که به کشش های پایین تر درآمد دست یافته اند، کمی بیشتر می باشد.(2) برای آزمایش تقریبی صحت روش ها و مراحل برآوردهایمان در پیش بینی صرفه جویی اخیر انرژی، ما


ص: 494







1- به ضمیمه الف در رابطه با متدولوژی مراجعه نمایید.

2- ضمیمه ”الف“ را نیز مشاهده کنید.


تغییر مصرف انرژی آمریکا را که برای سال 1977 پیش بینی شده بود به وسیله متدولوژی خودتان محاسبه کرده و با تغییرات نشان داده شده در اطلاعات اولیه 1977 مقایسه کرده ایم. معادله ما نشان داد که در سال 1977 معادل 1/7میلیون بشکه در روز به این مصرف افزوده می شود، در حالی که افزایش واقعی مقدماتی 1/5 میلیون بشکه در روز بوده است. اطلاعات مربوط به تقاضای انرژی اولیه سال 1977 در رابطه با دیگر مناطق کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی هنوز در دسترس نمی باشد.


معادلات مربوط به چهار منطقه برای میزان ذخیره سازی در انرژی به لحاظ افزایش زیاد قیمت های نسبی انرژی که به دنبال تحریم نفتی به وقوع پیوسته بود، مورد استفاده قرار گرفته است. مقایسه تقاضای واقعی انرژی با تقاضایی که با فرض باقی ماندن قیمت ها درحد قیمت های سال 1973 به وجود می آمد، نشان دهنده این است که کشورهای پیشرفته در مصرف انرژی در سال 1976 معادل 3/9میلیون بشکه در روز صرفه جویی کرده اند (به تصویر 5 نگاه کنید) پس از افزایش میزان صرفه جویی در سال 1974 به دنبال پایین آوردن درجه ترموستات ها و اتخاذ روش های کم هزینه در زمینه مصرف انرژی، بهبود آن در سال های 1975 و 1976 بسیار کندتر انجام گرفت. به طور مثال در سال 1976 فرانسه هیچ گونه صرفه جویی نکرده بود.


تصویر 5


تاکنون بخش اعظم صرفه جویی در بخش های تجاری و مسکونی کشورهای پیشرفته انجام گرفته است.


در بسیاری از کشورها، صرفه جویی در بخش های صنعتی به کندی و نامحسوس تحقق یافته است، بازگشت سرمایه از طریق سود سهام به خاطر تقاضای ناچیز برای سرمایه گذاری از سال 1973 بسیار کند بوده است. چهار منطقه سازمان همکاری و عمران اقتصادی هریک نشانگر الگوی تقریبا متفاوتی از یکدیگر در زمینه صرفه جویی هستند:


* در آمریکا در سال 1976 میزان صرفه جویی انرژی روزانه 1/6 میلیون بشکه (4درصد مصرف) بوده است، استفاده سوخت توسط وسایط نقلیه در سال های 76-1974 بسیار کاهش یافت و استفاده انرژی در واحدهای صنعتی برای هر واحد کالای تولید شده کمتر از میزان استفاده انرژی در دوران قبل از تحریم نفتی بوده است.


* در ژاپن، میزان صرفه جویی در سال 1976، 800/000 بشکه در روز (12 درصد مصرف) برآورد شده است، که این میزان صرفه جویی نیز محدود به بخش های مسکن، تجارت، خدمات عمومی و کشاورزی می شود که از عایق بندی بهتر و درجه حرارت داخلی کمتری برخوردار بوده اند. در بخش حمل و نقل به علت برقراری ضوابط جدی تر و شدیدتر در مورد وسایط نقلیه دودزا، تراکم شدیدتر ترافیک، و استفاده از اتومبیل های بزرگتر، فی الواقع میزان مصرف انرژی برای هر وسیله نقلیه از سال 1973 بیشتر شده است.


* در میان کشورهای بزرگتر اروپای غربی، فرانسه از همه موفق تر بوده است. مقررات وضع شده تأثیر قیمت های بالاتر را افزایش داده است، به خصوص اینکه نفت مورد مصرف حرارتی از اواسط 1974 جیره بندی شده بود. گرچه مقدار صرفه جویی در بخش های غیرصنعتی خیلی بیشتر از دیگر بخش ها بوده است، در کارایی بخش های صنعتی و حمل و نقل نیز مقداری بهبود حاصل شده، و کارآیی تولید انرژی برق


ص: 495





نیز بیشتر شده است. ایتالیا نیز در بخش حمل و نقل به صرفه جویی قابل ملاحظه ای دست یافته، و منعکس کننده گران ترین قیمت برای بنزین در اروپا بوده است. درصد صرفه جویی در آلمان غربی خیلی کمتر از فرانسه و ایتالیا بوده ولی بیشتر از انگلیس بوده است، چون در انگلیس صرفه جویی کمتر از گسترش منابع داخلی اولویت دارد.


* کانادا صرفه جویی آنچنانی در زمینه مصرف انرژی نداشته است. افزایش قیمت داخلی انرژی کانادا در سال 1976 خیلی کمتر از دیگر کشورهای صنعتی بوده و برای مثال معادل نیمی از افزایش قیمت نسبی انرژی در ژاپن بوده است.


تقاضای انرژی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی در سال های آتی


برای پیش بینی تقاضای کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی تا پایان سال 1985 ما روابط تخمینی بین تقاضای انرژی، تولید واقعی ناخالص ملی و قیمت های نسبی انرژی هریک از مناطق را از طریق پیش بینی آن تغییرها ترکیب کرده ایم. معادلات ما اکثر صرفه جویی ها در تقاضای انرژی را به خاطر تغییرات قبلی در قیمت های نسبی و در مورد آمریکا به خاطر تغییرات پیش بینی شده به دست می دهند. با این وصف مقررات جدید دولتی و یا تغییرات آمار جمعیتی را در بر نمی گیرند. این معادلات ممکن است تمامی تأثیرات افزایش قیمت های گذشته در مورد کارایی تجهیزات انرژی، ساختمان ها و دیگر کالاهای بادوامی که در آینده تولید و معرفی خواهند شد را در برنگیرد. تعیین کمیت این صرفه جویی های اضافی بسیار دشوار بوده و تا حد زیادی به قضات شخصی بستگی دارد. باید تأکید نماییم که روی هم رفته دامنه خطا به دلیل استفاده از روش های تخمینی و تردیدهای موجود در مورد صرفه جویی می تواند وسیع باشد.


بدون توجه به شرایط بازار، احتمالاً در کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی در چند سال آینده در زمینه انرژی صرفه جویی های بیشتری صورت خواهد گرفت.


* کنگره آمریکا مقرر داشته است که در سال 1985 میانگین جدید بنزین مصرفی توسط اتومبیل ها بایستی به یک گالن در هر 27/5 مایل (8/8 لیتر به ازاری یکصد کیلومتر - م) برسد. تأثیر این مقررات بر مصرف بنزین که درحال حاضر در برگیرنده 20 درصد تقاضای انرژی است با کاهش شدید رشد جمعیت راننده در دهه بعد افزایش خواهد یافت. (به تصویر 6 نگاه کنید). بعضی از منابع صنعتی معتقدند که این تحولات خواهد توانست معادل 2 تا 2/5 میلیون بشکه در روز از میزان تقاضا برای انرژی بکاهد. انتظار می رود دیگر اقداماتی که در این زمینه در آمریکا در پیش گرفته شده، مقدار کمی به این صرفه جویی اضافه نماید.


* ژاپن برای بالا بردن میزان صرفه جویی کار زیادی انجام نداده است. مهمترین اقدام صرفه جویانه توکیو بر بخش صنعتی متمرکز است. بانک عمران ژاپن به صنایعی که در زمینه تأسیسات و تجهیزات صرفه جویی انرژی سرمایه گذاری می کنند، طرح هایی با نرخ بهره کمتری از وام های تجاری می دهد.


تخصیص منابع مالی برای این برنامه ها در بودجه سال 78-1977 فقط 70 میلیون دلار بوده است.


کارخانه های کوچک و متوسطی که مبدل های حرارتی را به کوره های موجود می افزایند در سال اول اجازه دارند یک چهارم این سرمایه گذاری را مستهلک نمایند.


ص: 496





تصویر 6


* دورنمای صرفه جویی بیشتر در اروپای غربی بسیار تیره است. مقررات آلمان غربی بر بخش مسکن متمرکز می باشد. یکی از پیمانکاران وزارت تحقیقات و تکنولوژی برآورد کرده است که خانه سازی جدید و مقررات جدید در رابطه با تأمین گرمای منازل به تدریج باعث می شود، تا روزانه 540/000 تا 640/000 بشکه صرفه جویی گردد. فرانسه بیش از دیگر کشورهای اروپایی بر صرفه جویی تأکید ورزیده و شانس خوبی دارد که تا سال 1985 به هدف صرفه جویی روزانه 900/000 بشکه در مجموع دست یابد. برای کمک به دست یابی به این هدف از صرفه جویی غیرمرتبط با ایجاد انگیزه به وسیله قیمت ها استفاده شده است، که منتج از اقداماتی برای تنظیم معیارهایی در مورد ساختمان های جدید، ایجاد انگیزه های مالی برای ترغیب به ساخت تجهیزاتی که فعلاً موجود نمی باشد و اختصاص 200 میلیون دلار در بودجه جاری برای کمک به تأمین سرمایه گذاری های صنعتی در زمینه صرفه جویی در انرژی، می باشد. توانایی برای صرفه جویی غیرمرتبط با انگیزه های قیمتی به نظر می رسد که در انگلیس و ایتالیا محدود باشد. لندن به طور کلی در زمینه صرفه جویی تأکید بسیار نداشته است، گرچه نصب عایق های حرارتی در صنایع را از نظر مالیاتی 100 درصد آزاد اعلام کرده است. علاوه بر این تجهیزات سرمایه ای که به مناطق روبه رشد داده می شد شامل تجهیزات صرفه جویی انرژی شده اند. در ایتالیا تلاش برای صرفه جویی بر مالیات و قیمت ها متمرکز بوده است، که تأثیر آن در معادلات ما برای اروپای غربی با رابطه قیمت به دست داده می شود.


* کانادا برآورد می کند که با بوجده برنامه عایق بندی منازل مسکونی که از سپتامبر 1977 آغاز گشته می تواند روزانه 140/000 بشکه صرفه جویی نماید. بودجه این برنامه در هفت سال آینده 1/4 میلیارد دلار می باشد که تا میزان دوسوم آن برای هزینه سرمایه گذاری ساخت تجهیزات عایق بندی منازل برای تجهیز واحدهای مسکونی موجود به صورت وام اعطاء خواهد شد.


باتوجه به شناسایی مشکلات تعیین کمیت تأثیرات صرفه جویی های اضافی، ما از روی قضاوت برآورد ابتدایی خود از تقاضای انرژی را کاهش دادیم تا پایه پیش بینی خود را در زمینه تقاضا بدست آوریم. پس از بررسی دقیق مقررات کنونی انرژی، ما تقاضای انرژی هریک از مناطق سازمان همکاری و عمران اقتصادی را در سال 1985، 5 درصد کاهش دادیم و فرض کردیم که در رابطه با این مقدار، میزان صرفه جویی در سال های 85-1977 به صورت خطی بالا خواهد رفت. بار دیگر باید هشدار دهیم که هم در نتایج حاصله از معادلات و هم در 5 درصد کاهش در صرفه جویی های اضافی، احتمالاً دامنه قابل ملاحظه ای از خطا وجود دارد. مقررات پیشنهادی هرچقدر به میزان صرفه جویی بیفزاید، تقاضای آتی انرژی نیز به همان نسبت از پیش بینی ما کمتر خواهد بود. به طور مثال، وزارت انرژی آمریکا برآورد می کند که مقررات پیشنهادی تا سال 1985 به اندازه کافی خواهد توانست در میزان تقاضای انرژی آمریکا کاهش ایجاد نماید و حدودا روزانه 2 میلیون بشکه از تقاضای بالقوه (4 درصد کل تقاضا) خواهد کاست. این معادل همان مقدار صرفه جویی است که درنتیجه لایحه قانونی مصوبه 1976 در مورد معیارهای سرعت در اتومبیلرانی پیش بینی می شود.


متدولوژی ما میزان صرفه جویی را بسیار زیاد برآورد می کند و نشان می دهد که سالانه از میزان شدت


ص: 497





مصرف انرژی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی به طور متوسط 0/7درصد کاسته خواهد شد که این میزان انرژی مورد نیاز برای تولید یک واحد تولید ناخالص ملی در سال های 85-1977 است. این مقدار معادل نیمی از نرخ کاهش به دست آمده در سال های 76-1974 می باشد. (به تصویر 7 نگاه کنید) این مقدار با دامنه ای از کاهش های سالانه از 0/2 درصد تا یک درصد که توسط دیگر تحلیلگران پیش بینی شده قابل مقایسه است.(1) متدولوژی ما همچنین فرض را بر آن قرار می دهد که نرخ های صرفه جویی در تقاضای انرژی هریک از چهار منطقه کاهش خواهد یافت: نسبت های تولید واقعی ناخالص ملی در طول نه سال با روندهای دوره 76-1974 مقایسه شده است.


* در آمریکا نسبت تقاضای انرژی به تولید ناخالص ملی به میزان سالانه 0/8 درصد در سال های 85-1977 پیش بینی شده که کاهش خواهد یافت در حالی که در سال های 76-1974 این میزان کاهش 1 درصد در سال بوده است.


* در ژاپن نسبت تقاضای انرژی به تولید ناخالص ملی نشانگر 0/9درصد کاهش سالانه در سال های 85-1977 است در حالی که در مقایسه این میزان کاهش در سال های 76-1974 سه درصد در سال بوده است.


* در اروپای غربی میزان کاهش پیش بینی شده آتی 0/6درصد است که از 1/3 درصد کاهش سالانه در سال های 76-1974 پایین تر است.


* در کانادا که صرفه جویی موضوع یک خط مشی عمده نیست، پیش بینی شده که نسبت به میزان 0/2 درصد در سال که اساسا کمتر از سال های 76-1974 خواهد بود، کاهش می پذیرد.


ما به منظور درک مفاهیم وسیع برآوردهایمان در مورد عرضه نفت اوپک، سناریوهای تقاضای انرژی سازمان همکاری و عمران اقتصادی را مرتبط با دو نرخ رشد اقتصادی واقعی ایجاد کرده ایم که ملازم با بیکاری ثابت این کشورها و براساس فرضیه های بهره وری جایگزینی مختلف هستند. در سناریوی پایه، ما میزان رشد تولید ناخالص ملی هر منطقه را به میزانی که بتواند بیکاری را در سطوح کنونی نگهدارد، برآورد کرده ایم. میانگین سالانه به دست آمده در مورد سازمان همکاری و عمران اقتصادی در سال های 85-1978 حدود 4/2 درصد بود.


تصویر 7


ما چند عامل مؤثر در میزان بیکاری آتی، از قبیل رشد جمعیت قادر به کار، پیش بینی نرخ های مشارکت نیروی کار، روابط مشاهده شده در سال های 1970 بین تغییرات در تولید ناخالص ملی واقعی و تغییرات در اشتغال را در این برآوردها دخالت داده ایم. (به جدول 4 نگاه کنید) چون تغییرات عمده ای در جمعیت قادر به کار سه منطقه سازمان همکاری و عمران اقتصادی از زمان حال تا اوائل سال های 1980 رخ خواهد داد، ما نرخ های رشد را آنقدر تغییر داده ایم تا نرخ بیکاری ثابت بماند. منبع پیش بینی های ما در مورد جمعیت ها (سازمان ملل)، این ارقام را در دوره های زمانی پنج ساله ارائه می دهد که باعث می شود در پیش بینی های ما برای سال های 1981 و 1982 عدم تداوم و گسیختگی


ص: 498







1- برای بحثی در مورد پیش بینی مقایسه ای تقاضای انرژی ضمیمه ”د“ را ببینید.


قابل ملاحظه ای پدید آید. استفاده از ارقام سال به سال منتج به نرخ های رشد لازمه با تغییرات ملایم تری می شود. تغییرات مزبور در رشد جمعیت قادر به کار، بیانگر یک نسبت کوچکتر از میزان بیکاری ثابت، به میزان رشد تولید ناخالص ملی در کانادا و آمریکا پس از سال 1981 کمتر و نسبت بزرگتری در کشورهای اروپای غربی می باشد.


به بعلت امکان تغییر در روندها و روابط تاریخی، میانگین سالانه محاسبه شده 2/4 درصد رشد برای کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی در سال های 85-1978 را باید صرفا نشانگر رشد تولید ناخالص ملی که برای ثابت ماندن بیکاری لازم می باشد دانست و نباید آن را یک پیش بینی دقیق انگاشت. به طور مثال، در مورد آمریکا بسیاری از ناظران معتقدند که نرخ های رشد بیکاری مداوم کمتر از آن چیزی است که علی الخصوص در سال های 81-1978 مور استفاده قرار داده ایم. ظاهرا این نظریات مختلف به موارد زیر ربط دارند: (الف) پیش بینی مشارکت کمتر نیروی کار و (ب) این اعتقاد که به لحاظ نرخ های کاهش یافته تشکیل سرمایه و دیگر ضرایب، افزایش های فرض شده در تولید ناخالص ملی ممکن است مستلزم تغییرات بالاتری در اشتغال به جای افزایش در کارایی تولیدی بشاد. برای درنظر گرفتن این امکان که میزان اشتغال ممکن است در رابطه با تولید ناخالص ملی آتی بیش از گذشته بالا برود، ما یک سرّی فرضیات مختلف برای رشد تولید ناخالص ملی به میزان 0/5 درصد کمتر از سناریوی پایه در نظر گرفتیم (نرخ میانگین برای کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی در سال های 85-1978 معادل3/7 درصد می باشد).


جدول 4


سطح پایین ترین سناریوی رشد، ما نرخ هایی از میزان رشد تولید ناخالص ملی سالانه برای کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی در سال های 85-1978 را با میانگینی معادل 3/7 درصد دربر می گیرد. در بسیاری از موارد نرخ ها مشابه پیش بینی های بسیاری از پیشگویان اقتصادی است، گرچه افزایش تولید ناخالص ملی آمریکا و کانادا در سال های 85-1982 در قسمت مقادیر کوچک تر قرار گرفته اند. گذشته از مسئله انرژی، بدبینی مربوط به رشد اقتصادی آتی ناشی از (الف) دورنمای تیره سرمایه گذاری در رابطه با منافع ناچیز و تردید در زمینه تجارت و (ب) سیاست های اقتصادی محتاطانه دولتی در برابر کسری بودجه و پرداخت های عظیم، می باشد. در این سناریو، تقاضای انرژی کشورهای پیشرفته به میزان سالانه 2/9 درصد در سال های 85-1978 افزایش خواهد یافت که در سال 1985 معادل 94/6 میلیون بشکه در روز می باشد.


در سناریوی سطح بالای رشد، تقاضای کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی برای انرژی از 75/4 میلیون بشکه در روز در سال 1977 به 98 میلیون بشکه در روز در سال 1985 افزایش می یابد.(1) نرخ های رشد تولید ناخالص ملی که در این سناریوها مورد استفاده واقع شده است کلاً در رابطه با میزان حداکثری که پیش بینی کنندگان در مورد کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی در سال های 85-1978 ابراز می دارند، بسیار ناچیزاست و میانگین آن 4/2 درصد سال می گردد و میزان رشد


ص: 499







1- به ضمیمه د در مورد مقایسه تقاضاهای پیش بینی شده انرژی نگاه کنید.


مصرف انرژی نیز معادل 3/3 درصد می باشد.


عرضه انرژی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی


برآورد ما در مورد عرضه انرژی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی در سال های 85-1978 بر تحلیل مفصل طرح ها و پیش بینی ها در مورد هریک از منابع انرژی در چهار منطقه سازمان همکاری و عمران اقتصادی استوار است. در این رابطه ما مخصوصاً (الف) سیاست های عمرانی دولت ها و مدیریت منابع، (ب) برآورد پایه منابع، (ج) قراردادهای موجود و کاملاً قابل اجرای تجاری، و (د) برنامه زمانی لازم برای راه اندازی پروژه ها را مورد بررسی قرار داده ایم. اصولاً، ما «بهترین برآوردها» را در صورت عدم ایجاد وقفه طولانی در برنامه های زمانی ساختمانی، از آنچه که می تواند تحت قوانین جاری حاصل شود، تهیه کرده ایم.


رشد تولید انرژی سازمان همکاری و عمران اقتصادی در سال های 81-1978 به طور میانگین بیش از 3/9درصد خواهد بود و در سال های 85-1981 با کاهش شدیدی معادل 2 درصد همراه خواهد بود. (به تصویر 8 نگاه کنید) این کاهش نمایانگر کاهش سرعت رشد تولید نفت سازمان همکاری و عمران اقتصادی پس از سال 1980 است که در آن تولید نفت دریای شمال و شیب شمالی آلاسکا کاهش خواهد یافت. از جمله منابع انرژی غیرنفتی که پیش بینی شده استفاده از آن در هشت سال آتی بسیار زیاد خواهد شد، می توان از انرژی هسته ای و زغال سنگ نام برد. تولید گاز طبیعی احتمالاً پس از سال 1980 دچار رکود خواهد گشت. انتظار می رود تا سال 1985 واردات زغال سنگ و گاز طبیعی که معادل 3 تا 4 میلیون بشکه نفت است جایگزین تولید داخلی انرژی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی بشود. (به جداول 5 و 6 نگاه کنید)


تصویر 8


بخش اعظم افزایش تولید نفت سازمان همکاری و عمران اقتصادی بین زمان حال و سال 1985 از دریای شمال پدید خواهد آمد که گمان بر این می رود که این افزایش نیز پس از سال 1980 سیر نزولی داشته باشد. بازده نفتی انگلیس که در سال گذشته معادل 800/000 بشکه در روز بود، در هشت سال آینده چهار برابر خواهد شد. انتظار می رود تولید نفتی انگلیس در امسال و سال آتی روزانه 500/000 بشکه افزایش یابد، لیکن پس از آن این افزایش تولید دچار سیر نزولی خواهد گشت. تولید نفت نروژ نیز در سال جاری دو برابر یعنی 600/000 بشکه در روز خواهد شد و پس از آن افزایش خواهد یافت و در سال 1985 به سطح 1/3 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. مهمترین حوزه نفتی کشف شده در دریای شمال به نام استات افجورد که در سال 1980 تولید و بهره برداری آن آغاز خواهد شد، تولید حوزه اکوفیسک را افزایش خواهد داد. میزان ذخایر نیز آنقدر زیاد است که می تواند این سطوح تولیدی پیش بینی شده را تأمین نماید. مجموع ذخایر کشف شده در آب های انگلیس معادل 20 میلیارد بشکه نفت است. مجموع ذخایر مجتمع استات افجورد و اکوفیسک نروژ نیز رویهم رفته به 8 میلیارد بشکه نفت می رسد. میزان تولید تا پایان سال 1985 بستگی به برنامه ریزی توسعه که از هر حیث استوار باشد، دارد.


ص: 500





انتظار می رود در تولید نفت کانادا و آمریکا فقط افزایشات کوچکی وجود داشته باشد.


* تولید نفت آمریکا در سال 1985 احتمالاً به سطح 10/3 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. البته این میزان با دامنه ای از پیش بینی ها بین 5/9 و 10/5 میلیون بشکه در روز پیش بینی شده توسط اکثر شرکت های نفتی، وزارت انرژی، و بخش خدمات تحقیقاتی کنگره مورد مقایسه قرار می گیرد. بازده شیب شمالی آلاسکا که قرار است از 300/000 بشکه در روز در سال 1977 به 2 میلیون بشکه در روز در سال 1985 برسد، خواهد توانست کاهش مداوم تولید منابع دیگر را جبران نماید. چون بخش اعظم تلاش های اکتشافی آمریکا در مناطق قدیمی و کشف شده قبلی صورت گرفته است. افزایش در میزان حفاری ها منجر به افزایش در ذخایر نشده است، ولی ادامه این عملیات سبب شده است که نرخ کاهش در تولید در خارج از شیب های شمالی کند شود. با وجود اینکه آمریکا در خارج از خشکی ذخایر نفتی بسیار دارد، ولی عرضه نفت این منابع تا سال 1985 عمده نخواهد بود.


* بازده نفتی کانادا پس از سیر نزولی آن در سال های 76-1974 در سال گذشته به سطح اولیه بازگشت و تا سال 1985 ممکن است قدری افزایش یابد. افزایش حفاری در مخازن کم عمق در آلبرتا سبب شده تا از کاهش در حوزه های قدیمی تر در سال گذشته، ممانعت به عمل آید.


جدول 5 و 6


هنوز ذخایر مهمی کشف نشده است، لیکن اکتشافات در بخش پمبینای غربی آلبرتا امیدوارکننده به نظر می رسد. نتایج حاصله از بخش پمبینا باید در سالهای 85-1982 روزانه بین 200/000 تا 300/000 بشکه نفت تولیدی جدید به تولیدات بیفزاید. تولید نفت مصنوعی از شن های نفتی نیز از سطح 50/000 بشکه در روز در سال 1977 به سطح 300/000 بشکه در روز در سال 1985 افزایش می یابد.


تولید نفت ذخایر قطبی کانادا در دوران ماقبل 1985 آغاز نخواهد شد چون هزینه های مربوط به گسترش و توزیع این ذخایر بسیار سنگین می باشد.


تولید گاز طبیعی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی نیز کاهش خواهد یافت و در سال 1985 به معادل نفتی آن یعنی 14 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. برآورد ما در مورد بازده گاز طبیعی آمریکا یعنی معادل 8/4 میلیون بشکه نفت در روز تا سال 1985 توأم با کاهش مداوم خواهد بود و تولید بر اضافات جدید در ذخایر فزونی می یابد و در میزان اکتشاف افزایش حاصل نمی شود. و تا قبل از سال 1985 از حوزه شیب شمالی آلاسکا، گازی در دسترس قرار نخواهد گرفت. بسیاری از پیش بینی کنندگان معتقدند که تولید گاز آمریکا تا سال 1985 معادل مقدار نفتی آن، یعنی 7 تا 9 میلیون بشکه در روز می باشد.


تولید گاز طبیعی در اروپای غربی نیز 15 درصد افزایش خواهد یافت. گرچه از عرضه گاز هلند، که 45 درصد مصرف اروپای غربی را تشکیل می دهد، به دلایل صرفه جویانه کاسته خواهد شد، ولی شروع بهره برداری از حوزه برنت و به اضافه استفاده کامل از حوزه فریگ، بازده دریای شمال را به میزان یک پنجم آن تا سال 1985 افزایش خواهد داد. تولید گاز توسط نروژ در دریای شمال قرار است از معادل نفتی آن یعنی 28/000 بشکه در روز در سال گذشته به 500/000 بشکه در روز در سال های 1980 برسد.


ص: 501





در میزان تولید گاز طبیعی کانادا نیز قرار است افزایشی پدید آید. اکتشافات اخیر که با انگیزه های تشویقی اکتشافاتی فدرال، مالیات کم، و امتیازات بهره برداری در سطح فدرال و استان همراه است باید بتواند، تولید گاز کانادا را در اوائل سال های 1980 بالا ببرد. ژاپن نیز قادر است مقدار زیادی گاز طبیعی از حوزه های خارج از خشکی تولید نماید، لیکن تلاش های اکتشافی و گسترش به لحاظ ادعاهای حل نشده ژاپن، چین و کره در مورد آن دچار وقفه گشته است.


تولید زغال سنگ سازمان همکاری و عمران اقتصادی از معادل نفتی آن یعنی 12/3 میلیون بشکه در روز در سال 1977 به 15/4 میلیون بشکه در سال 1985 بالغ خواهد گردید. با مقررات کنونی آمریکا، ما پیش بینی می کنیم که بازده زغال سنگ آمریکا از معادل نفتی آن یعنی 7/5 میلیون بشکه در روز در سال 1977 به 10/4 میلیون بشکه در سال 1985 خواهد رسید، در حالی که بخش اعظم مصرف انرژی آمریکا مختص به تولید برق خواهد بود. این پیش بینی تقریبا مشابه مطالعات اخیر بخش خدمات تحقیقاتی کنگره، تحت عنوان عرضه و تقاضای انرژی در آمریکا، اختیارات محدود، فشارهای نامحدود می باشد.


تصویب مقررات جدید جهت فراهم آوردن انگیزه های بیشتر برای شرکت های صنعتی و خدمات عمومی می تواند سبب مصرف بیشتر در زمینه زغال سنگ بشود، البته اگر مشکلات مربوط به حفاظت محیاط زیست، کار و حمل و نقل در رابطه با تولید زغال سنگ حل گردد.


بازده زغال سنگ اروپای غربی، کانادا و ژاپن به میزان کمی افزایش خواهد یافت.


* هزینه بهره برداری از زغال سنگ اروپای غربی به علت اینکه رگه های زغال سنگ باریک بوده و در اعماق معادن جای دارد، بسیار سنگین است و در بعضی از کشورها قیمت زغال سنگ وارداتی برابر31 قیمت زغال سنگ تولید شده در داخل است. افزایش در تولید زغال سنگ انگلیسی قادر خواهد بود کاهش های مداوم در تولید زغال سنگ آلمان غربی و فرانسه را جبران نماید، و این کشورها روی هم رفته 90 درصد زغال سنگ اروپای غربی را تولید می نمایند. انتظار می رود تولید زغال سنگ در دیگر نقاط اروپا به خصوص، یونان، اسپانیا و ترکیه حاصل کمی دربرداشته باشد.


* تولید زغال سنگ کانادا نیز افزایش چشمگیری نخواهد داشت. گسترش این منبع انرژی به وسیله (الف) فقدان تسهیلات حمل و نقل لازم جهت تحویل زغال سنگ غرب به بازار شرق، (ب) تأخیر در پیمان های صادراتی که قبلاً از گسترش حمایت می کردند، و (ج) عدم توانایی اتاوا در تطبیق دادن اهداف خود در زمینه انرژی و در رابطه با جمعیت، دچار وقفه گشته است.


* ذخایر زغال سنگ ژاپن در مناطق دورافتاده و کوهستانی و در بافت های عمیق واقع شده است.


هزینه های تولید خیلی بیشتر از قیمت زغال سنگ در بازار است، و کمبود حاد کارگران ماهر نیز از قدرت تولیدی ژاپن در رابطه با زغال سنگ می کاهد.


انرژی هسته ای در کشورهای پیشرفته تحت فشارهای سیاسی و قانونی بسیار قرار دارد. بحث و مناظره فزاینده پیرامون مطلوبیت و کارایی انرژی هسته ای که با کاهش تقاضای مربوط به الکتریسیته و هزینه های سریعا رشد یابنده تأسیسات هسته ای دو چندان گردیده، انتظارات مربوط به دستیابی به انرژی هسته ای تا سال 1985 را به مقدار قابل ملاحظه ای کاهش داده است. (به جدول 7 نگاه کنید) برآورد ظرفیت آتی با طولانی تر شدن برنامه های ساخت تأسیسات هسته ای دائما کاهش می یابد. اکنون چنین به نظر می رسد که حتی با ایجاد یک اختلال مهم در صنایع هسته ای از قبیل یک تأخیر طولانی در ساخت یا


ص: 502





اداره در یک کشور مهم، کاهش های بیشتر در ظرفیت پیش بینی شده غیرمحتمل می باشند. به این ترتیب تا سال 1985 برق تولیدی توسط انرژی هسته ای معادل نفتی 6/6 میلیون بشکه در روز به تولید انرژی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی خواهد افزود که سه برابر مقدار آن در سال 1977 می باشد.


جدول 7


ظرفیت تولیدی ثابت آمریکا در اواسط سال های 1980 از مرز 100/000 مگاوات خواهد گذشت برق تولیدشده توسط انرژی هسته ای در سال 1985 معادل 3 میلیون بشکه نفت در روز می شود که مساوی 10 درصد تولیدات انرژی آمریکا خواهد بود. گسترش انرژی هسته ای نیز در برگیرنده سه چهارم افزایش عرضه انرژی ژاپن در سال های 85-1977 خواهد بود. در ژاپن ظرفیت ثابت 22/000 تا 23/000 مگاوات تا سال 1985 که خیلی پایین تر از پیش بینی های دولتی است، خواهد توانست تولید برقی معادل روزانه 600/000 بشکه نفت را تضمین نماید، البته اگر پیرامون مشکلات که به ظرفیت هسته ای کنونی ژاپن آسیب وارد می سازد، راه حلی اندیشیده شود. در کانادا افزایش فعالیت دولت مرکزی در زمینه انرژی هسته ای خواهد توانست در هشت سال آینده در منطقه اونتاریو 5000 مگاوات به ظرفیت انرژی هسته ای این کشور اضافه نماید.


در اروپای غربی، فرانسه نمونه ای برای گسترش انرژی هسته ای می باشد.


* کنترل مستقیم دولت بر بازار داخلی انرژی، پاریس را قادر خواهد ساخت تا ظرفیت انرژی هسته ای خود را بیش از هر کشور دیگری در اروپای غربی بالا ببرد. تا سال 1985، ظرفیت انرژی هسته ای فرانسه به 31/000 مگاوات خواهد رسید که در مقابل در سال 1977 این ظرفیت معادل 4600 مگاوات بوده است.


* در آلمان غربی جایی که بازار انرژی آزادانه تر از فرانسه عمل می کند، ظرفیت انرژی هسته ای از میزان 1/400 مگاوات افزایش می یابد و در سال 1985 به 2/000 مگاوات خواهد رسید. این میزان خیلی کمتر از برنامه ای است که دولت چندسال قبل طرح آن را ریخته بود. دعاوی قانونی گروه های حفاظت محیط زیست و شرایط سخت دولتی جهت دفن مواد زائد هسته ای، ساختمان بسیاری از کارخانه ها را به تأخیر انداخته و آغاز کار بسیاری را نیز به تعویق انداخته است.


* انگلیس که پیشگام در صنعت انرژی هسته ای بوده است، در تولید انرژی هسته ای افزایش ناچیزی را برنامه ریزی کرده است. تولید فراوان زغال سنگ، نفت و گاز طبیعی در داخل، نیاز به انرژی هسته ای را در کوتاه مدت از بین برده است.


دیگر منابع انرژی سازمان همکاری و عمران اقتصادی در چندسال آینده افزایش معتدلی خواهند یافت. کلیه مناطق مهم سازمان همکاری و عمران اقتصادی درنظر دارند، در برنامه تولید برق هیدروالکتریک و ژئو حرارتی خود گسترشی به وجود آورده، و میزان تولید سازمان را از این منابع در سال 1985 به 6/3 میلیون بشکه در روز برسانند. میزان افزایش استفاده از انرژی خورشیدی، باد و دیگر منابع انرژی غیرمرسوم در سال 1985 بسیار ناچیز و احتمالاً معادل نفتی آن یعنی 50/000 بشکه در روز


ص: 503





خواهد بود. تکنیک های موجود استفاده از انرژی خورشیدی که با قیمت های فعلی از نظر هزینه مقرون به صرفه است از قبیل ایجاد ساختمان هائی که بتوانند حداکثر استفاده از گرمای خورشید را بنمایند و نیز استفاده از این انرژی در گرم کردن آب، احتمالاً به کندی در معرض استفاده قرار خواهند گرفت.


واردات خالص زغال سنگ و گاز طبیعی به میزانی برابر معادل نفتی آن یعنی 3/7 میلیون بشکه در روز در سال 1985، مکملی برای منابع داخلی انرژی سازمان خواهد شد، در حالی که در سال گذشته میزان این واردات معادل 1/7 میلیون بشکه نفت در روز بوده است. آمریکا، اروپای غربی و ژاپن در این دوره بخش اعظم گاز طبیعی موردنیاز خود را از طریق کشورهای عضو اوپک وارد خواهند نمود. ژاپن امیدوار است که بتواند تا سال 1985 واردات گاز مایع طبیعی خود را دوبرابر یعنی معادل 500/000 بشکه نفت در روز بنماید، تا بتواند نیاز خود را در زمینه تغییر منابع انرژی و استفاده از سوخت بدون دود برآورده سازد. به دلیل هزینه های سرسام آور و تکنولوژی پیچیده لازم، ژاپن فقط به تعداد محدودی از برنامه های تولید گاز مایع طبیعی در خارج از کشور پرداخته است. مشکلات مربوط به انبار کردن و حمل و نقل نیز بر میزانی که ژاپن می تواند واردات گاز طبیعی مایع خود را افزایش دهد تأثیر خواهد گذارد. واردات گاز طبیعی اروپای غربی در سال 1985 دوبرابر خواهد شد که بیشتر از گاز طبیعی مایع الجزایر تشکیل می گردد. فروش گاز طبیعی شوروی به اروپای غربی نیز احتمالاً افزایش خواهد یافت (از معادل نفتی آن یعنی 850/000 بشکه در روز به 1/85 میلیون بشکه د ر روز) و به این ترتیب تا سال 1985 شوروی 50 درصد نیاز وارداتی اروپای غربی را از نظر گاز طبیعی برآورده خواهد ساخت.


انتظار می رود واردات خالص زغال سنگ سازمان همکاری و عمران اقتصادی در سال 1985 معادل 1/4میلیون بشکه نفت در روز بشود. واردات زغال سنگ اروپای غربی که از طریق افریقای جنوبی، لهستان، استرالیا و نیز آمریکا تأمین می گردد، نیز افزایش معتدلی خواهد داشت، ولی افزایش عمده ای در این رابطه پدید نخواهد آمد، چون صنعت فولادسازی که چهل درصد مصرف زغال سنگ را به خود اختصاص داده است رشد سریعی نخواهد داشت و در زمینه تولید انرژی برق یا در استفاده از زغال سنگ به عنوان سوخت نیز افزایش چشمگیر حاصل نخواهد گردید. بنا به دلایل مشابه واردات زغال سنگ ژاپن نیز افزایش چندانی نخواهد یافت.


تقاضای خالص واردات نفتی سازمان همکاری و عمران اقتصادی


کسر کردن تولید داخلی انرژی سازمان همکاری و عمران اقتصادی و نیز واردات خالص غیرنفتی از تقاضای انرژی مذکور در سناریوهای ما، نشان دهنده این امر می باشد که تقاضای وارداتی انرژی این سازمان در سال 1985 دامنه ای از 31/5 تا 34/9 میلیون بشکه در روز را خواهد داشت، و بستگی به رشد تولید ناخالص ملی نیز دارد. (به جدول 8 نگاه کنید) در هر دو سناریو، رشد تقاضای واردات نفتی سازمان در سال های 82-1980 سرعت می یابد، که منعکس کننده، کند شدن رشد تولید انرژی داخلی می باشد.


* با درنظر گرفتن فرضیات پایین تر رشد تولید ناخالص ملی که نزدیک بدان فرضیاتی است که توسط بسیاری از پیش بینی کنندگان انرژی صنعتی مورد استفاده قرار گرفته است، تقاضای خالص واردات نفتی سازمان همکاری و عمران اقتصادی برابر با 31/5 میلیون بشکه در روز در سال 1985 خواهد بود که از این مقدار 12/5 میلیون بشکه آن روزانه توسط آمریکا وارد می گردد.


ص: 504





با درنظر گرفتن سناریوی رشد بیشتر، واردات خالص نفتی در سال 1985 مشتمل بر 34/9 میلیون بشکه در روز خواهد گردید، با این فرض که میزان عرضه برای تکافوی این مقدار تقاضا مناسب خواهد بود، در این سناریو تقاضای خالص وارداتی آمریکا به 14/2 میلیون بشکه در روز خواهد رسید، که ظرفیت بنادر موجود را تحت فشار قرار خواهد داد.


 

4ـ تقاضای کشورهای غیرکمونیستی خارج ازکشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی برای نفت اوپک


در مرحله بعدی تجزیه و تحلیل، ما به برآورد تقاضای کشورهای درحال توسعه غیراوپک و چند کشور صنعتی خارج از حوزه سازمان همکاری و عمران اقتصادی برای نفت اوپک پرداختیم. برای ساده تر شدن تحلیل و متمرکز شدن آن بر سیاست های موازنه ای در کشورهای پیشرفته، تصمیم گرفتیم محتمل ترین برآورد را در مورد تقاضای این کشورها در مورد نفت اوپک به دست آوریم. به علت عدم کفایت اطلاعات موجود، بقیه کشورهای غیراوپک و غیرکمونیستی را نمی توان با کشورهای پیشرفته در یک ترازو قرار داد. در عوض، رابطه تاریخی بین فعالیت اقتصادی را که به وسیله تولید ناخالص داخلی اندازه گیری می شود و مصرف نفتی یازده کشور مصرف کننده بزرگ درحال توسعه و بقیه کشورهای در حال توسعه غیراوپک و چهار کشور پیشرفته را مورد بررسی قرار داده ایم.


تقاضای خالص وارداتی نفتی کشورهای درحال توسعه غیراوپک


از نظر ما کشورهای درحال توسعه غیراوپک به طور گروهی در سال 1985 کمتر از امروز به نفت وارداتی نیاز خواهند داشت که در سال مزبور تقاضای وارداتی آنها برابر 2/3 میلیون بشکه در روز خواهد بود، در حالی که در سال 1977 این تقاضا معادل 3 میلیون بشکه در روز بوده است. با این وصف این تولید سریعا رشد یابنده نفت مکزیک است که وابستگی وارداتی بسیاری از کشورهای درحال توسعه غیراوپک را مخفی نگاه می دارد. صادرات نفتی مکزیک از 250/000 بشکه در روز در سال گذشته به 2/7 میلیون بشکه در سال 1985 افزایش خواهد یافت. (به جدول 9 نگاه کنید) به نظر ما در طول سال های 85-1978 مصرف نفت در کشورهای در حال توسعه غیراوپک افزایش خواهد یافت. در بسیاری از این کشورها سهم صنعت در بازده ملی رو به افزایش است، و کاهش استفاده از نفت را مشکل می سازد. به طور کلی، برآورد ما نشان می دهد که تقاضای نفتی کشورهای درحال توسعه غیراوپک از 7/2 میلیون بشکه در روز در سال گذشته به بیش از 11میلیون بشکه در سال 1985 بالغ خواهد گردید. این برآوردهای مربوط به تقاضا، فرض را بر آن قرار داده است که این کشورها به طور گروهی در سال های 85-1977 به رشد تولید ناخالص داخلی معادل 4/5 درصد در سال دست خواهند یافت. این میزان رشد اقتصادی تقریبا برابر چهارپنجم میزان رشد تاریخی است. گرچه در میان کشورهای در حال توسعه تفاوت هایی نیز در این زمینه به وجود خواهد آمد، ولی این میزان با نرخ نسبتا کند رشد در کشورهای پیشرفته همراهی خواهد داشت.


تولید نفت داخلی کشورهای در حال توسعه غیراوپک از 4/2 میلیون بشکه در روز در سال 1977 به 6/3 میلیون بشکه در روز در سال 1980 و 9 میلیون بشکه در روز در سال 1985 افزایش خواهد یافت.


ص: 505





(به تصویر 9 نگاه کنید) بخش اعظم این افزایش در کشورهای مکزیک و مصر و بخش کمتر آن از کشورهای هند، برزیل و برونئی و مالزی تأمین خواهد گردید. تولید نفت و گاز طبیعی مایع در مکزیک از بیش از یک میلیون بشکه در روز در سال گذشته به2/3 میلیون بشکه در سال 1980 و 3/9 میلیون بشکه در روز در سال 1985 بالغ خواهد گردید. بازده نفتی مصر احتمالاً به 700/000 بشکه در روز در سال 1980 و یک میلیون بشکه در روز در سال 84-1983 بالغ خواهد گردید.


کشف ذخایر نفتی وسیع در ایالات چیاپاز و تاباسکو در جنوب شرقی مکزیک در سال 1972 دورنمای وخیم عرضه نفت را دگرگون ساخت. پمکس، کمپانی دولتی نفتی یک برنامه ضربتی را برای گسترش دادن ذخائر؛ نفتی جدید ترتیب داد و مکزیک دوباره عنوان قبلی خود یعنی بشکه صادرکننده خالص نفت خام را در سپتامبر 1974 به دست آورد. در اواخر سال 1977 تولید نفت مکزیک به بیش از یک میلیون بشکه در روز بالغ گردید.


* برآوردهای اخیر مربوط به ذخایر نفتی واقع در خشکی حوزه رفورما در جنوب شرقی نشان می دهد که بین 20 تا 60 میلیارد بشکه نفت در این منابع وجود دارد. در این بخش 20 حوزه نفتی کشف شده و حداقل 65 حوزه دیگر آن کشف نشده باقی مانده است. شش حوزه نفتی با حداقل 130 حلقه چاه فعال روزانه معادل 750/000 بشکه نفت تولید می نماید. در خارج از خشکی، کمپانی پمکس در منطقه «چاک» به چهارحوزه نفتی دیگر دست یافته است، که در 75 کیلومتری شمال کویداد دل کارمن قرار دارد که حدود 60 حوزه یا بیشتر آن هنوز بکر باقی مانده است.


قدرت نفتی مصر خیلی بیشتر از اکثر کشورهای در حال توسعه غیراوپک می باشد. کمپانی های بین المللی نفتی به توان ذخایر مصر امید بسیار دارند، که این امید آنها بیشتر در منطقه کانال سوئز متمرکز است که در آن به چهار اکتشاف مهم و چشمگیر دست یافته شده است. به نظر ما تولید نفت مصر به آرامی گسترش خواهد یافت، چون به لحاظ ادعاهای اسرائیل، امتیازات مربوط به اکتشافات نفت در کانال سوئز توأم با تردید باقی خواهد ماند. با توجه به عدم اطمینان در مورد وضعیت سیاسی، بازده نفتی مصر تا سال 1983 یا 1984 و در مقایسه با پیش بینی قاهره در مورد تولید 1 میلیون بشکه در روز در سال 1980 به سطح یک میلیون بشکه در روز نخواهد رسید.


دیگر کشورهای پیشرفته


دورنمای تولیدی دیگر کشورهای پیشرفته از قبیل استرالیا، اسرائیل، نیوزیلند و آفریقای جنوبی چندان امیدوار کننده نمی باشد. در استرالیا که مهمترین تولیدکننده نفت این گروه به شمار می آید، انتظار می رود که در 85-1978 تولید به سطح 500/000 بشکه در روز کاهش یابد. به طور کلی، واردات نفتی این گروه از 700/000 بشکه در سال 1977 به روزانه 1/3 میلیون بشکه در سال 1985 افزایش خواهد یافت.




5-کشورهای کمونیست در بازار نفت


ما پیش بینی می کنیم که تولید نفت شوروی در سال های 85-1981 کاهش خواهد یافت و به سطحی می رسد که تنها خواهد توانست نیازهای داخلی را برآورده سازد و مازادی برای صدور به خارج باقی


ص: 506






نخواهد گذاشت. ما انتظار داریم به این لحاظ که اروپای شرقی، کوبا، ویتنام، کره شمالی و مغولستان مناطق مواجه با کمبود هستند، روند تغییرات شوروی سبب خواهد شد که موضع کشورهای کمونیستی به عنوان صادرکننده خالص نفتی به وارد کننده خالص نفتی تغییر یابد. اینکه آنها تا سال 1985 چه مقدار نفت وارد خواهند کرد نامعلوم است. پیش بینی های ما نه تنها تحت تأثیر نامشخص بودن اطلاعات مربوط به تولید و مصرف قرار دارد، بلکه از این واقعیت نیز متأثر می شود که واردات حتی ناچیز نفتی باتوجه به استانداردهای جهانی موجب مصرف سنگین درآمدهای محدود ارز خارجی کسب شده، توسط کشورهای کمونیستی می گردد. با درنظر گرفتن شرایط احتمالی عرضه و تقاضای نفتی و با فرض اینکه قیمت های نفت ثابت بمانند. می توان گفت که مضیقه های مالی مرتبط با تراز پرداخت های کشورهای کمونیستی، واردات خالص نفتی آنان را در سال 1985 به 2/5 میلیون بشکه در روز محدود خواهد کرد.


(به تصویر 10 نگاه کنید). علاوه بر این، حتی اگر کشورهای کمونیستی از وارد کردن نفت اجتناب ورزند، تأثیر این اقدام آنها بر عرضه نفت جهانی، هجوم فشار وارده بر تقاضا را تنها یک سال به تعویق خواهد افکند.


مشکل نفتی شوروی


گرچه شوروی موضع خود را به عنوان مهمترین تولید کننده نفتی روزانه 10/9 میلیون بشکه در سال 1977 حفظ کرده است، لیکن میزان رشد بازده نفتی به طرز قابل توجهی کندتر شده است. در تولید نفت شوروی در سال 1977 تنها 500/000 بشکه در روز افزایش وجود داشت. این مقدار از سال 1972 کوچکترین افزایش واقعی بود و در مقایسه با دوران بعد از جنگ کمترین میزان رشد تولید به شمار می رود.


میزان بازده تمام مناطق نفتی شوروی در حال حاضر رو به کاهش است بجز غرب سیبری که اکنون به لحاظ اینکه حوزه نفتی غول آسای ساموتلر به اوج تولید خود رسیده است، بازده تولید به نظر می رسد که دچار مشکلات بیشتری شود. (به تصویر 11 نگاه کنید).


حوزه نفتی ساموتلر به تنهائی بیشترین سهم را در رشد تولید نفت شوروی در پنج تا شش سال گذشته داشته است. گسترش و بهره برداری از حوزه های دیگر غرب سیبری از برنامه خیلی عقب است. در سال های 80-1976 حداقل از شش تا هشت حوزه جدید می بایست بهره برداری تجاری آغاز گردد، تا کاهش تولید ساموتلر جبران گردد. ولی در سال 1976 و 1977 سالانه فقط پنج حوزه نفتی کشف گردید که علت آن نیز عدم توانایی برآورد نیازهای مربوط به حفاری و کارهای زیربنایی بوده است.


مهمتر از همه اینکه، بازده حوزه ساموتلر احتمالاً در سال 1980 رو به کاهش خواهد گذارد و در سال های 85-1982 کاهش آن عمده خواهد بود، در حالی که کاهشی که هم اکنون در مناطق دیگر در جریان است در اثر تخلیه ذخایر سریعا افزایش می یابد. در نتیجه ما معتقدیم که بازده نفتی شوروی در سال 1980 به اوج خود خواهد رسید و در اوایل سال های 1980 سیر نزولی سریع تری پیدا خواهد کرد. بنابراین برآورد ما پیش بینی می کنیم بازده نفتی این کشور در سال 1985 معادل 10 میلیون بشکه در روز خواهد بود. البته اعتقاد داریم این مقدار بالاترین دامنه امکان تولید است و در صورتی که اکتشافات موفقیت آمیز باشند و حفاری ها به خوبی انجام گیرد و شوروی بتواند تجهیزات و تکنولوژی مورد نیاز خود را وارد نماید، بدان نائل می شود. اگر نتیجه این اقدامات چندان مثبت نباشد، میزان بازده حداقل 8 میلیون بشکه در روز


ص: 507





خواهد بود.


در کوتاه مدت حداکثر تولید سوخت های جایگزین از قبیل زغال سنگ و گاز طبیعی کاهش بازده نفت را به طور نسبی خواهد توانست جبران نماید. صنعت گاز طبیعی شوروی از مرحله رشد چشمگیر گذشته و وارد یک مرحله کاهش رشد گشته است. تولید زغال سنگ شوروی نیز بسیار کم و برای تأمین نیاز برنامه های کافی نمی باشد.


گرچه ذخایر گازخیز بسیار بزرگ و تولید سالانه سال های 1976 و 1977 بیش از حد موردنیاز بود، ولی در آینده این میزان توأم با نقصان خواهد گشت.


* پتانسیل مهم رشد هم اکنون بیش از هر زمان از وقتی که صنعت گاز شوروی رشد سریع خود را از اواسط دهه 1960 آغاز کرد، بیشتر بر یک منطقه منفرد متمرکز شده است. درحال حاضر مهمترین منطقه گاز خیزتویمان اوبلاست شمالی در غرب سیبری می باشد. مشکلات فیزیکی و قیمت تمام شده مربوط به گسترش ذخایر در قلمروهای غیرقابل سکونت و احداث هزاران کیلومتر خط لوله جهت انتقال گاز برای استفاده داخلی و صادرات، مشکلات جدیدی را به وجود آورده است. زیربنای نه چندان خوب و شرایط سخت قطبی، حفاری، تولید و احداث خطوط لوله را توأم با کندی خواهد کرد و مانع از آن خواهد شد که شوروی ها بتوانند از این ذخایر عظیم بهره برداری نمایند.


* تولید ذخایر مهم دیگر کشور در اوکراین، قفقاز شمالی، و ازبکستان در سال 1976 به اوج خود رسید و برای اولین بار در سال 1977 کاهش یافت و حتی برنامه ریزی شده که در چند سال آینده نیز سیر نزولی بیشتری را طی نماید.


شوروی دارای ذخایر عظیم زغال سنگ است، لیکن بسیاری از این ذخایر که در بخش اروپایی شوروی قرار دارند نیز مانند منابع نفت و گاز درحال رسیدن به انتها بوده و بهره برداری از آنها بسیار مشکل و گران قیمت می باشد. بخش اعظم ذخایر جدید نیز در شرق مراکز صنعتی و بخش اروپایی کشور قرار دارند و بسیاری دیگر از ذخایر قابل دسترس شرق نیز از نظر کیفیت نامرغوب هستند. در دو دهه گذشته میزان افزایش سالانه زغال سنگ دو درصد بوده است و 3 درصد افزایش سالانه سال های 80-1976 هنوز تأمین نشده است. کمبود واگن های راه آهن جهت حمل و نقل زغال سنگ، استفاده نادرست از نیروی کار و کاهش های اضافه شده بر ظرفیت بهره برداری از معادن جدید از جمله موانع مهم به شمار می آیند. با افتتاح معادن جدید در سیبری، مسئله حمل و نقل یک مشکل غامض رو به افزایش خواهد شد.


کاهش رشد مصرف انرژی در شوروی بدون تأثیر شدید بر اقتصاد بسیار مشکل خواهد بود.(1) نحوه مصرف انرژی شوروی با الگوی مصرف آن در کشورهای صنعتی غرب بسیار متفاوت است و مشکلی است که صرفه جویی در انرژی را بسیار دشوارتر می سازد. صنایع شدیدا پرمصرف انرژی آهن و فولاد حدود 13 درصد مصرف انرژی شوروی را به خود اختصاص داده اند. در حالی که این صنایع در آمریکا تنها 3 درصد مصرف انرژی را شامل می شوند. در کشورهای غربی حمل و نقل و مسکن بخش اعظم مصرف انرژی را به خود اختصاص داده اند، و دورنمای صرفه جویی در این نقاط بسیار امیدوارکننده است.


در شوروی بسیاری از تکنیک های مربوط به صرفه جویی انرژی در صنایع و منازل که اکنون در غرب مورد بحث قرار گرفته، در شوروی به خدمت گرفته شده اند. درشوروی حرارت بسیاری از مناطق شهری و نیز


ص: 508







1- به ضمیمه ”ه“ جهت مشاهده بحث مفصل پیرامون عرضه و مصرف انرژی در شوروی رجوع شود.


صنعتی از طریق سیستم های مولد مشترک تأمین می گردد. در حالی که در غرب تعداد این سیستم ها بسیار کم است (که اکثر آنها در آلمان غربی و سوئد واقع شده اند). ولی شوروی هزاران سیستم اینگونه ای را در خود مستقر کرده است. بخش اعظم حمل و نقل بار در شوروی توسط خطوط راه آهن انجام می گردد، در حالی که در آمریکا و اروپای غربی به جای آن از کامیون استفاده می شود. در رابطه با اتومبیل های سواری، شوروی برای هر 40 تا 50 نفر از ساکنین خود یک اتومبیل دارد، در حالی که در آمریکا و کانادا هر دو نفر بیش از یک ماشین سواری و در اروپای غربی هر چهار تا پنج نفر یک اتومبیل سواری دارند.


به خاطر ساختار مصرف، صرفه جویی یا باید از طریق ارتقای تکنولوژی صنعتی و یا تغییر تولید از صنایع سنگین به صنایع و خدمات سبک تأمین گردد. ولی هیچ کدام از این کارها آسان نیست. ارتقای تکنولوژی زمان و هزینه بسیار لازم دارد. تغییر روش از صنایع سنگین مانند آهن و فولاد نیز با نظریات گروه های حاکم ذی نفع شوروی مغایرت دارد.


تولید واقعی ناخالص ملی در شوروی رو به کاهش است و انتظار می رود در سال های 1980 نیز توأم با کاهش بیشتر باشد. ما پیش بینی می کنیم که افزایش تولید واقعی ناخالص ملی در سال های 80-1976 معادل 4 درصد در سال و در سال های 85-1981 معادل 3 تا 3/5 درصد در سال باشد.(1) مصرف انرژی شوروی دارای رشدی سریع تر از تولید ناخالص ملی در سال های اخیر و سال های 1960 می باشد. با درنظر گرفتن محدودیت موجود در زمینه صرفه جویی انرژی مجموع تقاضا برای انرژی احتمالاً با نرخی مشابه به نرخ رشد، تولید ناخالص ملی در سال های 85-1981 افزایش خواهد یافت.(2) کاهش قریب الوقوع در تولید نفت همراه با رشد تولید ناخالص ملی سبب خواهد شد که شوروی نتواند در سال های 85-1981 به قدر کفایت نیازهای داخلی، نفت تولید نماید و در همان حال موضع خود را به عنوان صادرکننده عمده حفظ نماید. ما انتظار داریم که نرخ رشد برای تولید انرژی، حدود نیمی از تقاضا باشد. بنابراین شوروی باید از مقدار صادرات انرژی خود به مقدار قابل ملاحظه ای بکاهد. در سال 1976 میزان صادرات انرژی این کشور معادل 3/3 میلیون بشکه نفت در روز بود، ولی تا سال 1985 تداوم حداقل 1 میلیون بشکه نفت در روز نیز، کاری بس دشوار خواهد بود. ما فکر می کنیم که تا سال 1985 بخش اعظم انرژی صادراتی این کشور را گاز طبیعی تشکیل دهد. در آن زمان، بین تولید و مصرف نفت شوروی به سختی توازن برقرار خواهد گشت، بنابراین صدور مستمر نفت شوروی به دیگر کشورهای کمونیستی به وسیله واردات حاصله از غرب تأمین خواهد شد.


فقر انرژی اروپای شرقی


به دلیل قلت منابع انرژی داخلی، حدود 80 درصد انرژی مصرفی اروپای شرقی از طریق واردات تأمین می شود. از 2 میلیون بشکه نفتی که روزانه در سال 1976 مصرف شد، حدود 1/6 میلیون بشکه آن


ص: 509







1ـ در دهه آتی شوروی با مشکل اقتصادی حادی روبرو خواهد شد. گذشته از مسئله انرژی٬ به خاطر کاهش شدید در میزان رشد نیروی کار٬نرخ های رو به کاهش بازدهی سرمایه٬ و کشاورزی فاقد کارایی و غیرقابل اعتماد٬ و محدودیت در توانـایی کسب ارز مـعتبر جـهت واردات تکنوولوژی موردنیاز و خریدهای وسیع و متناوب گندم٬ انتظار بر پایین آمدن نرخ رشد می رود. بحث مفصل مربوط به دورنماها و مشکلات اقتصادی شوروی در نشریه 10436 ـ ٬77 ژوئیه 1977 آورده شده است.


2- به ضمیمه ”ه“ رجوع گردد.



را واردات نفتی تشکیل می داد که 85 درصد آن از طریق شوروی تأمین می گردید. تقریبا تمام نفت تولیدی اروپای شرقی از رومانی که تقریبا خودکفاست به دست می آید و مقداری از آن نیز در یوگسلاوی تولید می گردد که این کشور نیز می تواند 30 درصد نیاز خود را تأمین کرده و بقیه آن را در ازای ارز معتبر خریداری می نماید. بلغارستان، چکسلواکی، مجارستان، لهستان و آلمان شرقی تقریبا به طو رکامل به واردات متکی هستند که درحال حاضر تقریباً و منحصرا با پرداخت ارز معتبر از اتحادشوروی تأمین می نمایند.


رشد اقتصادی اروپای شرقی با کندی روبرو شده است. یعنی در سال 1976 و 1977 معادل 3/5 درصد بوده است در حالی که در سال های 75-1971 میزان رشد برابر با 4/5 درصد بوده و ما فکر می کنیم که این کندی رشد همچنان ادامه خواهد داشت و در سال های 85-1981 معادل 3/5 تا 4 درصد در سال خواهد بود. رشد تقاضای انرژی نیز دچار سیرنزولی شده است. علیرغم افزایش واردات گاز، تأکید بر تولید زغال سنگ و آغاز یک برنامه جاه طلبانه در زمینه انرژی هسته ای واردات فزاینده نفتی باید بتواند بخش اعظم تقاضای انرژی را بر آورده نماید. به نظر ما میانگین سالانه رشد واردات نفتی نیز بشدت کاهش خواهد یافت و از 12 درصد در سال های 76-1971 به 5 درصد در سال های 85-1977 تقلیل خواهد یافت. به طور کلی اروپای شرقی نیاز مبرمی به واردات نفتی روزافزون خواهد داشت.


احتمالاً رومانی و یوگسلاوی خواهند توانست در ازای نفت مورد نیاز خود ارز معتبر بپردازند. نیاز رومانی به نفت وارداتی در سال 1985 نباید بیش از 100/000 بشکه در روز باشد. یوگسلاوی نیز در حال حاضر روزانه 180/000 بشکه نفت وارد می کند که احتمالاً نیمی از آن از طریق شوروی و در ازاء ارز معتبر به دست می آید. ولی تا سال 1985 یوگسلاوی روزانه به 250/000 بشکه نفت وارداتی نیاز خواهد داشت که تقریبا باید در ازای همه آن ارز معتبر بپردازد.


کاهش احتمالی تولید نفت شوروی مشکلات زیادی برای اروپای شرقی به وجود خواهد آورد، و احتمالاً این کشورها نیز مجبور خواهند شد در تحمل بار سنگین کمبود نفتی شوروی شریک باشند.


بهترین وضع این است که پس از سال 1980 به احتمال زیاد در میزان صدور نفت شوروی به اروپای شرقی افزایشی پدید نخواهد آمد و بدترین وضع این است که این صادرات ممکن است، متوقف گردد. اگر بلغارستان، چکسلواکی، آلمان شرقی و مجارستان تا سال 1985 مجبور شوند نفت خود را از طریق غرب تأمین نمایند، با قیمت هایی که نفت در سال 1977 خواهد داشت باید معادل 13 میلیارد دلار بپردازند و این رقم برابر کل ارز معتبری است که جمعا در سال گذشته به دست آورده بودند. ولی واضح است هیچ راهی وجود ندارد که آنها بتوانند چنین مخارجی را متحمل شوند. تحت چنین شرایطی احتمالاً شوروی به صادرات نفتی خود در سطحی پایین تر به اروپای شرقی ادامه خواهد اد و متعاقبا در ازای ارز معتبر از طرف آنها مقداری از نفت اوپک را نیز خریداری خواهد نمود.


دیگر کشورهای کمونیستی


در حال حاضر دیگر کشورهای کمونیستی بجز چین، نفت مورد نیاز خود را از شوروی وارد می کنند. آنها منابع انرژی جایگزین معدودی دارند و احتمالاً میزان واردات نفتی آنها افزایش خواهد یافت. کوبا بخش اعظم صادرات نفتی 330/000 بشکه در روز شوروی را در سال 1977 به خود اختصاص داده


ص: 510





است و مسکو برای تأمین نیاز انرژی آتی هاوانا اولویت خاصی قائل شده است. کوبا در سال 1976 روزانه معادل 180/000 بشکه نفت مصرف نمود و در سال 1985 احتمالاً معادل 250/000 بشکه در روز و یا بیشتر استفاده خواهد کرد. در سال 1976 هزینه کل واردات نفتی کوبا حدود 900 میلیون دلار یا بیش از کل ارز معتبر اکتسابی توسط این کشور گردید. در رابطه با کره شمالی، ویتنام، و مغولستان باید گفت که در حال حاضر مجموع واردات روزانه آنها فقط حدود 50/000 بشکه نفت می باشد و احتمال دارد که فقط به میزان کمی افزایش یابد. چین می تواند احتمالاً در آینده برای آنها منبع جایگزین انرژی به شمار آید.


تداوم صادرات چین


در دهه آتی احتمالاً چین نخواهد توانست در زمره عرضه کنندگان اصلی نفت به بازار جهانی درآید. بازده 1/8 میلیون بشکه در روز سال 1977، چین را در زمره تولیدکنندگان نفتی مهم جهان قرار داده که با اندونزی و ابوظبی قابل قیاس می باشد. لیکن تقاضای داخلی به سرعت رو به افزایش است و درحال حاضر این کشور 90 درصد تولیدات نفتی خود را خود مصرف می نماید.


رشد تولید نفت خام از 20 درصد و یا بیشتر در اوائل سال های 1970 به 8 درصد در سال 1977 کاهش پیدا کرده است. این کاهش نیز ظاهرا به دلیل ناآرامی های سیاسی و سرعت پیدا کردن مشکلات فنی در بالا بردن بازده حوزه های نفتی بزرگ به وجود آمده است. مهمترین حوزه های تولیدی اکنون ده سال و یا بیشتر از عمر خود را سپری ساخته اند و بخش های کم عمق آنها درحال تخلیه کامل است. با این وصف چهار حوزه کم عمق جدید دیگر نیز وجود دارد که چینی ها خواهند توانست با توانایی های کنونی حفاری خود بهره برداری از آنها را آغاز نمایند. و در همین حال پکن درحال وارد کردن تکنولوژی حفاری عمیق از آمریکاست. این کشور بهره برداری از خلیج پوهای را آغاز کرده و با استفاده از مته های وارده از سنگاپور، ژاپن و نروژ به حفاری ها اکتشافی مبادرت ورزیده است.


در اوائل سال های 1980 احتمالاً چین خواهد توانست بیش از نیاز اقتصادی داخلی نفت تولید نماید. و در سال 1982 میزان صدور نفت برابر با 500/000 تا 600/000 بشکه در روز خواهد گردید. ژاپن نیز احتمالاً بخش اعظم این صادرات را جذب خواهد نمود، چون براساس یک قرارداد تجاری درازمدت بین چین و ژاپن نفت و زغال سنگ چین با تکنولوژی ژاپن معاوضه خواهد گردید. برای افزایش صادرات نفت به سطحی فراتر از سال 1982، چین نیازمند شانس قابل ملاحظه ای برای یافتن ذخایر بزرگ که به آسانی قابل بهره برداری هستند، می باشد و یا اینکه باید در میزان مصرف داخلی نفت، اقتصاد مبنی بر صرفه جویی را تقویت نماید.


موازنه تجارت نفتی کمونیستی


بسته به اینکه تولید نفت شوروی در چه زمانی شروع به کاهش یافتن خواهد کرد و با درنظر گرفتن میزان رشد اقتصادی کشورهای کمونیستی مختلف، و رشد ارز معتبر اکتسابی آنان، واردات خالص نفتی آنها در سال 1985 معادل 2/5 میلیون بشکه در روز خواهد بود. (به جدول 10 نگاه کنید) این رقم در برگیرنده 500000 بشکه در روز صادرات قابل پیش بینی چین، واردات 2/7 میلیون بشکه در روز اروپای شرقی، موقعیت تعادلی برای شوروی، واردات خالص 300/000 بشکه در روز برای دیگر


ص: 511





کشورهای کمونیستی به خصوص کوبا می باشد.


روشی که شوروی مشخصاً در تخصیص واردات و صادرات نفتی خود اعمال می نماید، البته جای تعمق و بررسی دارد. مسکو در حال حاضر حدود 5 میلیارد دلار از طریق صادرات نفتی خود، عمدتا به اروپای غربی ارز معتبر به دست می آورد.


جدول 10


البته ممکن است شوروی بخشی از این صادرات را ادامه دهد و مقداری نفت نیز از اوپک خریداری نماید تا نیاز خود را برآورده سازد و به همین ترتیب به صدور نفت خود به اروپای شرقی ادامه خواهد داد و مقدار موردنیاز برای جبران را نیز از اوپک وارد خواهد کرد. ولی چون هیچ یک از کشورهای اوپک حاضر نیستند که در ازاء چیز دیگری به جز ارز معتبر نفت خود را به فروش برسانند، بنابراین تأثیر آن برتر از پرداخت های ارزی شوروی، حداقل مشابه توقف صدور نفت شوروی خواهد بود. تا زمانی که شوروی نفت را در ازاء ارز معتبر وارد نماید تا بتواند به صادرات نفتی خود به اروپای شرقی و یا کوبا در ازاء ارز غیرمعتبر ادامه دهد، تراز پرداخت های ارزی آن وضع وخیم تری پیدا خواهد کرد.


در صورتی که قیمت نفت معادل قیمت زمان حال آن باقی می ماند، کشورهای کمونیستی احتمالاً قادر می بودند تا وجوه لازم برای واردات نفتی خود را به میزانی که پیش بینی شده بود، تأمین نمایند. در سال 1977 مجموع واردات در مقابل ارز و دریافتی های ارزی شوروی، اروپای شرقی و کوبا به طور گروهی تقریبا موازنه داشت، و در هر طرف تراز معادل 33 میلیارد دلار می گردید. میزان ارز معتبری که این کشورها در نتیجه صدور نفت در سال(1) 1977 به دست آوردند معادل 5 میلیارد دلار بود. واردات نفتی مورد نیاز آنها در سال 1985 برابر با 5/2 میلیون بشکه در روز خواهد بود که اگر قیمت های نفت در سال 1977 ثابت بماند بالغ بر 12 میلیارد دلار خواهد گردید. بنابراین 17 میلیارد دلار ارز لازم، نیمی از ارز معتبر دریافتی آنان را تشکیل خواهد داد. بنابراین منطقی است اگر فرض کنیم که ارز معتبر دریافتی حاصله از صادرات غیرنفتی، طلا، و اعتبارات خالص تا پایان سال 1985 باید حداقل به سطح 10 میلیارد دلار برسد. درنتیجه گرچه لازم خواهد شد که در واردات غیرنفتی کاهش پدید آید، ولی به نظر می رسد که تمام واردات واجد ارجحیت آنها به این ترتیب برآورده شود.


این پیش بینی فرض را بر آن قرار داده است که تولید نفت شوروی در سال 1985 معادل 10 میلیون بشکه در روز و یا حد بالای دامنه ای که ما احتمال آن را می دهیم، خواهد بود. ولی اگر تولید نفت درحد پایین دامنه مورد پیش بینی ما یعنی 8 میلیون بشکه در روز باشد، فکر نمی کنیم که بتوانند کمبود مربوط را با وارد کردن نفت اضافی مورد نیاز در ازاء ارز معتبر جبران نمایند. واردات به میزان مورد لزوم بر تراز پرداخت های تلفیقی شوروی و اروپای شرقی تأثیر غیرقابل تحملی خواهد گذاشت. به همین دلیل ما معتقدیم که پیدایش هرگونه کمبود در تولید نفت شوروی از طریق رشد اقتصادی کندتر در اقتصاد شوروی


ص: 512







1ـ به استثنای پیش بینی نفتی که به صورت پایاپای وارد می گردد و معادل 500/000 بشکه در روز می باشد و به استثنای صادرات پیش بینی شده چین.



و اروپای شرقی جذب خواهد گشت و در بازار جهانی منعکس نخواهد گردید.(1) گرچه حجم واردات نفتی کمونیستی مشخص و معلوم نیست، لیکن شک نداریم که شوروی و اروپای شرقی با مشکل عظیمی در زمینه انرژی و اتخاذ سیاست های دردناک روبرو می شوند.


 


6-تقاضای جهانی برای نفت اوپک تا پایان سال 1985


براساس پیش بینی های متعددی که در بالا شرح آن رفت، ما فکر می کنیم که تقاضای جهان برای نفت اوپک به 41/6 تا 45 میلیون بشکه در روز خواهد رسید، البته در صورتی که عرضه نفت جهت تأمین این تقاضاها کافی باشد. (به جدول 11 نگاه کنید) سطح تقاضای پایین تر همراه با 3/7 درصد رشد سالانه در کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی در سال های 85-1978 خواهد بود. ولی سطح بالای دامنه تقاضا منعکس کننده 4/2 درصد رشد سالانه کشورهای پیشرفته می باشد. در هر دو سناریو فرض بر این قرار داده شده که تقاضای اوپک برای نفت خودش بین سال های 1977 و 1985 دوبرابر و معادل 4 میلیون بشکه در روز خواهد گردید.


موازنه عرضه و تقاضا نفتی: تأثیرات


گرچه دامنه عدم اطمینان که عرضه و تقاضای انرژی را دربر می گیرد وسیع است، لیکن واضح است که عرضه نفت در کشورهای مهم اوپک و غیراوپک در نیمه اول سال های 1980 مازاد چندانی برای برآوردن تقاضای بیشتر و احتمالی باقی نخواهد گذاشت مگر اینکه شرایط بسیار مناسب باشد. این موضوع الزاما به معنی آن نیست که قیمت های نفت بسیار افزایش خواهد یافت، حتی اگر خطر این تحول زیاد باشد. اگر رشد اقتصادی آنقدر پایین باشد که بتواند مانع افزایش مهم در قیمتها بشود، احتمالاً به جای آن میزان بیکاری در کشورهای پیشرفته بالا خواهد رفت.


با نزدیک شدن به سال 1985 احتمال کمبود نفت نیز زیاد می شود. (به تصویر 12 نگاه کنید) بجز در مواردی که نرخ های رشد اقتصادی خیلی بالا هستند احتمال برابری عرضه با تقاضا تا سال 1982 نسبتا پایین است. اگر رشد اقتصادی سازمان همکاری و عمران اقتصادی آنقدر بالا باشد که میزان بیکاری را تخفیف دهد (یعنی سالانه بیش از 4/2 درصد باشد) براساس تمام فرضیات، عرضه می تواند بر بازار نفت در سال 1982 فشارهایی وارد سازد.


 

تصویر 12 و جدول 11


در سال های 1983 و 1984 تعهد عربستان سعودی مبنی بر رسانیدن سطح تولید به 12/5 میلیون بشکه در روز و تحولات امیدوار کننده همزمان در دیگر کشورهای اوپک توأم با رشد اقتصادی کمتر از 3/5 درصد می تواند از بین برنده مشکلات بازار نفت باشد. تا سال 1985 کلیه تلفیقات در سناریوهای پایه ما در مورد عرضه و تقاضا دیگر قابل دفاع نیستند. پیش بینی ما در مورد واردات خالص نفتی کشورهای کمونیستی


ص: 513








1ـ ارقام 3/5 میلیون تا  4/5 میلیون بشکه در روز که در گزارش آوریل 1977 ارائه شده بود براساس رشد اقتصادی سریع تر شوروی به دست آمده بود و میزان صرفه جویی و مشکلات تراز پرداخت ها را در نظر نگرفته بود.



آنقدر بحرانی نیست که بتواند به نتیجه گیری همه جانبه در مورد کمبود در بازار نفتی بینجامد. ولی اگر کشورهای کمونیستی بتوانند از وارد کردن نفت خودداری نمایند، فشار تقاضای پیش بینی شده بر تولیدات نفت در مورد هریک از ترکیبات عرضه اوپک و تقاضای سازمان همکاری و عمران اقتصادی مدت یک سال به تعویق خواهد افتاد.


برای به آزمایش گذاشتن حساسیت این نتایج نسبت به تحولات مربوط به عرضه انرژی غیرنفتی و صرفه جویی، ما سناریوهای پایه ای تقاضای انرژی سازمان همکاری و عمران اقتصادی را در سال 1985 معادل 2/5 درصد، 5 درصد و 10 درصد کاهش دادیم (که در سال های 85-1978 به صورت خطی افزایش یابند).(1) 


اولین کاهش سبب می شود که در میزان تقاضای آمریکا در مورد وارد کردن نفت به مقدار 2 میلیون بشکه در روز کاهش پیدا شود که این امر را وزارت انرژی نیز به دنبال قانون و مقررات پیشنهادی آمریکا یا به خاطر برنامه هایی با تأثیر مساوی در تمامی دیگر نقاط سازمان همکاری و عمران اقتصادی محتمل می داند. کاهش دوم هر دو نتیجه را به دست می دهد. سومین کاهش خطاهای بزرگ تری را در پیش بینی تقاضای انرژی و نفت پدید می آورد. با درنظر گرفتن 10 درصد کاهش شدید، می توان گفت که از میزان تقاضای نفتی سازمان در سال 1985 روزانه 10 تا 10/7 میلیون بشکه کم می شود و تقاضای جهان برای نفت اوپک را فقط به میزان 31/6 تا 34/3 میلیون بشکه در روز براساس فرضیات مربوط به تولید ناخالص کاهش می دهد.


اگر کاهش 2/5 درصد درنظر گرفته شود، دوران پرخطر مشکل نفتی تا سال 85-1983 مدت یک سال به تأخیر خواهد افتاد. در واقع، براساس این فرضیه صرفه جویی جایگزینی یعنی ترکیب رشد اقتصادی کمتر و عرضه بیشتر اوپک، بروز کمبودهای بازار نفت به سال 1986 موکول می گردد. ولی درصد کاهش تأخیر بیشتری را ایجاد می نماید، حتی اگر فشارهای تقاضا برای نفت تا سال 1985 به حدود یک میلیون بشکه نفت در روز از تولیدات نفتی تحت کلیه ترکیبات سناریوهای ما بجز ترکیب تولید بالای اوپک و رشد پایین سازمان همکاری و عمران اقتصادی، نزدیک شود، 10 درصد کاهش نیز سبب می شود که جهان تا سال 1985 با مشکل نفتی روبرو نشده، مگر آنکه تولید نفت اوپک در سطح پایین و میزان رشد در سطح بالای دامنه پشنهادی ما باشد.


چند عامل می تواند خطر مشکل نفتی را در نیمه اول سال های 1980 از میان بردارد، که عبارتند از:


* در سال های 85-1978 میانگین رشد تولید ناخالص ملی کشورهای عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی باید کمتر از 3/7 درصد در سال باشد، یا؛


ص: 514







1ـ خطاهای مستقل در پیش بینی عرضه و تقاضای انرژی بدون اینکه بر احتمال کمبود عرضه نفت اوپک تأثیر بگذارند از بین می روند. برای ارزیابی از بین رفتن این خطاها٬ ما احتمال کمبود نفت اوپک در سال 1985 را با درنظر گرفتن پنج شرط محاسبه کردیم.
یعنی: (الف) شکاف بین عرضه و تقاضای اوپک به 11 متغیر مختلف بستگی دارد که عبارتند از تقاضای انرژی، تولید نفت و منابع انرژی غیر نفتی سازمان همکاری و عمران اقتصادی،  عرصه و تقاضای نفتی دیگر کشورهای پیشرفته٬ کشـورهای روبـه رشد غـیراوپک کشـورهای کمونیست و کشورهای اوپک (ب) بهترین حدس در مورد هریک از 11 متغیر در رابطه با برآورد حد وسط (ج) هر برآورد تابع نوعی خطا است، (د) حد خطای هر برآورد یک متغیر تصادفی در توزیع نرمال با میانه صفر و انحراف معیاری معادل 10 %برآورد می باشد٬ و (ه) حدود 11 خطا مستقل هستند. حتی با درنظر گرفتن چنین وسعتی برای خطای برآوردها، احتمال بروز کمبود نفت اوپک در سال 1985 به میزان 74 درصد وجود دارد.



* کویت و ابوظبی باید محدودیت های تولیدی فعلی را از بین ببرند، عربستان سعودی نیز باید محدودیت عملیاتی را از میان بردارد و اقدام به سرمایه گذاری های جدید سنگینی بنماید، ایران در برنامه تزریق کار موفق شود و عراق نیز بیشترین مقدار مورد پیش بینی ما را تولید نماید، یا؛


* کشورهای مصرف کننده نفت بایستی انگیزه های جدیدی برای ساخت تجهیزات صرفه جویی کننده انرژی، ساخت ماشین آلاتی که انرژی را به صورت مفیدتری مصرف نمایند، بازگشت سریعتر سرمایه کارخانجات اتومبیل سازی و افزایش در استفاده از انرژی غیرنفتی، ابداع نمایند. این صرفه جوییها بایستی سبب شود که در رابطه مصرف انرژی و تولید ناخالص ملی کاهش معادل 1/5 درصد در سال، و به همان سرعتی که در سال های 76-1974 پدید آمد، بوجود آید.


* و یا رشد اقتصادی کندتر و صرفه جویی انرژی خیلی بیشتر از آن چیزی باشد که اکثر پیش بینی کنندگان اظهار می دارند و سیاست های نفتی اوپک نیز گسترش بیشتری پیدا کنند.


 

ضدفشارها


فشارهای سیاسی و اجتماعی موجود در کشورهای مصرف کننده در خیلی از موارد در جهت عکس تحولاتی است که کمبودهای بازار نفت را کاهش می دهند. مثلاً در حالی که سه سال پس از آخرین بحران اقتصادی میزان بیکاری 16 میلیون نفر است، به دولت های عضو سازمان همکاری و عمران اقتصادی فشار وارد می شود، تا میزان رشد اقتصادی را بالا ببرند. مجموعه ای از انتخابات ملی که برای سال های 1980 و 1981 در نظر گرفته شده اند تمایل به افزایش قیمت ها تا سطح مطلوب را تقویت می نمایند. گرچه میزان تحمل عموم در رابطه با بیکاری چندان مشخص نیست، ولی بدون شک معلوم نیست که بسیاری از رأی دهندگان واقعیت مشاغل کمتر در کوتاه مدت را بپذیرند، تا از کاهش روند اقتصاد متکی به نفت در اواسط سال های 1980 دور بمانند.


در همین حال، عرضه اضافی نفت در نتیجه جریان های جدید نفت آلاسکا و دریای شمال در زمانی که میزان تقاضا پایین است و صنعت زغال سنگ نیز به خاطر کاهش تقاضای جهانی فولاد بیش از این نمی تواند تولید نماید، سبب شده است که مردم و حتی در بعضی موارد دولت ها فرارسیدن مشکل نفتی را باور ننمایند. همین مسائل سبب می گردد که در مورد انرژی سیاست های بهتری اتخاذ نگردد و سبک زندگی نیز تغییری نیابد. و در بسیاری از کشورها نحوه سرمایه گذاری با سرعت کند و با به تعویق انداختن عرضه روش ها و ماشین آلات تولیدی با صرفه تر از نظر مصرف انرژی برخلاف منافع حاصله از صرفه جویی اساسی عمل می نماید.


تأثیر افزایش احتمالی قیمت


در صورتی که سیاست های دولتی در کشورهای پیشرفته سبب شود که در موقع کندی رشد عرضه نفت، تقاضا بالا برود، قیمت نفت و تدریجا دیگر اشکال انرژی بشدت بالا خواهد رفت. در کوتاه مدت بار سنگین تطابق با قیمت های بالاتر بر رشد اقتصادی تأثیر گذاشته و فشار خواهد آورد. افزایش واقعی قیمت های انرژی به چند طریق زیر، رشد تولید ناخالص ملی را کاهش و میزان بیکاری را افزایش خواهد داد.


ص: 515





* افزایش قیمت انرژی سبب می شود که درآمد از عرضه نفت اوپک و تقاضا برای آن مصرف کنندگان به تولیدکنندگان انرژی انتقال یابد که آنها نیز احتمالاً منابع مالی در دسترس خود را فورا مصرف نخواهند کرد. کاهش حاصله در درآمد هر کشور نیز امری بحرانی به حساب می آید، چون کشورها در رشد دادن اقتصاد خود به واردات دیگران متکی هستند.


* افزایش قیمت های نفت یکی از ضرایب تولیدی (نفت) را محدود کرده، نیروی تولیدی اقتصاد جهانی را کاهش می بخشد. بنابراین حتی اگر دولت ها تلاش کنند تا تأثیرات کاهش تقاضا به خاطر قیمت های بالاتر نفت را خنثی نمایند، تولید ناخالص ملی، همچنان کمتر و تورم بیشتر از آنی خواهد شد که در صورت رشد سریع تر تولیدات نفتی به وقوع می پیوست.


* بعضی از دولت ها از سیاست های تحدیدی اقتصادی پیروی می کنند به این منظور که در کسری پرداخت های خارجی و تورم حاصله از افزایش قیمت انرژی تقلیل ایجاد نمایند. گرچه تصمیم گیرندگان آگاهند که این گونه اقدامات به دنبال افزایش قیمت ها در سال های 74-1973 سیر نزولی فعالیت های اقتصادی را وخیم تر کرد، ولی عکس العمل امروز آنها نیز چندان متفاوت نخواهد بود، چون بسیاری از کشورهای صنعتی اکنون بدهی های خارجی عظیمی را دارا می باشند. به هرحال، در بازاری که کمبود نفت بسیار شدید است، تلاش برای از بین بردن تأثیر افزایش قیمت بر تولید ناخالص ملی، راه را برای افزایش بعدی قیمت ها هموار می سازد.


به دنبال افزایش قیمت نفت در سال های 74-1973 جهان پیشرفته از عمیق ترین بحران پس از جنگ لطمه دید. کاهش رشد با تورم دو رقمی و وخیم تر شدن موضع تجاری بین المللی کشورهای صنعتی همراه بود. بین سال های 1973 و 1975، رشد تولید ناخالص ملی سازمان همکاری و عمران اقتصادی 8 درصد کاهش یافت. ولی قیمت کالاهای مصرفی 30 درصد افزایش یافت. گرچه چهاربرابر شدن قیمت نفت به دنبال تحریم نفتی تنها عامل مؤثر نبود، ولی تأثیر متعاقب آن بر نحوه عملکرد منفی اقتصادی بسیار زیاد بود. طبق محاسبات ما در حال حاضر هر 10 درصد افزایش در قیمت نفت خام معادل نیم درصد از نرخ رشد اقتصادی سازمان همکاری و عمران اقتصادی می کاهد و کمی بیش از آن (0/5درصد) به نرخ تورم می افزاید. افرایش قمیت ها به این میزان در زمان حال با 60 درصد افزایش قیمت نفت اوپک در زمان تحریم نفتی برابر است، چون در حال حاضر نفت در فعالیت های اقتصادی و علی الخصوص در ساختار قیمت تمام شده مصنوعات کارخانجات نقش مهمتری را بر عهده دارد.


تصمیمات اوپک پیرامون قیمت گذاری


همان طور که قبلاً گفتیم، تجزیه و تحلیل اساسی ما فرض را بر آن قرار داده است:


* در سال های 85-1977 قیمت واقعی و نهائی انرژی در کشورهای اروپای غربی، ژاپن و کانادا ثابت خواهد ماند.


* در سال های 85-1977 قیمت های واقعی و نهائی انرژی در آمریکا سالانه 2/5 درصد افزایش خواهد یافت.


* قیمت واقعی صادرات نفتی اوپک در سال های 85-1979 ثابت خواهد ماند.


در پیش بینی های ما قیمت های واقعی و نهائی انرژی و تولید ناخالص ملی واقعی، تعیین کننده تقاضا


ص: 516





برای نفت اوپک می باشند. قیمت واقعی نفت اوپک نیز به نوبه خود قیمت های واقعی و نهائی انرژی را مشخص می نماید. قیمت های واقعی نفت از سال 1976 به بعد کاهش یافته اند، ولی اطلاعات ناچیز موجود حاکی از آن است که قیمت های نهائی انرژی در کشورهای مصرف کننده در نتیجه افزایش مالیات محصولات انرژی و قیمت انرژی غیرنفتی ثابت مانده و یا افزایش می یابد. بنابراین فرضیات ما در مورد قیمت های واقعی ثابت و نهائی برای انرژی در کشورهای صنعتی در خلال مدتیکه قیمت واقعی نفت اوپک کاهش می یابد، منطقی به نظر می رسد. درنتیجه، افزایش رسمی قیمت نفت اوپک اگر آنقدر باشد که بتواند قدرت خرید هر بشکه نفت صادر شده را به سطح سال 1976 اعاده نماید، قیمت نهائی انرژی در کشورهای مصرف کننده را نیز افزایش خواهد داد، مگر آنکه این کشورها میزان مالیات ها را پایین آورده و یا اقدامات جبران کننده دیگری انجام دهند.


در داخل اوپک فشارهای زیادی برای افزایش دادن قیمت واقعی نفت به وجود آمده است. مازاد حساب جاری تلفیقی کوچک (برای تمام اعضاء) در حال کاهش می باشد. (به جدول 12 نگاه کنید) اعضای اوپک دریافته اند که علت کاهش قیمت های نفت در سال های 78-1976 (الف) افزایش ناچیز یا عدم افزایش در قیمت های رسمی نفت، (ب) افزایش قیمت های صادراتی از طرف تولیدکنندگان اوپک، (ج) و کاهش اخیر ارزش دلار بوده است. در سال 1978 ما حدس می زنیم که در میانگین قیمت واقعی نفت نسبت به قیمت های سال 1976 معادل 8 درصد کاهش پدید خواهد آمد. در همان حال، تعدادی از کشورهای اوپک مانند نیجریه، اکوادور، الجزائر و ونزوئلا به درآمد بیشتری نیاز دارند تا بتوانند نیاز وارداتی خود را در مورد برنامه های عمرانی جاه طلبانه برآورده سازند.


 

جدول 12


بنابراین اوپک می تواند با وجود کسادی بازار نفت، قیمت نفت خود را بالا ببرد، و این کارتل نفتی خواهد توانست با کاهش مشترک اعضاء در تولید به صورت سهمیه ای از قیمت های افزایش یافته حمایت نماید و در عین حال به میزان درآمدهای خود بیفزاید. اگر اوپک تصمیم بگیرد که با نرخی بیشتر از نرخ تورم جهانی قیمت های نفت خود را افزایش دهد، افزایش در قیمت های واقعی نفت موجب خواهد شد که صرفه جویی شدیدتری در پیش گرفته شود. اگر دولت ها نتوانند مانع از تأثیر هزینه های فزاینده انرژی بر تولید ناخالص ملی شوند، افزایش قیمت واقعی نفت اوپک با کاهش دادن رشد اقتصاد جهانی موجب پایین آمدن تقاضای نفتی خواهد گردید. کاهش تقاضا نیز مدت پیدایش بحران شدید در بازار نفتی را به تعویق خواهد انداخت و فشار نفت بر رشد اقتصادی هرگز خود را به صورت آشکار نشان نخواهد داد. البته یک خسارت در چند سال آینده احتمالاً بیکاری فزاینده خواهد بود تا مورد دیگری.


پیش بینی پیدایش کمبود نفت نیز می تواند در چند سال آینده منجر به پیش بینی افزایش هایی در قیمت واقعی اوپک گردد. اگر اوپک یک بازار وخیم و مواجه با کمبود را پیش روی ببیند، ممکن است تصمیم بگیرد که قبلاً قیمت ها را بالا ببرد تا تأثیر آنها بر اقتصاد جهان تدریجی باشد. یک سری افزایش قیمت واقعی معتدل پی درپی و پیش بینی شده، تأثیر تدریجی ولیکن متراکم ضدتورمی بر اقتصاد جهان خواهد گذاشت.


به ترتیب دیگری، اگر آگاهی جهان در مورد مسائل محتمل الوقوع گسترش یابد فشارهای ناشی از احتکار


ص: 517





نیز به خودی خود در چند سال آینده ممکن است باعث بالا بردن قیمت ها شوند. در صورتی که تا اوائل سال های 1980 قیمت واقعی نفت اوپک ثابت بماند، با شروع پیشی گرفتن تقاضا بر تولید و عرضه نفت، یک ترقی سریع و ناگهانی در قیمت های نفت می تواند به وجود آید.




نتیجه گیری پایانی


فشار نفتی به هر صورتی که اعمال گردد، اکثر کشورها در انتقال به جوامع غیرمتکی به نفت دچار مشکلات فراوانی خواهند شد. در کوتاه مدت برنامه های زمانی برای پروژه های عمرانی، میزان سرمایه، و حتی فرامین دادگاه ها و سبک زندگی بر نحوه و وسعت تصمیم گیری ها محدودیت هایی ایجاد می کنند.


سیاست هایی که قادرند تقاضای نفتی را کاهش دهند احتمالاً با سیاست هایی که هدف آنها ایجاد کار بیشتر و کاهش تورم است و نیز با نگرانی های مربوط به حفاظت محیط زیست در تضاد می باشند. چون برقراری تعادل در عناصر مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بسیار سخت و شدید است. تصمیماتی که سیاستمداران در خلال چند سال آتی مجبور به اتخاذ آن می باشند ابعاد جدیدی از خطرات را دربر خواهند داشت.


بسیاری از افراد دفتر تحقیقات اقتصادی در تهیه این رساله ما را یاری داده اند. از نقطه نظرها و سؤالات استقبال می شود و لطفا آنها را برای شعبه انرژی بین المللی شماره 5804-351 بفرستید.




ضمیمه الف:


متدولوژی (روش ها، قوانین، فرضیات و نظامات حاکم بر این تحقیق علمی - م)


اطلاعات پایه مربوط به انرژی سازمان همکاری و عمران اقتصادی


در تدوین سری تقاضاهای انرژی آمریکا، ژاپن، اروپای غربی و کانادا، ما در جایی که امکان داشته از منابع اصلی اطلاعات استفاده کرده ایم. در اکثر موارد اطلاعات اولیه به صورت واحدهای اصلی انرژی گزارش شده است (واحد مربوطه) که ما آنها را به یک واحد یکسان یعنی معادل نفتی یک میلیون بشکه در روز تبدیل کردیم. (به جدول الف - 1 نگاه کنید) این تبدیل واحد به میلیون بشکه در روز سبب می گردد که تقاضای نفتی که مهمترین عنصر تقاضای انرژی آمریکا محسوب می گردد، بدون توسل به تبدیل، محاسبه شود.


اطلاعات ما در مورد تقاضای انرژی با اطلاعات مشابه جمع آوری شده توسط دیگر تحقیق کنندگان تفاوت دارد. این اختلافات به ترتیب کاهش میزان اهمیت به شرح زیر می باشند:


* سرّی تقاضاهای ما به جای مجموع اطلاعات در مورد استفاده نهائی از انرژی توسط هریک از بخش های مصرف کننده انرژی، مجموعه ای از کل اطلاعات تولید و مبادله مربوط به هر سوخت به طور منفرد می باشد.


* در برآورد مصرف نفت، انبارهای ذخیره نفت واحدهای دریایی را نیز درنظر گرفته ایم.


* برآورد ما در مورد مصرف نفت آمریکا شامل محصولات حاصله از جریان تولید (با پالایش) نفت نمی گردد.


ص: 518







* برای اندازه گیری برق تولیدی توسط منابع ژئوحرارتی، هسته ای و هیدرو از یک واحد میانگین حرارتی استفاده کرده ایم (که معادل میلیون بشکه نفت در روز می باشد).


* در مورد گاز طبیعی کانادا از اطلاعاتی استفاده کرده ایم که با تعریف آمریکا در مورد گاز تولیدی قابل فروش در بازار منافات نداشته باشد.


 

(جدول الف - 1)


* جهت جلوگیری از تجدیدنظر در اطلاعات تشریح نشده و یا ناقص موجود در یک سری اطلاعات منتشره مربوط به تقاضا برای انرژی در زمان های مختلف، به منابع اطلاعاتی اولیه تکیه کرده ایم.


* ما از اطلاعات انرژی ژاپن براساس سال تقویمی به جای سال مالی استفاده کرده ایم.


* به جای تولید خالص برق تولید ناخالص آن را گزارش نموده ایم.


* از ضرایب تبدیلی متفاوت برای سوخت ها و کشورهای مختلف استفاده کرده ایم تا تقاضای انرژی را به معادل نفتی آن یعنی میلیون بشکه در روز تبدیل نماییم.


برای برآورد قیمت های نسبی انرژی آمریکا، ژاپن، اروپای غربی و کانادا، برای هریک از چهار منطقه یک سری قیمت های مصرف کننده نهائی انرژی به وجود آوردیم و پس از آن این قیمت ها را با استفاده از عوامل جلوگیری از رشد تولید ناخالص ملی به دلار با نرخ تسعیر ثابت تبدیل کرده ایم. سری قیمت های مصرف کننده نهائی میانگین های محاسبه شده قیمت انواع مهم انرژی از قبیل سوخت های جامد، نفت تولیدی، گاز طبیعی، و برق به شمار می آیند. این میانگین ها سهمی از مصرف کلی انرژی می باشند.


قیمت های مهمترین انواع انرژی، میانگین قیمت هایی است که توسط مصرف کنندگان انرژی پرداخت می گردد.(به جدول الف - 2 نگاه کنید)


مطالعات دیگر در مورد تقاضای انرژی در کوتاه مدت و درازمدت به برآورد بالاتری از کشش قیمت ها نسبت به تحقیقات ما دست یافته اند. تحلیل ما پیرامون علت های احتمالی این تفاوت ها و اختلافات نشان می دهد که منبع مهم تولید اختلاف، انتخاب زمان تاریخی خاص به عنوان پایه برآوردها می باشد. اکثر برآوردهای دیگر در مورد زمان های قبل و تا سال 1973 انجام گرفته، در حالی که ما در ارائه برآوردهای خود از اطلاعات مربوط به سال های 76-1974 استفاده کرده ایم. دوره زمانی انتخابی تفاوت زیادی را در زمینه نتایج حاصله پدید می آورد. به طور مثال برآوردهای ما در مورد کشش قیمت برای تقاضای انرژی کوتاه مدت و درازمدت آمریکا با استفاده از اطلاعات مربوط به سال های 76-1961 به ترتیب عبارت است از 0/075-، 0/020- با استفاده از معادلات مشابه، برآوردهای مربوط به سال های 73-1961 کشش قیمت کوتاه مدت و دراز مدت معادل 0/095- و 0/268- را نشان می دهد، ولی برآورد مربوط به سال های 72-1961 کشش قیمت کوتاه مدت و درازمدت 0/334- و 0/11 را به دست می دهد.


جدول الف - 2


ص: 519





پیش بینی های مربوط به تقاضای انرژی سازمان همکاری و عمران اقتصادی


برای پیش بینی تقاضای انرژی سالانه این سازمان تا پایان سال 1985 چهار مرحله را در مدنظر قرار داده ایم:


* در مورد تولید ناخالص ملی واقعی و قیمت های انرژی، سناریوهای آتی را درنظر گرفته ایم. در این رابطه از دو سناریوی قابل جایگزینی برای تولید ناخالص ملی استفاده کرده ایم. اطلاعات تاریخی مربوط به رشد تولید ناخالص ملی در جدول الف - 3، و سناریوهای مربوط به آینده در جداول الف - 4 و الف - 5 نشان داده شده است. در رابطه با قیمت های نسبی انرژی، ما فرض را بر آن قرار داده ایم که پس از سال 1977، در قیمت هایی انرژی آمریکا سالانه 2/5 درصد افزایش به وجود خواهد آمد. قیمت های واقعی انرژی در نقاط دیگر ثابت فرض شده است. سناریوهای مربوط به تولید ناخالص ملی و قیمت های انرژی پیش بینی نمی باشند، بلکه برای برآورد زمانی که عوامل بازار سبب بالا رفتن قیمت نفت اوپک می شود به کار خواهند رفت.


* در مورد آمریکا، ژاپن، اروپای غربی و کانادا نیز معادلاتی در زمینه تقاضای انرژی آنها تهیه کرده ایم. در ذیل به شرح مفصل این معادلات پرداخته خواهد شد. در استفاده از معادلات جهت پیش بینی تقاضای انرژی، ما تأثیر روندهای مفروض قیمت های انرژی و فعالیت کلی اقتصادی را نیز در نظر گرفته ایم؛ لیکن تأثیر لایحه سیاست انرژی و صرفه جویی آمریکا و دیگر سیاست های انرژی ملی را که کاملاً بر تغییر قیمت انرژی متکی نیستند، حذف کرده ایم.


* برای دخالت دادن تأثیر آتی لایحه سیاست انرژی و صرفه جویی آمریکا و دیگر تأثیرات غیرمرتبط با قیمت بر تقاضای انرژی، ما پیش بینی های حاصله از معادلات تقاضا را کاهش دادیم. درصد کاهش به طور مستقیم از صفر در سال 1977 به 5 درصد در سال 1985 افزایش می یابد. این برآورد کاهش یافته پایه پیش بینی سیا در مورد تقاضای انرژی سازمان همکاری و عمران اقتصادی می باشد.


 

جدول الف - 3، الف - 4 و الف - 5


* با جرح و تعدیل پیش بینی های مربوط به تقاضا در رابطه با لایحه سیاست انرژی و صرفه جویی آمریکا و دیگر اقدامات توأم با صرفه جویی که با قیمت در ارتباط نمی باشند، در هریک از پیش بینی های سالانه، جایی برای تقاضای نفتی لازم جهت تأمین برنامه های دولت در مورد ذخایر اضطراری باز کرده ایم.


این اضافات و پیش بینی ها در مورد تقاضای نهایی انرژی در جدول الف - 6 نشان داده شده است) معادلات ما در مورد تقاضای انرژی بر دو فرضیه استوار است:


* در صورتی که در هریک از چهار منطقه ای که ما تقاضای انرژی آن را برآورد می نماییم، قیمت های انرژی ثابت بماند، بنابراین درصد تغییر در تولید ناخالص ملی منطقه تقریبا متناسب با تغییری است که در تقاضای انرژی آن منطقه پدید می آید. این ضریب تناسب، که اغلب آن را حساسیت تقاضای انرژی باتوجه به تولید ناخالص ملی می خوانند در رابطه با هر منطقه متفاوت است.


* درصد ناچیز تغییر در قیمت های انرژی در یک سال در هر منطقه نشانگر درصد کاهش تقاضای


ص: 520





انرژی همان سال آن منطقه است. ضریب متناسب سال اول به عنوان کشش قیمت کوتاه مدت تقاضای انرژی آن منطقه به حساب می آید. علاوه بر این، افزایش قیمت انرژی هر سال موجب می گردد که تقاضای انرژی در سال های بعدی کاهش یابد. تأثیر کلی افزایش قیمت بر تقاضا به وسیله کشش قیمت در درازمدت اندازه گیری می شود.


از نظر ریاضی ما فرض می کنیم که تقاضای کلی انرژی هر منطقه در هر سال که ED(t) است، با تولید ناخالص ملی واقعی هر منطقه یعنی GNP(t) و قیمت های انرژی در گذشته و حال یعنی P(t)، P(t-1)، P(t-2)،... بستگی دارد. و نیز تقاضای انرژی ED(t) بر چند پارامتر تقریبی یعنی عامل ثابت AO، تقاضای انرژی/ نوسان تولید ناخالص ملی A1 و کشش ها یعنی BO، B1، B2 و... بستگی داشته، و با تغییرهای قیمت یعنی P(t)، P(t-1)، P(t-2) تطابق می نماید. کشش قیمت ها فرضاً در طول این مدت یک سیر نزولی هندسی را در پیش می گیرد. خصوصا اینکه، ما از حرف ابرای نشان دادن ارزش صفر تا یک و از حرف B برای نشان دادن پارامتر منفی برآورد استفاده کرده ایم، یعنی BOنتیجه حاصل ضرب B در L به توان صفر است، و ٬B1=B.(L 1). (٬B2=B.(L 2والخ


بنابراین لگاریتم طبیعی تقاضای انرژی (InED(t)) را می توان به صورت زیر نوشت:


             1nED(t) = 1nAO + Al.LnGNP(t) + BL1nP(t) + BL11InP(t-1) + BL21nP(t-2)


بنابراین


    1nED(L) (t-1) = (L) 1nAO = (L) (A1LnGNP(t-1)) + BL1nP(t-1) + BL21nP(t-2)
BL31nP(t- 3)


جدول الف - 6


با درنظر گرفتن اختلاف بین این دو معادله و ترتیب عنوانی آنها، می توانیم شکل کلی معادلات تقاضای انرژی خود را به دست آوریم:


1nED(t) = (1-L)InAO + A1LnGNP(t) -(L) (A1LnGNP (t-1) + B1nP(t) + (L)1nED(t-1).


برآوردهای ما در مورد پارامترهای معادله تقاضا در جدول الف - 7 نشان داده شده است.


اگر از این برآوردها برای پیش بینی تقاضای انرژی در گذشته استفاده می کردیم، پیش بینی ها صحیح می بودند و برای هریک از چهار منطقه سازمان همکاری و عمران اقتصادی 4+ درصد و برای کل کشورهای این سازمان معادل 3+ درصد می بود. (به جدول الف - 8 تا الف - 12 نگاه کنید).


پیش بینی های جایگزین تقاضای انرژی سازمان همکاری و عمران اقتصادی


تغییرات جزئی در پارامترهای معادله تقاضا می تواند موجب بروز اختلافات بزرگ در پیش بینی تقاضای انرژی بشود. معادله تقاضای انرژی آمریکا مثال خوبی در این مورد است. برآورد ما در مورد نوسان انرژی و تولید ناخالص ملی آمریکا معادل 1/1 می باشد. حال اگر به جای آن تنها از رقم 1/0 استفاده کنیم و کشش قیمت در کوتاه مدت و دراز مدت را نیز تا حدودی افزایش دهیم (یعنی نقش تولید ناخالص ملی را کم اهمیت و نقش قیمت را در تعیین تقاضا پراهمیت بدانیم) منتج به یک معادله تجدیدنظر


ص: 521





شده تقاضا با اندکی کارایی بهبود یافته در آزمایشات تاریخی یعنی طی یک دوران 15 ساله (76-1962) می شود. ولی این بهبود به سال های 1960 یعنی زمانی که قیمت انرژی دائما رو به کاهش بود و بافت اقتصادی و تکنولوژی کمترین تشابه را هم با بافت امروزی نداشت، می گردد. در سال های 76-1974 یعنی زمانی که تأثیرات افزایش فاحش قیمت نفت در سال های 74-1973 و افزایش های تدریجی بعدی تجربه می باشد، و افزایش های تدریجی بعدی تجربه می شد، معادله مورد تجدید نظر واقع شده در پیش بینی تقاضای انرژی از آن معادله ای که ما انتخاب کرده ایم دقت کمتری دارد. علاوه بر این، معادله مزبور براساس سه سال تجربه به نظر می رسد که انحرافی دائمی به سمت پایین داشته باشد (منحنی)، در حالی که معادله منتخب ما نتایج واقعی را نشان می دهد. (به جدول الف - 13 نگاه کنید).


 

پیش بینی های مربوط به کشورهای غیرکمونیستی، خارج از سازمان همکاری و عمران اقتصادی


ما رابطه تاریخی بین فعالیت اقتصادی را با استفاده از تولید ناخالص داخلی و مصرف نفت اندازه گیری شده برای ده کشور روبه رشد مصرف کننده نفت برآورد کرده ایم که عبارتند از: استرالیا، اسرائیل، نیوزیلند، افریقای جنوبی و دیگر کشورهای رو به رشد غیراوپک به طور گروهی. (به جدول الف - 14 نگاه کنید).


نوسانات نفت بر تولید ناخالص داخلی در هریک از گروه ها در سال های 73-1960 محاسبه شده است مصرف نفت از سال 1977 براساس نوسانات تاریخی و فرضیات در مورد سطوح و رشد آتی تولید ناخالص ملی پیش بینی شده است. در اکثر موارد، نرخ های رشد تقریبا برابر با چهار پنجم تاریخی آن می باشد. در مورد مکزیک از برآوردهای کمپانی پمکس در مورد مصرف نفت استفاده کرده ایم.




ضمیمه ج


جزوه “بازار نفت تا پایان سال 1985 “در مقایسه با جزوه “اوضاع انرژی بین المللی: نگرشی بر سال 1985“


جزوه «بازار نفت تا پایان سال 1985» در مقایسه با جزوه «اوضاع انرژی بین المللی: نگرشی بر سال 1985» این ارزیابی اساسا به یک نتیجه گیری مشابه با آخرین گزارش منتشر شده ما درباره این موضوع دست می یابد. (10240 - اوضاع انرژی بین المللی: نگرشی بر سال 1985، طبقه بندی نشده، آوریل1977).


معذلک بین این دو گزارش چند تفاوت وجود دارد. یکی از مهمترین این تفاوت ها این است که ارزیابی کنونی، با عربستان سعودی به عنوان یک تولیدکننده اضافی که کمبودها را تأمین نماید برخورد نمی کند.


در مطالعه آوریل 1977، سطح تولید اوپک جهت تأمین تقاضای نفتی غیرکمونیستی به روشی مشابه آنچه که در ارزیابی کنونی مورد استفاده قرار گرفت پیش بینی شد. در آنجا فرض بر این قرار داده شده بود که همه کشورهای اوپک به استثناء عربستان سعودی با ظرفیتی تولید خواهند کرد که تقاضا برای نفت را برآورده سازند و از عربستان سعودی خواسته شد، تا نفت باقیمانده را تولید نماید تا در بازار نفتی تعادل پدید آورد. این میزان نفت که بین 19 تا 23 میلیون بشکه در روز در مطالعه آوریل 1977 برآورد شده بود، نوعی پیش بینی در مورد تولید نبود، و مطالعات پیشین نیز حاکی از آن بود که تولید در چنین سطوحی شدیدا غیرمحتمل می باشد.


تفاوت دوم بین این دو گزارش این است که در معادلات پایه تقاضای انرژی ارزیابی کنونی به طور ساده یک شرط قیمت نیز درنظر گرفته شده است. لیکن در گزارش قبلی، تمام صرفه جویی هایی که انگیزه


ص: 522






آنها قیمت بود براساس قضاوت برآورد شده بود. جزئیات تطبیقی در این خصوص که چگونه به پیش بینی های مربوط به تقاضای انرژی سازمان همکاری و عمران اقتصادی دست یافته شده را می توان در ضمیمه الف و صفحات 4 و 5 گزارش آوریل 1977 رؤیت نمود.


نکته آخر اینکه، البته تفاوت های بسیاری بین پیش بینی های مربوط به ارزش ضرایب متعدد عرضه و تقاضای نفتی وجود دارد. لیکن اکثر این تفاوت ها بسیار جزئی و در بعضی از موارد قابل اغماض می باشند.


(به جدول نگاه کنید).


مهمترین تجدیدنظرهای ما در این پیش بینی از زمان گزارش آوریل 1977 عبارتند از:


* کاهش میزان تقاضای انرژی سازمان همکاری و عمران اقتصادی به خاطر پایین آمدن انتظارات در مورد رشد تولید ناخالص ملی واقعی در سال های 85-1978


* کاهش عرضه زغال سنگ سازمان همکاری و عمران اقتصادی در نتیجه دورنمای مأیوس کننده صنعت زغال سنگ آمریکا


* کاهش رشد واردات خالص نفتی کشورهای کمونیستی


* کاهش پیش بینی های مربوط به ظرفیت تولیدی اوپک و عربستان سعودی


 

ضمیمه د


تقاضای جهان برای نفت اوپک پیش بینی ها و فرضیات تطبیقی


تقاضای جهان برای نفت اوپک پیش بینی ها و فرضیات تطبیقی ما پیش بینی های خود را در رابطه با تقاضا برای نفت اوپک با پیش بینی های دیگر محققین مورد مقایسه قرار داده ایم. این مقایسه ها (به جدول د - الف نگاه کنید) نشانگر تغییر قابل ملاحظه ای در تقاضا برای نفت اوپک در سال 1985 می باشد و دامنه آن را از 38/3 میلیون بشکه در روز پیش بینی شده توسط کمپانی نفتی D تا 46/3 میلیون بشکه در روز یعنی بالاترین پیش بینی توسط آژانس بین المللی انرژی ادامه می یابد. پیش بینی های ما در مورد تقاضا برای نفت اوپک در سناریوهای رشد سازمان همکاری و عمران اقتصادی نیز در همین حدود واقع می شوند. بخش اعظم تغییرات موجود در مورد پیش بینی تقاضا ناشی از اختلافات موجود در فرضیات مبنائی است. معذالک مهمترین عامل مشکل کننده مقایسه این است که واحدهای اندازه گیری مختلف تقاضای انرژی توسط گروه های پیش بینی کننده مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. ما پیش بینی های تقاضای انرژی را تنها زمانی در واحدهای فیزیکی مورد مقایسه قرار داده ایم که مشکلات مربوط به تعریف، اندازه گیری و تبدیل در حداقل باشند که مثال مربوط به این مورد، تقاضای وارداتی نفت و تقاضای جهان برای نفتاوپک می باشد. در صورتی که این مشکلات مهم باشند، مانند اندازه گیری و تعیین کل تقاضای انرژی، ما درصد افزایش های مورد استفاده در پیش بینی تقاضا را نشان داده ایم.


تغییر پیش بینی های مربوط به تقاضا برای نفت اوپک را می توان به شرح زیر تحلیل نمود: (الف) فرضیات مربوط به رشد اقتصادی، (ب) فرضیات مربوط به صرفه جویی، (ج) فرضیات مربوط به عرضه غیرنفتی، و (د) برآورد مبادله نفتی خالص کشورهای کمونیستی.


ص: 523






رشد اقتصادی و صرفه جویی


اکثر پیش بینی کنندگان نرخ های رشد اقتصادی سازمان همکاری و عمران اقتصادی موجود در دو سناریوی ما و سازمان بین المللی انرژی و سازمان اطلاعات انرژی را نزدیک به، یا در بالاترین حد برگزیده اند. اختلافات موجود در مورد صرفه جویی سازمان همکاری و عمران اقتصادی ناچیز است، در حالی که پیش بینی ما در مورد صرفه جویی امیدوارکننده می باشد. برخلاف آنچه که از جانب دیگر پیش بینی کنندگان ارائه شده ما میزان صرفه جویی آمریکا را خیلی کم درنظر گرفته ایم. در هر حال فرضیات ما در مورد حاصل صرفه جویی مستمر در دیگر نقاط سازمان همکاری و عمران اقتصادی پیش از اینکه با فرضیات دیگران در مورد این نقاط که میزان صرفه جویی را کم و یا خیلی ناچیز در نظر گرفته ایم، انحراف داشته باشد، در تضاد شدید با یکدیگر واقع می شوند.


تقاضای واردات نفتی سازمان همکاری و عمران اقتصادی


دیگر پیش بینی های مربوط به تقاضای واردات نفتی سازمان همکاری و عمران اقتصادی نیز در دامنه پیش بینی های ما واقع می گردند. لیکن با دو سناریوی رشد بیشتر رابطه نزدیکتری دارند. این مسئله نه تنها نشانگر تشابه در پیش بینی های مربوط به تقاضای انرژی می باشد، بلکه تشابه پیش بینی های مربوط به تولید انرژی سازمان همکاری و عمران اقتصادی را نیز می رساند و اختلاف مربوط به منابع انرژی خاص حالت متعادل کننده دارند. پیش بینی حداکثر ما در مورد تقاضای وارداتی آمریکا نه تنها نشان می دهد که میزان صرفه جویی در آمریکا کم برآورد شده بلکه میزان تولید زغال سنگ آمریکا نیز در مقایسه با دیگر پیش بینی کنندگان کمتر برآورد شده است.


مبادلات نفتی کمونیستی


فرضیات مختلف مربوط به تجارت خالص نفتی کشورهای کمونیستی یکی از منابع قابل ذکر تغییردهنده پیش بینی تقاضای جهان برای نفت اوپک می باشد. ما و سازمان بین المللی انرژی برآورد کرده ایم که در سال 1985 واردات خالص منطقه کمونیستی از نظر نفت معادل 2/5 میلیون بشکه خواهد بود. سازمان بین المللی انرژی نیز نیاز وارداتی این کشورها را پیش بینی کرده است، لیکن به میزان کمتری ولی پیش بینی های شرکت های نفتی حاکی از آن است که در تجارت نفتی کشورهای کمونیستی موازنه وجود خواهد داشت و با صادرات خالص آنها نیز ادامه خواهد یافت.


تأثیرات این اختلافات


با درنظر گرفتن تشابه پیش بینی های متعدد در مورد تقاضا برای نفت اوپک، اختلافات موجود در نتیجه گیری های مطالعات مختلف در مورد توازن آتی عرضه و تقاضا حول پیش بینی های مربوط به دورنمای عرضه و نفت اوپک دور می زند. در این مورد اتفاق نظر چندانی وجود ندارد. پیش بینی های سازمان بین المللی انرژی مشابه پیش بینی های ما (37 میلیون تا 39 میلیون بشکه در روز تا سال 1985) می باشد. پیش بینی های شرکت های نفتی از تولید اوپک عموما در حدود بالاتری هستند (44 تا 48 میلیون بشکه در روز در سال 1985) این اختلافات احتمالاً ناشی از ماهیت سؤلاتی است که مطرح می شود


ص: 524





(یعنی آنچه که از نظر فنی ممکن است و از سیاست های دولت میزبان چه نتایجی حاصل خواهد آمد)، و ناشی از جواب های مختلف به آن مسئله نیست. اختلافات مربوط به نقش کشورهای کمونیستی در رابطه با نتیجه تجزیه و تحلیل های مختلف چندان مهم نیست، چون تأثیر یک جواب یا جواب دیگر بر مسئله کمونیست ها تنها قادر است مسئله کمبود را یک سال و اندی به تعویق اندازد.




ضمیمه ه


عرضه و مصرف انرژی در شوروی


 مصرف انرژی


با استفاده از میزان رشد تولید ناخالص ملی فرضی 4 درصد در سال های 80-1976 و 3 تا 3/5 درصد در سال های 85-1981 میزان مصرف انرژی شوروی را برای سال 1980 و 1985 پیش بینی کرده ایم. در شوروی عموماً مصرف انرژی با سرعتی بیش از تولید ناخالص ملی افزایش یافته است و علت آن نیز تأکیدی است که بر گسترش صنایع سنگین متکی به انرژی می شود. این افزایش در نسبت مصرف انرژی و تولید ناخالص ملی واقعی علیرغم تغییر سریع شوروی از استفاده زغال سنگ به نفت و گاز ناشی شده است چون نحوه سوخت آنها در مقایسه با زغال سنگ مؤثرتر می باشد. و علیرغم سرمایه گذاری همه جانبه در ایجاد سیستم های ارتقایی در جهت برقی شدن راه آهن که سبب بالا رفتن کارایی انرژی شده است، این مصرف همچنان بالا رفته است. در مقایسه با اقتصادهای غربی، که تأکید صنایع بر انرژی از سال 1973 کاهش یافته است، در شوروی مصرف انرژی پس از سال 1973 با سرعتی بیش از سرعت رشد تولید ناخالص ملی افزایش یافته است.


صرفه جویی انرژی در شوروی


به خصوص از سال 1975 که میزان صادرات انرژی شوروی برای کمک به بهبود در تراز مبادلات ارزی این کشور افزایش یافت، شوروی به طور فزاینده ای نیازمند بالا بردن میزان کارآیی انرژی گشته است. در دو سال گذشته اقداماتی چند در زمینه محدود کردن اختصاص سهمیه سوخت انجام گرفته و در موجودی منابع سوخت نیز کاهش پدید آمده است و موقعیت هایی به وجود آمده که از اواسط سال 1976 کمبود سوخت بعضی از مناطق گزارش شده است. اطلاعات اولیه 1977 نشانگر کاهش سریع مصرف انرژی به 3/3 درصد (رشد تولید ناخالص ملی نیز 3/3 درصد بوده است.) می باشد. شوروی ها در سال 1977 اقدامات شدیدی در زمینه صرفه جویی انجام داده اند و ما معتقدیم که آنها توانسته اند در زمینه کارایی انرژی به موفقیت هایی مقطعی نائل آیند که در آینده امکان تکرار آن وجود ندارد.


در واقع مقداری از این صرفه جویی در زمینه سوخت از طریق کاهش اختصاص سهمیه سوخت احتمالاً توانسته است، زمان ظهور مشکل را مدتی به تعویق اندازد. تاکنون در سال 1978 اقداماتی در این زمینه انجام شده است که شامل دوبرابر کردن قیمت بنزین (که اصولاً یک اقدام سمبولیک می باشد) و آغاز یک برنامه برای بهبود بخشیدن به راندمان طراحی موتور می باشد.


تا زمانی که اولویت های صنعتی بر روی صنایع سنگین پرمصرف (انرژی) باشد، بهبودی های آینده در زمینه راندمان سوخت ناچیز خواهد بود. متخصصین انرژی شوروی از قبیل ان.وی.مالنیکف (یکی از


ص: 525






اعضای آکادمی علوم) و ام. آ. فیلنسکی در سال 1976 پیش بینی کرده اند که تا پایان سال های 1980 مصرف انرژی شوروی سالانه 4/5 درصد تولید ناخالص ملی خواهد بود. در ماه دسامبر سال 1977، در کنفرانس انرژی آمریکا و شوروی، به مقامات آمریکایی گفته شد که در برنامه های پنجساله 80-1976 و 85-1981 مصرف انرژی سالانه 4 تا 6 درصد افزایش خواهد یافت.


ما مصرف انرژی ی تی (؟؟) شوروی را براساس روابط گذشته (تاریخی) انرژی و تولید ناخالص ملی پیش بینی کرده ایم و تا سال 1985 میزان صرفه جویی انرژی که تماما به صورت نفت باشد را 2/5 درصد در نظر گرفته ایم. البته امکان صرفه جویی بیشتر وجود دارد. ولی برای دست یافتن به این امکان باید اولویت های صنعتی نیز تغییر یابد. لیکن در برنامه سال 1978 و نیز برنامه پنج ساله 80-1976 اینگونه تغییر اولویت مشاهده نشده است. در نتیجه ما پیش بینی می کنیم که رشد مصرف انرژی در سال های 80-1976 کمی بیشتر از تولید ناخالص ملی (4/1درصد نرخ میانگین سالانه) و در سال های 85-1981 کمتر از تولید ناخالص ملی (یعنی 3/2 درصد برای انرژی در مقایسه با 3 تا 3/5 درصد برای تولید ناخالص ملی خواهد بود. نتیجه این است که در نیاز داخلی شوروی به انرژی از 21/2 میلیون بشکه در روز (معادل نفتی) در سال 1976 به 24/7 میلیون بشکه در روز (معادل نفتی) در سال 1980 و 28/9 میلیون بشکه در روز در سال 1985 افزایش پیدا شود.


پیش بینی های ما در مورد موازنه انرژی شوروی در رابطه با سال های 1980 و 1985 در جدول ه - 2 نشان داده شده است).


مانند تمام ترازهای پیش بینی شده دیگر، اینها نیز باید حکم شاخص را داشته باشند. روندها مشخص است و ما کاملاً مطمئن هستیم که بازده نفتی شوروی تا سال 1985 به سطح 8 تا 10 میلیون بشکه کاهش خواهد یافت. لیکن، نتیجه دقیق بسیاری از متغیرها از قبیل رشد اقتصادی، اولویت اقتصادی، برنامه های صرفه جویی، و تولید منابع انرژی جایگزین، پیش بینی های مربوط به مبادله خالص نفتی را به شدت نامطئمن می گرداند. آنچه ما پیش بینی کرده ایم، نتیجه قطعی موازنه انرژی شوروی براساس مفروضات رشد تولید ناخالص ملی و بالاترین میزان بازده نفتی شوروی در بالاترین حد دامنه نتایج احتمالی می باشد. با کاهش بازده نفت، رشد اقتصادی نیز قطعا ضربه خواهد خورد و منجر به کاهش در مصرف انرژی خواهد شد.


این پیش بینی با پیش بینی های ارائه شده در مشکلات و دورنمای اقتصادی شوروی از دو نظر متفاوت دارد. پیش بینی های مربوط به تقاضای انرژی و رشد اقتصادی مشابه هستند، لیکن میزان بازده انرژی جایگزین به خصوص زغال سنگ بسیار کم است و در آنها از حداکثر پیش بینی میزان تولید نفت بجای حد وسط در سال 1985 استفاده شده است.


پایین آوردن پیش بینی زغال سنگ اصولاً بر نحوه عملکرد نادرست صنعت زغال سنگ شوروی در نیمه اول برنامه پنج ساله 80 -1976 استوار است. دورنما و مشکلات شوروی فرض را بر آن قرار داده بود که شوروی خواهد توانست به هدف موردنظر خود در برنامه 1980 یعنی تولید زغال سنگ خام معادل 9/5 میلیون تن دست یابد، که میزان این تولید در سال 1975 معادل 701 میلیون تن بوده است. در فصل اول سال 1978 میزان بازده 725 میلیون تن در سال بوده است و به همین دلیل ما پیش بینی می کنیم که شوروی نخواهد توانست به هدف موردنظر سال 1980 دست یابد و میزان تولید 40 میلیون تن کمتر


ص: 526





خواهد بود و طبق پیش بینی های ما میزان تولید تا سال 1985 معادل 100 میلیون تن کمتر خواهد شد.


این منفی گرایی در مورد تولید زغال سنگ شوروی ناشی از بیانات وزیر زغال سنگ شوروی است که در چند ماه گذشته پیش بینی خود را در مورد تولید این منبع انرژی به طرز عمده ای پایین آورده است. در سال 76-1975 وی به کرات گفته بود که میزان تولید تا سال 1990 به سطح یک میلیارد تن در سال خواهد رسید. ولی در ماه های گذشته وی گفته است که «تا پایان قرن» به هدف 1 میلیارد تنی تولید دسترسی پیدا خواهد شد.








منبع: کتاب اسناد لانه جاسوسی - جلد 6 - کتاب 6 - صفحه 464
تصاویر سند

    زمان یافت نشد!

    اتفاق و وقایعی یافت نشد!

    قرارداد یافت نشد!

سند قبلی سند بعدی
(AERO COMMANDER) (AGSA) (Allied (Bhorse lack (CAS) (CIA) (CIC) (CINCNELM) (California Utilities Company) (DCM) (E (EEC) (ETTEFAGH) (FADEL HANDA) (FBIS) (FCO) (FNU) (Ford) فورد (GENMISH) (IBRD) (ICC) (ICJS Butler)بیل باتلر (IFPCW) (IICIC) (IO) شوروی (IPCC) (ITeek) آی تک (JKLANCS) (LYCOMING ENGINE) (Litchfield Whiting) (MASHADI) (NFI) (OECD) (OWDAH) (PANAM) پان آم (PPNF) (Publik Work) (Quest) کوست (ROCK) (ROLANTERN) (Rockwell) راک ول (Rowan) (S/NFNC/WN)چریک های فدایی خلق (SAIS) (STAFFER) ک. گ. ب (Syltech) سیلتچ (TEHRAN POOL) (UNIFIL) (USOM) (Utilities) (lnternational (آ. اوپک) (آقای رادنیا) (آمریکائی های تهران) (آمریکایی ها) (آناتولی) (آودوریس) (آژانس ارتباطات بین المللی) (اداره امور خاور نزدیک ایران) (ادوارد) لیتل (ازهاری) (امام (امام) خمینی (امیر انتظام) (اوتی) (اورت (اوپک) (ایران اکو) (ایران وُیس) (ایرانیان) (بازرگان) (بروجردی) (تافت) (ترومن (تیم های عملیاتی و کمک  های فنی) TAFT (جبهه آزادی بخش ملی) (حزب) توده (حزب) توده (کمونیست) (حزب) پان ایرانیست (حضرت (حضرت) علی علیه السلام (خداداد) فرمانفرمائیان (دانش مقدس (دوشیزه) بیات (دولت) آمریکا (دولت) اسرائیل و آمریکا (دولت) ایالات متحده (دولت) ایران (دولت) روسیه (دکتر وفائی) (راما) (رسالت انسانی ملت ایران) (رزاز) (روزنامه) بوستون گلوب (رژیم) پهلوی (ریاحی) (ریچاردونه) (س (سازمان ملل) (سازمان) فرانسوی (ساواما) (ساواک) (سردار جاف) (سردار محتشم) (سرلشکر) کیا (سرهنگ خاتمی) (سرهنگ دوم) موشه موسی لوی (سلطنت مشروطه) (سپهبد) ژنرال ربیعی (سیا) (سید جوادی) SEHJAVADI (شاه محمد) دوست (شاه) (شاه) ولی (شرکت) آلیس چالمرز (شریعتمداری) پسر (شریف امامی) (ضد اطلاعات) ACACB (ضد انقلابیون) (عبدالرضا انصاری) (فریدون فشارکی) (قبیله) هزاره (لس آنجلس تایمز) (مؤسسه روابط بین المللی آمریکا) (مؤسسه) «روپر» (مؤسسه) «گالوپ» (مجله) Foreign Affairs (محمد رضا شاه پهلوی) (میلیشیا) (ن. ز. ش. ایران) (ناشر قیام ایران) فریدون توللی (نهضت مقاومت) (نیویورک تایمز) (هرمز) رزم آرا (هواکوفنگ) (پان ایرانیست) (ژاشا) (گروه مترقی) (یزدی) ) , USICAواشنگتن , AID , ACDA . آقای کلیونجر .ارتشبد ازهاری .میخائیل استپانویچ کاپیتسا. رئیس اداره خاور دور 0 1 1) 2 3 5 7 9 15 77 1357 10240 4 آلمانی AAIRA AAPSO AAS ACCOM ACDA ADI AFOSI AFSA AFSSO AFSSO USAFER AID AID (مؤسسه بین المللی عمران) AISA AMC AMIDEAST AMOC AMSTS ANSARY APO ARMA ASPEN AVCO AVCO (یک شرکت آمریکایی) Abtin AfAFC Ainak Amc Ameican Government Annex J Armisn Maag Aziti B.B.C BALPA BCR BHI BHI (بل هلیکوپتر) Ben Uncle Bill Lehfeldt C.I.A CAAG CAO CAP CAS CAS (منابع کنترل شده آمریکا) CAVE CDHRF CFP CHICOM CIA CIA (سیا) CIA/DOD (وزارت دفاع و سیا) COS COS تهران CRS/NEA/NESA CUN OIL CUTLER Caron USS Charles Nass Charles Gendreau Comptroller D D/HA DAO DATT DCI DCM DEP DFA DGA لس جانکا DGCA (مدیر کل هواپیمایی کشوری) DIEM DIO DIR DNB برلین DON RYAN DPI DSI Dave Maelamen Dodg Dom Weldom Dr . Allendeh Dupont و Phelps EBIS لندن EC ECA EEC EEIهای پزشکی ELG اشتوتگارت ENI EOP ERAP ESCAP Edriss Asmdigadjin Eli Ginxberg Erap) فرانسه F.A.A (اداره هواپیمایی کشوری (آمریکا) F.M.S(خریدهای ارتش) FAFT FAM FBI FBIS FBIS لندن FBIS نیکوزیا FBO FCO FMS ( فروش نظامی به کشورهای خارجی ) FOCUS ایران FONCON FSAR FSI FUBBER Fco Fi,Dr.R.COSSEMANS Fms/Loglsties Foreign Affairs Ftamle Memalce GATT GENMISH GOULD GSI GTE GTE شرکت الکترونیکی GTF Gerry Higbee Gillette HA/JR HOBRLE HOPECO IAS IAS. IBRD IBRDبانک بین المللی نوسازی و توسعه IBRK ICA ICA (مرکز همکاری های فرهنگی) ICA NEA ICA آژانس ارتباطات بین المللی ICA/IAS (آژانس بین المللی ارتباطات و انجمن ایران و آمریکا ICAC IFAD IGAT IHB,IDA IHO II IIADF IIN IM IMCO IMDBI IMDBI (بانک توسعه صنایع و معادن ایران) IMEG IMF(صندوق بین المللی پول) IMFصندوق بین المللی پول INPECO INR INR/OIL/B INTELSAT IOOC IRN/RUN ISA ISAآمریکا ISS ISV,CISNU IVO IVOE Imam khomeiniSRF JAGC JALAFAابطحی JNR/OIL/B JOFEER Jahn Graves کارمند روابط عمومی Joseph Harray Jr Justif and Courtney J» K.G.B KAM KGB KRESTA ها KRIVAKها KRUPP, DEMAG, STAHL UNION, MANESMANN KWPA KWU L /A LES NOUVEL LESLITTERAIRES LYCEE LYNNE Lambert Lambrakis Lampshire) MAAG» MAJOR آمریکا J ۳۱ MANEM MAPAI (حزب کارگران اسرائیل) MAPAM حزب کارگران متحد) MASTER MBK MC AFEE MEILL MFA MHD MOSSAD (SIS ) MS Maag Mark Johnson Marvin Zonis McAfee Messrs Diem و Nhu Metrinco Micky SMITH Mond Morgan Shaster Mossadegh N.E.P NAACP NAM سازمان ملی تولیدکنندگان NBC NEA NEA/EX NEA/IRN NEA/PAB NF NIT NOFORN / NOCONTRACT / ORCON NPIC NSA Nieman Norman Jacobs Npc O) OECD OIL OMI OPACT OUTSET Ossoms PAB PANAHY, ANASSARY PAO PBO PBO. PDPA PELO PER PERROT) PETROBRAS PFLO PGM PHCO PHILLIPS PLAN PLO PM POLCOUNS PPNF PPTLUTF PRICE PRP(حزب جمهوریخواه خلق) PSOS PUBLIC AFFAIRS Perett Plof Poliucol Pomeroy R.A.Englman R.A.Enjlman R.T. Curran R.T.Curranمحمود جعفریان سرپرست سازمان خبرگزاری پارس RALPH DE SOLA ROKITTY RSFI RSFSR شورای عالی رهبری شوروی RSO Robert Day Rusty Graham R» SA SABEANS SAO SAVAK SDTRAMP/1 SEROV SFM آمریکا SINAI SMITH SNOW McAFEE SOIAL SRF SRF (سیا) SRF(عنوان مستعار قرارگاه سیا در سفارتخانه ها) SY/SAS Serqe Deqallaix Sharor La Bereking Stemple System) ای سیستم T.TIGRI TALLIOT TAMMANY TDY مقام اقتصادی TMAG TRW TSO. TU Tahombe Tomson واکینگ تامسون Tuv , Avraham) U/PR UAR (اتحادیه عربی سه گانه) UB(سازمان اطلاعاتی لهستان) UNDP UNION OIL UNION THEOLO GICAL Seminary 1 اتحادیه مدارس مذهبی UNRWA UPU USAF USAFER USAFOOM USGS USIA USICA USIFO USIRJC USIS USIS (سازمان اطلاعات ایالات متحده) USIS (وزارت اطلاعات آمریکا) Usica آژانس ارتباطات بین المللی VANCE وزیر امور خارجه ونس VLO VOA VOA رادیوی صدای آمریکا VOAساندرز WAFD WALTER L. WCCO WIPO WSG , WPC WTO Walking ZIGMA [آیت الله] خمینی [آیت الله]خمینی [حزب] جمهوری اسلامی [حضرت] فاطمه زهرا [سلام الله علیها] [حضرت] محمد [صلی الله علیه و آله] chemical) paper) shahs paetyحزب شاه th cent تألیف James Morier and Percy Sytes    سرهنگ یورک  nfh   هيوز  آلن دبلیو. برنسون  احمد صدر حاج سیدجوادی  احمدی  ارتش آمريكا  ارتش آمریکا  امینی  انصاری  حزب توده  حزب زحمتکشان  حسن نزیه  داریوش فروهر  دکتر حبیب داوران  سرهنگ کندی  سپهبد محمدولی[ولی الله] قرنی  عالیخانی  غلام علی بگ  فروغی  فیلیپ. سی. گاست  محمد مروی  منصور  مهدوی  مهران  ناصر میناچی  پک  چارلز تی. کراس  کریستوفر               کنت ان . راجرز « GENMISH» « دیک هلم» « روبس پیر انقلابی ایران» « مزدوران آمریکایی » « کمیته های انقلاب اسلامی » «ARMISH «COMTALK» «Echo OF Iran» «H.M.G» «ZNANIYE» (مؤسسه نشر دانش زنانیا کشورهای سوسیالیست) «آخوندها» «آذردگان» «آذریون» «آر. کلیتون ماد» «آرمین میر» «آقا» «آقای اتصال» «آلن سی. کانوی» «آلووی» «آمریکایی ها» «آن» «آناهیت» «آژانس تخصصی سازمان ملل مسئول سلامت کشتیرانی و کارایی دریانوردی» «آژانس یهود» «آیندگان» «آیورلوکاس» «ا. ا. پیشیف» «ابردورفر» «اتحادالمسلمین» «اتحادیه آریایی» «اتحادیه کارگران ایران» «اجویت» «احزاب کمونیست و کارگران» «احمد شهاتی» «احمد مفتی زاده» «ادوارد» «اراده آذربایجان» «اس. ک. سینگ» سفیر هند «استینزمن» «اسمیت» مارشال «اطلاعات هوایی» «اطلاعات و امنیت ملی» «اعضای سفارت سنگال» «افغانی های مسلح» «الثوره» «السیاسه» «العزیز الترکی» «اللّه» «امام خمینی» «امیرانتظام» «انجمن اسلامی دانشجویان وطن پرست افغان» «انجمن اسلامی دانشجویان وطن پرست افغانی «انجمن ایران آمریکا» «انقلاب» «اکو آو ایران» «اگاف مودین» (اطلاعات نظامی) «ایندیان اکسپرس» «باب» قازرپیکیان «باری» «باند جانیان فاشیست» «براون اوروت» «برایان» «بررسی اطلاعات ملی» (NIS ) «بغداد ابزرور» «بلاد» «بن دین» «بنی صدر» «بهرام کمانگر» «تابینی» «تاس» «تاقیس» «تام استیو» «تایمز هندوستان» «تثام» «تجدد طلب های» سیاسی «ترانس ایژیاتیک» «تروریست ها» «ترکی «ترکی» «تهران تایمز» «توده ای ها» «تی. آی. ای» «تیم لندن» «جاسوسان آمریکایی ها» «جان» «جبهه آزادی» «جبهه جهانی صلح و ترقی» «جبهه دموکراتیک ملی «جبهه دموکراتیک ملی» «جبهه متحد کمونیستی» «جبهه مدافعان قانون اساسی» «جبهه ملی آزادی بخش افغانستان» «جبهه ملی» «جلال طالبانی» «جمهوری اسلامی» «جمهوری خلق کرد» «جمهوری سوسیالیستی گیلان» «جناح چپ جبهه ملی» «جنبش آزادی بخش ایران» «جهانگیر تارخ» ملقب به «گوریل» «جو» مازندی «جوآن کامرون» «جورج» «جوفیر» «جیمز» «حامیان شیخ گزگر» «حزب اتحاد برای آزادی» «حزب اخوت» «حزب جمهوری اسلامی توده های مسلمان ایران» «حزب جمهوری خلق مسلمان ایران» «حزب دمکرات آذربایجان» «حزب زحمتکشان» «حزب میهن» «حزب نهضت آزادی» «حزب کمونیست ایران» «حزب کمونیست» «حسنعلی منصور» «حسین آل رحمه» «حسینی الشتر» «حمادی» «حمرا کروها» «حُسنان» «خدمات ایران زمین» «خلق کرد» «خمینی» «دابز» «دابس» «دابس» سفیر آمریکا «داریوش فروهر وزیر کار» «دانشجویان مسلمان پیرو خط امام» «دایره بازرسی ویژه» «دروینسکی» «دوبی الکتریک» «دوست» «دولت اتحاد ملی» «دولت اسلامی موقت» «دولت بازرگان» «دولت موقت» اسلامی «دولت موقت» بازرگان «دوگل» «دکتر یزدی» «دیس درن» «دینا» «دیویس» «رئیس قرارگاه سیا در تهران» «رابرت هرلن» «راجرز» «رادیو اسمر» «رادیو تلویزیون ملی ایران» «رنسم اس «رنسم هیگ» «روح اللّه الموسوی الخمینی» «رژیم خلقی افغانستان» «ریاتازا» «ریتیون» «رید» «ریوون شیلوا «ریچارد ال. اولسون» «زانت» «زنگباری ها» «زواوی» «سازمان آزادیبخش فلسطین» «سازمان اطلاعات و امنیت خمینی» «سازمان اطلاعات و امنیت ملی ایران» «سازمان اطلاعاتی دفاع» (DIA ) «سازمان برنامه (ریزی) ملی» «سازمان بین الدولی مشورتی دریانوردی» (IMCO) «سازمان جاسوسی آمریکا» «سازمان دفاع غیرنظامی» «سازمان روحانیت» «سازمان عقاب ها» «سازمان مرکزی اطلاعات» (CIA ) «سازمان مقاومت ملی» «سازمان پیمان منطقه ای «ساسونتسی داویت»سازمان تربیت بدنی جوانان «ساواک» «ستاد CIC» «ستاد حزب رستاخیز» «ستاد نیروی هوایی» «سرتیپ اردشیر تاجبخش ریاست «CIC» «سرتیپ صمد صمدیان پور» «سرتیپ عزیزی» «سرتیپ ماهوتیان» «سرتیپ پاکروان» «سرلشکر محسن مبصر» «سرلشگر اویسی» «سرلشگر فردوست» «سروان آ. اسمیت» «سرویس اخبار (اطلاعات)» (شی) «سرویس اطلاعات سری» «سرویس اطلاعات سیاسی» «سرویس اطلاعات و امنیت دریایی» «سرپرست فرماندهی شمال اسرائیل سرلشگر آویگداربن گال «سرگرد رابرت هند» «سفیر دابز» «سند هرست» «سپاه دانش» «سپهبد برومند» «سپهبد حاج علی کیا» «سپهبد عزیزاللّه کمال» «سیا» «سیا» (CIA) «سیداحمد گیلانی» «سیدداود تارون» «شاعر بزرگ افغان» شافعی «شانه چی» «شاه مخلوع» «شاهزاده دیوانه» «شاکر» «شاکویت» «شبکه پسران کهنه کار» (Boy old Network ) «شروت بیتاچون کلالی» (امنیت داخلی و ضدجاسوسی) «شرکت تایم» «شرکت ملی نفت ایران» «شریعتمداری» «شهرداری تهران»«تیمور بختیار» «شورای اسلامی» «شورای امنیت ملی» (CIA) «شورای انقلابی و اسلامی افغانستان» «شورای عالی نویسندگان مسکو» «شکیبا» استاندار کردستان «شیخ تویجیری» «شیر «صابئین» «صدام» «طریق الشعب» «عرب تایم» «علی» «عموترکی» «غالب الهیناوی» «غالب بن علی آل هیناوی» «غلام خانه زاد» «فاس» «فداییان خلق» «فراماسون ها» «فرانسوا پونس» «فرانک جود» «فرقان» «فورچون» «قاضی دارزن» «قاضی عسگر» «قاضی محمد» «قطب زاده» «لاندپلاگ» «للاندام. دان» «لمبراکیس» «لندن ساندی ابزرور » «لنین و ناصر» «لونوزنسو» نماینده معاون وزیر امور خارجه «لویا جرگه» «مارتین اف. هرتز» «مارکسیست های اسلامی» «مانور دلاور» «مانکاکان پالات (کاخ کودکان)» «مایک 1» «مایک 2» «مایک 3» «متجاوزان آمریکایی» «متجاوزان چینی» «متین دفتری» «مجاهدین موحد خلق» «مجتمع تفکر جوانان» «محمد اسلام وطنجار» «محمد جریری» «مدیریت عملیات ضد اطلاعاتی» (DOCS ) «مردم افغانستان» «مستشاران نظامی خارجی» «مستغنی» «مشکل صلح و سوسیالیسم» «مصدق» «مقامات قضایی آمریکا» «ملالاه حبیب» «منیری» «مهدی بازرگان» «مهرگان» «مورگان شوستر» و «هوارد باکسرویل» «موساد لتافکدیم میوچادیم» (سرویس اطلاعات سری) «مک گافی» «مک گی فرت» «میلیشیا» «میناچی» «ناصر» «ناصری» «نزیه» «نهضت بین المللی طبقه کارگر» «نهضت رادیکال» «نهضت ملی نفت» «نور محمد ترکی» «نوکران شاه» «نوید» «نیروهای مسلح ملی اسلامی ایران» «نیروی مقاومت زیرزمینی» «نیوسام» «نیوسام» مدیر کل وزارتخانه «نیگل ناکر» «هاردی» «هارون مجددی» «هالش جاشیم لیب» «هانس پطر دیسدرن» «هدایت الله متین دفتری» «همافران» «هنرهای هاپ نیک» «هنی» «هیئت مشاورین سلطنتی» «هیسا» «واشنگتن» «واقعگرایان» وزارت امور خارجه «ورادتنوند» «ورلد ایروی» «وزارت دفاع ایالات متحده» «وست» «وطنجار» «وعدت راشه ای‌ها شروتیم» (کمیته سران سرویس ها) «وعدت» «وی. موشویو» «ویلیام آ. هلسث» «ویولت» «پاتان»ها «پارساکیا» «پاسداران اسلامی» «پاسداران انقلاب» «پاکستانی ها» «پدر انقلاب» «پراودا» «پلیس اسلامی» «پک» «پی یِدا مانسو فرناندز» «پیام امروز» «چریک های فدایی قانون اساسی ایران» «چپ و راست» «چیانگ وی کو» «چیس مانهاتان بانک» «ژاندارم منطقه خلیج فارس» «ژاندارمری اسلامی ایران» «ژنرال چیانگ کای چک» «ک. ر. کروک» سفیر انگلیس «کا. گ. ب» «کابینه سایه» «کاخ جوانان» «کارتل نفتی» «کارلانیر» «کاسیگین» «کامل ادهم» «کانون وکلای ایرانی» «کرافت بامبل» «کردهای بارزانی» «کلاوس ماسر» «کلوپ معلمین» «کمونیست ها» «کمیته دفاع از آزادی و حقوق بشر» «کمیته زیرزمینی انتقام» «کمیته سه گانه» «کمیته مرکزی و هیئت های نمایندگی و وسائل مخابرات» «کمیته مرکزی گروه ببرک» «کمیته های» محلی «کمیته کنترل اطلاعات نظامی ایالات متحده» (USMICC) «کمیسیون آگرانت» «کنا» «کیت میلت» «کیهان بین الملل» «کیهان» «گروه اشتوتگارت» «گروه قران» «گروه مسائل کشوری» ( The Country Team) «گروی» (دبیر اول سفارت شوروی) «گرگ زاده» «گرگ های تکرو» «گلسپی» «گلن واتس» «گلگروف» «یندال» آ آ دی سنز آ سه آن آ. آ. آرام آ. آر. بلیت آ. آر. جوس آ. اوپک آ. بولستر و جی. استمپل آباابان آبادان آبامونته آبتین آبراهام لونز آتاترک آتاتورک آتتک آترتون آتش آتلانتیک ریچ فیلد آتلانتیک ریچفیلد آتنتیسم آتی پست ایران آجودان آخوند آخوندها آدا آدامز آدری او آدلر آدلسیک آدلسیک (جرج کیو) آدلسیک پاپ آدلیسک آدلیسک. آدمیرال ترنر آدمینا کاروپتوونا آدوالدو کاردوزوبوتو دو باروس آدولف آیشمن آدولف هیلتر آدیسابابا آذربایجانی مقیم تهران آذربایجانی ها آذربایجانی های مقیم تهران آذری قمی آذری ها در شمال غربی آذین آذین (محمد/ محمود(1) اعتماد زاده) آر ٬ تی ٬ اکشن آر. آر. آر. جوس آر. آی. اونت آر. آی. بیکر آر. ا. آخوند آر. ال. دی آر. اچ. بار از آر. اچ. بوشنر آر. اچ. هارلان. آر. باراز آر. بولستر آر. تی. وینر آر. تی. وینر یو. ان. پولو آر. تی. کوران آر. دبلیو. اسمیت آر. سی. بروین آر. وای ساندس آر. وی. گراو آر. پی. جاورونکف آر.او.لانترن آر.تی. وینر آر.تی.وینر آراسته آرام آرام خاچاتوریان آرام طوماسیان تامار (خواهرش) طوماسیان آرام وتامارطوماسیان آرامکو آرامکو عربستان سعودی آراکس انگی بگیان(بگنازاریان) آرباتف آرت هومل آرتورام. جیز آرتی. سی آتن آرتیه لوین آرجائی آرطاوی آرمان آرمن طوماسیان هادی تربتی مقدم آرمیتاج آرمیتاژ آرمیتاژ. آرمیش آرمیش مگ آرمیش مگ (مستشاری آمریکا در ایران) آرمین اچ. مایر آرمین قافاقیان آرمین مایر آرندت آرنز آرنود وبور چگریو آرنولد آرنولد ال. رافل آروبی ساربلند آرون آرچ بلود آرچارد آرچی آرچی ام آرچی ام بالستر آرچی ام بولستر آرچی ام. بولستر آرچی بولستر آرچی. ام. بولستر آرچی. ام. بولیستر آرچی. م. بولستر آرکو (ARCO) آری ایلیاویک آری بن آریا آریا و محمدعلی سمیعی آریامهر سابق) آریان آریانپور آرید نائور آریه لوین آریه نااور آریوشالو آزادی آزموده آزمون آساتورویچ آیکازیان آسامرا آسوری آسوشیتد پرس آسوشیتدپرس آسوشیتدپرس نیویورک آسپین آسیا آسیای جنوبی آسیای شرقی ها آسیایی آسیایی ها آشور کووانگ آشورکویک آشوک مه تا آصف خلدانی آصفی آغاجاری آفتاب وزیر اقتصاد آفریقایی ها آفندیوف پرسونا نان گراتا آقا اسماعیل آقا خان بختیار آقا رستون آقا زاده آقا شاهی آقا عبدالرسول آقا فخرالمحققین آقا و خانم ان. ای. پاولنکو آقا و خانم جان دی. استمپل آقا و خانم جورج ای. تی. دانلی آقا و خانم جورج بی. لامبراکیس آقا و خانم جی. کی. باباخانوف آقا و خانم رالف براون آقا و خانم سسیل اف. اچ. مالوان آقا و خانم هدایت اسلامی نیا آقا ویلیام وارنل آقاحسینی آقاخان آقاخان بختیار آقاس آقاشاهی آقاشاهی مشاور رئیس جمهور در وزارت امور خارج آقاشاهی مشاور وزارت خارجه آقاشاهی وزیر خارجه پاکستان آقامیر ارسنجانی آقای GHAT آقای Gilboa آقای «آگر» آقای «جی ایس» آقای «کریم» آقای آ.بن یوسف آقای آبتین آقای آتش آقای آدلر آقای آرمیتا آقای آرنولد رافل آقای آلدر آقای آلن کانوی آقای آمس NSC آقای آهرن. آقای آهرن_پگویین) آقای آیزنهاور آقای ابوالفتح محوی آقای احمد تارخ آقای احمد جنتی آقای احمد میرفندرسکی آقای احمدعلی رجایی آقای ار.ام. ملبورن آقای ار.ان.ملبورن آقای اردشیر مولوی آقای اس. شهنواز وزیر خارجه آقای استمپل آقای اسمعیل مجدی آقای اسنو آقای اسکات آقای اسکود آقای اسکودرو آقای اسکویی آقای اشرف آقای اصغر پیروی آقای اعتصام آقای افشار آقای افندیف آقای ال. ای. ورونین آقای ال.بی.لینگن آقای الس ورس آقای الیوت آقای ام.ای. قهرمانپور آقای امیر کاران آقای امیرانتظام آقای امیرانی آقای امیرقاسم معینی آقای انتظام آقای انصاری آقای اوری لوبرانی آقای اَهرن آقای اُلداکر آقای اکمدی آقای ایزدی آقای ایوان پسکوف آقای باتمانقلیچ آقای بارتکو آقای بازرگان آقای بال آقای بانرمن آقای بایندر آقای بختیان آقای برنات آقای بروکس آقای بروین آقای بروین کفیل آقای برژنف آقای برژینسکی آقای بزمن آقای بزیری (وزیری) آقای بش آقای بلومنتال آقای بلومنتال(رییس خزانه داری) آقای بنر من آقای بنرمن آقای بهرام شاهرخ آقای بهرامی آقای بهروز شاهنده آقای بوتلر آقای بورتن آقای بوزی بیتز آقای بولستر آقای بولیست آقای بویس آقای بگین آقای بیرنز آقای بیونز آقای تئودور ال. الیوت آقای تئودور ال. الیوت پسر آقای تامست آقای تاچر آقای تایلور آقای تقوی آقای توساینت آقای توماس آقای توماس سی. هیوز آقای تیلور آقای تیم اسکود آقای تیمور آقای جاریکف آقای جاریکوف آقای جان ا. آرمیتاژ آقای جان استمپل آقای جان ال. واشبرن آقای جان میلز آقای جان. ا. آرمیتاژ آقای جانبازیان آقای جعفر پیشه وری آقای جمیز آقای جواد منصور آقای جوادی آقای جون اچ. استیوتسن آقای جیمز رافرتی آقای جینگلز آقای حاج کریم حسینی (از نزدیکان آیت الله شریعتمداری و آیت الله خوانساری) آقای حسام الدین رضوی آقای حسن نزیه آقای حسن پور آقای حسین بنی اسدی آقای حسین فرهودی آقای حقدان آقای حکمت یزدی آقای خردجو آقای خسرو اقبال آقای خسروشاهی آقای خمینی آقای خون آقای داتری آقای داریوش همایون آقای دانیل او. نیوبری آقای داگلاس مارشال آقای دبلیو. ام. رونتری آقای ددیچ آقای دراگسلاوپزیک آقای درخشش آقای دسایی آقای دنیس بالتون آقای دونالد گیلفیلن آقای دونکان آقای دویچ آقای دکتر مهدی بازرگان نخست وزیر آقای دیو مارشال آقای دیوید دین آقای دیوید لمب آقای دیوید وستلی آقای رائین آقای رابرت اسکات آقای رابرت اف. هارلن آقای رابرت ان. مارگریو آقای رابرت اچ. هارلان آقای رابرت بیلز آقای رابین آقای راجر بروین آقای راس پیرات (ROSS آقای رافل آقای راهداری آقای راکول آقای راینو آقای رحمت اللّه مقدم آقای رحیم صفاری آقای رحیمی نژادی آقای رزازان آقای رزان آقای رشید برومند آقای رشیدیان آقای رنسام هیگ آقای رهنما آقای روبرت اچ. هارلان آقای رونتری آقای روی ام ملبورن آقای رُوان آقای رینو آقای ریچاردسون آقای ریچاردسون. آقای ریچاردوودردف آقای زیشک آقای ساندرز آقای سفیر آقای سمیعی آقای سوبر آقای سپهبدی آقای سی.سی. فینچ آقای سیداحمد صدر حاج سیدجوادی آقای سیروس غنی آقای سیروس مجد آقای سیورتس آقای شابی آقای شادمان آقای شاهرخ فیروز آقای شاهمیری( یکی از وکلا) آقای شاهی. آقای شریعتمداری آقای شفیق آقای شلن برگر آقای شلنبرگر آقای شمس صدری آقای شوارتز آقای شیبانی آقای صمغ آبادی آقای طریق مصطفی یکی از سرپرستان وزارت دفاع آقای عباس اسلامی آقای عباسی داماد شریعتمداری آقای عزری آقای علم وزیر دربار آقای علی آبتین آقای علی امینی آقای علی شاپوریان آقای علی میناچی آقای غلامعلی فریور آقای ف آقای فالمر آقای فرانک آقای فرانک باروز آقای فرانک کرافورد آقای فرد جنی آقای فرد رازی(بازرگان ایرانی) آقای فرهت پور آقای فری آقای فضایلی آقای فواد روحانی آقای فورد آقای فیلیپ کاپلان آقای قدسی آقای قره داغی پور آقای لاری مک کینی آقای لافلین آقای لامبراکیس آقای لمبراکیس آقای لوگولز آقای لین آقای لیندر آقای لینگن آقای مؤمنی آقای مئیر عزری آقای مارتین آقای مارتین اف. هرتز آقای مارتین هرتز آقای مایلز آقای مایک پیشوائیان آقای محمد درخشش آقای محمد طاهری آقای محمود طلوعی آقای مشرف آقای مصطفی درخشش آقای مظفر بقایی آقای معینی آقای مقدم مراغه ای آقای مقصودی آقای ملبورن آقای ملکی آقای ممکن آقای منصور مهدوی آقای مهابی آقای مهدوی آقای مهدی ابراهیمیان: بهترین معمار ایران آقای مهدی اکباتانی آقای مهدی بازرگان آقای مهدیزاده آقای مهر آقای مهرجان آقای مهندس ولی آقای موسوی آقای مؤنی آقای مک کنا آقای مک کینون آقای مک گافی آقای میدی آقای میری آقای میلز آقای میلز گرین آقای میلس آقای میناچی آقای میکلوس آقای نارسی فیروز آقای ناس آقای ناصر میناچی آقای ناصر کیانی آقای ناطق نوری آقای نامدار آقای نایت آقای نلسن بریکهم آقای نوردن آقای نوسنزو آقای نیلی آقای نیوسام آقای نیوسام امور خاور نزدیک آقای نیکلای آفانازویچ کوزنتسف آقای هادی انتخابی آقای هارلان . آقای هارولد اف. لیندر آقای هارولد. اچ. ساندرز آقای هاری رودی آقای هاسه گاوا آقای هرتز آقای هرتز. آقای هسکم (HASKEM) آقای هنری پرشت NNBA/IRN آقای هوارد آر. بوس آقای هوارد ال. پارسونز آقای هیگ آقای وستلی آقای ولادیمیر اسکوتزکو آقای ولپ آقای ولک آقای ونس آقای ویلیام اچ. سولیوان آقای ویلیام جی آقای ویلیام جی. ولک آقای ویلیام شاناهان آقای ویلیام چاید کل آقای ویلیام چایدکل آقای ویلیام کلارک آقای ویلیامز آقای وینکلر آقای پاترسون  آقای پارسا آقای پارساکیا آقای پانکراتف آقای پاول جون چیپارون آقای پاول کریسبرگ آقای پتر ویلسون آقای پرشت آقای پرورش آقای پرویز ذوالعین آقای پرویز رائین آقای پلی سنس آقای پنچوتکا آقای پهلبد آقای پیتر هرمز (Peter Hermes) آقای پیتون کر آقای پیشاورمک گافی ٬ کنسول در اصفهان آقای پیشوائی آقای چارلز دبلیر مک کسکیل آقای چارلز لویو آقای چارلز ناس آقای کارتر آقای کارلتون آقای کارول آقای کاری هاف بوئر آقای کازرونی آقای کاظم رجوی آقای کرگان آقای کریستنسن آقای کریستوفر آقای کلارک آقای کلارک گریگوری آقای کلاک آقای کلمان آقای کنت هاردینگ افسر مخصوص نمایندگان آقای جان جی برادی مدیران کمیته روابط بین المللی مجلس نمایندگان آقای جرج آر بردس معاون اجرایی آقای رئیس زابلوکی آقای کوجوگارو آقای کورس آقای کورن آقای کورونس آقای کومو آقای کوپر سرپرست تیم اعزامی آقای کوی نیلی آقای کیلگور آقای گارنیتز آقای گراس (Gross) آقای گرجی آقای گریم آقای گرین آقای گوئلر آقای گوئلز آقای گوردون تایگر آقای گولز آقای گیلدنر آقای یاسری آقای یوجین (اوژن) ام. وینترز آقای یگانه آقای. الف. فرید آقایان: فیصلی آل احمد آل خلیفه آل عُصفور آل هاردینگ آل کلام آلبرت آی. ادلمان آلبرت اس. چاپمن آلبرت جی فیوج آلبرت جی. فیوج آلبرت دانیال پور آلبرت دانیال پور ران حبیب آلبرت س. چپمن آلبرت گئورگییویچ فاتیف آلبرت گرین آلبرتینی آلساندرا آلفرد اشتراوب آلفرد دیگومیانس آلفرد هایز آلمان دیرتک آلمان شرقی آلمان شرقی ها آلمان ها آلمانهای نازی آلمانی آلمانی الاصل آلمانی ها آلمانی و سوئدی آلمانی) آلمانیها آلمانی‌ها آلمر. جی. زاایلزه نی گلش آلن آلن ال. کایزوتر آلن برنسون آلن دبلیو .برنسون آلن دبلیو دالاس آلن دوبیوپوی آلن. ئی. فاین آلون آلپ ارسلان ترکش آلپ قره عثمان اوغلو آلپ کار عثمان اغلو آلکس علمزاده آلکساندرا پاولوا آلکسی ال.کوزنتسف آلکسی ان. کاسیگین آلکسی لئونیدویچ ورونین آلکسی لئونیدویچ وُرنین آلکسی کاسیگین آلکسی کنستانتینویچ آنتونوف آلکسیف آلیتالیا آلیس آلیس چالمرز آلیسون اینجین آماج بلژیکی آماج های آمریکایی آماد تهران آماریس آمال احمد امیر آمریکا آمریکا یی ها آمریکائی ها آمریکائیان آمریکایی آمریکایی ساهپوست آمریکایی ها آمریکایی هاکمیته امنیت اصفهان آمریکایی های احمق آمریکایی های غیررسمی آمریکایی های مقیم آمریکایی های مقیم ایران آمریکایی های مقیم تهران آمریکاییان آمریکاییان مقیم تهران آمریکن بل آمریکن بل اینترنشنال آمستوتز آمستونر آمستونز آموزش و پرورش آموزش و پرورش ایران آموزگار آموزگار (نخست وزیر) آموزگار فن سالار (تکنوکرات) آموزگاران bonafide آموزگاران فارغ التحصیل آمون بن یوحنان آموکو آن سوئیفت آناباپتیس های هلند آناتولی آی. لاورنتیف آناتولی تریفنویچ اوگردنیکف آناتولی رامکف آناتولی سازانوف آناتولی لاورنتیف آنادارکو آنادارکو پروداکشن آنارشیست های سوئدی آناهیتا راتبزاده آناکلاریو آنتاناناریو آنتون آر. گنز آنتون عطالاه آنتون ن. نرجیس آنتونی ایدن آنتونی بالونی آنتونیا آنتونیان ای آنتونیو اسکیوال آنتک آندرانیک باغدارسریانی آندره ای ویشنسکی آندره ساخاروف آندره فونتن آندره میخایلویچ الکساندرف آندرو آی آندرو ویتلی آندرو ویتلی(از روزنامه تایمز مالی و خبرنگار بی.بی.سی) آندرو یانگ آندرونیک پتروسیانتس آندری نیکولا یویچ زلنین آندری نیکولایویچ آندریف آندریو.دی.رسنز آنفوکس آنکا آنکارا آنگلوساکسون ها آنگولایی ها آنیسیمف آهارون آمیت آهارون بارک آهارون یاریف آهرن آهرون کوهن آهنچیان آهنگ شرق آوا (مأمور مطبوعاتی) آوارگان افغانی آوارگان فلسطین آوارگان فلسطینی آوارگان کرد آواس کنلی آواکس آواکس ایران و ترکیه آوتیسن آوراهام (Achi آوراهام کاتز آوراهام یوفه آورل هریمن آوری ال عاد آوریل هاری من آوی شلاین آپارتاید آپوکولار آژانس ارتباط بین المللی آژانس ارتباط بین المللی آمریکا آژانس ارتباط بین المللی: آژانس ارتباطات بین الملل آژانس ارتباطات بین المللی آژانس ارتباطات بین المللی (ICA ) آژانس ارتباطات بین المللی (ICA) آژانس ارتباطات بین المللی آمریکا آژانس ارتباطات بین المللی ایالات متحده آژانس ارتباطات بین المللی ایالات متحده آمریکا آژانس ارتباطات جهانی آژانس ارتباطات جهانی امور خاور نزدیک آژانس ارتباطات جهانی ایالات متحده آژانس ارتباطات  المللی آمریکا(ICA) آژانس اطلاعات ایالات متحده (Usis) آژانس اطلاعات ایالات متحده واشنگتن دی آژانس اطلاعات بین المللی آژانس اطلاعات دفاعی آژانس اطلاعات دفاعی در واشنگتن دی آژانس اطلاعات دفاعیCURINTEL آژانس اطلاعات مرکزی (سیا) آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا «سیا» آژانس اطلاعاتی آمریکا آژانس اطلاعاتی اسرائیل «موساد» آژانس اطلاعاتی انگلیس آژانس اطلاعاتی دفاعی آژانس اطلاعاتی دفاعی در واشنگتن دی. سی. آژانس اطلاعاتی مصر آژانس امنیت ملی آژانس امنیت ملی (NSA) آژانس انرژی اتمی بین المللی آژانس انرژی بین المللی آژانس بین المللی آمریکا آژانس بین المللی ارتباطات آژانس بین المللی ارتباطات آمریکا آژانس بین المللی ارتباطات بین المللی آمریکا آژانس بین المللی انرژی اتمی آژانس بین المللی مخابرات آمریکا آژانس جهانی ارتباطات ایالات متحده آژانس خبرگزاری پارس آژانس خبری ملی سومالی آژانس خبری پارس آژانس دولتی ژاپنی آژانس روابط بین الملل آمریکا آژانس روابط بین الملل در واشنگتن دی آژانس عمران بین المللی آژانس مطبوعاتی فرانسه آژانس ملی سوخت ایتالیا آژانس نفتکش آمستر آژانس های آمریکایی آژانس های ترانس آژانس‌های اطلاعاتی آکادا آکادمی اسب سواری آکادمی علوم شوروی آکادمی علوم نیویورک آکادمی فنی نظامی Aleppo آکادمی نظامی افغانستان آکان آکواتیک آکی آکینز آگاه آگاه کاردار ایران آگروسمن آی آی بکس آی. ان. کی آی. ان. گوت آی. بلویویچ آی. وی. سادچیکف آی.آر.استور مدیر عملیات آیت الله آیت الله آخون (AKHUN) آیت الله آذری قمی آیت الله آل شبیر خاقانی آیت الله ابن یوسف حدائق آیت الله ابوالفضل زنجانی آیت الله اشراقی آیت الله اصفهانی آیت الله العظمی خادمی آیت الله بروجردی آیت الله بهشتی آیت الله جواد دستغیب آیت الله حائری شیرازی آیت الله حاج آقا عطاءالله اشرفی اصفهانی آیت الله حسن طباطبایی قمی آیت الله حسن لاهوتی آیت الله حسینعلی منتظری آیت الله حسینی آیت الله حلبی آیت الله خادمی آیت الله خاقانی آیت الله خاقانی (رهبر اعراب خوزستان) آیت الله خلخالی آیت الله خمینی آیت الله خمینیکارمندان هواپیمایی ایران آیت الله خوئی آیت الله خویی آیت الله دکتر محمد بهشتی آیت الله ربانی شیرازی آیت الله رفسنجانی آیت الله روح الله خمینی آیت الله روحانی آیت الله زنجانی آیت الله سید محمدباقر صدر آیت الله سید محمدعلی هادی[قاضی] طباطبایی آیت الله سید محمود طالقانی آیت الله سید کاظم شریعتمداری آیت الله سیدرضی شیرازی آیت الله سیدمحمود طالقانی آیت الله سیدکاظم شریعتمداری آیت الله شبیر خاقانی آیت الله شریعتمداری آیت الله شمس آبادی آیت الله شمس اردکانی آیت الله شهید مطهری آیت الله شیخ حسین علی منتظری آیت الله شیخ محمدطاهر آل شبیر خاقانی آیت الله شیرازی آیت الله صادق خلخالی آیت الله صادق روحانی آیت الله صدر آیت الله طالقانی آیت الله طاهر خاقانی آیت الله طاهری آیت الله عبدالحسین دستغیب آیت الله عزالدین حسینی آیت الله غلامحسین حقانی آیت الله فلسفی آیت الله قاضی آیت الله قاضی طباطبایی آیت الله قمی آیت الله لاهوتی آیت الله محلاتی آیت الله محمد طاهر خاقانی آیت الله محمد[محمود] طالقانی آیت الله محمدرضا مهدوی آیت الله محمدرضا مهدوی کنی آیت الله محمود طالقانی آیت الله مدنی آیت الله مرتضی مطهری آیت الله مرعشی آیت الله مطهری آیت الله مفتح آیت الله منتظری آیت الله منتظری امام جمعه تهران آیت الله میانه آیت الله نجفی آیت الله نوری آیت الله ها آیت الله های اصفهان آیت الله کاظم شریعتمداری آیت الله کاظمشریعتمداری آیت الله کافی آیت الله گلپایگانی آیت الله یحیی نوری آیت الله  حسینعلی منتظری آیت اللهی آیت اللّه آیت اللّه آذری قمی آیت اللّه احمد آذری قمی آیت اللّه احمد آذری قمی دادستان انقلاب آیت اللّه ارشد آیت اللّه بروجردی آیت اللّه بهبهانی آیت اللّه بهشتی آیت اللّه بهشتی نایب رئیس شورای خبرگان آیت اللّه حاج آقا جلیل فقیه امامی آیت اللّه حاج آقا رضا زنجانی آیت اللّه حاج حسن طباطبائی قمی آیت اللّه حاج سید ابوالفضل موسوی زنجانی آیت اللّه حاج سید میرزا فانی آیت اللّه حاج سیدجواد دستغیب آیت اللّه حسن لاهوتی آیت اللّه حسین علی منتظری آیت اللّه حسینعلی منتظری آیت اللّه حسینی آیت اللّه حکیم آیت اللّه خادمی آیت اللّه خاقانی آیت اللّه خامنه ای آیت اللّه خلخالی آیت اللّه خمینی آیت اللّه خمینی کمونیسم آیت اللّه خمینی خمینی آیت اللّه خوئی آیت اللّه خوانساری آیت اللّه خویی آیت اللّه دستغیب آیت اللّه ربانی شیرازی آیت اللّه رضا زنجانی آیت اللّه رفسنجانی آیت اللّه رهبر آیت اللّه روح اللّه الخمینی آیت اللّه روح اللّه خمینی آیت اللّه روح اللّه موسوی خمینی آیت اللّه روحانی آیت اللّه زنجانی آیت اللّه سرشناس آیت اللّه سنجابی «زنجانی» آیت اللّه سید احمد خوانساری آیت اللّه سید بیوک زنجانی آیت اللّه سید عبداللّه شیرازی آیت اللّه سید فرید آیت اللّه سید محمود طالقانی آیت اللّه سید کاظم شریعتمداری آیت اللّه سیدکاظم شریعتمداری آیت اللّه شریعتمداری آیت اللّه شریعتمداری. آیت اللّه شمس آبادی آیت اللّه شیخ محمد خاقانی آیت اللّه شیخ نوری آیت اللّه شیرازی آیت اللّه صادق الروحانی آیت اللّه صادق حسینی روحانی آیت اللّه صادق روحانی آیت اللّه صدر آیت اللّه صفدری آیت اللّه طالقانی آیت اللّه طاهری آیت اللّه عزالدین حسینی آیت اللّه علی قدوسی آیت اللّه قاضی آیت اللّه قاضی طباطبائی آیت اللّه قدسی آیت اللّه قدوسی دادستان کل ایران آیت اللّه قمی آیت اللّه محلاتی شیرازی آیت اللّه محمد بهشتی آیت اللّه محمدتقی قمی آیت اللّه محمدحسین بهشتی آیت اللّه محمود طالقانی آیت اللّه مدنی آیت اللّه مرتضی مطهری آیت اللّه مطهری آیت اللّه معروفی آیت اللّه منتظری آیت اللّه منتظری امام جمعه تهران آیت اللّه مهدوی کنی آیت اللّه میلانی آیت اللّه نوری آیت اللّه ها آیت اللّه ها (شریعتمداری آیت اللّه هاشمی آیت اللّه هاشمی رفسنجانی آیت اللّه های ایران آیت اللّه های ایرانی آیت اللّه های قم آیت اللّه های گلپایگانی آیت اللّه کاشانی آیت اللّه کاظم شریعتمداری آیت اللّه کافی آیت اللّه گلپایگانی آیت اللّه یحیی علامه نوری آیت اله سید ابوالقاسم کاشانی آیروفلوت شرکت هواپیمائی شوروی آیزنهاور آیسه آیشمن آیندگان آیه الله منتظری آیه اللّه منتظری آیه اللّه ها آیپک ئودر سورنسن ئی ئی آکینز ا ا شاموسکایا ا فرد هالیدی ا. سی. ویزارد ا. مارتین ا.بی.سی ا.س.باخاش ا.سی. ویزارد ا  ائتلاف اتحادیه کارگران تهران ائی. ای. راو اباالخیل اباچنکف ابتهاج ابراهیم ابراهیم احمد ابراهیم القبصی ابراهیم بن عبداللّه انقاری ابراهیم بن محمد بن ابراهیم الشیخ  ابراهیم تیموری ابراهیم حکیمی ابراهیم خواجه نوری ابراهیم ریاحی ابراهیم سنجر ابراهیم شکری ابراهیم شیرازی ابراهیم عبدالکریم  ابراهیم محمد حسن حمیدان  ابراهیم مکلا ابراهیم نیک خلق ابراهیم هانوکائی ابراهیم کاشانی ابراهیم کریم آبادی ابراهیم یزدی ابراهیم یونسی ابراهیمی ابرقدرت های شرق و غرب ابطحی ابن عبدالعزیز السعود(2) ابن عبداله الخلیه ابواحمد ابواحمد منتظری ابوالحسن ابتهاج ابوالحسن بنی صدر ابوالحسن تیمورتاش ابوالحسن خان (فخرالملک) ابوالحسن عمیدی نوری ابوالفتح محوی ابوالفضل بازرگان (پسر برادرش) ابوالفضل طوماریان ابوالفضل قاسمی ابوالفضل قاسمی (دبیر کل جدید حزب ایران) ابوالفضل قاضی ابوالفضل قاضی شریعت پناهی ابوالقاسم ابوالقاسم امینی ابوالقاسم خردجو ابوالقاسم صادق ابوالقاسم نجم ابوجعفر ابوجهاد ابوسفیان ابوشریف ابوعمار ابول بلوغی ابونصر عضد ابونیدال ابوولید ابیجان ات. ال. دبلیو. شل ات... اتاق اصناف اتاق بازرگانی آمریکا اتاق بازرگانی ایران و آمریکا اتاق بازرگانی تهران اتاق بازرگانی صنایع و معادن ایران اتباع آمریکا اتباع آمریکایی اتباع اروپای شمالی اتباع بلوک شوروی اتباع جنوب اروپا اتباع روسی اتباع شوروی اتباع عربی غیر کویتی اتباع کره جنوبی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی اتحاد سوسیالیست اتحاد شوروی اتحاد ملی پاکستان اتحادیه KAPPA اتحادیه اعراب اتحادیه بین المللی حقوق بشر اتحادیه بین المللی مخابرات اتحادیه تجاری بین الملل اتحادیه تجاری بین المللی اتحادیه تجاری بین المللی OPED اتحادیه تلگرافچی های تهران اتحادیه جبهه ملی اتحادیه جهانی پست اتحادیه دموکراتیک واحد مرکزی (EDEK) اتحادیه سنتو اتحادیه سوسیالیست ها اتحادیه عرب اتحادیه معلمین اتحادیه معلمین ایران اتحادیه ملی پاکستان اتحادیه ناتو اتحادیه نانواهای تهران اتحادیه نیروهای جبهه ملی اتحادیه نیروهای جبهه ملی ایران اتحادیه های کارگران و کشاورزان اتحادیه های کارگری اتحادیه های کارگری اسرائیل اتحادیه پست جهانی اتحادیه کارمندان دولتی اتحادیه کارگران اتحادیه کارگران تنباکو اتحادیه کارگران خشک شویی و رنگریزی تهران اتحادیه کارگران سیلوی تهران اتحادیه کارگران نفتی اتحادیه کارگری آمریکا اتحادیه کشورهای آفریقایی اتحادیه کمونیستی آلمان غربی اتحادیه کیبوتز اترتون اتریشی ها اتل اتمان اتیوپیایی ها اجلاس های سنتو اجلاس کمپ دیوید اجلاسیه کمپ دیوید اجمل اخاتک اجویت اجویت نخست وزیر احتشام السلطنه احتشامی احتشامیه احزاب مارکسیست احزاب ناسیونالیست احزاب و دستجات عرب احزاب چپگرای افغانستان احزاب چکسلواکی احزاب کمونیست اروپا احزاب کمونیست ملی احسام سرطاوی احسان اللّه خان احسان طبری احسان نراقی احمد احمد آذری قمی احمد آرامش احمد آل میهانی احمد آهنچی احمد ابراهیمی احمد ابوالقیط احمد احرار احمد احمدی احمد اسکندر احمد احمد اشرف احمد اعظمی احمد افخری کارمند شرکت خصوصی و کارخانه دار احمد اقبال احمد الغفور احمد القشمی احمد الهی خوانساری احمد بن بلا احمد بن حمید آل نهیان (ابوظبی)  احمد بن سلطان القاسمی (شارجه) احمد بن سیف آل ثانی احمد بن صیف الثانی احمد بنی احمد احمد بنی صدر احمد بهمنش احمد بوتفلیقه احمد تارخ احمد تهرانی احمد جبریل (ابوجهاد) احمد جدلی احمد جعفر احمد جعفری بهوی احمد حاج سیدجوادی احمد حامی احمد حسن البکر احمد حسین السامرایی احمد حسین سامری احمد حسینی احمد حسینی فرد احمد خالقی احمد خلیفه السویدی احمد خمینی احمد خوانساری احمد داوران احمد دهقان احمد رئوف النقیب احمد زنگنه احمد زکی یمانی احمد زیرک زاده احمد ستوده نیا احمد سراج (مدیر مسئول وزارت امور خارجه در امور آسیایی) احمد سراج مدیر کل امور شرقی وزارت امور خارجه عربستان احمد سلامتیان احمد سلطان احمد سمیعی احمد سویدان احمد سویدی احمد شاه احمد شفیق احمد صدر حاج سید جوادی احمد صدر حاج سیدجوادی احمد صدرحاج سیدجوادی احمد ضیائی احمد طالع مهندس احمد طاهرآبادی احمد عبداللّه آل غزالی احمد عبدالنبی مکی احمد عبیدالفضل احمد علم زاده احمد علیزاده احمد علیزاده معاون حزب خلق مسلمان احمد قریش رئیس دانشگاه ملی احمد قریشی احمد قوام احمد قوام السلطنه احمد لاجوردی احمد متین دفتری احمد مدنی احمد مسلمی احمد مطهرنیا احمد معمارزاده احمد مفتی زاده احمد مقصودی احمد منتظری احمد مهری پسر روحانی معروف شیعه کویت احمد مکی احمد میرفندرسکی احمد ناصر البیشی احمد ناظمی احمد نامدار احمد نخست احمد نوری احمد هروی احمد چابک احمد کسروی احمد کورس احمد کیلالی وزیر فرهنگ ترکیه احمد یانور احمدالبکر احمدالخمینی احمدالمبارکی احمدشاه درانی احمدشیرمحمد وزیر دادگستری و امور مذهبی احمدعباس المهری احمدعلی صادق وزیری احمدی اخترالزمان اخوان اخوان المسلمین اخوان المسلمین تا مارکسیست های اسلامی» اخوی اد ویلت ادارات دولتی ایران ادارات منطقه ای صحرایی شین بث اداره ABM اداره JAG اداره آب تهران اداره آتش نشانی اداره اطلاعات آمریکا اداره اطلاعات آمریکا (USIS ) اداره اطلاعات آمریکا (USIS) اداره اطلاعات ایالات متحده (USIS) اداره اطلاعات دفاعی اداره امنیت اجتماعی ایران اداره امور اعراب اداره امور خارجی اداره امور غیر عرب؛ اداره امنیت حفاظتی اداره امور ملتی اداره برق تهران اداره بودجه فدرال FBO اداره تحقیق فدرال (اف.بی.آی) اداره تحقیقات جنایی پلیس کشوری کویت اداره تحقیقات ویژه اداره تکنولوژی اداره جاسوسی دفاعی واشنگتن (D.C) اداره جمع آوری اداره راه آهن اداره رایزنی نظامی اداره روابط اطلاعاتی دایره اطلاعات و تحقیقات وزارت امور خارجه اداره روابط عمومی کشور اداره سازمان زنان ایران اداره ضداطلاعات نیروی هوایی شاهنشاهی ایران اداره طرح ریزی عملیاتی و هماهنگی اداره عملیات سیاسی و روابط وابسته اداره مأموریتی ناتو اداره مرکزی اطلاعات (سیا) اداره مرکزی بانک اعتبارات ایران اداره مرکزی مراجعات اداره مشاورت حقوقی و بازپرسی اداره مهاجرت بریتانیا اداره مهاجرت و تابعیت اداره هماهنگی و طرح ریزی اداره هواپیمائی کشوری آمریکا اداره وابسته دفاعی ایالات متحده در تهران اداره پشتیبانی عملیاتی اداره کنستایل INR/RNA/SDA اداره گمرک اداره( DEA) مبارزه با مواد مخدر ادریس ادریس اصمدی گادجین ادریس بارزانی ادریس پسر بارزانی ادریسی ادلای استونسون ادنان مندرس ادوارد ادوارد اس. لیتل ادوارد اس. لیتل. ادوارد اس. والریوس ادوارد ال. پک ادوارد اچ شاف ادوارد بوردلن ادوارد جی. ویلت ادوارد جی. گنین ادوارد رایان ادوارد ساب ادوارد مورس ادوارد مورو ادوارد هیث ادوارد. اس. لیتل ادوارد.ال.پک ادوین (تد) آتکینز ادوین ا. ماچن ادوین ا. ماچن. جی آر ادوین ال. هامت ادوین هامت ادوین. ا. ماچن جونیور ادگارفوره ادیا دانون ادیب سمیعی ادیب محمدی ادیمن ار ارامنه ارامنه تهران اراپ فرانسوی ارباب آفریدی ارت و لزلی گیس از سفارت آمریکا ارتز اسرائیل ارتش ارتش آزادی بخش خلق ارتش آمریکا ارتش اسرائیل ارتش افغان ارتش افغانستان ارتش امریکا ارتش اوگاندا ارتش ایالات متحده ارتش ایالات متحده آمریکا ارتش ایران ارتش ایران و افغانستان. ارتش جمهوری دمکراتیک افغانستان ارتش خلق (جیش الشعبی) ارتش خلق مغولستان ارتش خلقی ارتش دریایی قطر ارتش روسیه ارتش سرخ ارتش سرخ شوروی GRU ارتش سوریه ارتش شاه ارتش شاهنشاهی ارتش شاهنشاهی ایران ارتش شوروی ارتش عراق ارتش فرانسه ارتش قطر ارتش لبنان ارتش مصر ارتش ملی اسلامی ایران ارتش ملی ایران ارتش ملی لبنان ارتش و نیروی هوایی افغانستان ارتش پاکستان ارتش گینه بیسائو ارتشبد ارتشبد «آر. ای. هایزر» ارتشبد ازهادی ارتشبد ازهاری ارتشبد اویسی ارتشبد ایادی ارتشبد بختیار ارتشبد برت ارتشبد بهرام امینی ارتشبد تدین ارتشبد تمام (محب) ارتشبد توفانیان ارتشبد جعفر شفقت ارتشبد جم ارتشبد حسین فردوست ارتشبد حُمید ارتشبد خاتمی ارتشبد دول برت (DEVOL BERTT) ارتشبد ربیعی ارتشبد رضا عظیمی ارتشبد ریاحی ارتشبد زاهدی ارتشبد زاهدی مرحوم ارتشبد طوفانیان ارتشبد غلامرضا ازهاری ارتشبد غلامعلی اویسی ارتشبد فضل اللّه زاهدی ارتشبد قره باغی ارتشبد ناجی ارتشبد نصیری ارتشبد نصیری رئیس ساواک ارتشبد نعمت الله نصیری ارتشبد ولی اللّه قره نی ارتشبد کریست ارتشی های رژیم شاه ارتشیان ارتشیان ایران ارتشیان کُرد ارتش‌های عرب ارتور شلزنیجرپر اردشیر اردشیر زاهدی اردشیر زاهدی (سفیر ایران در واشنگتن) اردشیر مولوی اردل کازکان سر مهندس وزارت ترابری اردلان اردلان آشتیانی اردن هایل سرور اردنی ها اردوژف وزیر صنعت گاز شوروی اردوگان کوکوراوغلو ارسلان افشار ارسلان خلعتبری ارسنجانی ارشاد الحق ارفرانس ارلیش ارمنی ارمنی آذربایجانی ارمنی مسیحی ارمنی ها ارنست اند ارنست ارنست دبلیو ارنست ماتسدورف ارنست و ارنست ارنست پرون ارنست گریوز ارنست. آر. اونی ارنست. ان. تیمکن ارنی بوش اروپا اروپائیان اروپای شرقی اروپای غربی اروپایی اروپایی ها اروپاییان اروین ارکی هویتینن ارگان های اجرائی اریستوکرات ها اریوش طهماسبی قره شیران اریک اف. فون ماربود اریک ای. اولاشین اریک ایوانوویچ اریک رولو اریکاکنین سیلی از نهضت آزادی ایران از وزارت آموزش و پرورش ازاکی ازبک ازبک ها ازدیاد گاماخوردیا ازهادی ازهاری اس اس . دی. تندرا اس آ اس اس دی ارن اس دی بیتل اس دی تراب اس دی ترامپ اس دی. التیمت اس. اس. دی. لور اس. ان. تاگاشف اس. جی. سویرل اس. جی. پاپیچ اس. دبلیو. راک اس. دبلیو. راک ول اس. دی تراب اس. دی فورگیو اس. دی. التیمت اس. دی. جانوس/13 اس. دی. جولپ اس. دی. ولید/1 اس. دی. پلاد اس. دی. آس اس. دی. آپ بیت اس. دی. ارن اس. دی. ارن. اس. دی. اسلیپری اس. دی. اسلیپری اس. دی التیمت اس. دی. التیمت اس. دی. اینورموس /1 اس. دی. بلید اس. دی. بیپ اس. دی. ترامپ اس. دی. ترانزیت اس. دی. ترمپ اس. دی. تندرا اس. دی. جانوا اس. دی. جانوس اس. دی. جانوس/13 اس. دی. جولپ اس. دی. راتر اس. دی. راتر / 4 اس. دی. راتر/4 اس. دی. رایت اس. دی. روف اس. دی. روپ/1 اس. دی. فوروارد اس. دی. فورگیو اس. دی. فورگیو. یو. ان. تراوت اس. دی. فیس اس. دی. فیکل اس. دی. لور اس. دی. لیدر اس. دی. مارکت اس. دی. مارکت. اس. دی. وری اس. دی. ولید اس. دی. ولید / 1 اس. دی. ولید/1 اس. دی. پارتنر / ا اس. دی. پراون اس. دی. پرتیکست اس. دی. پرنک اس. دی. پرنک/1 اس. دی. پروب اس. دی. پروپ اس. دی. پریتکست اس. دی. پریتکست/1 اس. دی. پلاد اس. دی. پوتی اس. دی. پپر اس. دی. پکن اس. دی. پیر اس. دی. کاراوی اس. دی. کازمو اس. دی. کازمو. اس. دی. کت اس. دی. کت/1 اس. دی. کوئیک اس. دی. کوئیک کیو اس. دی. کوئیک/1 اس. دی. گابل اس. دی.استی اس. دی.ترامپ اس. دی.پیر اس. راک ول اس. کوفی اس.دی. ارن اس.دی. اینورموس اس.دی. راتر اس.دی. فوروارد اس.دی. پلاد اس.دی. کوئیک اس.دی.ارن اس.دی.ارن. اس.دی.اینورموس اس.دی.ایگل اس.دی.ترامپ اس.دی.جانوس اس.دی.راتر اس.دی.راپ اس.دی.رایت اس.دی.مارکت اس.دی.پلاد اس.دی.پوتی اس.دی.پپر اس.دی.پکن اس.دی.کوئیک اس.دی.کوئیک/1 اس.پی.هیاتوس استآچسن استاد احمد آزرمی استاد اسد نظامی استاد علی محمدی استادان آمریکایی ایران شناسی استادان ایرانی استادان فولبرایت استادیار دانشگاه فردوسی مشهد استارک استالین استانبول استانتون استاندار استاندار آذربایجان استاندار آذربایجان شرقی استاندار آذربایجان غربی استاندار اصفهان استاندار اویل ایندیانا (SOIND) استاندار ایلام استاندار بوشهر استاندار خراسان استاندار خراسان و نایب التولیه آستان قدس استاندار خوزستان استاندار خوزستان مدنی استاندار سیستان و بلوچستان استاندار شیراز استاندار فارس استاندار فارس و خوزستان استاندار قسمت جنوبی ایران استاندار مشهد استاندار کردستان استاندار کرمان استاندار کرمانشاهان استاندارد اویل نیوجرسی استاندارد اویل کالیفرنیا استاندارد ایندیانا.بریتیش پترولیوم انگلیسی استانداری استانداری آذربایجان استانداری فارس استانسیلاو کنستاتینویچ کاوریگین استانلی اسکودرو استانلی تی. اسکودرو استانیسلاو الکساندروویچ لووچنکو استانیسلاو کنستانستینوویچ کاوریگین استانیسلاو کوریوئین استتسون استرالیایی استراوس استرلینگ استرنر استروگال استفان آر. گرومان استفان ار اسنو استفانی.س.استافر استفن شالوم استفن کوهن استفن کوهن (HA) استل استمپل استمپل (STEMPEL ) استمپل با مقامات نهضت آزادی استمپل و پرت استمپل  استوئسل. استوار دوم کوتس استوار رونالد بی. بیکر استوار ریگان استوار یکم ریگان استوارت دبلیو استوارت دبلیو . راک ول استوارت دبلیو. راک ول استوارت دبلیو. راکول استوارت راک ول استوارت راکول وی استوسل استوسگو (Steve Sego) استوفر استولت فاز استون استویکی استپان گرومان استکهلم استیفن کوهن استیو استیو ارلانگر استیو استفانید استیوارت دبلیو. راکول استیوارد راکول استیون راتنر استیونس استیونسن استیوی ایتان استیک نیکلاونا نرسسیان اسحاق (Hoffi, Yitzhak) اسحاق خان اسحاق رابین اسحاقی نژاد اسحق رابین اسد اسد رئیس جمهور سوریه اسد همایون اسدالله رفعت نیا اسدالله علم اسدالله مبشری اسدالله نیلی آرام اسداللّه اسداللّه امین اسداللّه رشیدیان اسداللّه صنیعی اسداللّه علم اسداللّه مبشری اسداللّه متین اسداللّه موسوی اسداللّه نصر اصفهانی اسداللّه و سیف اللّه رشیدیان اسداللّه کاظمی (دبیر خرم) اسداللّه. اسدی اسرائیل اسرائیل بیر اسرائیل زیو شیف اسرائیل ها اسرائیلی اسرائیلی ها اسرائیلیان اسرائیلیها اسعد اسغیک الیاسیان اسفندیار اوغلی افندیف اسفندیاری اسقاوی اسقف ارمنیان آرناک مانوکیان اسقف اسماهیت لوکا اسقف اعظم اسقف اعظم ماکاریوس اسقف ماکاریوس اسقف کاپوچی اسقف کلیسای انجیلی اسقف کلیسای انگلیسی در اصفهان اسلام آباد اسلام شیخ اسلامی اسلامی نیا اسلامی ها اسلامی های افراطی اسلامی های راست اسلودر اسم رمز آقای ابوالحسن بنی صدر اسماعیل اسماعیل اردلان اسماعیل البوشی اسماعیل الشورا اسماعیل الشوری اسماعیل تیموریان اسماعیل خان قشقایی (صولت الدوله) اسماعیل دانش اسماعیل رئیس جمهور جمهوری دموکراتیک خلق یمن اسماعیل ریاحی اسماعیل زاهد اسماعیل شورا اسماعیل عبدالوهاب اسماعیل فهمی اسماعیل فیاض اسماعیل مجدی اسماعیل مرتضی اقلی علیوف اسماعیل مرتضی اوغلی علی یف اسمال اسمعیل جلالی اسمعیل ریاحی اسمیت اسمیت موزوریو اسمیروکف اسنو اسنور اسوآمین اویل اسوالبارد اسوالد اسوردلوفسک سونار خوز اسپارکس اسپالدینگ اسپانیا اسپایزر اسپل نیکوف اسپهبدی اسپولنیکف اسپیرز اسپیزر اسچارانسکی اسکات اسکات اسمیت اسکاد(کارمند سفارت) اسکندر اسکندر آزموده اسکندر کبیر اسکندری اسکو اسکوئیر اسکوایتر اسکوایر وزیر مختار سفارت آمریکا اسکوتزکو اسکود اسکود نیکولس اسکودرو اسکویی اسکیرنف اسکیود اسکیپ بویس اسیلیویچ اسین شریف نماینده ساف در دوحه اشتراوس اشراف اشراف زادگان تاجر اشراقی اشرف اشرف احمد جانوف اشرف عبداللطیف غوربال اشرف وزیر امورخارجه اشرف پهلوی اشرفی اشغالگران اسرائیلی اشغالگران قدس اشمیت اشمیت صدراعظم آلمان اصغر خان اصغر سپهر اصغر محمد بیگی اصغر پارسا اصغرخان اصغرخان سرپرست حزب طریق استقلال اصفهان اصفهانی ها اصفیا اصفیاء اصلاحات ارضی اصلان افشار اطاق بازرگانی ایران اطاق بازرگانی ایران و آمریکا یا شورای بازرگانی اطبای بومی پاکستانی اطرافیان خمینی اطریشی ها اطلاعات اطلاعات اسرائیل (سازمان) اطلاعات سیاسی (PI ) اعتبار اعتزازالدین وزیر مشاور وزارت بازرگانی اعتمادی اعراب اعراب ایران اعراب ایرانی اعراب تروریست اعراب تندرو اعراب خلیج اعراب خلیج [فارس] اعراب خلیج فارس اعراب خوزستان اعراب رادیکال اعراب محلی خوزستان اعراب مسلمان اعراب میانه اعراب میانه رو اعزاز نیک پی اعضای اوپک اعضای باشگاه مهرگان اعضای توده اعضای حزب کمونیست اعضای شورای انقلاب اعضای فتح اعضای فرقه بهائی اعضای فناتیک اعضای مجلس خبرگان اعضای هیئت علمی اعضای کابینه اعظم اعلم اعلیحضرت اعلیحضرت شاهنشاه اعلیحضرت شاهنشاه ایران اعلیحضرت محمدرضا پهلوی آریامهر اعلیحضرت همایونی اف اف اورس اف بی آی اف بی آی (FBI) اف. بی. آی اف. بی. آی. اف. بی. آی. اس. اف. بی. آی.اس. اف. بی. مک کنزی اف. جی پستایم اف. جی. اف. جی. پستایم تکز. اف. جی. کوزنتسف اف. سی. کالینز اف. ک. دومان اف.جی.پستایم افتخار السادات موحد بروجردی افخمی افراد SE افراد ایلاتی آذربایجانی افراد روسی افراد سفارتخانه افراد فیلیپینی افراطی های مسلمان حزب اللهی (حزب خدا) افراطیون افراطیون مذهبی افراطیون چپ فداییان خلق افریدی ها افسانه ملک زاده افسر آمریکایی افسر ارتش شوروی افسر اطلاعاتی ارتش افغانستان افسر امنیتی فنی آمریکایی افسر سنگالی افسر سیا افسر فرمانده «IIAF/CIC» افسر نیروی دریایی افسران افسران آمریکایی افسران ارتش افسران ارشد آمریکایی افسران اطلاعاتی نیروی هوایی و نیروی دریایی افسران افغانی افسران امنیتی آمریکایی افسران ایرانی افسران توده ای (کمونیست) افسران روسی افسران سابق ارتش افسران نظامی انگلیس افسران نیروی هوایی افسران نیروی هوایی افغانستان افسران کا. گ. ب. افسران کا.گ.ب افشار افشاری ها افشان افغان افغان ها افغانی افغانی ها اقبال اقبال احمد آخوند اقبال بوت سرپرست وزارت اطلاعات اقبال حکیمی اقبالی اقتصاددانان ایران اقلیت شیعه اقلیت شیعی کویت اقلیت علوی اقلیت های ایران اقلیت های ایرانی اقلیت های روسی اقلیت های عربی اقلیت های قومی اقلیت های قومی ایران اقلیت های مذهبی اقلیت های مسلمان در شوروی اقلیت های کرد اقلیت یهودی ایران اقلیتی علوی اقمار اروپایی ال ال جردن ال عال (ELAL ) ال. آی. مندلویچ ال. اف. الئیچف ال. ام. دون. ال. ان. ایز ال. بروس لینگن ال. بروس لینگن کاردار موقت سفارت آمریکا در تهران ال. بروس. لینگن کاردار موقت ال. جی ال. دبلیو ال. دبلیو شل کیو. آر. کابل ال. دبلیو. سرف ال. دبلیو. سماکیس ال. دبلیو. شل ال. دبلیو. شل کیو ال. دبلیو. شل کیو. آر. ال. دبلیو. شل کیو. آر. رام ال. دبلیو. واین ال. دبلیو. واین کیو. آر. رام ال. دبلیو. واین. کی.ام. استون کیو. آر. رام ال. دوگلاس هک ال. سماکیس ال. میلنر دون ال. واستبرن ال. پل برمر سرم ال. پی گامین ال. پی. نایت ال. پی. گامین ال.ان. یوما ال.ان.یوما ال.دبیلو. شل کیو. آر ال.و.سماکیس ال.پی. گامین ال.پی.گامین الئیچف الاخبار الاعتصام الانباء البرزی البنا البناء رهبر سازمان ژوئن سیاه البکر الثوره الجزایری الجزایری ها الجمهوریه الحجلان الحریه الحسن الحوص الحکیم الخال الصحیح الفتح (راه صحیح فتح) الخلیفه الدعوه السفیر السویدی السکاندرف السیل اویمن دبیر کل خزانه داری ترکیه الشنفاری الصاعقه الصباح العتیبه العتیقی العدسانی العطاس العلوی العکری الغانی الف الف اراپ (ElF الف العتیقی الف. البیگه الف. سی. آ. تومیک الف. هدایت الف. پتروف الفتح القانیان القصیبی اللهیار اللهیار صالح اللّه اللّه شکور المستقبل الموتی المپیک الن بی النا قاسملو النهار الهاس الهانی الهفوف الهی الهیار صالح الور الوزیر الوفا الک نیکلاس الکار هندلین الکاظمی الکداگ الکساندر الکساندر اس. کولین الکساندر الکساندرویچ سیرومیاتنیکف الکساندر ام پوزانف الکساندر ام. پوزانف الکساندر اکیمویچ ایشکوف وزیر صنایع شیلات الکساندر ای الکساندر ایوانویچ روکانوف الکساندر بوبین الکساندر بووین الکساندر جورج متسیان ناظر الکساندر جیب (GIBB) الکساندر دی موروزف الکساندر دیما الکساندر سولژنیتسین الکساندر شلپین الکساندر فرد نعلبندیان الکساندر م.پوزانف الکساندر نوفسکی الکساندر نیوکولایویچ شلپین الکساندر وی الکساندر پودرابنیک الکساندر پوپوف الکساندر گینزپرگ الکساندرا کلونتای الکساندرف الکساندرویچ روسف الکساندریا الکسیس دتوکویل الکسیف الی بن هنا الی جونز الیاس سرکیس الیاس پرهیزگار الیانور الیانی الیاهوبن شائول کوهن ژوهان ولفگانگ لوتز الیاهوبن کوهن الیتز الیزابت الیزابت آن الیزابت اول الیزابت سوئیفت الیزابت سویفت الیزابت. ای. سویفت الیزاواتا الیزر یوتوات (یا یوتواث) الیزور ریمون الیس ایلکم الیس جوزف الین الینور باتز الینورروث هورن الینورپینک الیوت ام ام النار ام گوردن تایگر ام. آ. فیلنسکی ام. آر. پریش ام. اف. هرتز ام. اچ. کرب ام. ای. سوسلوف ام. بی. وارد ام. ج. مترینکو ام. جانسون سی. دبلیو. ناس ام. جی. بارج ام. جی. بریج ام. جی. مارتیر ام. جی. ماریتر ام. جی. مترینکو. ام. دی. زهدی ام. لوم ام. مارشال ام. هنری مارشال ام.آر.پریش  ام.اف.هرتز ام.جی. بارج ام.جی. ماریتر اماراتی ها امام امام آیت الله روح الله خمینی امام امت امام اول شیعیان امام تبعیدی عمان امام جمعه اصفهان امام جمعه تهران امام جمعه سنندج امام جمعه مهاباد امام حسن امام حسین امام خمینی امام خمینی(ره) امام دوازدهم امام دوازدهم (عج الله تعالی فرجه) امام دوازدهم( محمد المهدی) امام رضا امام روح الله خمینی امام زمان امام سوم(امام حسین) امام صدر امام علی امام غایب امام مردوخ امام مفتح امام موسی الصدر امام موسی صدر امام یمن امامان شیعه امامت جمعه تهران امامی اسفندیاری امامی خویی امان الله اردلان امان اللّه امان اللّه اردلان امان اللّه خان امان اللّه ریگی امانی امت حزب اللّه امجد متوسلی امریک هندی آزاد کار امل امور اداری امور اقتصاد و دارایی امور اقتصادی و بازرگانی امور تسلیحاتی وزارت دفاع ملی ایران امور خارجه امور خاور نزدیک امور خدمات بازسازی غیر نظامی امپراطوری ایران امپراطوری تزاری امپراطوری عثمانی امپراطوری پارس امپریالیسم امیال رضائی امید ایران امید سازش امیر امیر احمد امیر احمدی امیر اسد جواهری امیر اسداللّه علم امیر امان الله دارشویی امیر امان اللّه دره منزلی امیر انتظام امیر بحرین امیر بهمن باقری امیر جابر احمد الصباح امیر جابرالاحمد آل جابرالصباح امیر جابرالاحمد الصباح امیر حسین زنگنه امیر حکمت امیر خاتمی امیر خاری امیر خلیفه امیر خلیفه ابن احمد آل ثانی امیر خلیفه بن حمد آل ثانی امیر دولتشاهی امیر روشائی امیر ساسان هدایت رئیس سازمان توریستی ایران امیر شوکت الملک امیر شکوهیان امیر طاهری امیر طاهری سردبیر روزنامه کیهان امیر عباس هویدا امیر عبدالرحمن خان امیر عبداللّه قشقایی امیر عثمان دبیر کل امور افغانستان امیر عیسی ابن سلمان الخلیفه امیر فقید کویت امیر قاضی امیر قطر امیر قلی قهرمانی امیر متقی امیر مسعود برزین امیر هوشنگ اربابی امیر هوشنگ ترابی تهرانچی امیر هوشنگ دولوفلیکس امیر و دولت بحرین امیر پرویز امیر پرویز (وزیر امور کشاورزی و روستایی) امیر پشتون ها (امیرمحمد یعقوب خان) امیر کدارایی امیر کویت امیر یعنی ابوسعود امیر. امیراحمد کوچصفهانی امیراسداللّه علم امیراصلان افشار امیرامان اللّه بزرگ ایل دره شویی امیرانتظام امیرانتظام (معاون نخست وزیر) امیرانی امیربهمن باقری امیرتیمور امیرحسین امیر پرویز امیرحسین امیرپرویز امیرحسین خانمرادی امیرحسین ربیعی امیرحسین شیخ بهایی امیرخسرو افشار قاسملو امیرخسرو افشارقاسملو امیردخت امیرشاهی امیرعباس هویدا امیرقاسم معینی امیرمهدی امیرپرویز امیل ساندل امین امین آقا بهی راد امین اشرفی امین الدوله امین اللّه امین حکیم تناغو (انیس حکیم تناغو) کارمند شرکت خصوصی امین علیمرد امین غنی امین فولادوند امین کاردان امین» امینی امینی AMINI امینی خراجی امینیروزنامه آیندگان ان آی تی ان اس ای (NSE) ان دی ان واترز ان. آی. تی ان. اس. خروشچف ان. ان. اورگانف ان. ای. پاولنکو ان. بی. سی. ان. دبلیو براون ان. وان دیجی ان. وی کنوپی ان. وی. کنوپی ان.آی. کوزیرف متخصص امور ایران در وزارت خارجه شوروی ان.وی.مالنیکف اناتولی شارانسکی انتبه انتخاب مارگارت تاچر انتخابات انتشارات «دانش ِنو» انتشارات تایم لایف انتشارات جبهه ملی انتشارات ستاد بزرگ ارتشتاران انتشارات فرانکلین انتشارات فردریک ا. پراگر انتشارات لایف تایم انتشارات ویلسون انتشاراتی مرز نو انتظام انتظام (عبداللّه) انتظام رئیس شرکت ملی نفت انتظام معاون نخست وزیر انتلیجنت سرویس انجمن (AGAU) انجمن «تنظیم و بهداشت خانواده» انجمن آذربایجانی های مقیم تهران انجمن آفریقا انجمن آموزگاران ایران انجمن اسلامی دانشجویان انجمن اسلامی صنعت نفت انجمن ایران انجمن ایران و آمریکا انجمن ایران و آمریکا (IAS) انجمن ایران و امریکا انجمن ایرانی سازمان ملل انجمن بانکداران ایران انجمن بهائی های محلی انجمن بهداشت ایران انجمن بین المللی پیشاهنگی انجمن حقوق دانان ایرانی آزادی خواه انجمن حقوقدانان آزاد ایرانی انجمن حقوقدانان ایران انجمن خاورمیانه انجمن خدمات خارجی آمریکا در تهران انجمن دانشجویان ایرانی انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی انجمن روزنامه نگاران ملی انجمن زردشتیان تهران انجمن سلطنتی جراحان انجمن شکار ایران انجمن شیروخورشید انجمن فرهنگ ایران باستان انجمن فرهنگی ایران باستان انجمن فرهنگی ایران و آمریکا TAS انجمن قلم آمریکا انجمن مشاورتی محلی انجمن مشاورتی محلی آذربایجان انجمن معلمان ایران انجمن ملی ارمنیان. میشل. جی. مترینکو انجمن ملی در تهران انجمن نویسندگان انجمن نویسندگان ایرانی انجمن های اسلامی انجمن های یهودی و بهایی انجمن کارمندان آمریکا انجمن کارمندان آمریکایی اندرو ویتلی اندرویانگ اندریف اندوویتلی اندی اندی آرکایا اندی سنز اندی سنس اندی یانگ انستیتو اورینتال انستیتو تکنولوژی کیس (Case) انستیتو نفت فرانسه (IPF) انستیتو هوائی مسکو انستیتو پداگوژیکی انستیتو گوته انستیتوهای علمی انستیتوی آمریکایی انستیتوی آمریکایی مطالعات ایران انستیتوی آهن و فولاد آمریکا انستیتوی ارتباطات ایران انستیتوی بروکینگز انستیتوی تخم مرغ و مرغ‌داری آمریکایی انصاری انقلاب آمریکا انقلاب اسلامی انقلاب اسلامی ایران انقلاب اندونزی انقلاب ایران انقلابی های مسلمان انقلابیون انقلابیون آمریکای لاتین انقلابیون افغانستان انقلابیون ظفار انقلابیون متعهد اسلامیناس انقلابیون مسلمان انوار انور انتظام انور خامه ای انور سادات انورسادات انورسادات رئیس جمهور مصر انوشیروان انوشیروان باتمانقلیچ انکرلوها انگلستان انگلسیی ها انگلند انگلیس ها انگلیسی انگلیسی ها انگلیسیها انگلیس‌ها انیس کلیم تناغو اهرلیک اهرن اهری اهل تسنن اهواز او جی. آر. یو او. زی. رام او.میس (W.O.MACE) اوت اوتانت (Uthant) اورشلیم اورشلیم پست اورل هاریمن اورون اورون سفیر اسرائیل اورویل ب. گرونکلتون اوریانا فالاچی اوریل لوبرانی اورینوکوتاربلت اوزار اوزوالد جانسون اوزی پف اوزیپوف اوستروفنکو اوسپوف اوسیاس جی. گورن اوغلان اوفرهافن کلن اولاشین اولان باتارULAANBAATAR اولزوسکی اولستری اولگ اولگ الکساندروویچ سمیکوف اولیاء اولیس اولیفیرنکو اولین امام شیعیان اوماخانوف اومبرتو کالدرون برتی اونیل اوهیرا اوپک اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) اوپک عربی اوپک. اوکان اوگاندا اویسی اویل ایندیانا اُسرای آمریکایی اُلگا یاکولونا پگف اُپک اِ. بی. گرازیانی اِد اِلی اپنهایم اپورتونیست ها اپک اچ. اف. جانسون اچ. اچ. شک هاوس اچ. ای. تویچل اچ. ای. ولادیمیر یروفیف سفیر شوروی اچ. ای. ژاک پری اچ. بی. گریزینگ اچ. لارکین. اچ. نورمان اچ.اف.جانسون اژدری اکارمی لونز (یا لونتز) اکبر اکبر احمدی اکبر اعتماد اکبر خاتمی کارمند اکبر هاشمی رفسنجانی اکتنیگ اکراد اکراد ایرانی اکسان اکسون اکسپرس اکسیدنتال اکهارت اکهارت ج. ا. آرمیتاژ اکو آو ایران اکوادور و پرو اکونومیچکایاگازتا اکیریلنکو اگزامین اویل اگنتف سرمنشی برژنف اگیوری بن گوآ ای ای جونز ای. آی یو. ای. اف. دوبرینین ای. ان.تاملینسون ای. اچ. نوچ ای. ای مارتین ای. ایکس. پرامیس ای. باربر ای. بی. گرازینی ای. بی.گرازینی ای. زی. ویزارد ای. زی. رالی. ای. زی. نوا ای. زی. ویزارد آلدن اچ.کیتوک ای. زی. ویوید ای. زی.ویزارد ای. وی. اچ (EVH) ای. کی. فدولف ای.بی. گرازینی ای.بی.گرازینی ای.زی نوا ای.زی. گودز ای.زی.رالی. ای.زی.نوا ای.زی.ویوید ایادی ایادی سلطان قابوس ایالات متحده ایالات متحده آمریکا ایالت پکتیا ایبکس ایبکو (EBCO) ایتالیا ایتالیا) ایتالیائی ها ایتالیایی ایتالیایی ها ایتان ایتزاک شامیر ایتو ایدئولوژی صهیونیسم ایدئولوگهای مذهبی آمریکا ایداعلی سعید ایران ایران اقبالخواهر منوچهر اقبال ایران ایر ایران ایرT ایران تایمز ایران تریبون ایران جاندیر ایران زمین ایران سلیمی ایران شناسان آمریکایی ایران نوین ایران هلیکوپتر ایران و ترکیه ایران پول (IRAN POOL) ایران» ایرانی ایرانی ها ایرانی های لیبرال ایرانی های مذهبی ایرانی های چپ ایرانیان ایرانیان غربزده ایرانیان غیر مذهبی ایرانیان مسلمان ایرانیان ملی گرا ایرانیان  ایرانیانی ایرانیها ایرتاکسی ایرج ایرج اسکندری ایرج امینی ایرج ایمان ایرج باقرزاده ایرج تبریزی ایرج داورپناه ایرج ذوقی ایرج شعاع آذر سرخلبان ایرج عامری ایرج فرنوش ایرج مدحت ایرج میرهاشمی ایرج نعیمی اکبر ایرج وحیدی ایرج ولی پور ایرج کی نژاد مدیرعامل کمپانی سرمایه گذاری ایرانی ایرج گلسرخی ایرفلوت شوروی ایرلندی ها ایرون. جی. سوانسون ایروین ایروین اسکاربک ایزاک رابین ایزدی ایزر هارل ایزمن ایزنبراون DPO ایزوستیا ایستگاه رادیو تلویزیون ارتش آمریکا ایستگاه هوایی رادار شمالی ایستگاه هوایی رادار شمالی واقع در کپکان ایسر هارل ایسکیت ایل بختیاری ایل سنجابی ایل قشقایی ایلات ایران ایلتس ایلخان ایلخان قشقایی ایلن نیکلایویچ پتروفسکی ایلچ رامیرز سانچز (کارلوس ماتینز) ایلیاتی ایلیاوی ایلیاوی معاون هادوی ایلیچف اینال باتو اینان اینترناسیونال هرالد تریبون اینترنشنال اینکلمن اینگرسل اینگرسول ایهود ایو بوله ایوان افندیویچ شاربونکو ایوان ایوانویچ بودیول منشی اول کمیته مرکزی حزب کمونیست مولداویا ایوان دنیسویچ ایوان وی ایوان پاکولویچ ویرادوف ایوانس ایوب ایوب بهمنش ایوب خان ایوب میرزایی بوئینک ایک فون ماربد ایگال آلون ایگال هوروتیز ایگال یادین ایگل برگر ایگل تون ایگور الکساندرف ایگور دیمتریویچ مانژلو معاون اول کمیته دولتی نیروی اتمی ب ب. بلو ب...یو. ان. کمل باب باب ارل باب بنرمن باب درکسلر باب سورنسون باب واتسون باب وارک باب پرایور باب کلارک بابان بابک زهرایی بابیل وث (CN) باتروریست بین المللی کارلوس (ایلیچ رامیرزسانچز) باتلر باتمانقلیچ باتو بادرماینهوف (ارتش سرخ) بار باربادوس باربارا شل باربارا هسه بوکوواکا باربارا والترز بارتلز بارج باردبه رابط اسرائیلی بارزانی بارزانی ها بارق شافعی بارق شافعی (BAREQ SHAFEI) بارنز باروح آشرکوهن باروز باروم اخطاری بارون ژولیوس دورویتر باری رزن باری چوبین باری. بی. برانسون باریک اهایرابتیان بازار تهران بازاروف بازاری ها بازاریان بازرسان مندنهال والفرز بازرگان بازرگان آلمانی بازرگان آمریکایی بازرگان اروپایی بازرگان بلژیکی بازرگان نخست وزیر بازرگان نخست وزیر ایران بازرگان. بازرگانان بازرگانان آمریکائی و ایرانی بازرگانان آمریکایی بازرگانان افغانی بازرگانان بریتانیایی بازرگانان تهران بازرگانان خارجی بازرگانان منتخب آمریکایی بازرگانان کرمان بازرگانان کویتی بازرگانی ایران و آمریکا بازرگانی هاروارد بازنشستگان بازیر شائول باشگاه مهرگان باشگاه پرواز ایران باصری ها و قشقایی ها باغمیشه باقر بوشهری باقر خان میرپنج باقر شاهدی باقر شاهپور باقر عاقلی باقر عاملی باقر مستوفی باقر میرطباطبایی باقر پیرنیا باقر کاظمی باقری بال بالاخانلو بالتارا بالتیسکی بالدیرف بامداد بامداد (صبح) باناسکو بانرمن بانو ابتهاج سمیعی بانو تربیت بانو جهانبانی بانو دکتر دولتشاهی بانو دکتر پارسای بانو میلر بانو نفیسی بانک بانک Birgmann Wirst بانک EX بانک اعتبارات ایران بانک اعتبارات صنعتی بانک اعتبارات کشاورزی و توسعه روستایی ایران (ACRDBI) بانک انگلستان و فدرال رزرو بانک ایران و روس بانک بازرگانی انگلیس بانک بازسازی و عمران بین المللی بانک بزرگ یو. اس بانک بین المللی بانک بین المللی ایران بانک بین المللی بازسازی و توسعه بانک بین المللی بازسازی و عمران بانک بین المللی توسعه صنایع بانک بین المللی پول (IMF) بانک توسعه بین المللی بانک توسعه جهانی بانک توسعه صنایع و معادن ایران بانک توسعه صنعت و معدن ایران بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران بانک جهانی بانک داران بانک داریوش بانک سوئیس بانک سپه بانک شهریار بانک صادرات بانک صنعتی ایران بانک صنعتی و معدنی ایران بانک عرب بانک عرب و آفریقا بانک عمران آسیا بانک عمران آسیایی بانک عمران آفریقایی بانک عمران اسلامی بانک فدرال آمریکا بانک فدرال رزرو در دنور بانک فدرال رزرو نیویورک بانک مرکزی بانک مرکزی ایران بانک مرکزی ترکیه بانک مرکزی کویت بانک ملی بانک ملی ایران بانک ملی تهران بانک ملی فلسطین بانک ملی قطر بانک های ایالات متحده بانک های ایران بانک چیس مانهاتان بانک کشاورزی بانکداران بانکهای آمریکایی بانکهای خصوصی باهری باهری( وزیر دادگستری) باکولف ملک معاون وزیر خارجه شوروی باکینز بایارد راستین بایباکف بایدیدیا بایرورث بایرون بی مورتون بایرون بی. مورتون بایرون. ال. سوانسون باین بایندر بایوری گنکفسکی بب (شرکت نفت پارس) ببرک ببرک کارمل بت من بتلهام فریج بتهوون بتول بتول امینی بجنوردی بحرینی ها بختیار بختیار بختیاریها بختیار نخست وزیر بختیار و سنجابینایب السلطنه بختیاری بختیاری ها بخش ویزا بخشیان بدالکریم ملک بدر صالحیان بدران بدره ای بدری شیبانی بدیعی براترسکی برادر خمینی برادر خمینی نپنددیه (پسندیده) برادر درخشش برادر دکتر یزدی (وزیر خارجه) معاون وزارت بهداری صادق طباطبائی برادر زن سید احمد گیلانی برادر شاه برادر لی شهردار لس آنجلس برادر مشاور خمینی برادر ناتنی صدام برادر ناتنی منوچهر اقبال برادر ناصرخان برادران صالح برادران ضیایی برادران عارف برادران فولادی برادران قشقایی برادران لاوی برادران لنکرانی برادران مسلمان کشورهای عربی برادرزاده جهانشاه برادرزاده خمینی برادفورد وستون برادهانسون براس پترو براسپترو (Braspetro) برامز برامکی برانت براون براون ( وزیر دفاع) براون و روت برایان روبل برایان لی سوانسون برایانت باکینگهام برت برت انگلهارت برت ویلمن برتراند راسل برتون آ. کستیل برج البراجنه بردیف برزان برزان ابراهیم (تکریتی) برزان التکریتی برزان حسین برادر صدام برزیلی ها برسون برلیان برمه ای ها برن برنارد لوئیس برنارد گورتزمن برنامه خبری ورمیا برنجیان برهان الدین برهان الدین عبدالرحمن بروئر بروس بروس لینگن بروس لینگن ٬ کاردار سفارت آمریکا در تهران بروس لینگن کاردار موقت بروس مک نیل بروستر بروستر. بروسل لینگن بروشور GE برومند بروکرات ها بروکس رانیو برویستر بروین بروین (Brewin) بروین کفیل برِنان برژنف برژنف ریاست حزب کمونیست شوروی برژنیسکی مشاور امنیت ملی برژینسکی برگ برگ وزیر کشور برگستن برگستن و نماینده مدیر بخش بریتانیا بریتانیایی ها بریتیش ایرویز بریتیش بانک میدل ایست بریتیش لیلاند بریتیش پترولیوم بریمز بزارحین (BEZARHIN) بزرگ علوی بزرگ نژاد بزرگترین برادر شاه بزرگمهر بشارت بشاره بشیر جمیل بشیرخان بابر بعثی بعثی ها بعثیون عراق بقائی بقائی یزدی بقایی بل هلی کوپتر بل هلیکوپتر بل کنتاکی بلاد بلالی بلاوسکی بلشویسم بلود بلومنتال بلومنتال (وزیر دارایی) بلومنتان بلوچ بلوچ ها بلوچ ها در جنوب غربی بلوچی بلوک (شرق بلوک سونینا بلوک شرق بلوین سفیر فرانسه بلژیک بلژیکی ها بلکو بلگراد بلیس بلیک مقام رابط خزانه داری در ترکیه بن بن بلا بن ریدیک بن فیصل بن میر بن هوم ریچارد بن گوریان بن گورین بن گوریون بن یحیی بن یوحنان بنابی بنازیر بنت بنجامین فورمن بندر قاسم بندر پهلوی و سیلوهای گندم بنرمن بنسون بنلوکس بنگاه عمران بین المللی بنگاه نشر پنگوئن بنگاه هوانوردی کشور (FAA ) بنگلادشی ها بنی احمد بنی احمد (نماینده تبریز) بنی احمد (نماینده مجلس) بنی اسدی بنی اسدی معاون نخست وزیر بنی اسرائیل بنی بوکس زهری و شیخ عمر بنی صدر بنی صدر اقتصاددان اسلامی بنی محمد بنیاد آسیا بنیاد تولستوی بنیاد تولستوی در تهران بنیاد جانسون بنیاد خاورمیانه بنیاد خدمات اجتماعی ایران بنیاد راکفلر بنیاد شاهنشاهی بنیاد صلح برتراند راسل بنیاد فرح پهلوی بنیاد فرهنگ اسلامی در لندن بنیاد مستضعفین ایران بنیاد پهلوی بنیاد پهلوی سابق بنیادگرایان اسلامی به آذین (محمود اعتمادزاده) به یو.ان. تراوت بهاءاللّه بهائی ها بهائیان بهاالدین درخشانی بهادری بهادری معاون وزیر دربار بهادریبهادری بهار بهایی بهایی ها بهاییان بهبهانی بهبهانیان بهبهانیان قائم مقام وزیر دربار بهبهانیان معاون وزیر دربار بهبود ظهوری بهبودی بهجت ابوغربیه بهجت صدر بهرام بهرام آرام بهرام آریانا بهرام بهرامیان بهرام بوشهری پور بهرام حسینی پور بهرام خرسندی باقرزاده بهرام معمار بهرام نمازی بهرام چوبین بهرامی بهرامیان بهروان بهزاد معزی بهزاد نیا بهزادنیا بهزادنیا رئیس مطبوعات خارجی وزارت ارشاد بهزیستی بهشتی بهلول بهمن امینی بهمن بیگی بهمن روشن بهمن شاهنده بهمن نادری پور «تهرانی» بهنام فرامرزی بهنیا بهیک هزار بوئنوس آیرس بوئینگ بوتروس بوتس بوتس اویل گاس بوتو بودمن کر بودیک بن حمود آل غفاری  بورتا بورتون بوردن بوروکرات ها بوروکرات های ایران بوروکرات های ایرانی بوروکرات های حزب رستاخیز بوروکرات های محلی بورگ بوریس استرلینکوف بوریس فارن بوریسف بوریسنکو بوز آلن بوز آلن  بوستا بوش (Bosch) بوشنل بوشهری بولستر بولنت اجویت بولنت اجویت نخست وزیر جدید ترکیه بولگانین بومدین بون بووین بوچاقچی ها بوچانان بوکارو بوکانان بوگدان مالباسیک بوگینی آلکسویچ رائوستروتسف بوید آدمیرال بویراحمدی ها بویس بوین. ه. میلر بویناکسک بویکف بکتل Bechtel بکر بگین بی بی اف گودریچ بی بی (خواهرش) بی بی س بی بی سی بی نظیر بوتو بی. اف. گودریچ بی. اف. گودریچ ایران بی. بی. سی بی. بی. سی. بی. سی. هاواک بی.بی.سی بی.بی.سی. بی.جی. شمی بی.سی. هاوک بی.سی.هاوک بی.کی. هرالد (BKHERALD) بیات بیان بیانی بیاکف بیت اللّه جمالی بیتان بیدن کوپف بیرن بیروت بیزنجو بیزی بیل بیل (خسرو) ایلرز بیل باتلر بیل بل کانپ بیل زونیس بیل لهفلد بیل میلر بیل میچل بیل وث بیل کرین بیل کلمونس بیل.آر. وینسون بیمارستان Orange Memorial بیمارستان شیر و خورشید بیمارستان فیروزگر بیمارستان نظامی ایالات متحده بیمارستان های روسی بیمه ایران بین بیندر بیوک صابر بیژن افراسیابی بیژن جزنی بیژن نهاوندی بیژن نوری بیکاران بیکاران ایران بیکال وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه بیکر بیگلری بیگم بوتو بیگم نصرت بوتو بیگیان ت اللّه خمینی ت مایکل ا.جی. میکائود ت. کایلریانگ تأسیسات «بیدبُلند» تأسیسات ال. ان. باز (L.N.BUZZ) تأسیسات جاسوسی ایالات متحده در ایران تأسیسات دولتی آمریکا تأسیسات ساف تأسیسات نظامی آمریکا تأسیسات و پایگاههای نظامی تئودور ال. الیوت تئودور ال. الیوت پسر تئودور ال.الیوت تئودور شبادو ویکتورموت تئودور ل. الیوت تئودور. اچ. موردن تئودورال تئودوعال سوگارد تاتارها تاج الملوک تاج محمد جمالی تاجر تاجر آذربایجانی تاجر آمریکایی تاجر جزء کویت شیخ سید عباس سید حسن مهری تاجرهای آمریکایی تاجیک تاجیک ها تاراسف تارزی تارون تاس تاس نیکلای ایوانویچ کورول تاس چک تاشمان (Tashman) تالپور تام تام آهرن تام آهرن رئیس قرارگاه سیا تام استیو تام اسمیت تام اهرن تام اهرن رئیس ایستگاه سیا در تهران تام ایوانز تام جونز تام میلر تام پین تام گرین تامارا ایوانوا تامانی نی تامس تامس داولینگ تامس کوساک تامست تامست تحلیلگر سفارت تامست. تامسون تامیر تاوندی تاچ راس تاچر تاکسیرانی هوایی (ایرتاکسی) تاکویل تاکین آری برون رئیس مجلس سنا تاگاشف تایراتیروا وزیر خارجه آذربایجان تایلر تایلور تایم تایم مالی تایمز تایمز لندن تبریز تبریزی تبریزی ها تبعیدی های اروپا تبعیدی های افغانی تبعیدی های ایرانی تترا تِک تجار تجارت خانه های آمریکا تجدد تجّار تحریریه پارتینایا ژیزن تحلیلگران تحلیلگران آمریکایی تحلیلگران بازار نفتی تختی تد الیوت تد کوران تد. ا. ویلیامسون تراست تراست ولگا ترامپ ترانزیت ترزی تره کی ترهان فیض اوغلو تروبریج (Trowbridge) تروبین سیلکاکس ادلمان تروتستکی تروریست ها تروریست های آلمان غربی تروریستهای فدایی تروفیمف ترومن تروپریچ وُم باوُر ترک ترک زبانان آذربایجان ترک ها ترک های آذربایجان ترک های آذربایجانی ترک های آذری ترک های ایران ترک های بختیاری ترک های تبریز و تهران ترک های جوان ترکمان ها ترکمن ترکمن ها ترکمن های استان گرگان ترکمنی ترکها ترکی ترکیه تری گراهام تریری تریری علی تریپه (JUAN TRIPPE) تریک نوری تزار روس تزارها تسورو تگزاس تشکیلات ساواما تشکیلات صلح تشکیلات قیمومیتی انگلستان تشکیلات نظارت بر آتش بس سازمان ملل متحد (پاسداران صلح) (UNTSO ) تشکیلات کمیته‌ تشیع کهن تفضّلی تفنگداران آمریکایی تفنگداران دریائی آمریکا تفنگداران دریایی تفنگداران دریایی (مارینز) تفنگداران دریایی آمریکا تفنگداران دریایی آمریکایی تقوی بیات تقی توکلی تقی حاج طرخانی تقی روحانی تقی ریاحی تقی زاده تقی علوی کیا تقی فاطمی تقی نوصادقی تلمسانی تلویزیون آمریکا تلویزیون اسرائیل تلویزیون ایران تلویزیون دولتی ایران تلویزیون شوروی تلویزیون ملی تلویزیون ملی ایران تلیبک تنسی تنویر احمدخان تنگ شیائو پنگ تهران تهران تایمز تهران تایمزِ تهران مصور تهران ژورنال تهرانی تهرانی ها تواده توبی سولیوان توحید توخیلو توده توده ای ها تودور ال الیوت تودورف توران امیرسلیمانی توران پروین تورتیلا تورج تورج فرازمند تورج ناصری تورخان فیض اوغلی تورنتون تورگوت اوزال تورگوت تولومن سفیر ترکیه توریست آمریکایی توریستهای آمریکایی توساینت توسط آیت الله محققی توسلی توسلی شهردار تهران توفانیان توفیق فرح تولبرت تولبرت رئیس جمهور لیبریا تولرنی تولیت آستان قم تولین توماس توماس ئی. ماهونی توماس ا. برانکاتی توماس ائی ماهونی توماس ام. فورگان توماس زرن توماس سی. استیو توماس شیفر توماس ل. اهرن توماس هانت توماس گارنر فیرکه توماس گرین توماس. اچ. ایوانز توماس. جی. فیرکه تون تونی الاوی تونی مالونی تونی کلیفتون تونیگام توو توپخانه دفاع هوایی توکلی توکلی شهردار کنونی تهران توینام تویچل تَرَکی تپه های احمدی تکاچ تکریتی تکساکو پاراگوئه تکساکوگلف تکنسین تکنسین آمریکایی تکنسین مخابرات آمریکا تکنسین های روسی تکنسین های نیروی هوایی (همافران) تکنسینهای آمریکایی تکنوکرات ها تکنوکرات های عراق تکنوکرات های غیر مذهبی تکنیسین /CCB تکنیسین WOLOCK تکنیسین آنگولائی تکنیسین روسی تکنیسین مخابرات وزارت امور خارجه آمریکا تکنیسین های آمریکایی تکنیسین های رومانی تکنیسین های شوروی تکنیسین های نیروی هوایی آمریکا تکنیسین های چینی تکنیسین های کشورهای اوپک تکنیسین های کمونیست تکنیسین چینی تکنیسین کوبائی تکنیسینهای غربی تگزاکو تی تی کوران تی. ال. الیوت تی. ال. الیوت. تی. ان. دوپوی تی. ای. شافر تی. دبلیو. الویتور تی. دبلیو. فیلتر تی. دبلیو. ویت چرچ تی. ویلیامسون تی.اس.الیوت تی.ای. شافر تی.ای.شافر تیتو تیرانداز تیزاک ناون تیسمار فربد تیسن آلمانی تیلور تیم AMAT تیم های (TAFT) تیم های همکاری تکنیکی (TAFT) تیم های کمک عملیات فنی (TAFT) تیم ولش تیم Penn تیمرمن تیمسار «سیداحمد بیدآبادی» تیمسار «عبدالله خواجه نوری» تیمسار «فخر مدرس» تیمسار آذری تیمسار احمد بیدآبادی تیمسار احمد غفاری تیمسار ازهاری تیمسار اسماعیل ریاحی تیمسار اسکندر آزموده تیمسار اصغر ایمانیان تیمسار امامیان تیمسار امیرحسن ربیعی تیمسار اویسی تیمسار ایمانیان تیمسار باتمانقلیچ تیمسار بازنشسته معصومی تیمسار باقری تیمسار بدره ای تیمسار بیگلری تیمسار توفانیان تیمسار توکلی تیمسار تیمور بختیار تیمسار تیموربختیار تیمسار تیکاخان تیمسار جعفر شفقت تیمسار جعفریان تیمسار جم تیمسار جهانبانی تیمسار حسن اخوی تیمسار حسن ارفع تیمسار حسن طوفانیان تیمسار حسن پاکروان تیمسار حسین فردوست تیمسار حسین فردوست قائم مقام رئیس سازمان اطلاعات امنیت کشور تیمسار خاتمی تیمسار خسروداد تیمسار درخشانی تیمسار ربیعی تیمسار رحیمی تیمسار رضا عظیمی تیمسار رفعت تیمسار ریاحی تیمسار زاهدی تیمسار زلالی تیمسار سرتیپ ارتش عباس شفاعت تیمسار سرتیپ بیژن انور تیمسار سرتیپ شهربانی عبدالله واثقی تیمسار سرلشکر مک کابی تیمسار سپهبد حسن طوفانیان تیمسار سیف الله [سید عزیزالله] امیر رحیمی تیمسار سیف[سید] امیر رحیمی تیمسار سیف[سید] امیررحیمی تیمسار شاکر تیمسار شهناز تیمسار صادق امیرعزیزی تیمسار صفری تیمسار صمد صمدیانپور تیمسار ضرغامی تیمسار طوفانیان تیمسار عباس کریم قره باغی تیمسار عباس کریم قره باغی فرماندهی ژاندارمری تیمسار عبدالعلی بدره ای تیمسار عبدالله خواجه نوری تیمسار عبدالله نوروزی تیمسار عزت افشائی تیمسار عزیزالله سیف[سید] امیر رحیمی تیمسار عزیزی تیمسار عظیمی تیمسار علی اکبر ضرغام تیمسار علی رزم آرا تیمسار علی فتحی امین تیمسار علی محمد خواجه نوری تیمسار غلامرضا ازهاری تیمسار غلامعلی اویسی تیمسار فتحی امین تیمسار فخر مدرس تیمسار فراور تیمسار فربد تیمسار فردوست تیمسار فریدون جم تیمسار فضل اللّه زاهدی تیمسار فضلی تیمسار فقید فضل اللّه زاهدی تیمسار قره باغی تیمسار محسن مبصر تیمسار محمد زند کریمی تیمسار محمدامیر خاتمی تیمسار معصومی تیمسار مقدم تیمسار مقصود همپای تیمسار منوچهر هاشمی تیمسار مهدی رحیمی تیمسار موسوی تیمسار مین باشیان تیمسار ناصر مقدم تیمسار نشاط تیمسار نصیری تیمسار نعمت اللّه نصیری تیمسار نعمت اللّه نصیری رئیس ساواک تیمسار نوروزی تیمسار هاشمی نژاد تیمسار هدایت تیمسار ولی الله زند کریمی تیمسار ولی اللّه قره نی تیمسار پالیزبان تیمسار پالیزبان رئیس ضد اطلاعات ستاد مشترک تیمسار پاکروان تیمسار کاتوزیان تیمسار گارزان تیمسارهای ایرانی تیمور بختیار تیمور لنگ تیمور کلالی تیمکن تیوکول تیکاخان ثابتی ثاقب ثامنی ثریا ثریا اسماعیل ج ج روزنفلد ج. آر. یو (امنیت نظامی شوروی) ج. استمپل ج. ب. لمبراکیس ج. پی. ام ج. ک. لنس (JKLANCS) جابر علی الصباح جابرالاحمد الصباح جابوتینسکی جاتی جاد (JUDD) مأمور بخش ایران (در وزارت خارجه) انگلیس جاده‌ها و مدارس جارزنیگ جاستیس داگلاس جاسم القیطانی جاسم خالد المرزوق جاسوس آمریکایی جاسوس ایرانی جاسوس سیا جاسوسان آمریکا جاسوسان سیا جاف جاف ها جام جم جامعه آمریکایی در ایران جامعه آمریکاییهای ساکن ایران جامعه اروپا (EC) جامعه افغان جامعه اقتصادی اروپا جامعه اندیشمندان ترکیه جامعه ایتالیایی جامعه ایران و آمریکا جامعه ایرانی جامعه ایرانیان مقیم فرانسه جامعه بازرگانان آمریکایی جامعه ترک های ایران جامعه حقوقدانان ایران جامعه دانشگاهی جامعه روحانیت ایران جامعه روحانیت تهران جامعه روشنفکران ایران جامعه شیعه عراق جامعه شیعه عراقی جامعه عرب در اسرائیل جامعه فرانسویان در ایران جامعه فلوتینگ کریستانتموم ژاپن جامعه محلی یهودیان جامعه مدرسین حوزه علمیه قم جامعه مدرسین قم جامعه مهاجران عرب جامعه هزاره در پاکستان جامعه کاردیولوژیست های فرانسه جامعه یهود در ایران جامعه یهودیان جامعه یهودیان ایران جاموتی جامویی جامی جان جان آرمیتاج جان آرمیتاژ جان ا. آرمیتاژ جان اس. بریمز جان استمپل جان استمپل (مقام سرویس خارجی آمریکا در آکادمی نیروی دریایی در پست معاونت) جان استمپل  جان استمپلکنث ای. هاس جان اسنو جان اف. کندی جان ال. واشبورن جان الف. آرمیتاژ جان ام. هویزون جان او. ویلی جان اورشاک جان اورنج جان اچ. روز جان اچ. رُوز جان اچ. رینهارت جان ای. هینک جان ای. کرومپ جان برچپل جان بورتا جان بورچیل جان تون لند جان دبلیو. باولینگ جان دبلیو. باولینگ. جان دی استمپل جان دی. استمپل جان دی. استمپل مأمور سیاسی جان دی. استمپل مقام سیاسی سفارت آمریکا جان دیر جان رابینسون جان روس جان سیدل جان لیچبلائو جان مک کلوی جان میسی جان میلز جان هاپکینز جان هوکینز جان واترز جان واش برن جان واشبرن جان وسیور جان کاسیبا جان کانلی جان کریواز جان کلی جان گاثری جان گریوز جان گلدن جان. آر. استوارت جان. آرمیتاژ جان. ا جان. ام. ویلیامز جان. ای. آرمیتاژ جان. د. اتیستمپل  جان. د. استمپل جان. دبلیو. اولسون جان. دبلیو. بولینگ دبیراول سفارت جان. دی. استمپل جان. دی.استمپل جان. دی.استمپل دبیر اول سفارت آمریکا جان. سی وست جان. سی. وایلی جان. سی. ویلی جان. ل. واش بورن جان.ال.واشیورن منشی دوم سفارت جان.ای.آرمیتاژ جان.دی.استمپل جاناتا جاناتان راندل جاناتان روزولت جاناسانگ جانجوآ جانسون جانسون راب جانسون راچ جانشول بخش (SHAUL BAKHASH ) جانشین فرماندهی ستاد جانشین وزیر جانوس/13 جاویتس جاوید جاوید طاهری جاوید هاتفی جاوید کهن جاک جاکو دوپانت جاکوب جاویتز جاکوبز جایاواردن جبش جبهه ملی جبهه آزادی جبهه آزادی بخش اسلامی بحرین جبهه آزادی بخش خلق بحرین جبهه آزادی بخش خلق عمان جبهه آزادی بخش خلق فلسطین جبهه آزادی بخش عربی جبهه آزادی بخش فلسطین جبهه آزادی بخش ملی جبهه آزادی بخش ملی افغانستان جبهه آزادی بخش ملی ایران جبهه آزادی بخش ملی چپگرا جبهه آزادیبخش اریتره جبهه آزادیبخش فلسطین جبهه آزادیبخش ملی الجزایر جبهه آزادیبخش ملی چاد (فورلینات) جبهه بین الملل کمونیست جبهه خلق آزادی بخش خلیج غربی جبهه خلق آزادی بخش فلسطین جبهه خلق آزادیبخش فلسطین جبهه خلق برای آزادی فلسطین جبهه دموکراتیک جبهه دموکراتیک خلق آزادیبخش فلسطین جبهه دموکراتیک خلقی برای آزادی فلسطین (PDFLEP) جبهه دموکراتیک ملی جبهه دمکراتیک ملّی جبهه دمکراتیک ملی جبهه مبارزه خلق جبهه مجاهدت خلق جبهه ملّیون جبهه ملی جبهه ملی (سنجابی) جبهه ملی ایران جبهه ملی بنی احمد جبهه ملی خلق جبهه ملی دموکراتیک ایران جبهه ملی دمکراتیک جبهه ملی روشنفکران جبهه ملی سنجابی جبهه ملی مصدق جبهه ملی. جبهه ملیخبرگزاری فرانسه جبهه پایداری جبهه کردها جدایی طلبان کاتانگا جرالد ام. پست جرالد اِف. دوهر جرالد. ام. هیگبی جرالد. دبلیو. رینکر جراید آمریکا جرج جرج اشتاین جرج بال جرج بوش جرج بی گریفین جرج بی. لامبراکیس جرج بی. لمبراکیس جرج حبش جرج دنی جرج دیشیک جرج لامبراکیس جرج لامبراکیس رایزن سیاسی سفارت آمریکا جرج لینک مدیر آمریکایی اسکو جرج ناتانسون جرج واشنگتن جرج کِیو جرج کیو جرج کیو (آدلسیک) جرج کیومن جرج گریفین جرج گریفین (INR) جرج. بی. لامبراکیس جرج. جی. نورثروپ جرج. دبلیو. لینک جرج. و. آلن جرج. و. الن جرود بالینجر جری جری ونگارتر جری کلینتون جری. ا. راولند جری. تی. ویلیز جریکو جس جاکسون جسر جسکون و اینک جسی جکسون جعفر ابطحی جعفر ابوالمعالی جعفر اخوان جعفر بهبهانی؛ هوشنگ نگهبان؛ دکتر منصور آذر جعفر بهوی جعفر جهان جعفر شجونی جعفر شریف امامی جعفر شریف امامی رئیس مجلس سنا جعفر شریف امامی نخست وزیر جعفر شفقت جعفر شهشانی [شهشهانی] جعفر شکروی جعفر قاسم حمودی جعفر معلم زاده حقیقی جعفر ندیم جعفری جعفریان جف رونالد جف کیچن جفرسن جفرسون جلال آل احمد جلال الدین تهرانی جلال الدین فارسی جلال ایسام الدین (حسام الدین) طالبانی جلال ایسام الدین طالبانی جلال بایار جلال تهرانی جلال طالبانی جلال طباطبائی جلال عبده جلال گلاب تونکار صاحب هتل جلال یزدی جلسه روحانیت جلود نخست وزیر لیبی جلّود جلیل جلیل احمدیان جلیل اصغرزاده جلیل شرکا جلیل شرکاء جلیلی جم جمارانی جماعت آمریکایی جماعت ارمنی جماعت اسلامی پاکستان جماعت روشنفکران جمال اخوی جمال امامی جمال عبدالناصر جمال عبدالناصر رئیس جمهوری فقید جمهوری عربی متحده جمال قره باغی جمال گنجی جمال گورسل جمال گورسل رئیس جمهوری ترکیه جمالی (Bathollah Jamali) جمشید جمشید آموزگار جمشید آموزگار. جمشید احتشام رضوی نقاش زاده جمشید اخوان جمشید اعلم جمشید ایرانپور جمشید بزرگمهر جمشید حق گو جمشید حقگو جمشید خبیر جمشید عمانی جمشید لاوی جمشید مدحت جمشید ممتاز جمشید هرمز جمعیت (بین المللی) حقوقدانان دمکراتیک در پاریس جمعیت آزادی ایران جمعیت اسلامی جمعیت العلمای اسلام جمعیت العلمای پاکستان جمعیت بلوچ جمعیت شیر و خورشید سرخ جمعیتهای حرفه ای کویت جمهوری آلمان فدرال جمهوری اسلامی جمهوری اسلامی ایران جمهوری اسلامی خمینی جمهوری اسلامی و رفراندمی جمهوری افغانستان شوروی جمهوری خواهان جمهوری دموکراتیک خلق یمن جمهوری دمکراتیک آلمان جمهوری دمکراتیک افغانستان جمهوری دمکراتیک خلق یمن جمهوری دومینیکن جمهوری عربی مصر جمهوری فدرال آلمان جمهوری متحده عربی جمهوری مهاباد جمهوری پنجم فرانسه جمی جمیران کلونان جمیعت منتقدان هنری بین المللی جمیل داورهانیان جناب آقای امیرانتظام جناب آقای لئونید برژنف جناب آقای هنری پرشت جناب آقای ویلیام سولیوان جناب آقای ژنرال ح طوفانیان جناب تئودور ال. الیوت جناب مارتین اف جناح افراطی فتح جناح حامی بوتو جناح میانه رو جناح های مارونی لبنان جناح چپ قدیمی جناح چیکون جنبش جنبش «ج» جنبش آزادی (FM ) (هروت) Herut جنبش آزادی بخش فلسطین جنبش آزادی ملت ایران (جاما) جنبش استقلال طلب کرد جنبش اسلامی جنبش اسلامی ایران جنبش اشتراکی جنبش امل جنبش جبهه ملی جنبش حاج سید جوادی. جنبش حقوق مدنی ایالات متحده جنبش خودمختاری در ایران جنبش دموکراتیک جنبش زنان در آمریکا جنبش عدم تعهد جنبش غیر متعهدها جنبش غیرمتعهدها جنبش فتح جنبش ملی مصدق جنبش کارگری جنبش کرد بارزانی جنبش کمونیسم جهانی جنتی عطا جنرال الکتریک جنرال الکتریک (آلیس اینجین) جنرال الکتریک جت اینجینز (موتورهای جت ) جنرال موتورز جنرال موتورز (ایران) جنمیش جنوب تهران جنوب جزیره مُصیره جنوب لبنانی ها جنگ جهانی دوم جنگجویان پیشمرگه جنی الیس جهاد جهاد سازندگی جهان عرب جهانبانی جهانسوز جهانشاه صالح جهانشاه پالیزبان جهانشاهی جهانگیر جهانگیر «گوریل» تارخ جهانگیر آموزگار جهانگیر آموزگار مدیر کل وزارت دارایی جهانگیر اشرفی جهانگیر ایروانی جهانگیر بهروز جهانگیر تارخ جهانگیر تفضلی جهانگیر توکلی صاحب مشروب فروشی در متل قو جهانگیر جاوید جهانگیر حق شناس جهانگیر حقشناس جهانگیر حلویاتی جهانگیر فلاسفه جهانگیر ملیزاده جهانگیری جو جو ابلان جو مازندی جو مک گیل جو هاتفی جوئل ام. کلاین اسمیت جواد جواد جعفری جواد خادم جواد خادم (وزیر مسکن و شهرسازی) جواد دولو جواد دولو علامیر جواد رهنما جواد سعید جواد سلیم آل اورید جواد شهرستانی جواد صدر جواد عامری جواد علامیر جواد علامیر دولو جواد منصور جواد هاشم جواد هاشمیان جواد و حسن علی منصور جواد یارجانی جواد منصور جوادی جوامع یهود جوانا دبلیو. مارتین جوانا مارتین جوانان جوانان ایرانی جوانرودی جواهرفروشان جوخه ترور جودن وینکلر جورج جورج . بی . لمبراکیس جورج ام. باربیس جورج ب. لامبراکیس جورج ب. موری جورج بال جورج بلک جورج بی. لامبراکیس جورج بی.لامبراکیس جورج تاون جورج جانسون جورج جانسون. جورج حبش جورج دیاز سرانو جورج فرایه (George Frye) جورج لامبراکیس جورج لمبراکیس جورج لمراکیس جورج لنیک جورج لینک جورج لینگ جورج لینگ (مدیرعامل شرکت خدمات نفتی) جورج ناتانسون جورج هاریس جورج هانا جورج واشنگتن جورج کیو جورج گریفیث جورج گریفین جورج.دبلیو.هیکمن جوردن جوزف آی. سالتزمن جوزف استالین جوزف بوزگ جوزف دبلیو جوزف دبلیو. آدلسیک جوزف ساتزمن جوزف شامپیتر جوزف لورنز جوزف لوری جوزف لیورتاش جوزف هاری جوزف پی لورنز جوزف پی. لورنز جوزف. ام. استیونسن جوزف. ام. استیونسون جوزف. ج. سیسکو جوزف. جی جوشوا تادمار جول شویدل جولی جولیوس منسون جولیوس هلمز جوموکنیاتا جون ام. هویسون جونز جونیور جویت سونای جک اچ جک اچ . شلنبرگر جک اچ. شلنبرگر جک بیرکز جک دیتو جک سی جک سی. استاکی جک سی. میکلاس جک سی. میکلوس جک سی.میکلاس جک شلنبرگر جک ل. گرین جک مونتگمری جک میکلاس جک میکلوس جک میکلوس (کاردار) جک میکلوس. جک هارتسون جک هامیلتون جک واربراند جک واگن جک وگانددیچ جک کندی جک گریرسون جک گریسون جک. اچ. شلنبرگر جک. سی. میکلوس جکسون جکسون پالاک جی جی . آر . یو. (G.R.U) جی آر. جی اس آی جی ام. هامرمان جی ای ال جی فرس جی پی لورنز جی پی نورتن جی. آر. یو جی. آر. یو. جی. آر.یو. جی. ال. هالووی سوم دریاسالار نیروی دریایی آمریکا جی. ال. کلانگ جی. ال. گرناید جی. ان سایت جی. ان. راسیاس جی. ان. سایت جی. ان. گراف جی. ان.سایت جی. اولیس جی. اچ. تویچل جی. ای. جونز جی. ای. لیبل جی. ای. وسکانیان جی. ای. پلاستیک جی. ای. کاریون جی. بایکوف از خبرگزاری تاس جی. بی. سنت جی. بی. لامبراکیس جی. تی. فیرنلی جی. دبلیو. مارتین جی. دبلیو. مارتین. جی. دی. ابل جی. دی. استمپل جی. دی. استمپل. جی. سی. میکلاس جی. سی. هُلمز جی. مترینکو ٬ دفتر سیاسی سفارت تهران جی. پورسی آمستوتز جی. پی. [؟] دبیر دوم سفارت آمریکا جی. پی. لورنس جی. پی. لوزتر جی.آر.یو جی.آر.یو. جی.ا. جونز جی.ای. کاریون جی.بی. لامبراکیس جی.بی.لامبراکیس جی.بی.لمبراکیس جی.دی.استمپل جیرجیس جیریوس جیس آندرو یانگ جیم جیم رابرتز جیم روبرت جیم زند جیم سیل جیم موراسکی جیم مولیگان جیم مک کروا جیم هواگلند (از روزنامه واشنگتن پست) جیم والینگ جیم ویتر جیم کامپتون جیم کانینگهام جیمز جیمز آلن جیمز آندروود جیمز الکساندر شری جیمز بولر جیمز بیل جیمز دی. لیت جیمز راجر استامپ جیمز شری جیمز شلزینگر جیمز لئونارد جیمز لیتل جیمز موراسکی جیمز موریس جیمز هام جیمز هایام جیمز هیگام جیمز هیگهام جیمز ویلکینسون جیمز. آر. استامپ جیمز. ای. وب جیمز. دی. هرندون جیمی استات جیمی ال. استوت جیمی کارتر جیمی. ال. استوت جیمی. ال. استود جین جین فوندا جین لارتکی جینوچیو جینگلز جیوارا جیوب گاتی. جیپ جیپ اخوان تهران ح ان استرنبرگ ح برکهوف ح. امین ح.گریوز حاج آقا حسن قمی حاج آقا رضا زنجانی حاج احمد پور قادری اصفهانی حاج احمد پورقدیری اصفهانی حاج سید ابوالفضل موسوی زنجانی حاج سید جوادی حاج سید محمد کاظم شریعتمداری حاج سید محمدرضا گلپایگانی حاج سیدجوادی حاج شیخ الاسلام کردستانی حاج عباسقلی بازرگان حاج علم الهدی فضائلی حاج علی آقا اشتری حاج علی اصغر کاشانی حاج قدرت الله لطفی حاج ماشاءالله همایی حاج ماشاءاللّه حاج محمد تقی اتفاق حاج محمد کریم خان کرمانی حاج محمدتقی اتفاه حاج مهدی عراقی حاج مهدیان حاج کریم حسینی حاجب شبیبی حاجی بابا حاجی بابای اصفهانی حاجی باغلو حاجی حسین مهدیان حاجی لطفی حاجی هاشم حاجی کاشانی حاذقی حافظ حافظ اسد حافظ اسد رئیس جمهور سوریه حافظ اسد رئیس جمهوری سوریه حافظ پیرزاده حامد الگار حامیان شاه حامیان شریعتمداری حاکم بحرین حاکم دوبی حاکم شارجه حاکم قطر حاکم پاکستان حاکم کویت حبش حبیب حبیب القانیان حبیب الله افتخار حبیب الله القانیان حبیب الله قشقایی حبیب اللهی حبیب اللّه حبیب اللّه آموزگار حبیب اللّه نفیسی حبیب اللّه پالیزبان حبیب بیت اللهی حبیب ثابت حبیب قاسم حبیب نفیسی حبیبی حجاج حجاج ایرانی حجاج ایرانی و فلسطینی حجازی حجت الاسلام احمد خمینی حجت الاسلام بهشتی حجت الاسلام حاج سید مهدی گلپایگانی حجت الاسلام دعایی حجت الاسلام رفسنجانی حجت الاسلام سید مهدی گلپایگانی حجت الاسلام سیدعلی خامنه ای حجت الاسلام سیدمحمد موسوی [خوئینی ها] حجت الاسلام سیدهادی خسروشاهی حجت الاسلام شیخ حسین کرمانی حجت الاسلام طاهری حجت الاسلام علی کادموس حجت الاسلام لاهوتی حجت الاسلام محمد هاشمی رفسنجانی حجت الاسلام محمدباقر دشتیانه حجت الاسلام میردامادی حجت الاسلام میرهندی حجت الاسلام هادی غفاری حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی حجت الاسلام و المسلمین حاج سید مصطفی خمینی حجلان حجه الاسلام هاشمی رفسنجانی حداد حریف حزب (کمونیست) توده حزب mce حزب «ایران نوین» حزب آذربایجان حزب آزادی حزب اتحاد برای آزادی حزب اتحاد ملی حزب اتکاء جمهوری حزب اتکاء جمهوریخواه حزب استقلال بوستا حزب اسلامی افغانستان حزب اسلامی گلب الدین حزب اسلامی گلب الدین حکمتیار حزب الله حزب اللهی ها حزب امل لبنان حزب ایران حزب ایران نوین حزب ایران نوین سابق حزب ایرانیان حزب بعث حزب بعث سوریه حزب بعث سوسیالیستی عربی (بعث) حزب بعث عراق حزب بقایی حزب بلاروس حزب تره کی حزب توحیدی حزب توده حزب توده (کمونیست) حزب توده (کمونیست) ایران حزب توده (کمونیست). حزب توده ایران حزب توده خمینی حزب توده کمونیست حزب جبهه ملی حزب جدید جمهوری اسلامی حزب جمهوری اسلامی حزب جمهوری اسلامی ( سازمان خمینی ) حزب جمهوری اسلامی (حزب خمینی) حزب جمهوری اسلامی (سازمان خمینی) حزب جمهوری اسلامی خلق حزب جمهوری اسلامی خلق مسلمان حزب جمهوری اسلامیِ خمینی حزب جمهوری خلق مسلمان حزب جمهوری خلق مسلمان ایران حزب جمهوری خواه فدرالیست حزب جمهوری خواهان ایران حزب جمهوری خواهان خلق مسلمان حزب جمهوریت حزب جمهوریخواه حزب جمهوریخواه خلق حزب جمهوریخواه ملی حزب جنبش حزب حاکم ایران نوین حزب خلق حزب خلق بوتو حزب خلق مسلمان حزب خلق پاکستان حزب خلقی ها حزب دموکرات حزب دموکرات کردستان حزب دموکرات کردستان عراق حزب دموکرات کردها حزب دموکراتیک آزاد حزب دموکراتیک خلق حزب دموکراتیک ملی حزب دموکراتیک پاکستان حزب دموکراتیک کردستان حزب دمکرات حزب دمکرات آذربایجان حزب دمکرات آمریکا حزب دمکرات ایران حزب دمکرات عراق حزب دمکرات قوام حزب دمکرات کردستان حزب دمکراتیک اسلامی حزب دمکراتیک افغانستان حزب دمکراتیک خلق حزب دمکراتیک خلق افغانستان حزب دولتی ملّیون حزب رادیکال حزب رادیکال ایتالیا حزب راستگرای جمهوریت حزب راما حزب رستاخیر حزب رستاخیز حزب رستاخیز ایران حزب رستاخیز مردم ایران حزب رستاخیز ملت ایران حزب رستگاری حزب رستگاری ملی حزب رستگاری ملی ائتلافی حزب رسمی رستاخیز حزب زحمتکشان حزب زحمتکشان ایران حزب زحمکتشان حزب سابق پان ایران حزب سوسیال دموکرات ایران حزب سوسیالیست حزب سوسیالیست ایران حزب سوسیالیست ملی سوریه حزب سوسیالیست کارگران ایران حزب سیاسی کمونیست ایران حزب شاه حزب شریعتمداری حزب ضد فاشیست مصطفی فاتح حزب طریق استقلال اصغرخان حزب عامیون (AMIUN) حزب عدالت حزب عربی سوسیالیستی بعث حزب عوام ملی در پاکستان حزب غیرقانونی توده (کمونیست) حزب لیبرال حزب مائوئیست حزب مارکسیست حزب مارکسیست تروتسکیست حزب ماری تایم حزب ماورا راست ته‌ایار حزب مخالف کنگره حزب مذهبی ملی و آگودت اسرائیل حزب مردم حزب مردم ایران حزب مردم گرای رستگاری ملی حزب مستقل لیبرال و جنبش حقوق شهروندان (CRM ) حزب ملت ایران حزب ملل اسلامی حزب ملّیون حزب ملّیون (ناسیونالیست) حزب ملّیون دولت حزب ملّیون فارس حزب ملی دموکراتیک حزب ملی مذهبی حزب ملی پاکستان حزب ملی کارگران ایران حزب ملی گرای پان ایرانیست حزب ملیون حزب منحله رستاخیز حزب مینسک اوبلاست حزب ناسیونال حزب ناسیونال دموکرات حزب ناسیونالیست فعال ترکیه حزب پان ایران حزب پان ایرانیست حزب پرچم حزب کار اسرائیل حزب کارگر حزب کارگر اسرائیل حزب کارگر انگلستان حزب کارگران حزب کارگران آمریکا حزب کارگران اسرائیل MAPAI (IWP ) حزب کارگران ایران حزب کارگران سوسیالیست حزب کارگران سوسیالیست ایران حزب کارگران متحد حزب کارگران متحد MAPAM (UWP ) حزب کرای پریمورسکی حزب کمونیست حزب کمونیست آلمان حزب کمونیست آکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی حزب کمونیست اتحاد شوروی حزب کمونیست اسرائیل MAKI (ICP ) حزب کمونیست ایتالیا حزب کمونیست ایران حزب کمونیست ایران (توده) حزب کمونیست توده حزب کمونیست سوریه حزب کمونیست شوروی حزب کمونیست شوروی (CPSU) حزب کمونیست عراق حزب کمونیست فرانسه حزب کمونیست چین حزب کمونیسم حسام سرطاوی حسام غفاری حسن حسن ابن عبداللّه الشیخ حسن ارسنجانی حسن ارفع حسن اس. دیا حسن اسفندیاری حسن اسلامی حسن اسماعیل حدادی حسن اعتصام حسن البدری حسن البکر حسن الحسینی حسن امامی حسن ایلخانی حسن بقایی حسن بنی صدر حسن تقی زاده حسن جعفرزاد حسن جوادی (حاج سید جوادی) حسن حبیبی حسن خان بیات حسن دستمالچی حسن دهقانی تفتی حسن رسولی حسن رفیعی حسن روشائی حسن روشنی مقدم حسن زاهدی حسن زنگنه حسن زواره ای حسن زکی زاده حسن سلوک حسن شاملو حسن شریعتمداری حسن صدر حسن ضیائی حسن طباطبائی قمی حسن طباطبایی حسن طوفانیان حسن علی حسن علی الامیری حسن علی رجایی حسن علی منصور حسن فولادی حسن قاضی حسن قمی حسن قندیل حسن محمدنژاد حسن مکی حسن نزیه حسن نزیه رئیس شرکت نفت حسن نفتی حسن نیلفروشان حسن هادوی حسن وثوق حسن ولیعهد اردن حسن پاکروان حسن پیرحسینی حسن کاویانی حسن کمال حسن گیلانی حسن یحیایی حسنالبکر حسنعلی حسنعلی رجایی حسنعلی منصور حسنعلی مهران حسنعلی مهران وزیر دارایی و اقتصادی حسنی حسنی مبارک حسیبی حسین حسین آبنوسی حسین ابراهیم المنصور حسین ابراهیمی اصفهانی مقدم حسین اتحادیه حسین اردنی حسین ارسنجانی حسین اف حسین الزعیم حسین امین الضرب حسین بنی اسدی حسین تجار هنگامی تجارت حسین حامی حسین خطیبی حسین راضی حسین رشید الصباح حسین روشنی مقدم حسین سحابی حسین سرشار حسین سلطانی حسین سلم حسین شاه اردن حسین شریف حسین شهشهانی حسین شیخ حسین طبایی حسین عبدالرزاق الجزایری حسین عبداله الامری حسین علا حسین علاء حسین علی منتظری حسین فردوست حسین فرزین حسین فرهودی حسین فولادی حسین قدس نخعی حسین متقیان تاجر حسین محمد ال بهارنا  حسین مختاری اردکانی حسین مزینی حسین مصطفی خمینی حسین ملکی حسین مهدوی حسین مهدیان حسین موسوی خادمی حسین مکّی حسین مکی حسین نجفی حسین نجفی( وزیر دادگستری) حسین نجمی حسین نصر حسین نفیسی حسین نواب حسین نوابی حسین نوین فرحبخش حسین هاشمی حسین هدایتی حسین پیرنیا حسین کاظم زاده حسین کاویان حسینعلی اسفندیاری حسینعلی نواب حسینی حسینیه ارشاد حشام محی الدین نظیر حضرت آیت اللّه (دام ظله) حضرت ابراهیم (علیه السلام) حضرت امام حضرت امام خمینی حضرت رسول حضرت علی حضرت علی (ع) حضرت علی [علیه السلام] حضرت مهدی عج اللّه تعالی فرجه الشریف.دانشجویان مسلمان پیرو خط امام حضرت ولی عصر (عج الله تعالی فرجه) حفاظت منافع آمریکا حفیظ اللّه حفیظ اللّه امین حق شناس حقدان(استاندارد قبلی اصفهان) حقوق بشر حقوقدان حقوقدان عراقی حقوقدانان فرانسوی حلف بن نصیر وهابی  حلقه داخلی انقلاب حلقه‌های داخلی رهبری حمادی حمد ابن عیسی الخلیفه حمد بن خلیفه الثانی حمد رئوف النقیب حمد سراج حمد مبارک العیار  حمدان ابن محمد آل نهیان (ابوظبی)  حمرا کروها حمزه بزرگ نژاد حمزه تفنگچی حمزه عباس حسین حمود یوسف النصیف  حمودی حمید حمید آذریون حمید الحرثی حمید بختیار حمید بن حمود آل بوسعید حمید بهزادی حمید جعفر حمید خیرخواه حمید رهنما حمید زاهدی حمید شهاب التکریتی حمید شهریار حمید شهریاری حمید شیرازی حمید عنایت حمید قدیمی حمید نظری حنیف رامی حنیفه رمضانی حوزه CC/70 و IVO حوزه «وفره» حوزه علمیه قم حوزه نفتی دُخان حوسان حسنی حکام ایران حکام صفوی حکام ظالم حکمت ابراهیم حکمت المصری نابلوسی حکمت ستین حکمت ستین وزیر کشور حکمت یزدی حکومت (آمریکا) حکومت «استعمارگر» حکومت آمریکا حکومت آموزگار حکومت ازهاری حکومت اسلامی حکومت افغانستان حکومت الهی در ایران حکومت امینی حکومت ایالات متحده حکومت ایران حکومت بازرگان حکومت بختیار حکومت بریتانیا حکومت بغداد حکومت تره کی حکومت ترکیه حکومت جمهوری فدرال حکومت حزب توده حکومت خروشچف حکومت خلقی ها در افغانستان حکومت خمینی حکومت داودخان حکومت داوودخان حکومت دموکراتیک حکومت سادات حکومت سعودی حکومت شاه حکومت شاه عباس حکومت شریف امامی حکومت شیعه جمهوری اسلامی حکومت صدام حکومت صفویان حکومت عراق حکومت علا حکومت فدرال آلمان حکومت قاجار حکومت قبرس حکومت مارکسیستی حکومت محمدرضا حکومت مرکزی بلشویک ها حکومت مرکزی تهران حکومت مصدق حکومت مصر حکومت موقت حکومت موقت ایران حکومت ننگین شاه حکومت نکرومه حکومت های «بورژوا حکومت های غربی حکومت هویدا حکومت پاکستان حکومت پهلوی حکومت پکن حکومت کارتر حکومت کمونیست ها حکومت یونان حکیمی حیدر ابوبکر العتاس  حیدر صائبی حیدر علی کاید چهارمحال حیدر غفاری حیدر هرزوللّه حیدر کارگر حیدرخان عمواوغلی خاتمی خاخام مایر خاخام کرف خاخام کورف خادمی خارتوم خارساروف خارچنکو خازانف خاقانی خالد خالد ابو سعود خالد ابوسعود خالد ابوسعید خالد الاحمد الجابرالصباح خالد الخلف التجلی خالد الفهوم سرپرست شورای ملی فلسطین خالد بن حمدالثانی خالد بن عبدالعزیز السعود خالد بن عبداللّه العتیه  خالد بکتاش خالد خلف خالد فضل منصور خالد محمد المانی  خالد محمدجعفر خالد محی الدین خالدالحسن خالقی خامنه ای خان جان آهنی خان محمد زمان خان آقاقاضی خاندان الخلیفه خاندان بختیار خاندان ترک قاجار خاندان سعودی خاندان سلطنتی خاندان سلطنتی افغانستان خاندان شاه خاندان صباح خاندان قاجار خاندان پهلوی خانعلی خانلری خانم «سینثیا رمزی» خانم آستیک نیکولاِونا نرسسیان خانم آموزگار. خانم آن فلاحی شهروند آمریکایی همسر غلام (هرمز) فلاحی خانم ازهاری خانم استرباولینگ خانم استوبالدوین خانم افخمی خانم افندیف خانم الیس خانم امینی خانم انصاری خانم اوسیپوا خانم اگنو خانم ایکس خانم باقر پیرنیا خانم باکینگهام خانم بتول امینی خانم بهمن (پروین) امینی خانم تئودور الیوت خانم تیلور خانم جوآنا مارتین خانم جواد منصور خانم جونز خانم جی وود خانم خلعتبری خانم درخشش خانم دلرحیم خانم دکتر آن فوربز خانم دکتر باهری خانم دکتر مهوش نیکجو خانم دیرزمن خانم رفیقه آقامحمد خانم روحانی خانم ز خانم سزفیلی خانم سنجابی خانم سیروارت هامبارسیون سرکیسیان خانم سیمین اسلامی نیا خانم سیندی دوایر خانم شاهقلی خانم شرودی خانم شهناز خانم ضیاءالملوک کهیاری ملکی خانم طالقانی خانم عشرت طباطبایی خانم فداکار خانم فرحزاد خانم فرخ رو پارسا خانم فرنگیس پناهی خانم فرهنگ مهر خانم فلاحی خانم فیتزجرالد خانم لاری جیل خانم لانج شرمرهرن خانم لاورنتیف خانم لس فلاور خانم لوری تریس خانم لوری تریسی خانم ماتیوز خانم مارجوری گرین لا خانم مارلین مکافی خانم مارگارت مک کی خانم محمد درخشش خانم منصور خانم منوچهریان خانم مهر خانم مهرانگیز دولتشاهی خانم مونا الجمالی خانم مک کی خانم مکی خانم میلز خانم ناهید بیات خانم نحوی خانم نسرین سُهی کیش خانم نسرین فداکار خانم نوروزی خانم هاجر تربیت خانم هارپر خانم هرتز خانم هما(روحی) سرلاتی خانم و آقای جیمس بیشاپ خانم و آقای هرتز خانم و آقای کارلتون هیکس خانم ویلیام وود ساید خانم پاتر استوارت خانم پاتراستوارت خانم پاکروان خانم کارتر خانم کارول هوئی خانه های فرهنگ خانواده آتابای خانواده آموزگار خانواده اخوان خانواده القانیان خانواده انصاری خانواده بارزانی خانواده حاکمه صباح خانواده خمینی خانواده دیبا خانواده دیبا (خانواده شهبانو) خانواده رشیدیان خانواده سرشناس زردشتی کرمانی الاصل خانواده سروریان خانواده سلطنتی خانواده سلطنتی عراق خانواده سلطنتی قاجار خانواده سولیوان خانواده شاهنشاه خانواده شاهنشاهی خانواده فرمانفرماییان خانواده قاجار خانواده قوام الملک شیرازی خانواده مارشال هوستون خانواده مایر بریج خانواده ناصری های اصفهان خانواده نفیسی خانواده های آمریکایی خانواده های اروپایی خانواده های ایرانی خانواده های روسی خانواده هویدا خانواده پهلوی خاور نزدیک خاورمیانه خاچاطوریان خای گازیت خبر نگار بی. بی. سی. دیوید لین خبر گزاری فرانسه خبرنگار خبرنگار آسوشیتدپرس خبرنگار آسوشیتدپرس لویس فارز خبرنگار ایزوستیا خبرنگار زن فرانسوی خبرنگار سازمان مطبوعاتی فرانسه خبرنگار لُس آنجلس تایمز خبرنگار مجارستانی خبرنگار محلی آسوشیتدپرس خبرنگار محلی فرانس پرس خبرنگار محلی یونایتدپرس خبرنگار نوویو خبرنگار نیوزویک خبرنگار وال استریت جورنال خبرنگار پراودا خبرنگار گاردین خبرنگار یونایتدپرس خبرنگاران خبرنگاران آمریکایی خبرنگاران ای. بی. سی خبرنگاران ایران پول خبرنگاران ایرانی خبرنگاران هندی خبرگان خبرگزاری HAVAS در پاریس خبرگزاری «یونایتدپرس» خبرگزاری آسوشیتدپرس خبرگزاری آلمان در برلین خبرگزاری افغانستان خبرگزاری ان. بی. سی خبرگزاری ایران خبرگزاری تاس خبرگزاری خاور میانه مصر خبرگزاری دولتی پارس خبرگزاری رادیو مسکو خبرگزاری رویتر خبرگزاری رویتر لندن خبرگزاری رویترز خبرگزاری فرانس پرس خبرگزاری فرانسه خبرگزاری نووستی خبرگزاری پارس خبرگزاری پارس ایران خبرگزاری پاریس خبرگزاری یونایتد پرس در ایران خبرگزاری یونایتدپرس ختاک خدا خداداد خداداد فرمانفرمائیان خداداد فرمانفرمائیان و حسین مهدوی خداداد فرمانفرماییان خدام خداوند خداوند متعال خدای بزرگ خدمات هواپيمايي لاکهید خدیجه آذرجوی خدیجه قانعیان فسائی خدیجه پیرنیا خرم خروشچف خروشچف رُمانی خزری ها خسرو خسرو آزادی خسرو ارداقی خسرو اقبال خسرو الیاسی خسرو بهروان خسرو خازنی خسرو خان خسرو خان قشقایی خسرو دانشور خسرو ذره بین ایرانی خسرو قاراخانیان خسرو قشقائی خسرو قشقایی خسرو ملک زاده خسرو هدایت خسروانی خسروانی بهائی خسروخان خسروخان قشقایی خسروداد خسروشاهی خط هوایی نورث وست خط کشتیرانی ملی خطوط هواپیمایی ایران خطوط هواپیمایی ملی خطوط هوایی چک خطوط کشتیرانی آریا خطوط کشتیرانی ملی آریا خطیبی خلبان نیروی هوایی ایران خلبان هیکت خلبانان آمریکایی خلبانان اسرائیلی خلبانان اف خلبانان افغانی خلبانان ایران خلبانان تایوانی خلبانان روسی خلبانان شوروی خلبانان مصری و سوری خلخالی خلع نزیه خلعت بری خلعتبری خلعتبری وزیر امور خارجه خلف یزدی خلفان الرومی خلق مسلمان خلق های ایران خلقی ها خلیج فارس خلیفه الرنیایی خلیفه بن سلمان آل خلیفه خلیفه بن سلمان الخلیفه خلیفه  خلیل خلیل ابراهیم الوزیر (ابوجهاد) خلیل اللّه کوهستانی خلیل الوزیر خلیل الویزر خلیل طالقانی خلیل فلسفی خلیل ملکی خلیل وزیر (معروف به ابوجهاد) خمینی خمینی بزرگ خمینی رهبر مذهبی خمینی. خمینی_عرفات خنجی خواجه نوری خواروبار کشاورزی ملل متحد خوانساری خواهر آقای قشقایی خواهر اردشیر زاهدی خواهر اردلان خواهر اصفیا خواهر امینی خواهر خسروداد خواهر دو قلوی شاه خواهر دوقلوی شاه خواهر زاهدی خواهر شاه خواهر طباطبایی خواهر ظاهر شاه خواهرزاده اقبال خورتیلف آلک ایلاریونویچ خورشید القا خوش کیش خیابان دولت خیال محمد کاتاوازی خیامی خیبرخان خیبرخان گودرزیان خیدر هرزوللّه خیرالله طلفاح خیربوکس مری خیرمحمد سلطانی د دابز داتر دادستان انقلاب دادستان تهران دادستان دادگاه انقلاب تهران دادستان عمومی تهران دادستان کل دادستان کل تهران دادگاه دادگاه اسرائیل دادگاه انقلاب اسلامی دادگاه انقلاب اسلامی تهران دادگاه انقلاب ایران دادگاه انقلاب تهران دادگاه انقلاب مشهد دادگاه سوریه دادگاه نظامی دادگاه های انتظامی دادگاه های انقلاب دادگاه های انقلاب ایران دادگاه های انقلاب خوزستان دادگاه های انقلابی دادگاه کیفری تهران دادگاههای انقلاب دادگاههای انقلاب اسلامی دادگاههای عدلیه دادگاههای نظامی ایران دادگستری دادیان داریوش داریوش بایندر داریوش فروهر داریوش فروهر ( رهبر حزب ملت ایران) داریوش فروهر رهبر حزب ملت ایران داریوش فروهر وزیر کار و امور اجتماعی داریوش همایون داشا دالات سینگ دالس دالی مک دونالد دالیا داماد آموزگار داماد آیت اللّه خمینی داماد البکر داماد امام خمینی داماد بازرگان داماد خمینی داماد شاه داماد شریعتمداری داماد یزدی دامادش عباسی دان دان آجر دان آدامیک دان آلن شرر دان برت دان رایان دان موزز دان موسز دان میدز دان هالپرین وزیر اقتصاد اسرائیل دان ویلسون دان. ا. شرر دان. ام. ویلسون دانش آمـوزان دانش آموزان دانشجو دانشجویان دانشجویان آمریکایی دانشجویان افغان دانشجویان افغانستان دانشجویان افغانی دانشجویان ایرانی دانشجویان ایرانی خارج از کشور دانشجویان ایرانی غیرکمونیست دانشجویان دانشگاه تهران دانشجویان دهلی نو دانشجویان رادیکال چپ دانشجویان عراقی و اردنی دانشجویان عرب دانشجویان عرب مقیم ایران دانشجویان عربی دانشجویان لبنانی دانشجویان مذهبی دانشجویان مسلمان دانشجویان مسلمان پیرو خط امام دانشجویان مسلمان پیرو خط امام. دانشجویان هندی دانشجویان و دانشگاهیان ایرانی دانشجویان پزشکی دانشجویان کرد دانشجویان کمونیست دانشسرای آمریکایی زنان دانشسرای مطالعات شرقی شوروی دانشمندان آلمانی دانشمندان ایران دانشمندان ایرانی دانشور دانشکده افسری «مونس» دانشکده افسری ایران دانشکده عالی نیروی دریایی ایالات متحده دانشکده مراسلات دانشگاه دانشگاه تهران دانشگاه جندی شاپور دانشگاه رضاشاه کبیر دانشگاه شیراز (پهلوی سابق) دانشگاه صنعتی شریف دانشگاه علوم امور بین المللی و دیپلماسی دانشگاه قائد اعظم دانشگاه مطالعات شرقی مسکو دانشگاه ملی دانشگاه های آمریکا دانشگاه های ایران دانشگاه های کالیفرنیای جنوبی دانشگاه کابل دانمارکی دانی ایست دانیل دانیل او. نیوبری دانیل بارتکو دانیل سیمونوویچ کومیساروف دبیر اول سفارت شوروی دانیل لرنر دانیل پور دانیلز داوبینا داود داود رسایی داود سدامی داود شوفات داود عمادی داود فانوس داودجان خان کلات داودخان سرک زایی داودشاه ظاهر داودی کاظمی داوسیون داوطلبین روسی داوطلبین کمونیست داوود داویدسن داکار داگ کریستن سن داگلاس داگلاس مک آرتور دوم داگلاس هک داگمار دایان دایر پانوسیان Ponossian Diyair اسقف ارامنه تبریز دایره اطلاعات نظامی عراق دباگین دبلیو دبلیو او. مولد دبلیو بندلن دبلیو. دبلیو. ام. بلومنتال دبلیو. او. لاک دبلیو. اچ. سولیوان دبلیو. بولینگ دبیراول دبلیو. رامپل مایر دبلیو. لیمبرگ دبلیو. میچل بلومنتال دبلیو. چایلدز دبلیو. گریگوری پرشت دبلیو.ام.بلومنتال دبلیو.دبلیو.والش دبیر اول دبیر اول (ساولچنکف) فارسی دبیر اول (سوبولف) دبیر اول (شویتف) فرانسه دبیر اول اختلاف ترکیه و ایران پیرامون مالیات ترانزیت ترکیه دبیر اول اف. ای. ساولچنکف دبیر اول سفارت اتحاد شوروی دبیر اول سفارت شوروی دبیر اول سفارت شوروی در تهران دبیر اول سفارت شوروی؛ آقای ای. ای. الکساندروف دبیر اول سفارت شورویارکستر سمفونی پیتزبورگ دبیر خصوصی شارت دبیر دوم دبیر دوم سفارت آمریکا موضوع: دوستی شوروی دبیر دوم سفارت آمریکا؛ گرانت ای. موزر دبیر دوم سفارت افغانستان دبیر دوم سفارت شوروی دبیر دوم و کنسول سفارت شوروی؛ آقای یان کوجوگارو دبیر سفارت پاکستان دبیر سوم دبیر سوم دفتر نمایندگی سیاسی رومانی؛ آقای ال. بروس لینگن دبیر سوم سفارت دبیر سوم سفارت آمریکا دبیر سوم سفارت شوروی دبیر سوم سفارت عراق دبیر سوم کمیته حزب کرای دبیر کل امور قبرس یونان دبیر کل جمشید آموزگار دبیر کل حزب جمهوری اسلامی دبیر کل حزب رستاخیز و دانشکده دفاع ملی دبیر کل خسروانی دبیر کل سازمان ملل متحد دبیر کل وزارت امور خارجه ترکیه دبیر کل کمیته مرکزی حزب کمونیست و رئیس پرزیدیوم دیوان عالی شوروی دبیر کلی بانک بین المللی ایران دبیر کمیته اجرائی ساف نشاشیبی دبیرخانه فدراسیون اتحادیه های جهانی در وین دبیرکل حزب ایران نوین دبیرکل حزب رستاخیز جمشید آموزگار دبیرکل سازمان همکاری و عمران منطقه ای آندرو.آی دبیرکل وزارت دفاع سرلشگر غلام جیلانی خان دبیری شورای عالی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی دتانت (DETANT) دختر امین دختر دوم وثوق الدوله دختر زاهدی دختر وثوق الدوله دختران آمریکایی دخترزاده مصدق دختری آلمانی ددیچ دراس فرانسیس دراپر درباریان درج درجه استوار (W درخشش درخشش رئیس اتحادیه معلمان دردشتی درسلر (Dressler) دروزی ها درویش مسلک دریا سالار احمد مدنی دریا سالار ترنر دریا سالار فرانک کالینز دریائی و هوائی دریابان بارکایی دریابان محمود علوی دریابد رابرت دبلیو. چونینگ فرمانده نیروهای خاورمیانه ای دریادار [نوغانی] دریادار «احمد مدنی» دریادار «ویلیام کراو» دریادار احمد مدنی دریادار بازنشسته احمد مدنی دریادار بازنشسته مدنی دریادار بازنشسته نصرالله دریادار بیگلری دریادار توماس جی. بیگلی دریادار جهانبانی دریادار حبیب اللهی دریادار دکتر احمد مدنی دریادار دیهیمی دریادار سابق احمد مدنی دریادار عطایی دریادار علوی دریادار مجیدی دریادار محمد مدنی دریادار مدنی دریادار مدنی. دریادار مغانی دریادار نصرالله موقری دریادار نصراللّه موقری دریادار هوشنگ آریانپور دریادار پرویز بیگلری دریادار کالین دریادار کالینز دریادار کراو دریادار کلنی دریادار کنلی دریاسالار «توماس. جی. بیگلی» دریاسالار «نیازی» دریاسالار «پاکس پاکر» دریاسالار اردلان دریاسالار بازنشسته اردلان دریاسالار ترنر رئیس سیا دریاسالار حبیب اللهی دریاسالار فولی دریاسالار فولی معاون فرمانده ناوگان هفتم دریاسالار مدنی دریاسالار هالوئی دریاسالار چونینگ دریاسالار ک.م. حبیب اللهی دریاسالار کارول دریاسالار کمال حبیب اللهی دریان دریایی دریایی و هوایی دریسدل دریفوس دزدان دریایی دس جابری انصاری دسای دستغیب دستگاه اطلاعاتی آمریکا دستگاه اطلاعاتی اسرائیل دستگاه امنیت ملی غنا دستگاه جاسوسی آمریکا دستگاه قضائی دستگاه های امنیتی ایران دستگیر دستگیر پنج شیری دستیار معاون وزیر دستیار ویژه سفیر آقای تورینوف دستیار ویژه وزیر فیشر دستیار کنسول سیاسی دفاتر هواپیمایی مصر دفاع ملی ایالات متحده دفتر MAGG دفتر آجودانی دفتر اطلاعات و پژوهش ها وزارت خزانه داری دفتر اطلاعات وزارت دفاع دفتر امنیت سفارت آمریکا دفتر امنیتی SAS دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی دفتر حفاظت منافع آمریکا دفتر حفاظت منافع مصر دفتر خصوصی اشکول دفتر دفاعی دفتر روابط عمومی دفتر سازمان ملل در ژنو دفتر سانسور نامه دفتر سفیر آمریکا دفتر فلسطین دفتر مخصوص فرح دفتر منافع آمریکا در ناتو دفتر نخست وزیری دفتر هواپیمایی آلیتالیا دفتر وابسته دفاعی آمریکا دفتر وابسته دفاعی آمریکا در تهران دفتری دلتا دموفسکی دموکرات ها دمکرات های لیبرال دمکراتیک» دمیرل دمینکس دن مک کارتی دن. سی. آچسن دنیا دنیای عرب دنیز بیکال وزیر انرژی دنیز بیکال وزیر انرژی ترکیه دنیزه حسین دنیس مور دنیس ویلسون دهش دهقانان افغانی دهکده های جنوب لبنان دو تهران دو لاتره دوابنیا دوازدهمین امام دوایت دیکنسون دوبرینین دوبلین دوبن درور دوبیوپوی دودمان سامی شرقی دودمان قاجار دودمان هخامنشی دودمان پارت دوره دوره قاجار دوره مصدق دوروتی وایت دوریل دوست دوست افغانی دوستان لهستانی دوسدوی دوسیلوا دوشیزه آق آلا دوشیزه استیس دوشیزه جهانبانی دوشیزه فرزین فریدنی دوشیزه فریار دوشیزه فیتزجرالد دوشیزه مریم واضح نوری دول برت دول و ملل عرب دولاند دولت دولت AID دولت «بازرگان» دولت «موقت» دولت آبادی دولت آشتی ملی دولت آلمان دولت آمريكا  دولت آمریکا دولت آموزگار دولت ابوظبی دولت اردن دولت ازهاری دولت استعمارگر آمریکا دولت اسرائیل دولت اسلامی دولت اسلامی ایران دولت افغانستان دولت اقبال دولت الجزایر دولت امارات دولت امارات متحده عربی دولت امریکا دولت امین دولت امینی دولت انقلاب دولت انقلاب اسلامی ایران دولت انقلابی دولت انقلابی ایران دولت انقلابی موقت ایران دولت انگلستان دولت انگلیس دولت ایالات متحده دولت ایالات متحده آمریکا دولت ایالت متحده دولت ایران دولت ایران در تهران دولت بازرگان دولت بحرین دولت بختیار دولت بعث عراق دولت بغداد دولت بلشویک دولت بولنت اجویت دولت تاچر دولت تره کی دولت ترکی دولت ترکیه دولت تهران دولت تکنوکرات آموزگار دولت جدید دولت جدید آمریکا دولت جدید افغانستان دولت جدید ایران دولت جعلی اسرائیل دولت جمهوری اسلامی دولت جمهوری اسلامی ایران دولت جمهوری دموکراتیک افغانستان دولت جمهوری چین دولت خمینی دولت خود مختار فلسطینی دولت داوود دولت دوبی دولت رضاخان دولت روحانیون دولت روحانیون (ولایت فقیه) دولت رومانی دولت زاهدی دولت سعودی دولت سوریه دولت شاه دولت شاهنشاهی ایران دولت شریف امامی دولت شوروی دولت عارف دولت عراق دولت عربستان سعودی دولت علاء دولت علم دولت علی منصور دولت عمان دولت فدرال ترک جزیره قبرس دولت فرانسه دولت فلسطینی دولت قاسم دولت قطر دولت لبنان دولت مارگارت تاچر دولت مرکزی افغانستان دولت مرکزی ایران دولت مصدق دولت مصر دولت ملی دولت منصور دولت منوچهر اقبال دولت مهدی بازرگان دولت موقت دولت موقت (PGOI)انتظام دولت موقت PGOT دولت موقت اسلامی دولت موقت اسلامی و انقلابی بازرگان دولت موقت انقلاب اسلامی دولت موقت انقلاب اسلامی ایران دولت موقت انقلاب ایران دولت موقت ایران دولت موقت بازرگان دولت موقت جمهوری اسلامی دولت موقت جمهوری اسلامی ایران دولت موقت مهدی بازرگان دولت موقّت دولت نظامی ازهاری دولت نظامی ایران دولت نظامی پاکستان دولت هارولد ویلسون دولت های اروپای شرقی دولت های اروپایی دولت های اوپک دولت های ایران و پاکستان دولت های خلیج دولت های عرب دولت های عربی دولت های مستقل آذری و کرد در ایران دولت های ملل مسلمان دولت های کمونیستی دولت هند دولت هویدا دولت و مردم ایران دولت پاکستان دولت چکسلواکی دولت ژاپن دولت ژنرال ازهاری دولت کابل دولت کارتر دولت کویت دولت یحیی خان دولت یمن دولت یمن شمالی دولت یوگسلاوی دولتشاهی دولتمردان آمریکا دولتمردان آمریکایی دولتمردان ایران دولتهای عرب دولود دومنیکا دومنیکو راورا دون آربونا (Don Arbona) دون لوپیتار دون لوکا دوناتو سنگاکروز دوناد آر. توسانیت دونالد آر. توساینت دونالد ا. لوئیس دونالد اس. هرلیس دونالد اولتان دونالد سی. پکوئین دونالد والتان دونالد پراگنل دونالد. آر. توسن دونالد. ای. وهمیر دونالدوهمیر دونای دونکان معاون وزارت دفاع دونکن دوپونت دوچه شاختابو دوگ هک دوگل دوگلاس دوگلاس ال. هک دوگلاس مک آرتور دوگلاس هگ دکتر دکتر «شاه ولی» دکتر «مفتح» دکتر آدلر دکتر آذر (وزیر آموزش و پرورش مصدق) دکتر آرنولد دکتر آلنده دکتر آموزگار دکتر آناتولی رامکف دکتر آناهیتا راتبزاده دکتر آنتونی کمپبل دکتر ابراهیم زاده دکتر ابراهیم یزدی دکتر ابراهیم یزدی مشاور خمینی دکتر ابوالفضل قاضی دکتر احسان نراقی دکتر احمد سلامتیان دکتر احمد صدر حاج سید جوادی دکتر احمد علیزاده دکتر احمد فلسفی دکتر احمد قریشی دکتر احمد میرفندرسکی دکتر احمد مینایی دکتر احمد کورس معاون وزیر در امور بین المللی و اقتصادی دکتر احمدالخطیب دکتر ارانی دکتر استمپل دکتر اسدالله مبشری دکتر اسداللّه امین دکتر اسداللّه نصراصفهانی دکتر اسدی دکتر اسفندیار دکتر اسفندیاری دکتر اسلامی دکتر اسماعیل سنگ دکتر اسکندری دکتر اشراقی دکتر اصغر سید جوادی دکتر اعتماد دکتر اعتمادی دکتر اقبال دکتر اقبال (ریاست شرکت ملی نفت ایران) دکتر الموتی دکتر الیزابت ک. هرتز دکتر امامی خوئی دکتر امیر بیرجندی دکتر امیراصلان افشار ریاست دکتر امینی دکتر انوشیروان افراسیابی دکتر اهری دکتر اوئن دکتر اون دکتر اچ.ام. قاضی دکتر اکبر اعتماد دکتر ایادی دکتر باقر عاقلی دکتر باهور (باهنر) دکتر بختیار دکتر برژینسکی دکتر برژینسکی و بن جدید دکتر بسم اللّه ناهک دکتر بشیر دکتر بقائی یزدی دکتر بقایی دکتر بقایی کرمانی دکتر بهار دکتر بهرامی دکتر بهزادنیا دکتر بهزادی دکتر بهشتی دکتر بهمن آبادیان دکتر بهمن همایون دکتر بهنیا دکتر بورگ دکتر تقی رضوی دکتر تورج ناصری دکتر جان استمپل دکتر جردن دکتر جردن آمریکایی دکتر جعفری دکتر جفرودی دکتر جلال عبده دکتر جمشید آموزگار دکتر جمشید اشرفی دکتر جمشید افشاری دکتر جمشید بختیار دکتر جهانشاه صالح دکتر جهانپور دکتر جهانگیر تفضلی دکتر جواد باهری دکتر جواد ساپد(ثابت) دکتر جواد مناقبی دکتر ح. الف. موحد دکتر حاتم دکتر حاج علیلو دکتر حبیب الله پیمان دکتر حبیب اللّه پیمان دکتر حجازی دکتر حریری دکتر حسام غفاری دکتر حسن ارسنجانی دکتر حسن شهمیرزادی دکتر حسن علوی دکتر حسن غفوری دکتر حسین بنائی دکتر حسین بنایی دکتر حسین تاجداد دکتر حسین زاده (عطارپور) دکتر حسین فلسفی دکتر حسین مهدوی دکتر حسینعلی حجازی زاده دکتر حقدان دکتر حمید عنایت دکتر حمید مولوی دکتر حمید کفائی دکتر حکمت دکتر حکمی. دکتر حکیم شوشتری دکتر حیدر عبدالشفیع دکتر حیدرعلی غفاری دکتر خانلری دکتر خاوری دکتر خسرو ابتهاج دکتر خسروان بهران (خسرو بهراوی) دکتر خطیبی دکتر خواجوی دکتر داریوش همایون دکتر دامپزشک وزارت کشاورزی و عمران روستایی نرس وزارت بهداری و بهزیستی (شوروی) دکتر داودزاده دکتر داوود رسایی دکتر دوریل دکتر رادپور دکتر رامکف دکتر رجائی دکتر رجایی دکتر رحمت الله مقدم مراغه ای دکتر رستم پیراسته دکتر رسول بختیار دکتر رشتی دکتر رشیدی دکتر رضا امینی دکتر رضا امینیوزارت امور خارجه آمریکا دکتر رضا براهنی دکتر رضا شایان دکتر رضا صدر دکتر رضا فلاح دکتر رضا مقدم دکتر رضوانی دکتر رفاهی دکتر رمضانی دکتر رهنوردی دکتر ریچارد آرنت دکتر زعفرانلو دکتر زننر دکتر زکی مضبدی دکتر س. ماگاشیان دکتر سامیراد دکتر سحابی دکتر سراج الواعظی [سراج الواعظین] دکتر سراج الواعظین دکتر سعید دکتر سعید فاطمی دکتر سعید گودرزنیا دکتر سمسار دکتر سمیر قوشاه (قوش) دکتر سنجابی دکتر سوزمان مدیرکل دکتر سپهبدی دکتر سید علی شایگان دکتر سیدحسین واعظی دکتر سیدمجتبی جعفری دکتر سیدمحمد طباطبایی دکتر سیروس الهی دکتر سیف اللّه فیروزی دکتر شاه ولی دکتر شاه ولی (آله کوزای ALEKOZAI) دکتر شاهپور بختیار دکتر شاهپور زندنیا دکتر شاپور بختیار دکتر شایگان دکتر شجاع الدین شیخ الاسلام زاده دکتر شریعتمداری دکتر شریعتی دکتر شفیع امین دکتر شمس الدین امیرعلایی دکتر شمس الدین امیرعلایی (وزیر دادگستری مصدق) دکتر شمس الدین جزایری دکتر شمس الدین مفیدی دکتر شهمیرزاده دکتر شکرایی دکتر شکوهی دکتر صاحب الزمانی دکتر صاحب قلم دکتر صادق رئیس زاده دکتر صادق طباطبایی معاون نخست وزیر دکتر صالح دکتر صالح محمد زاراری دکتر صالح محمد زیری دکتر صالحی دکتر صدر دکتر صدیقی دکتر صفی اصفیا دکتر ضیائی دکتر طاهر کاتوزیان دکتر طاهرزاده دکتر طوسیوند دکتر ظهیرالقدری دکتر عابدی دکتر عالیخانی دکتر عباس میرآخور دکتر عبدالحسین اعتبار دکتر عبدالحسین بقایی دکتر عبدالحسین راجی دکتر عبدالحسین سمیعی دکتر عبدالحسین طبا دکتر عبدالحسین علی آبادی دکتر عبدالحسین نوابی دکتر عبدالحکیم طبیبی دکتر عبدالرحمن العوضی  دکتر عبدالرحمن برومند دکتر عبدالرزاق فلول دکتر عبدالرشید جلیلی دکتر عبدالعظیم ولیان دکتر عبدالعلی جهانشاهی دکتر عبداللّه احمد بوخیر دکتر عبداللّه طاهری دکتر عبداللّه معظمی دکتر عبدالمجید مجیدی دکتر عبدالکریم ایادی دکتر عبدالکریم لاهیجی دکتر عبده دکتر عبده (سفیر ایران در هند) دکتر عدل دکتر عدل (دبیر کل حزب مردم) دکتر عدل طباطبائی دکتر عدنان مزارعی دکتر عزالدین کاظمی دکتر عزت اللّه یزدان پناه دکتر علامه نوری دکتر علی آبادی دکتر علی اصغر حاج سید جوادی دکتر علی اصغر حاج سیدجوادی دکتر علی امینی دکتر علی بهزادنیا دکتر علی خانی دکتر علی خواجوی دکتر علی راسخ افشار دکتر علی رشتی دکتر علی شایگان دکتر علی شریعتمداری دکتر علی شریعتی دکتر علی شمس اردکانی دکتر علی ضمیر صافیات دکتر علی نقی خانی دکتر علیزاده دکتر علیقلی اردلان دکتر علینقی عالیخانی دکتر عیسی سپهبدی دکتر غفور عارفی دکتر غلام محمد سهیبی دکتر غلامحسین صدیقی دکتر غلامرضا کیانپور دکتر غنی دکتر فاتح دکتر فاطمی دکتر فتح اللّه جلالی دکتر فربود دکتر فرتیز کولر دکتر فرخ روپارسای دکتر فرهاد دکتر فرهنگ مهر دکتر فریدون مهدوی دکتر فریدون ناصری دکتر فریدون کشاورز دکتر فزونی دکتر فقیه امامی دکتر فلاح دکتر فلینگر دکتر فیروز بهرام پور دکتر قاسم معتمدی دکتر قاسمی دکتر قاهری دکتر قدسی دکتر قراگزلو دکتر م. پاتواکانیان دکتر مبارک خادوری دکتر مبشری (قاضی و مدیر کل وزارت دادگستری در دولت علی امینی) دکتر مبین دکتر متین دفتری دکتر مجید مجیدی دکتر محسن بهبهانی دکتر محسن ضیایی دکتر محمد اقبال دکتر محمد ایزدی دکتر محمد باهری دکتر محمد بهشتی دکتر محمد جواد باهنر دکتر محمد حسن نصیر دکتر محمد شاکر دکتر محمد عثمان سورانی دکتر محمد علی رشتی دکتر محمد علی نابغ دکتر محمد مشایخی دکتر محمد مصدق دکتر محمد مفتح دکتر محمد مکری دکتر محمدامین ریاحی دکتر محمدحسن مرشد دکتر محمدحسین انتظام دکتر محمدحسین میمندی نژاد دکتر محمدرضا عاملی تهرانی دکتر محمدرضا نجابت دکتر محمدعلی حفیظی دکتر محمدعلی طوسی دکتر محمدعلی نابغ دکتر محمدعلی واعظی دکتر محمود ضیایی دکتر مدنی دکتر مراد عزیز دکتر مصباح زاده دکتر مصدق دکتر مصطفی الموتی دکتر مصطفی منصوری دکتر مصطفی چمران دکتر مظفر بقائی دکتر مظفر بقایی دکتر مظفر بقایی کرمانی دکتر مظفر بقایی کرمانی. دکتر معتمد وزیری دکتر معراجی دکتر سامی دکتر مفتح دکتر ملک منصور اسفندیاری دکتر ممکن دکتر منصور فرهنگ دکتر منوچهر دکتر منوچهر اقبال دکتر منوچهر تسلیمی دکتر منوچهر دره شوری دکتر منوچهر شاهقلی دکتر مهدی ایرانی دکتر مهدی بازرگان دکتر مهدی بوشهری دکتر مهدی زاده دکتر مهدی مشایخ دکتر مهدی هروی دکتر مهندس بهبودی دکتر موثقی دکتر مورتن دکتر موسوی دکتر مُکری دکتر میناچی دکتر ناجی محمدخلیل الراوی دکتر ناصر میناچی دکتر ناصر پاکدامن دکتر نجات اللهی دکتر نجم آبادی دکتر نجیب اللّه دکتر نجیمی دکتر نزیه دکتر نصر دکتر نصراللّه سبزواری دکتر نصرت الله دکتر نصرت اللّه کاظمی دکتر نهاوندی دکتر نیازی دکتر نیلی آرما [آرام] دکتر هادی دکتر هدایت اللّه متین دفتری دکتر هرمان شوسیائو دکتر هرمز میربابایی دکتر هرمن شوسیائو دکتر هما ناطق دکتر همایون دکتر هوایی دکتر هورویتز دکتر هوشنگ مهریار دکتر هوشنگ نهاوندی دکتر هومن دکتر وحیدنیا دکتر وحیدی دکتر وفائی دکتر وکیل زاده دکتر ویلیام فوربز دکتر ویلیام گریفت دکتر پاپازیان دکتر پرویز سروری دکتر پرویز مینا دکتر پطر آشورکویک دکتر پورهاشمی دکتر پیتر آشورکویک دکتر پیراسته دکتر پیرکانس دکتر چمران دکتر چمران (مصطفی) دکتر کاسپار هاکوپیان دکتر کاظم زرنگار دکتر کاظم سامی دکتر کامبیز محمودی دکتر کاووسی دکتر کریم سنجابی دکتر کریم پاکروان دکتر کشاورز دکتر کوئل (Koelle) دکتر کوهی دکتر کیان دکتر کیانوری دکتر کیسینجر دکتر کیوان صالح دکتر گرجستانی دکتر گنادی کازانکین دبیر دوم سفارت اتحاد جماهیر شوروی دکتر گنادی کازانکین دبیر دوم سفارت روسیه دکتر گنادی کازانکین دبیر دوم سفارت شوروی دکتر گنجی دکتر گوشه گیر دکتر یارموهد محمد دکتر یحیی دکتر یدالله سحابی دکتر یداللّه سحابی دکتر یزدان پناه دکتر یزدی دکتر یزدی (وزیر امور خارجه ایران) دکتر یزدی (وزیر امور خارجه) دکتر یگانه دکتر یگانگی دکتر«رابرت با وی» دکترحسین موسوی دکترشاه ولی دکترعباسقلی حکمت دکترعبدالکریم لاهیجی دکترمحمد بهشتی دکترهای آمریکایی دکترهای ایران دکترهای ایرانی دکترهای روسی دکران مسیح دباغیان جواهر فروش دی دی سی دی سی. دی گالیر (deGolyer) دی. آدامز دی. ار. توسینت دی. ارن دی. ای. ریجوف دی. بی. ویلکی دی. ترامپ دی. دبلیو. آیوی دی. دبلیو. ایوی دی. سی دی. سی. دی. سی  دی. هک دی.استمپل دی.ال. ژیلت دی.ای. ژیلت دی.سی دی.سی. دیاتلوف دیبا دیرتک دیرلینت دیرک گلیستین دیش دیل لاتزنهایزر دیلدابکف دیلز دیلون دیلی ژورنال دیما دیمیتروف دیمیتری ام دیمیتری تی دیمیتری لئونتیویچ سیراک دین دین برلیس(خبرنگار) دیه گو گارسیا دیهیم دیو دیو مارشال دیو کوپر دیواسمال دیوان عالی کشور دیوانعالی دیوتک دیوولش دیوویلکی دیوی آبتر دیوید آبتر دیوید آبرام دیوید آر. پاترسون دیوید آمرام دیوید ئی وستلی دیوید اسکات دیوید اوئن(وزیر امور خارجه انگلستان) دیوید ای وستلی دیوید بارن دیوید بن گوریون دیوید تورگمن دیوید تینین دیوید دی. نیوسام دیوید راکفلر دیوید ریوتر دیوید سی. مک گافی دیوید سی.مک گافی دیوید لمب دیوید مک گافی دیوید میرز دیوید نیو سام دیوید هالیفیلد دیوید وستلی دیوید پاترسون دیوید پترسون دیوید پترسونFSO _ 4 دیوید کرینس دیوید. اچ. بلی (افسر) مأمور اطلاعات ملی دیوید. د. اسکات دیوید. سی. مک گافی دیوید. مک گافی دیویس دیپلمات آمریکایی دیپلمات ارشد روس دیپلمات انگلیسی دیپلمات ایرانی دیپلمات روسی دیپلمات فنلاندی دیپلمات مصر دیپلمات های آمریکایی دیپلمات های استرالیایی دیپلمات های اسرائیلی دیپلمات های خارجی دیپلمات های روسی دیپلمات های شوروی در ایران دیپلمات های عربی در بغداد دیپلمات های غربی دیپلمات های لیبی دیپلمات های چینی و ایرانی دیپلمات های کمونیست دیپلمات پاکستانی دیپلمات چینی دیپلماتهای اروپای شرقی دیپلماتهای اسرائیلی دیک ویلیام دیک کاتم دیک کوپر دیکرانوهی بوداغیان میرزائیان دیکمن دیگو ریویرا ذبیحی ذبیحی سلطان احمدی ذوالفقار علی بوتو ذوالفقاری ر حزب رستاخیز ایران ر مولوتف اوبلاست (RSFSR) ر ک. گ. ب ر. بروین ر. س کنلی ر. مقدم ر. ک. رمضانی ر. کلایتون ماد ر. ی ساندوس رأس الخیمه رئیس ENMISH رئیس آلیس چالمرز رئیس اتحادیه معلمین رئیس اداره اول اروپای (غربی) رئیس اداره سیاسی ساف فاروق قدومی رئیس اداره سیاسی قدومی رئیس اسبق ساواک رئیس اصناف تهران رئیس اطلاعات رئیس ایل رئیس بازرسی رئیس بازرسی شاهنشاهی رئیس بانک مرکزی ایران رئیس بانک مرکزی مولوی رئیس بخش اروپای شرقی کمیساریای وزارت امور خارجه خلق شوروی رئیس بخش روابط بین المللی دانشگاه رئیس بن آلمان دوپرتگ رئیس بنیاد پهلوی و اتاق صنایع و بازرگانی رئیس بوتس رئیس تشریفات رئیس جمهور رئیس جمهور آمریکا رئیس جمهور اسبق آمریکا رئیس جمهور الجزایر بومدین رئیس جمهور انور سادات رئیس جمهور ایوب رئیس جمهور ایوب خان رئیس جمهور بنگلادش رئیس جمهور بکر رئیس جمهور ترومن رئیس جمهور ترکیه رئیس جمهور تیتو رئیس جمهور جمهوری متحده عربی رئیس جمهور داود رئیس جمهور رومانی رئیس جمهور رومانی چائوشسکو رئیس جمهور سادات رئیس جمهور سرکیس رئیس جمهور سوریه رئیس جمهور صالح رئیس جمهور ضیاء رئیس جمهور ضیاءالحق رئیس جمهور عراق صدام حسین رئیس جمهور فرانسه رئیس جمهور فنلاند رئیس جمهور لبنان رئیس جمهور ماکاریوس رئیس جمهور متحده عربی رئیس جمهور مصر رئیس جمهور مصر سادات رئیس جمهور مصر ناصر رئیس جمهور پاکستان بوتو رئیس جمهور پرتغال اینز رئیس جمهور چائوشسکو رئیس جمهور چکسلواکی رئیس جمهور کارتر رئیس جمهوری سرکیس رئیس جمهوری سودان نمیری رئیس جمهوری شوروی برژنف رئیس جمهوری مجارستان رئیس جمهوری نیکسون رئیس حزب ملی پاکستان غوث بکس بیزنجو رئیس حزب ناسیونال دموکرات شرباز مزاری رئیس دفتر فلسطین رئیس دیوانعالی کشور رئیس رکن 5 ارتش رئیس زاده رئیس زندان اهواز رئیس سابق دیوان عالی کشور رئیس سازمان اطلاعاتی ترکیه ژنرال ارسوز رئیس سازمان انرژی اتمی ایران رئیس ساواک رئیس ساواک مقدم رئیس ساواک نعمت اللّه نصیری رئیس ستاد ارتش ایران.سرهنگ دوم ریچارد موشگیان رئیس ستاد فرماندهی سپاه آموزش دریائی رئیس ستاد مشترک ترکیه ژنرال اورن رئیس ستاد نیروهای مسلح رئیس ستاد نیروی هوایی رئیس سنا شریف امامی رئیس سناتور تد استیونس رئیس سندیکای روزنامه نگاران رئیس سپاه پاسداران رئیس سیا رئیس سیا (CIA=SRF) رئیس شرکت ملی نفت رئیس شرکت نفت کویت رئیس شعبه حقوقی و قراردادهای وزارت خارجه رئیس شهربانی استان سیستان و بلوچستان رئیس شورای انقلاب رئیس شورای شهر رئیس شورای فنی کمیساریای نیروگاههای برق و صنایع الکتریکی خلق شوروی رئیس شورای ملی فلسطین (پارلمان ساف) خالد فهوم رئیس صنایع «جی. ال. تی» رئیس طایفه کرد اردلان رئیس فعلی بنیاد رضا پهلوی رئیس مؤسسه پژوهش های اجتماعی رئیس مجلس رئیس مجلس سنا رئیس مجلس شریف امامی رئیس مستشاری نظامی تهران رئیس موقت هواپیمایی ایران رئیس هیئت اعزامی اسرائیلی رئیس هیئت اقتصاد ایران رئیس هیئت مدیره اتاق بازرگانی ایران و آمریکا رئیس وقت اطلاعات مرکزی آمریکا رئیس پلیس آبادان رئیس پلیس تهران رئیس پلیس قم رئیس پلیس ملی ایران رئیس پلیس نجف آباد رئیس پلیس کابل رئیس پلیس کرمان رئیس پیشین سیا رئیس ژاندارمری رئیس کائو رئیس کانون معلمین رئیس کل بانک مرکزی ایران رئیس کل سرویس های پزشکی ارتش رئیس کمیته اجرائی ساف یاسر عرفات (ابوعمار) رئیس کمیته بازاریابی نفتی وزارت امور خارجه رئیس کمیته بازاریابی وزارت نفت کویت شیخ علی جابرالعلی الصباح رئیس کمیته مشترک ضد تروریسم رائول دلایه رائول دلی سفیر فرانسه رابرت آردو انگلمان رابرت آندرسون رابرت ئی. هارت رابرت ئی. هارتسرگرد رابرت ا. مک کلور رابرت اس. برت رابرت استیکنی رابرت اسکات رابرت ال . جینگلز رابرت ال. تاون سند رابرت ال. جانسون رابرت ال. فونست رابرت الف. مارتین رابرت او. فریدمان رابرت اچ. روبی رابرت اچ. هارلان رابرت اچ. هارلان  رابرت بنرمن رابرت جی. کارل رابرت داول رابرت سی. لیایماتینن رابرت مارتین رابرت مانتل رابرت مانتل PL/SSP رابرت مورفی رابرت مونتل رابرت مک کی برنز رابرت می سیگ رابرت هارینگتون رابرت هافمن رابرت هایزر رابرت والاس رابرت وس. لوکنز رابرت پاول رابرت پرایور رابرت پی. تیسی رابرت کارل رابرت کرن رابرت کلیتون امس رابرت کندی رابرت. آر. اسکات دبیر دوم سفارت رابرت. آر. بوئی رابرت. ا. انگلمان رابرت. ا. مک کلور رابرت. ام. مک ویلیامز رابرت. سی. لا. کنسول یار اصفهان رابرت. لی.باری رابرت.م.کلین رابط اسرائیلی رابط انگلیسی رابطین ال رابطین ایرانی رابی رابی کرف رابین رابین آویوا رابیندرانات رابیندرانات تاگور رابینسون راتر فورد راترفورد راترفورد «ر» (اسم حقیقی او ورنون کاسین می باشد) راجر راجر ا. پرونچر راجر درایزدل راجر دیویس راجر سی . بروین راجر سی بروین راجر سی. بروین راجر واریان راجرز راجرسی راجرسی. بروین راد رایت رادیو آمریکا رادیو اسمر رادیو اصفهان رادیو افغانستان رادیو اورشلیم رادیو ایران رادیو بغداد رادیو بی.بی.سی رادیو بیروت رادیو بیزیم رادیو تلویزیون ایران رادیو تلویزیون بین المللی ایران رادیو تلویزیون ملی رادیو تلویزیون ملی ایران رادیو تلویزیون مهاباد رادیو تهران رادیو دمشق رادیو دولتی انقلاب ایران رادیو دولتی ایران رادیو دولتی سعودی رادیو دولتی عربستان سعودی رادیو رباط رادیو صدای آمریکا رادیو صدای آمریکاآژانس ارتباطات بین المللی انجمن ایران و آمریکا رادیو صدای انقلاب اسلامی ایران رادیو صدای ملی رادیو صدای ملی ایران رادیو عراق رادیو فارسی بی.بی.سی. رادیو فرانسه رادیو قاهره رادیو محلی شیراز رادیو مراکش رادیو مسکو رادیو ملی ایران رادیو مونتکارلو رادیو و تلویزیون آمریکا رادیو و تلویزیون ایران رادیو و تلویزیون ترکیه رادیو و تلویزیون دولتی رادیو و تلویزیون دولتی ایران رادیو و تلویزیون عراق رادیو و تلویزیون ملی ایران رادیو پکن رادیو پیک ایران رادیو کویت رادیوهای شوروی رادیوهای کمونیستی (NVI و پیک ایران) رادیوی افغانستان رادیوی تهران رادیوی روسی رادیوی صدای ملی ایران رادیوی مخفی روسی رادیوی ملی ایران رادیوی پیک ایران تحت کنترل حزب توده در بلغارستان رادیوی کویت رادیکال ها رادیکال های عرب رادیکال های کرد رازین راس ای. پیتزنیک راسخ راسل دیل لاتزنهایزر راسل گارن هاچ راسل. جی. هاچ راسپوتین راسک راسک . راسیاس راسیاس تورگمن راسیاس. راشد الراشد راشد بن سعید المکتوم (دوبی)  راشد عبدالله راشد عبداللّه وزیر امور خارجه امارات متحده عربی راشد عبداله علی النویمی (عجمان)  راشدالراشد معاون وزارت خارجه راشدالراشد معاون وزیر امور خارجه راشدعبدالله راشل راشینگ رافائل کلوویتز رافائیل رودریگرز رافی لازاری کاراپیتیانس رال فورس رالف ارل رالف اسکاونمن رالف باک رالف بولیس رالف شون من رام اللّه رام اللّه کریم خلف رام فیلیپز پرایس رامات گان رامبد رامج پور رامز بوثام (Ramsbotham) رامش سنگه وی رامش پور رامپل مایر رامکف ران اسمیت ران باگنولو ران دیویدسون ران وینینگهام ران کاون رانا رانگون رانگون (پایتخت برمه) راه آهن ایران راه آهن سراسری ایران راولینگ راونتری راویندا ناتان راک بازون راک ول راک ول مارتین اف. هرتز راک ول هارت راک ولمارتین اف. هرتز راکزیسون راکفلر راکول راکول. رای اسماتی (RAI SMATI) رایا رایان رایدر رایدلی رایزن رایزن موقت سیاسی استمپل راین هلونیبور راینو ربانی ربانی شیرازی ربای لونیگر ربیعی ربیعی(ژنرال نیروی هوایی) رتش مصر رجائی رجال پهلوی رحمان استاندار پاکستان غربی رحمان عبداللهی رحمت الله مقدم رحمت الله مقدم مراغه ای رحمت الله مقدم مراغه ای( رهبر نهضت رادیکال آزاد) رحمت اللّه اتابکی رحمت اللّه جزنی رحمت اللّه مراغه ای رحمت اللّه مراغه ای مقدم رحمت اللّه مقدم رحمت اللّه مقدم مراغه ای رحمت اللّه مقدم مراغه ای رئیس نهضت رادیکال رحمت اله مقدم مراغه ای رحمت روشنی مقدم رحمت مقدم مراغه ای رحیم رحیم الدین استاندار بلوچستان رحیم الدین خان رحیم زهتاب فرد رحیم زهتاب فرد ناشر اداره آذربایجان رحیم سفری رحیم سیف قاضی رحیم صفاری رحیم صفری رحیم عابدی رحیم عطایی رحیم علی خرم رحیم علی خرّم رحیم قاضی رحیم گمرک اوغلو سفیر ترکیه در ایران رحیمی ردژپ نوریویچ بردیف رراترفورد رزا کاهن رزقی رزم آرا رسانه های آمریکایی رسانه های انگلیسی رسانه های شوروی رسانه های عراق رسانه های عراقی رسانه های غربی رستاخیز رستم بختیار رستم پیراسته رسول اکرم (ص) رسول بختیار رسول رحیمی رسول مهربان رسول مولمان رسول پرویزی رسول کاظمیان رشاد شوا رشتی رشید رشید محمد ثابت رشیدی و علی رضایی رشیدیان ها رضا رضا امین رضا امینی رضا امینی مشاور روابط عمومی دفتر حفاظت منافع آمریکا رضا انصاری رضا انصاری بود رضا براهنی رضا جعفری رضا خازنی رضا خازنی آرشیتکت رضا خالقی راد رضا رادمنش رضا رزم آرا رضا سلیمی رضا شاه رضا شاه پهلوی رضا شایان رضا شایگان رضا شمس آبادی رضا شیخ بهائی رضا صدر رضا صدر (وزیر بازرگانی) رضا صدر وزیر بازرگانی رضا صدقیانی رضا صدوقی رضا صفار هرندی رضا عاملی رضا عاملی تهرانی رضا عظیمی رضا عظیمی حسینی رضا علومی رضا غفاریان رضا فلاح رضا قاسمی رضا قاسمی. رضا قره گوزلو رضا قطبی رضا قلی عرب رضا محمدی رضا مرزبان رضا معرفت رضا مقدم رضا مینی رضا ولیعهد 18 ساله رضا پهلوی رضا پیراچا رضا کریمیان رضا کورش علی رضاخان رضازاده شفق رضاشاه رضاشاه پهلوی رضاشاه کبیر رضاشایان (رهبر گروه سوسیالیست ایران) رضاقلی رضوانی رضوی رعنا رعنا ازهاری رفسنجانی رفعت الاسد رفعت مآمدی رفعت مامدی رفیع جاوید رمز اس. دی. تندرا/1 رمز اس. دی. اسلیپری رمز اس. دی. فورگیورمز اس. دی. فورگیو رمز اس. دی. کت / 1 رمز ال.ان. فال رمزی کلارک رمضانی رن لوس رندر رندن رنسام رنسام اس. هیگ رنسام. اس. هید رنسام. اس. هیگ رنسکله رنه رهاوم زیوی رهبانی رهبر رهبر «پاسداران آزادی» رهبر اتحاد مسلمانان جنگجو در افغانستان رهبر انجمن تعلیمات اسلامی رهبر انقلاب رهبر انقلاب آیت اللّه خمینی رهبر انقلاب اسلامی ایران رهبر انقلاب امام خمینی رهبر انقلاب ایران رهبر ایل کاشفی رهبر جبهه خلق آزادیبخش فلسطین جورج حبش رهبر جبهه دفاع از قانون اساسی رهبر جبهه ملی رهبر جبهه ملی ایران رهبر جبهه ملی بختیار رهبر حزب اتحاد برای آزادی رهبر حزب خلق پاکستان جی. ام. جاتویی رهبر حزب رستگاری ملی رهبر حزب سوسیالیست رهبر حزب عدالت دمیرل رهبر حزب پان ایران رهبر حزب کارگر رهبر زردشتیان رهبر ساف رهبر سوسیالیست رهبر شیعه لبنانی رهبر شیعیان لبنان رهبر شیعیان هند رهبر عالی رهبر قشقایی رهبر مجاهدین رهبر مخالفین مذهبی رهبر ملی و مذهبی ایران رهبر پاسداران آزادی رهبر پیشین حزب اتحاد ملی رهبر کودتای 1953 رهبران آلمان رهبران ارتشی رهبران افغانستان رهبران افغانی رهبران ایلیاتی رهبران بعثی عراق رهبران بغداد و شوروی رهبران تهرانی رهبران جبهه ملی رهبران حزب دموکرات رهبران روحانی رهبران روسیه رهبران سعودی رهبران سیاسی رهبران سیاهپوست و هیستاروت رهبران شوروی رهبران قشقایی رهبران مارکسیستی رهبران مخالف رهبران مذهبی رهبران مذهبی ایران رهبران مذهبی شیعه رهبران مذهبی قم رهبران مذهبی لیبرال رهبران مذهبی میانه رو رهبران مسلمان رهبران ملی کویت رهبران مهم مسیحی رهبران ناسیونالیست کردها رهبران نهضت آزادی ایران رهبران کارگری کویت رهبران کردها رهبران کرملین رهبران کویت رهبری (طرفدار خمینی) رهبری انقلاب رهبری سیاسی ایران رهبری ملت ایران رهبری کویت رهنما روانه اسکندری روبرت ال. دوئول روبرت اچ. هارلان روبرت دی روبرت شانون روبرت فلین روبسپیر روبسپیران فیلاتوف روت روتردام گروپ ویتول روح الله الموسوی الخمینی روح اللّه الموسوی الخمینی روح اللّه خمینی روح اللّه موسوی خمینی روح اله رمضانی روح اله یوسفیان روحاله رمضانی روحانی روحانیان قم روحانیون روحانیون ایران روحانیون شیعه روحانیون شیعی روحانیون قم روحانیون محافظه کار بنیادگرا روحانیون مرتجع روحانیون مسلمان روحانیون و بازاری های مسلمان رودریگز رودزیا رودزیایی ها رودلف بنی فیس رودما روزا روزا میخایلونا روزالیند روزن روزنامه 25 مرداد کریستین ساینس مانیتور روزنامه «آزادی خواه و روشنفکر» ایران روزنامه «تهران تایمز» روزنامه «نیویورک تایمز» روزنامه آتش روزنامه آیریش تایمز روزنامه آیندگان روزنامه ارتش ایران روزنامه اردنی الدستور روزنامه اردنی الرأی روزنامه ارگان روزنامه استانی «زبان ملت» روزنامه استرالیایی روزنامه اطلاعات روزنامه الانباء روزنامه الاهرام روزنامه الثوره روزنامه الجزیره روزنامه القبس روزنامه الوطن روزنامه انقلاب اسلامی روزنامه انگلیسی زبان تهران تایمز روزنامه اولوس روزنامه ایتالیک روزنامه ایزوستیا روزنامه باختر روزنامه بامداد روزنامه بقائی روزنامه بیروتی النهار روزنامه تاس روزنامه تایم تهران روزنامه تایمز ایران روزنامه تایمز بلوچستان روزنامه تایمز پاکستان روزنامه تایمز کویت روزنامه تهران تایمز روزنامه تهران جورنال روزنامه تهران ژورنال روزنامه جمهوری اسلامی روزنامه حزب بعث روزنامه حزب توده روزنامه حزب رستاخیز روزنامه خلق روزنامه دولتی تایمز پاکستان روزنامه دولتی پاکستان تایمز روزنامه دولتی کیهان روزنامه دیلی تلگراف روزنامه رستاخیز روزنامه رسمی دولت ایران (روزنامه شاهنشاهی) روزنامه سعودی الریاض روزنامه سلمان روزنامه شاهد روزنامه شهاب روزنامه صبح روزنامه عربی زبان الاخی روزنامه فارسی زبان آیندگان روزنامه فارسی زبان اطلاعات روزنامه فارسی زبان بامداد روزنامه فارسی زبان کیهان روزنامه فرانسوی زبان دو تهران (DE TEHERAN) روزنامه فیگارو روزنامه لبنانی السفیر روزنامه لس آنجلس تایمز روزنامه لوموند روزنامه لیبرال آیندگان روزنامه مرد امروز روزنامه مردم روزنامه مردم ارگان حزب توده روزنامه مسلمان روزنامه مصری الاهرام روزنامه معاریو روزنامه ملیت روزنامه منا روزنامه مهرگان روزنامه نگار روزنامه نگار آمریکایی روزنامه نگاران روزنامه نگاران ایران روزنامه نگاران ایرانی روزنامه نگاران روسی روزنامه نگاران غیر عربی روزنامه نیویورک تایمز روزنامه ها روزنامه های انگلیسی روزنامه های ایرانی روزنامه های تهران روزنامه های صهیونیستی روزنامه های لبنانی روزنامه های لوموند و لوفیگارو روزنامه های مذهبی مصری روزنامه های پراودا و ایزوستیا روزنامه های کویت روزنامه های کیهان روزنامه هرالد تریبیون روزنامه واشنگتن پست روزنامه پاریسی «فیگارو» روزنامه پاکستان تایمز روزنامه پراودا روزنامه پیغام امروز روزنامه پیغام کیهان روزنامه چپگرای آیندگان روزنامه چپی دریا روزنامه کابل تایمز روزنامه کردستان روزنامه کریستین ساینس مانیتور روزنامه کویتی روزنامه کویتی «النباء» روزنامه کویتی الوطن روزنامه کیهان روزنامه کیهان اینترنشنال روزنامه کیهان و اطلاعات روزنامه گازت روزنامه گورکی کومین و سوتسکایا دیوروسیا روزنامه یدیوت آهارونوت روزنامه یومیه ایرانی رستاخیز روزولت روس ها روس های پطروگراد روستا روستائیان ایرانی روستاییان روسیه روستیسلاو پی روسها روسیه روس‌ها روش روشن روشنفکران روشنفکران ایرانی روشنفکران لیبرال ایران روضاتی روغنی رولوف بنی روم پترول رومانف رومانچوک رومانی ها رون بلیس رونالد آر. دیویس        رونالد آی. نیومان رونالد ام. فیلیپس رونالد ام. فیلیپس  رونالد بلیس رونالد دی لورتون رونالد ریگان رونالد ک. بلیس رونالد کلی رونالد. آر. دیویس رونالد. ام. فیلیپس رونالد. ک. بلیس روچستر نیویورک روگف روی ام. ملبورن روی. ا. هاریس روی. م. ملبورن رویال داچ رویال داچ شل رویال داچ شل هلندی انگلیسی رویتر رویتر لندن رویترز رویس ريتيون رژیم «خلقی» رژیم اتیوپی رژیم اسد رژیم اسرائیل رژیم اسلامی تهران رژیم اشغالگر فلسطین رژیم افغان رژیم انقلابی ایران رژیم بحرین رژیم بعث رژیم بعث عراق رژیم بعثی رژیم بعثی عراق رژیم بغداد رژیم تره کی رژیم ترکی رژیم تندرو عربی بغداد رژیم تهران رژیم تیو رژیم جنایتکار شاه رژیم حزب خلق رژیم حفیظ اللّه امین رژیم خلقی رژیم خلیفه رژیم خمینی رژیم رضا خان رژیم سابق رژیم سلطنتی رژیم سلطنتی عراق رژیم شاه رژیم شاهنشاهی رژیم عارف رژیم عدن رژیم عراق رژیم غیر مردمی مویوتو رژیم قاجار رژیم قذافی رژیم مصدق رژیم منگیستو رژیم نژاد پرست صهیونیست و اشغالگر قدس رژیم های خلیج فارس رژیم پهلوی رژیم کابل رژیم کمونیستی کابل رژیم یونان رژیمهای انقلابی عرب مسلمان رژیمهای انقلابی عرب مسلمان. رکس هپتون رکس. ا. بیکر رکن 2 از ستاد مشترک ارتش رکن 2 نیروهای مسلح ایران رکن الدین قاجار رگینا کوزیمیروفنا تارلتزکایا ری ویکرز ریاباوالوف ریابوفالوف ریاحی ریاحی وزیر دفاع ملی ریاست رئیس جمهور ضیاءالحق ریاست فدراسیون دانشجویان فلسطینی ریاست ویلیامز ریاض ال اکبری ریاض پیراچه ریاضی ریان ریبیکوف ریتون هاوک ریتیون ریتیون و لاکهید ریجوف ریجیز. جی. راگان ریدلی ریدینگ اندبیتس ریدیک ریرینگ اندبیتز Reading and Bates ریفائی سفیر اردن در لندن ریمون اده رینهارت ریچارد ریچارد آوری ریچارد آیکر ریچارد اچ. ملتون ریچارد اچ. کرتیس ریچارد ایتنگ هاوزن ریچارد باش با رئیس کنسرسیوم جان اورنج ریچارد بش ریچارد تی آرندت ریچارد فالک ریچارد فاو ریچارد فیشر ریچارد م. هلمز ریچارد نیکسون ریچارد هلمز ریچارد هلمز سفیر آمریکا ریچارد کات ریچارد کاتم ریچارد کاتم (استاد دانشگاه پیتسبورگ) ریچارد کاتم امیرانتظام ریچارد کوئین ریچارد کوپر ریچارد. اس. هاولی ریچاردسون ریک تامس ریک شرمن ریگان ریگتر ریگی رییس شرکت ملی نفت ز زئیر زائران ایرانی زابلو دوویتز زابلوکی زاد زارت امور خارج ه واشنگتن دی سی زارت دفاع زارّه زارّه (Zarreh) زاسیموف زامردنویو دموکراتیو زاهدی زاهدی (سفیر ایران در آمریکا) زاهدی سفیرکبیر زاهدی. زاپاتا اکسپلوریشن زاپروچنی میر زایتسف زاید زاید بن سلطان آل نهیان (ابوظبی) زرتشتیان زردشت حاجو زردشتی زردشتی ها زردشتیان زرنگار زرگرزاده زریت زمینی زن های افغانی زنان زنان آمریکایی زنان اروپایی زنان ایتالیایی زنان ایران زنان ایرانی زنان روسپی زنان روسی زنجانی زند زندانی سیاسی زندانیان اتریشی و استرالیایی زندانیان سیاسی زندانیان فلسطینی زندانیان نهضت آزادی ایران زنگنه زهتاب فرد زهتاب فردنیری زهرا بیات زهرا مهناز زهرا مهیاری زهرایی زهیر محسن زواوی زوبکوف زوتف زور هیلون زوزارت دفاع زولتان سزفیلی زولون ماهر زوی دوریل زوی دینیتیسن زکریا محی الدین زکی یمانی زی زی. آر واهو زی. آر. واهو زی. آر.واهو زیاد باره زیاد باره رئیس جمهور سومالی زیادباره زیبا کلام زید زید محمد احمد تریف زیرک زاده زیرینسکی زیشک زیم (ZIM ) زین العابدین رهنما زینایدا پترونا زینب جان زینت نیلچی زینونف زینوویف زیو الون نماینده موساد زیوالون س س اترنس س. الف. ی. اوبراین س. تیلور س. د. آهسته رو س. د. بهانه س. د. بهانه ۱ س. د. جانوس (مامور ساواک) س. د. صدای پا س. دبلیو. راک ول س. دی. اسلیپری س. دی. ترامپ س. دی. جولپ س. دی. روف س. دی. پپر س. رحیم فرید س. رحیمی فرید س. غیاث الدین احمد س.ا.پاشا س.د.لور سؤئیفت سائودرسی سابنا ساترث ویت ساترلند ساختمان IGAT ساختمان های سامی (یا سمیعی) سادات سادچیکف سادچیکوف سارا نی لوی ساراکف سارشل جاف سازانوف سازمان سازمان DOD سازمان HERO سازمان RCD سازمان ROOTES سازمان «سیا» سازمان «فینیش زابلودوویتز» سازمان «نیروی دریایی ملی اسلامی ایران» سازمان «نیزه سه سر» سازمان آب تهران سازمان آب و برق خوزستان سازمان آزادی بخش فلسطین سازمان آزادی بخش فلسطین سازمان آزادی بخش فلسطین (PLO) سازمان آزادی بخش فلسطینRCD سازمان آزادیبخش سازمان آزادیبخش فلسطین سازمان آزادیبخش فلسطین (PLO) سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) سازمان آموزشی علمی و فرهنگی سازمان ملل (یونسکو) سازمان اتحادیه آفریقایی سازمان ارتباط بین الملل آمریکا سازمان ارتباط بین المللی سازمان ارتباطات بین المللی سازمان ارتباطات بین المللی آمریکا سازمان ارتباطات بین المللی ایالات متحده سازمان ارتباطات و C.E.O آی بکس سازمان ارتش ایران سازمان اسلامی مجاهدین خلق سازمان اسکان یهودیان سازمان اصناف سازمان اطلاعات سازمان اطلاعات آمریکا سازمان اطلاعات آمریکا (USIS) سازمان اطلاعات افغانستان سازمان اطلاعات ایالات متحده سازمان اطلاعات ایالات متحده (USIS) سازمان اطلاعات دفاع سازمان اطلاعات دفاعی سازمان اطلاعات دفاعی ایالات متحده آمریکا سازمان اطلاعات دفاعی در واشنگتن سازمان اطلاعات دفاعی واشنگتن سازمان اطلاعات عراق سازمان اطلاعات مرکزی (CIA) سازمان اطلاعات مرکزی (سیا) سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا(سیا) سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده آمریکا سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده آمریکا (سیا) سازمان اطلاعات و امنیت ایران (ساواک) سازمان اطلاعات و امنیت ملی ایران (ساواک) سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) سازمان اطلاعات و امنیت کشور ایران (ساواک) سازمان اطلاعات وزارت دفاع DIA سازمان اطلاعات کشور ایران سازمان اطلاعاتی انگلستان سازمان اطلاعاتی دانمارک سازمان اطلاعاتی دفاع سازمان اطلاعاتی سوریه سازمان اطلاعاتی شوروی (کا.گ.ب) سازمان امل صدر سازمان امنیت ایران سازمان امنیت داخلی سازمان امنیت ملی سازمان امنیت و اطلاعات ملی (ساواک) سازمان امنیت و اطلاعات ملی ایران (ساواک) سازمان امنیت و اطلاعات کشور (ساواک) سازمان امنیتی آمریکا سازمان امنیتی عراق سازمان انرژی اتمی سازمان انرژی اتمی ایران سازمان انرژی اتمی بین المللی سازمان انقلابی حزب توده سازمان اوقاف سازمان اوپک سازمان بازرسی شاهنشاهی سازمان برنامه ایران سازمان برنامه و بودجه سازمان برنامه و بودجه دولت ایران سازمان بهداشت جهانی سازمان بهداشت جهانی (WHO) سازمان بهداشت جهانی WPIO سازمان بیمه OPIC سازمان بین المللی ارتباطات تهران سازمان بین المللی ارتباطات ماهواره ای سازمان بین المللی ارتباطات واشنگتن سازمان بین المللی انرژی سازمان بین المللی انرژی اتمی سازمان بین المللی کار سازمان بین المللی کار (ILO) سازمان بین المللی کار گروه تحقیق بین الملل سرب و زینک سازمان بین المللی کارگر سازمان تأمین اجتماعی ایران سازمان تحقیقات استاندارد بین المللی ITC سازمان تربیت بدنی ایران سازمان تروریستی اسپانیایی مائوئیستی سازمان تروریستی فرقان سازمان توده سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل (UNIDO) سازمان توسعه مصری خلیج سازمان توسعه و همکاری اقتصادی سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) سازمان جاسوسی انگلیس سازمان جاسوسی سیا سازمان جبهه توده سازمان جلال طالبانی سازمان جهانگردی ملی ایران سازمان جهانی برادری سازمان جهانی بهداشت سازمان جهانی هواشناسی سازمان جهانی کار (ILO) سازمان جوانان سازمان جوانان حزب توده سازمان جوانان حزب کمونیست توده سازمان جوانان مردم افغانستان سازمان حج سازمان حزب کمونیست سازمان حقوق بشر سازمان حمل و نقل هوایی سازمان خبر رادیوهای بیگانه سازمان خبری در لندن سازمان خبری رادیوهای بیگانه سازمان خلق عرب سازمان خلق عرب خوزستان سازمان خلیج [فارس] سازمان خمینی سازمان خواروبار و کشاورزی سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد سازمان دانش آموزان دبیرستان های تهران سازمان دانشجویان ایرانی سازمان دانشجویان دانشگاه تهران سازمان دفاعی (DO ) نیروی مقاومت (هاگانا) Haganah سازمان رادیو و تلویزیون ایران سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران (NIRT) سازمان زنان ایرانی سازمان زنان جبهه ملی سازمان زیرزمینی حزب توده سازمان زیرزمینی یهودی) سازمان سنتو سازمان سپتامبر سیاه سازمان سیا سازمان سیاسی اعراب مسلمان سازمان سیای آمریکا سازمان شیعی امل سازمان صنعتی عرب سازمان ضدکمونیستی اسلامی سازمان عشریوار سازمان عفو بین المللی سازمان عمران نفتی رومانی سازمان فاشیستی «سومکا» سازمان فتح سازمان فتح دانشجویان رادیکال ترکیه سازمان فداییان سازمان فداییان اسلام سازمان فداییان خلق سازمان فداییان خلق ایران سازمان فراماسونری ایران سازمان فرهنگی آشوری های ایران سازمان فرهنگی ارمنی های ایران سازمان فرهنگی کردهای ایران سازمان مارکسیست لنینیست سازمان مارکسیستی سازمان مارکسیستی فدائیان خلق سازمان مارکسیستی فداییان خلق سازمان مارکسیستی چریک های فدایی خلق سازمان مبارزه با مواد مخدر سازمان مجاهدین سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی سازمان مجاهدین خلق سازمان مجاهدین خلق اسلامی سازمان مجاهدین خلق به دستگیری حمید شیبانی سازمان مخابرات سوریه سازمان مخفی رومانی سازمان مرکزی اطلاعات ( سیا) سازمان مرکزی اطلاعات (CIA) سازمان مرکزی اطلاعات (سیا) سازمان مساعدت های آمریکا سازمان مساعدت های امنیتی دفاعی سازمان مشاوره دریایی بین دولتین سازمان مطالعات جوی جهانی سازمان ملل سازمان ملل (UNHRE) سازمان ملل (WHO) سازمان ملل متحد سازمان ملل متحده سازمان ملی اطلاعات ناتو سازمان ملی افغانستان سازمان مهاجرت یهودیان سازمان مواد غذایی و کشاورزی سازمان ناتو سازمان نیروی دریایی ایران سازمان های «خلقی» سازمان های آسیائی سازمان های آمریکایی سازمان های اطلاعات نظامی اسرائیل سازمان های اطلاعاتی [SCOUTING] سازمان های اطلاعاتی آمریکایی سازمان های اطلاعاتی اسرائیل سازمان های دولتی ایران سازمان های سیا (CIA) سازمان های سیاسی سازمان های مارکسیستی سازمان های مجاهدین و فداییان سازمان های نظامی آمریکایی سازمان های کمونیستی سازمان همکاری اقتصادی و توسعه سازمان همکاری عمران منطقه ای سازمان همکاری های بین المللی سازمان همکاری و عمران منطقه ای سازمان هواشناسی جهانی سازمان هوانوردی غیرنظامی بین المللی سازمان هوانوردی فدرال (آمریکا) سازمان هواپیمای عربی سازمان هواپیمایی بین المللی مدنی سازمان وحدت آفریقا سازمان وحدت آفریقا (OAU) سازمان وحدت آفریقا. سازمان پایتخت های اسلامی سازمان پزشکان سازمان پیشرفت صنایع و نوسازی ( IDRO) سازمان پیمان آتلانتیک شمالی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) سازمان پیمان مرکزی (سنتو) سازمان چریک های فدایی خلق سازمان چریک های فداییان خلق سازمان چریک های مجاهدین خلق سازمان چریکی رزمندگان راه قانون اساسی سازمان چریکی مجاهدین خلق سازمان ک.گ.ب سازمان کا. گ. ب. سازمان کار بین المللی سازمان کارگران ایرانی سازمان کشاورزان ایران سازمان کشورهای صادرکننده نفت سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت سازمان کنفرانس اسلامی سازمان یهودیان سازمانها و تجارتخانه‌ها و دفاتر سازمانهای امنیتی آمریکا ساسان اردلان ساسانیان ساسلو ساشا ساعد ساعد وزیری ساف سافرونچک ساقطلیان سالار جاف سالارجاف سالارجاف» سالامن سالتزمن سالزبورگر سالم [اللوزي] سالم الصباح السالم الصباح سالم ربیع علی سالم فراهانی سالوادور آلنده رئیس جمهوری شیلی سالوسی سالوم سالچنکف سام سام آدامز سام سنجابی سام.جی.اروین سامانلاویوا (Samanalawewa) سامانیان ساموئل اچ. پیکر فرمانده نیروها در خاورمیانه ساموئل بنیادی ساموئل زوتوف ساموئل فلاتوشارون سامورا ماشل سامی منصور سان لوئیز سانتافه ساندرا مندیک ساندرز ساندرز سیا ساندرز معاون امنیتی شورای امنیت ملی ساندرز معاون وزیر خارجه در امور خاور نزدیک ساندنیست ها سانلی سانلی ترپوزکوغلو سانلی توپوز اوغلو متخصص نفتی وزارت امور خارجه ساواخ ساواما ساواک ساواک (SAVAK) ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت کشور) ساواک (سازمان امنیت و اطلاعات کشور) ساواک به نام های بهمن نادری پور (تهرانی) ساواک. ساواکی ساواکی ها ساواکیها ساولچنکف ساولچنکوف ساوونارولا ساوچنکو ساکالف ساگی ساگینیان سای جمز ازبت سایت های تکزمن سایروس ونس سایزر سایمون سبقت اللّه مجددی ستاد IFAD ستاد SRF (سیا) ستاد «2 ستاد آمریکا در ناتو ستاد اطلاعات ارتش ستاد بزرگ ارتشتاران ستاد تیپ دژبان تهران ستاد تیپ شانزدهم «کازرون» ستاد تیپ شانزدهم کازرون ستاد سیا ستاد لشکر ارومیه (رضاییه) ستاد مرکزی ستاد مرکزی سیا ستاد مشترک ارتش آزادی بخش خلق ستاد مشترک بزرگ ارتشتاران ستاد مشترک دولت موقت ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران ستاد نظامی اسرائیل ستاد نیروهای مسلح ستاد نیروهای مسلح ملی اسلامی ایران ستاد نیروی دریایی ایران ستاد نیروی زمینی آمریکا ستاد نیروی زمینی ایران ستاد نیروی هوایی ایران ستاد چریک های ایران ستاد کل نیروهای مسلح ایران ستاره فرمانفرمائیان ستاره قوام ستوارت دبلیو . راک ول ستوان الله وردی یعقوبی ستوان جاعل ستوان حافظ سرنوشت ستوان حسن شکری ستوان حسین قلم کاری ستوان حسین مختاری اردکانی ستوان دوم ارتش ابوالفضل ستوان دوم حسین شاه کمان ستوان دوم سیدناصر موسوی ستوان سوم علی خداداد کادیه ستوان صفازاده ستوان غلامی ستوان قاسم مددی ستوان لاری نیلی ستوان محمد تاخی نجفی ستوان منوچهر وثوقی ستوان وارن اسمیت ستوان کمال خاکسار(افسر مرکز زرهی) ستوان یار محمود معمار ستوان یدالله متقی زاده ستوان یکم بهادر بهادری ستیزفای ایگور ستین وزیر کشور ترکیه سجاد سجودی سجادی سحابی سحابی(وزیر مشاور در طرحهای انقلابی) سخنگوی دولت سخنگوی دولت کویت سخنگوی دولت کویت و وزیر مشاور در امور کابینه سخنگوی ساف محمد اللبادی سخنگوی وزارت امور خارجه (آمریکا) سخنگوی وزارت امور خارجه ابراهیم مکلا سخنگوی کابینه دولت کویت سخنگویان جبهه ملی سد ارس سداللّه علم سدکو سر دیوید استیل سر ریدر بولارد سر ویلیام هالکرو سرآنتونی پارسونز سرافتین السی سران نیروهای مسلح سرباز احمد صمدی کلاشینی سرباز علیرضا محمدی نودشتی سرباز مصطفی صدری سربازان سربازان آمریکایی سربازان اسرائیلی سربازان افغانی سربازان انگلیسی و شوروی سربازان ایرلندی سربازان رزمی شوروی سربازان روسی سربازان شورشی ایرانی سربازان شوروی سربازان عراقی سربازان عربستان سعودی سربازان فدائی خمینی سربازان فراری آمریکایی سربازان مسلمان ارتش عادی لبنان سربازان مشهدی سربازان مصری سربازان هوابرد سربازان پاکستانی و ایرانی سربازها سرتیپ «اکبر غفاریان» سرتیپ «علی اکبر یزدجردی» سرتیپ «لاک» سرتیپ «هیوز ال. اش» سرتیپ آذر سرتیپ آذری سرتیپ آشاری سرتیپ آی سیگف سرتیپ ابوالفضل تقوی سرتیپ اسدالله آهنی کمانگر سرتیپ اسدالله امیر معز سرتیپ اصغر ایمایان [ایمانیان] سرتیپ العطیه سرتیپ امامی سرتیپ امیر رحیمی سرتیپ امیررحیمی سرتیپ اویسی سرتیپ اکیمشیف سرتیپ ایزدی سرتیپ ایمانیان سرتیپ تات سرتیپ تای سرتیپ جاوید آشوری سرتیپ جمشید فتحی مقدم سرتیپ حسن علوی کیا سرتیپ حمید آشتیانی سرتیپ حمید شعبان التکریتی سرتیپ حکیمیان سرتیپ خلیل بخشی آذر سرتیپ دادگر سرتیپ دانشور سرتیپ رضا زندی پور سرتیپ رضا پرورش سرتیپ ریاحی (وزیر دفاع ملی ایران) سرتیپ زلالی سرتیپ سالم سرتیپ سعد سایل (ابوولید) سرتیپ سمیعی سرتیپ شاکر سرتیپ شرجان مزدوریار سرتیپ صفری سرتیپ عبدالحسین سعادتمند سرتیپ عزیزالله نوری سرتیپ عطاءالله کیانی سرتیپ علی اکبر یزدجردی سرتیپ غلامرضا ایرج امینی افشار سرتیپ فضل الله ناظمی سرتیپ فلاحی سرتیپ قادری سرتیپ قربانزاده سرتیپ لئوای سرتیپ محمد العتییه سرتیپ محمد العطیه سرتیپ محمد ولی قرنی سرتیپ محمدالعطیه سرتیپ محمدحسین شاکر سرتیپ مرتضی شیرانی سرتیپ ملک سرتیپ ملک خسروی سرتیپ منوچهر وجدی سرتیپ میان محمد افضل سرتیپ نادری سرتیپ نورالدین مستحدی (MastAhedi) سرتیپ نورالدین مستهدی سرتیپ هوشمند سرتیپ والتر دی. درون(WALTER D. DRUEN) سرتیپ وجدی سرتیپ ولی الله فلاحی سرتیپ ولی اللّه فلاحی سرتیپ پرورش سرتیپ پرویز گوهری سرتیپ پور سرتیپ کمال صفری سرتیپ کمالی سرتیپ کمانگر سرجنت شریور سرجنیگ ویو سرجوخه اندرسن سرجوخه اَوری سرجوخه لوجکوک سرجوخه محمدرضا ربانی سرجوخه موتن سرخ پوست ها سردار اعلا محمد عمر سردار جاف سردار داود سردار داوودخان سردار سپه (رضا شاه معدوم) سردار فاخر حکمت سردار فخر حکمت سردار محتشم سردار ولی سردارجاف (برادر سالارجاف) سردبیر Atlanta Constitution سردبیر «شاهد» سردبیر آیندگان سردبیر الااهرام سردبیر امید ایران سردبیر داور سردبیر ریدرز دایجست سردبیر نشریات اکو سردبیر کیهان سردبیران روزنامه های کویت سرطاوی سرلشکر «ادوارد جی مگار» سرلشکر «هاروی آ. جبلنسکی» سرلشکر آجودانی سرلشکر اتکینسون سرلشکر برت سرلشکر تقی ریاحی سرلشکر تیمور بختیار سرلشکر تیمور بختیار. سرلشکر جبلنسکی سرلشکر حسن پاکروان سرلشکر خالقی سرلشکر دیلارد سرلشکر رزم آرا سرلشکر رزمی سرلشکر صادق امیر عزیزی سرلشکر ضرغام سرلشکر علوی مقدم سرلشکر فرازیان سرلشکر فردوست سرلشکر فیلیپ سی. گست سرلشکر قرنی سرلشکر مارشال مک کابی سرلشکر محمد رحیمی سرلشکر معتضد سرلشکر مک کابی سرلشکر ناجی سرلشکر نفیسی سرلشکر نکوزاد سرلشکر همایونی سرلشکر ولی اللّه قره نی سرلشکر ولی انصاری سرلشکر ولی فلاحی سرلشکر پاکروان سرلشکر کلارک سرلشکر کنت پی. مایلز سرلشکر کیا سرلشکر گاست سرلشگر (بازنشسته) تقی ریاحی سرلشگر (بازنشسته) مصطفی اختراعی سرلشگر آتکینسن سرلشگر آذربرزین سرلشگر ابراهیم اسپهرام سرلشگر احمد بیدآبادی سرلشگر احمد شیرین سخن سرلشگر احمدعلی محققی سرلشگر اسفندیاری سرلشگر اصغر ایمانیان سرلشگر امامیان[ایمانیان] سرلشگر امیر بهمن باقری سرلشگر اکبر غفاری تهرانی سرلشگر بازنشسته امیرحسین عطاپور سرلشگر باقری سرلشگر بهروز سرلشگر تقی ریاحی سرلشگر جهانبانی سرلشگر حسن فرجادی سرلشگر حسن پاکروان سرلشگر خسروداد سرلشگر ریاحی سرلشگر شاکر سرلشگر شفیعی سرلشگر صیادیان سرلشگر عبدالجواد نبأیی سرلشگر عبدالله خواجه نوری سرلشگر عزت الله محرری سرلشگر علی اشرف ساعدی سرلشگر علی اشرف سعیدی سرلشگر علی اصغر نقدی سرلشگر غلامحسین شمس تبریزی سرلشگر فتح اللّه مین باشیان سرلشگر فربد سرلشگر فربُد سرلشگر فلاحی سرلشگر فیلیپ سی. گاست سرلشگر فیلیپ گاست سرلشگر قره باغی سرلشگر قره نی سرلشگر محمد تقی مجیدی سرلشگر محمد جواد مولوی طالقانی سرلشگر محمدمهدی روحانی مقدم سرلشگر مصطفی سرمد سرلشگر ناصر فربد سرلشگر ناصر فربُد سرلشگر نصیری سرلشگر نکوزاد سرلشگر همایونی سرلشگر وانگ سرلشگر ولی فلاحی سرلشگر پالیزبان سرلشگر پاکروان سرلشگر کامیابی پور سرلشگر گاست سرلشگر گوهری سرمایه داران سرمایه داران اروپایی و آمریکایی سرمایه گذاران آمریکایی سرمایه گذاران خصوصی سرمایه گذاری و اوراق بهادار) سرمدی سرهنگ «سالم الغزالی» سرهنگ «عزت الله ممتاز» سرهنگ «منصور زمانی» سرهنگ «ویلیام د. کونس» سرهنگ «پرستون ب. کندی» سرهنگ ابراهیم الحمدی سرهنگ ابوتراب برومند سرهنگ احمد رستم خانی سرهنگ احمد سروری سرهنگ ارتش شوروی سرهنگ استیگ ونرستروم (Stig Wennerstroem) سرهنگ اسدالله ایمانی سرهنگ اسمیت سرهنگ اسکات سرهنگ اسکندر عمادی سرهنگ اسکندرزاده سرهنگ افراسیابی سرهنگ افرهی سرهنگ افشارطوس سرهنگ ال. جی. هالند سرهنگ ال.جی.هالند سرهنگ الان تهیلا سرهنگ المعتصم حمود ناصر آل [بو] سعید سرهنگ الکساندر ایوانویچ رودیونف سرهنگ امیرهوشنگ حاضر سرهنگ انصاری سرهنگ اَلْکی سرهنگ ایران نژاد از وزارت دفاع ملی سرهنگ ایرانی سرهنگ بارلو سرهنگ بهادر افراسیابی سرهنگ بهرام صالحی سرهنگ بهشتی سرهنگ بووی (Bovee) سرهنگ بیژن سرهنگ ترنر سرهنگ توکلی سرهنگ تی.ئی.شافر سرهنگ تی.ای. شافر سرهنگ تی.ای.شافر سرهنگ ج. کامکار سرهنگ جان سی. راجرز سرهنگ جذبی سرهنگ جلالی سرهنگ جلیل پور طوسی سرهنگ جهانگیر کامکار سرهنگ جواد مخفی سرهنگ ح (ه) برنجیان سرهنگ حاتمی سرهنگ حداد سرهنگ حردان التکریتی سرهنگ حسین فردوس ماکان سرهنگ حسینی سرهنگ حمزه لو سرهنگ خاتمی سرهنگ خاکزاده سرهنگ خسرویانی ٬ ریاست سابق پلیس مهرآباد سرهنگ خلبان بهزاد معزی سرهنگ خوشخو ٬ معاونت سابق اداره اقامت اتباع بیگانگان سرهنگ دارابی سرهنگ دان سی وینر سرهنگ دان مدیک سرهنگ دانیل موسی سرهنگ داوبنیا (لئونید) سرهنگ داگلاس ورثینگ سرهنگ دولین سرهنگ دوم «ب. ام. یورک» سرهنگ دوم «علی ها» سرهنگ دوم آرکدی نویکوف سرهنگ دوم استول سرهنگ دوم استوکلن سرهنگ دوم اسمیت سرهنگ دوم ایوجین جانسکو سرهنگ دوم بی. وینسون سرهنگ دوم توفیقی سرهنگ دوم توماس اچ. گان سرهنگ دوم توماس کویپرز سرهنگ دوم جیمز والینگ سرهنگ دوم داوودی سرهنگ دوم دوگلاس هالدین سرهنگ دوم دی. دبلیو. سرهنگ دوم ریشتر سرهنگ دوم رینکر سرهنگ دوم سیمون نیکا نورویچ سوکولف سرهنگ دوم فرانک ام هویی سرهنگ دوم لئونید داوبنیا سرهنگ دوم لئونید واسیلیوویچ داوبنیا سرهنگ دوم ماشاءالله افتخارمنش سرهنگ دوم محمد اسلام وطنجار سرهنگ دوم محمد یعقوب سرهنگ دوم محمدباقر لطیفی مقدم سرهنگ دوم معزی سرهنگ دوم مقدم سرهنگ دوم مک ویلیامز سرهنگ دوم هادی گلستانی سرهنگ دوم پال دویر سرهنگ دوم پل دوآیر سرهنگ دوم چارلز فیلیپس سرهنگ دوم ژنوسکو سرهنگ دوم گریوز سرهنگ دوم یوگینوویچ رونگ سرهنگ دین شانشه سرهنگ دیویس سرهنگ راستین سرهنگ رحمانی سرهنگ رضا معتمدی سرهنگ رضا نبی پور سرهنگ رضا کُنزی سرهنگ رضوی سرهنگ رونالد آر. دیویس سرهنگ زاهدی سرهنگ زرین کلک سرهنگ سعدی نام سرهنگ سلیم سرپرست امور سیاسی دو جانبه وزارت امور خارجه سرهنگ سلیم غزالی سرهنگ سوروبی« سهرابی » سرهنگ سولخانیان سرهنگ سپری سرهنگ سی. ال. مارتین سرهنگ سی. ام. پوستون سرهنگ سید عزیزالله امیررحیمی سرهنگ سیدابوالقاسم محمدحسینی سرهنگ سیدمجتبی طاهرزاده سرهنگ سیف اله برومند سرهنگ سیمورلوین سرهنگ شافر سرهنگ شاملو سرهنگ شاهسار سرهنگ شفر سرهنگ شهناز سرهنگ شیفر سرهنگ شیفر به اداره جاسوسی دفاعی سرهنگ صادقی سرهنگ صدیقی سرهنگ صلاح الدین سرهنگ صلاح الدین غرّاب سرهنگ ضرابی سرهنگ طباطبایی سرهنگ طوسی سرهنگ عبدالسلام جلود سرهنگ عبدالقادر سرهنگ عزت الله ممتاز سرهنگ علی امینی سرهنگ علی اکبر مولوی سرهنگ غنی پور سرهنگ فاشوکف سرهنگ فاین اوت سرهنگ فاین هوت سرهنگ فاینموت سرهنگ فخرالحسینی سرهنگ فریلند سرهنگ فضل الله جعفری سرهنگ فکور سرهنگ قذافی سرهنگ لارنس. ای. هوراس سرهنگ م. مطهری سرهنگ مجللی سرهنگ محبوبی ٬ معاونت سابق اداره اقامت اتباع بیگانگان سرهنگ محمد رایی سرهنگ محمد طاقی سرهنگ محمدمهدی اشراقی سرهنگ محمود امانی سرهنگ مظفر جواهری سرهنگ مقدم سرهنگ منتظمی سرهنگ منصور زمانی سرهنگ منصورکیا سرهنگ مهدی اشرفی سرهنگ موریس تی. وارنر سرهنگ مولوی سرهنگ مین باشیان سرهنگ ناصر قلی هوشمند سرهنگ ناصر مقدم سرهنگ ناصرقلی هوشمند سرهنگ ناصری سرهنگ نافذی سرهنگ نامجو سرهنگ نصرالله توکلی سرهنگ نیکلای الکساندرویچ کوگوچف سرهنگ هافمن سرهنگ هالند سرهنگ همایون سرهنگ وارنر سرهنگ وحدانی سرهنگ ولی الله فلاحی سرهنگ ولیان سرهنگ وینر سرهنگ ویکتور بلنکو سرهنگ پالیزبان سرهنگ پاوشوکف سرهنگ پتی سرهنگ پرویز شمیرانی سرهنگ پرویز یغمایی سرهنگ پلاتوف سرهنگ پورنصیری سرهنگ پوستون سرهنگ چگینی سرهنگ کالیسون سرهنگ کامکار سرهنگ کوپرس سرهنگ کیا سرهنگ کیت بارلو سرهنگ گراتیان یاتسویچ سرهنگ گل حسن زرمتی سرهنگ یاکوب سروان «اف. اچ. والیس» سروان «جی. اچ. فترمن» سروان اسماعیل یزدانفر سروان افتخاری سروان اچ. اف. جانسون سروان اچ.اف. جانسون سروان اچ.اف.جانسون سروان اکبر عسگر سروان برنی انگلند سروان جانسون سروان جعفری سروان جیمز آ.گواناف سروان جیمز اورنهام سروان جیمز رابرتز سروان حسین امیرریاحی سروان رابرت اس. هاروارد سروان رابرت ای. هال سروان روی ان. هالینگورث سروان علی اکبر آتشین سروان علی حمزه لوئی سروان علیرضا حق پرست سروان فایرک سروان فترمن سروان لولیندسی (LOU LINDSEY) سروان لیندسی سروان محمد حسین روحان سروان محمد قنادزاده سروان محمدی سروان مرادیان سروان مرتضی ناصر خاکی سروان نیدهم سروان هاری جانسن سروان هاری جانسون سروان هری اف. جانسون سروان. اچ. پرشت سروانت سرودی شیطانه (مقدم) سرور مطلق لوایی شریک محسن موحدی سروری سروف سرویس آرژانتین سرویس اخبار (اطلاعات) (IS ) (شی) Shay سرویس اطلاعات امریکا سرویس اطلاعات ایالات متحده سرویس اطلاعات ایالات متحده USIS سرویس اطلاعات سری سرویس اطلاعات نظامی غنا سرویس اطلاعات و ارتباطات آمریکا سرویس اطلاعاتی آمریکا سرویس اطلاعاتی انگلستان سرویس اطلاعاتی شوروی (SIS ساش) سرویس اطلاعاتی شوروی در تهران سرویس امنیت داخلی و ضدجاسوسی سرویس امنیت داخلی و ضدجاسوسی (CISS ) (شین بث) Shinbeth سرویس امنیت ملی ترکیه (TNSS ) سرویس امنیت و اطلاعات دریایی (ISS ) سرویس امنیت و پلیس لیبریا سرویس امنیت کویت سرویس امنیتی ایران سرویس جهانی بی.بی.سی. سرویس خارجه ایران سرویس خبرپراکنی خارجی نیکوزیا سرویس رادیویی صدای فارسی زبان آمریکا سرویس فارسی زبان بی. بی. سی سرویس مخفی آلمان سرویس مخفی آمریکا سرویس مطبوعاتی شوروی سرویس های امنیت و اطلاعات اعراب سرویس های امنیتی مکزیک سرویس های کره جنوبی سرویسهای جاسوسی و امنیتی اسرائیل سرویسهای خبری محلی سرپرست اتحاد ملی پاکستان مفتی محمود سرپرست اداره سیاسی وزارت خارجه عمان سرپرست بانک های ملی سرپرست بخش امور نفتی وزارت خارجه ترکیه عمر زیتین اوغلو سرپرست بخش محیطات بالکان سرپرست رادیو تلویزیون قطب زاده سرپرست روابط خارجی فتح محمد ابومیزر سرپرست سازمان اطلاعات مرکزی (CIA) سرپرست ساف یاسر عرفات سرپرست شرکت ملی نفت ایران سرپرست شورای وزیران شوروی سرپرست فرماندهی شمال اسرائیل سرلشگر آویگدار بن گال سرپرست کمیته روابط خارجی سنا سرکنسول ایالات متحده سرکنسول شوروی در استانبول سرکنسول فولر سرکنسولگری سرکنسولگری آمریکا سرکنسولگری آمریکا در ایران سرکیس سرکیس زومالان سرگئی اسمولیناکف کنسول سفارت شوروی سرگرد «بیی آر. پریم» سرگرد «پیتر تویتس» سرگرد اسدالله بختیاری سرگرد اصغرزاده سرگرد امینی سرگرد ان. پالادنیو سرگرد تی سیمپسون سرگرد جان جی سرگرد جان. اف. هندرسون سرگرد جفری رونالد سرگرد جکسون سرگرد حسین اصفهانیان فرد سرگرد حق شناس سرگرد خدایدوست اندار سرگرد رزمخواه سرگرد رضائیان سرگرد سبحان قلی اف سرگرد طوطیان سرگرد عرفانی سرگرد فایز حمدان سرگرد فریمان سرگرد قدری سرگرد لی فیربورن سرگرد محمد اسلام وطنجار سرگرد مسیگ سرگرد منوچهر قزل ایاق سرگرد منوچهر قشقایی سرگرد مکنزی سرگرد نصرتی سرگرد نیکلای کوگوچف سرگرد پریم سرگرد گل بهار سرگروهبان ارتش ریچارد نوبل سرگروهبان جری الیس سرگروهبان رابرت اسمیت سرگروهبان راد دوگلاس سرگروهبان فرانکلین پرات سرگروهبان نیروی دریایی سرگروهبان کنت کراوس سرگلاس هالی سعادتمند سعد العبداللّه الصباح سعد حداد سعد قاسم حمودی سعدالعبداللّه الصباح سعدون حمادی سعدون شاکر سعدون شاکر محمود سعدون قیدان سعدی سعود الفیصل سعود بن علی آل خلیفه سعود بن فیصل السعود سعودالفیصل وزیر خارجه عربستان سعودی سعودن قیدانو سعودی ها سعودی‌ها سعید سعید بهادری سعید حمامی سعید دستوری سعید رضوی سعید شهابی پور صاحب دارالترجمه سعید عبدالباقی الحدیثی سعید عبدالخیر النوبان سعید غانم سعید غُباش سعید فاطمی سعید میشال سعید وزیری سعید کوکبی سعیده سعیدیان سفارت سفارت آمریکا سفارت آمریکا در آنکارا سفارت آمریکا در تل آویو سفارت آمریکا در تهران سفارت آمریکا در کویت سفارت اسرائیل در واشنگتن سفارت انگلیس سفارت ایران سفارت ترکیه سفارت تهران سفارت روسیه سفارت سوئیس سفارت شوروی سفارت هند سفارت هندوستان سفارت و وابسته دفاعی در تهران سفارت پاکستان سفارت چین سفارت ژاپن سفارت کوبا سفارتخانه سفارتخانه انگلستان سفارتخانه های آمریکا سفارتخانه های خارجی سفارتخانه‌ سفارتخانه‌ها سفارتخانه‌های اشغالگران قدس سفرای عربی سفیر سفیر آمریکا در ایران سفیر (آمریکا در ایران) سفیر «مایر» سفیر آخوند سفیر آسیای جنوبی سفیر آلمان شرقی سفیر آلمان غربی هلنر سفیر آمریکا سفیر آمریکا (سولیوان) سفیر آمریکا جان ا. آرمیتاژ سفیر آمریکا در ایران سفیر آمریکا در تهران سفیر آمریکا در لبنان سفیر اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی سفیر اتریش سفیر اردن سفیر اسنبل سفیر اسپایرز سفیر اشتراوس سفیر اشتراوس در اسرائیل سفیر افغانستان سفیر الجزایر در لبنان سفیر الجمالی سفیر امریکا سفیر انگلستان (پارسونز) سفیر انگلیس سفیر ایالات متحده آمریکا تهران سفیر ایان سفیر ایتالیا سفیر ایران سفیر ایران امیرانتظام سفیر ایران در آلمان غربی سفیر ایران در آمریکا سفیر ایران در انگلستان سفیر ایران در بحرین سفیر ایران در بلژیک سفیر ایران در فرانسه سفیر ایران در مسکو محمد مکری سفیر ایران در واشنگتن سفیر ایران در پاکستان و فرانسه سفیر ایران در چین سفیر ایران در کابل سفیر ایران در کویت سفیر ایران دکتر فرهنگ سفیر ایلتس سفیر بریتانیا سفیر ترکیه سفیر جمهوری دمکراتیک آلمان سفیر حبیب سفیر دابز سفیر دانمارک سفیر داودی سفیر داگلاس مک آرتور دوم سفیر دین سفیر دیکمن سفیر رنوف سفیر روسیه سفیر رومانی گئورگ کریسان سفیر زاهدی سفیر زایتزوف سفیر سابق آمریکا در تهران سفیر سابق شوروی در ایران سفیر سلیمان سفیر سوئیس سفیر سولیوان سفیر شوروی سفیر شوروی در ایالات متحده سفیر شوروی در ایران سفیر شوروی ولادیمیر ویتوگرادوف سفیر شوروی وینوگرادوف سفیر عراق در لبنان سفیر عربستان سعودی سفیر فرانسه سفیر فرانسه در اسلام آباد لوگوریرک سفیر فروغی سفیر فیلیپ کلاک سفیر لاورنتیف سفیر لهستان سفیر لهستان «ادوارد بارادزیج» سفیر لیبی سفیر لیتل سفیر مختار سولیوان سفیر مصر در آمریکا سفیر ملکیار سفیر مک آرتور سفیر میر (meyer) سفیر هلمز سفیر هلند سفیر وایلی سفیر وست سفیر وندن هیوول سفیر پارسون سفیر پاپ سفیر پاکستان سفیر پتری اوسمون سفیر پرسون سفیر پوزانف سفیر پگف سفیر چارلز. سی. استل سفیر چاپین سفیر چین سفیر ژاپنی سفیر کاتلر سفیر کبیر سفیر کبیر (آمریکا) سفیر کبیر آلمان سفیر کبیر انگلیس سفیر کبیر ایالات متحد آمریکا در ایران سفیر کبیر فرانسه سفیر کلاود.جی.راس سفیر کویت بشاره سفیر کویریلوک سفیر گراهام سفیر یانگ سفیر یوگسلاوی سفیرآلمانی سفیرآژانس اطلاعاتی وزارت دفاع واشنگتن دی سی سفیران غربی سفیرانگلیسی سفیرخان سفیرفرانسوی سفیرکبیر ایران سقاف (Saqqaf) سلاطین اروپایی سلام نوروزی سلامتیان سلسله صفوی سلسله صفویه سلسله قاجار سلسله قاجاریه سلسله پارت ها سلسله پهلوی سلطان سلطان احمدی سلطان بن احمدالمعلا (ام القیوین)  سلطان تیمور سلطان حسین سلطان سعید بن تیمور آل بوسعید سلطان عبدالمجید سلطان علی کشتمن سلطان عمان سلطان قابوس سلطان قابوس ابن سعید سلطان قابوس بن سعید آل بوسعید سلطان قسام شاکر سلطان محمد الدوش  سلطان محمود غازی سلطنت تخت طاووس (پهلوی) سلطنت طلب ها سلطنت طلبان سلطنت مشروطه سلطنت هاشمی سلمان الدویج الصباح سلمان بن حمد آل خلیفه سلمان ثنایی سلیم اعظم سلیم العلوی سلیم بصیر آل بوسعید سلیم ربیع علی سلیم روبی علی سلیم غزالی سلیمان سلیمان اسکندری سلیمان الحربیش سلیمان دمیرل سلیمان دمیرل نخست وزیر سابق سلیمان زیدالخالد سلیمان شومر سلیمان عبدالعزیز السلیم سلیمان فرنجیه سلیمان قانونی سلیمان لایق سلیمان میرزا محسن اسکندری سلیمان یونان پور سلیمانی کاشانی سلیمانیه سلیوانف سماکیس سمسار سمن کوزمیچ تسویگون معاون اول رئیس کمیته دولتی امنیتی سمیح اریدیز سمیر المرزوقی سمیر شهابی سمیر عبدالعزیز النجیم سمیرالمرزوقی سمیع سمیع انور سمیع صادق سمیع عطاری سمیعی سمینار سالزبورگ سنا سنابادی سناتور سناتور (خانم) مهرانگیز منوچهریان سناتور «گود» سناتور ابورزک سناتور احمد متین دفتری سناتور استون سناتور استونسون سناتور استیونسون سناتور اشرف احمدی سناتور انگلتون سناتور انیان سناتور بامپرز سناتور بایرد سناتور بیکاف سناتور جاویتز سناتور جاویتس سناتور جاویتس ولیندسی سناتور جاکوب جاویتز سناتور جاکوب جاویتس سناتور جفرودی سناتور جلال نائینی سناتور جلالی نائینی سناتور جمشید اعلم سناتور جوزف مک کارتی سناتور دکتراحمد متین دفتری سناتور رابرت کندی سناتور ریبیکوف سناتور سام نان سناتور سید جلال تهرانی سناتور سید محمد سجادی سناتور سید محمد سجادی معاون مجلس سنا سناتور صهیونیست آمریکایی سناتور طاهر ضیایی سناتور عباس مسعودی سناتور علامه وحیدی سناتور علی رضائی سناتور فورد سناتور لوگار سناتور متین دفتری سناتور محسن حجازی سناتور محمد حجازی سناتور محمد سعیدی سناتور محمد علی مسعودی سناتور محمدرضا جلالی نایینی سناتور محمدعلی مسعودی سناتور محمدعلی ممتاز سناتور محمود جم سناتور مسعودی سناتور مصاحب سناتور مصباح زاده سناتور مصباح زاده سناتور موسوی سناتور مک کارتی سناتور نائینی سناتور هاریسون ای ویلیامز سناتور هاوارد بیکر سناتور وارن. جی.مگنوسان سناتور ویلیام اسکات سناتور پراکسمایر سناتور پرسی سناتور پرسی (PERCY) سناتور پرویز کاظمی سناتور چوک پرسی سناتور کاظم جفرودی سناتور کالور سناتور کانن سناتور کوپر سناتور کیس سناتور گلن سناتور یحیی عدل سناتورضیائی سناتورهای آمریکایی سنای آمریکا سنای ایالات متحده سنای ایران سنت لوشا سنت مارتین سنت گرایان سنتو سنتو» سنجابی سنجابی رهبر جبهه ملی سنجابی ها سنجابی و خمینی سنجابی وزیر امور خارجه سنجابی(وزیر امور خارجه) سنجری سندز سندیکالیست های فرانسه و انگلیس سندیکاهای کارگری سندیکای بانکهای خصوصی سندیکای کارگران سنندج سنگ آبادی سنی شافعی سنی ها سنی های ایرانی سنی های عرب سنی های کرد و بلوچ سه شرکت ساختمانی نوکار سهراب سهیلا زین العابدین حمد سهیلی سوئدی سوئدیها سوئیس ار سوئیفت سوای آلدوبی سوباقانیان[صباغیان] سوبخانکلف سوبرادینهو سوبولف سوده ور سورن سورنسن سورنسون سورژیل (سورچی) سوری سوری ها سوریس وی سوزان سوزان دمو سوزان دموس سوسن سوسک (LEO E. SOUCEK) سوسیالیست ها سوسیالیست های سالخورده سوسیالیست های ضد کمونیست سوسیالیست های کرسنکی سوفیا نیکو لاینفا سول ک پادوور سولارز سولارز نماینده کنگره سولدانو سولومان دایان سولیوان سولیوان Lambrakis سولیوان سفیر سولیوان سفیر آمریکا سولیوان. سولیوان  سوما سوموزا سومولون سومکا سومیتومو سوناتراک سوندا سونودا سووبودا(SVOBODA) سوکارنو سوگارد سویدی سویرینگن سپاه سپاه «پاسداران» انقلاب سپاه اطلاعاتی سپاه انقلاب سپاه انقلاب اسلامی سپاه بهداشت سپاه بهداشت شاه سپاه ترویج و آبادانی سپاه دانش سپاه دین سپاه صلح سپاه صلح آمریکا سپاه صلح در ترکیه سپاه صلح سازمان ملل سپاه عمران سپاه مقاومت سپاه پاسداران سپاه پاسداران انقلاب سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سپاه پاسداران انقلاب ایران سپاهیان دانش سپایزر سپهبان سپهبد «هاوارد ام. فیش» سپهبد «ولتی وارنر» سپهبد ابوالحسن سعادتمند سپهبد اختر سپهبد ارنست گریوز سپهبد ازهاری سپهبد اسفندیاری سپهبد امیر حسین ربیعی سپهبد امیر کمیابی پور سپهبد امیرحسین ربیعی سپهبد ایادی سپهبد ایرج مقدم سپهبد باقر کاتوزیان سپهبد باقری سپهبد بخشی آذر سپهبد برومند سپهبد بهرام سپهبد تیمور بختیار سپهبد ج.ت. توکلی سپهبد جعفر شفقت سپهبد جلال پژمان سپهبد جواد کریم قره باغی سپهبد جیلانی سپهبد حسین فردوست سپهبد ربیعی سپهبد رحیم الدین سپهبد زاهدی سپهبد سعید مهدیون سپهبد سنجر سپهبد سیدسجاد[سعید] مهدیون سپهبد شاهپور آذربرزین سپهبد ضرغام سپهبد عباس کریم قره باغی سپهبد عزیراللّه کمال سپهبد عزیزاللّه پالیزبان سپهبد علی خادمی سپهبد علی محمد [ولی الله] قرنی سپهبد علی محمد خواجه نوری سپهبد غلامعلی اویسی سپهبد فتاحی سپهبد فرخ نیا فرمانده ژاندارمری سپهبد فیروزمند سپهبد قاجار سپهبد قر نی سپهبد قرنی سپهبد قره نی سپهبد محمد اقبال سپهبد محمد جیلانی دبیر کل دفاع سپهبد مقدم سپهبد مهدی رحیمی سپهبد نادر باتمانقلیچ سپهبد نادر جهانبانی سپهبد ناصر فیروزمند سپهبد ناصر مقدم سپهبد نعمت اللّه نصیری سپهبد هاشم برنجیان سپهبد والز سپهبد ولی الله قرنی سپهبد ولید محمود صراط سپهبد کمپانی تبریزی سپهبد یزدانبخش سپهبدی سپهری پور سپید و سیاه سپیرز سپیرس سکینه ابوترابی زارچی سگو سی سی ان. راسیاس سی. سی. آ. برایت سی. آ. وردانت سی. ال. مارچ جان. دبلیو. باسکا سروان سی. ان. راسیاس سی. ای.آر.پی سی. بی. اس. سی. دبلیو او بارتکو سی. دبلیو. مک کاسیکل سی. ریدلی سی. کلمنت سی. کن. تاپ سی. کی. تاپ سی. کی. لگ سی. کی. لگ ـ ارکی هویتینن سی. کی. لگ وای. کی. باند سی.ال. سولزبرگر سی.سی فینچ سی.کی. تاپ سی.کی. کون سی.کی.تاپ اس.ترامپ سی.کی.لگ سیا سیا (CIA) سیا (SRF) سیا(CIA) سیادت سیاست اقتصادی نیکسون (احتمالاً) سیاستمدار ایتالیایی آلدومورو سیاستمداران ایران سیاستمداران زردشتی ایران سیاستمداران لیبرال سیاسی سیامک جرجانی سیامک خواجه ئیان سیامک رامتین سیاوش بهزادی سیاوش درویش سیاوش دهش سیاوش رضایی سیاوش وخشرپور سیاوش کسرایی سیبی میتی سیتی بانک سیتی بانک ICCD سیتی سرویس سید آندرسون سید احمد آل سنفاری سید احمد احمدی سید احمد القباش سید احمد امامی سید احمد بهگو معاون وزیر و رئیس کل اداره گمرکات سید احمد طباطبایی سید احمد همامی سید احمد گیلانی سید العیص  سید باقر کاظمی سید تقی زاده سید جعفر بهبهانی سید جلال الدین تهرانی سید جلال الدین مدنی ٬ غلامرضا علی بابایی سید جلال تهرانی  سید جلال حسینی سید جمال الدین افغانی سید جواد طباطبائی سید جوادی سید جوادی. سید حامد (احمد سید حسن تقی زاده سید حسن حسنی سید حسن وحیدی  سید حسین سیدی سید حمید روحانی زیارتی سید داود تارون سید سهیر سید شهاب الدین نجفی مرعشی سید صالح سلیم  سید ضیاء طباطبائی سید ضیاء طباطبایی سید ضیاءالدین طباطبائی سید ضیاءالدین طباطبایی سید عزیزاله عرب زاده سید علی اکبر فیروزآبادی سید علی خامنه ای سید علی شایگان سید محمد بهشتی سید محمد علی کشاورز صدر سید محمد گلابزوی سید محمدرضا گلپایگانی سید هاشم موسوی سید کاظم اشرف زاده سید کاظم شریعتمداری سید کاظم شریعتمداری و حاج آقا حسن قمی سید یاسین سیداحمد احمدی سیداحمد الشنفاری سیداحمد گیلانی سیداسدالله امیر قهرمان سیدالرقبانی سیدجعفر بهبهانی سیدجلال طاهری سیدحسن امامی سیدحسن شریعتمداری سیدحسین حسینی سیدحسین هاشمی سیدصادق کمالی سیدصدرالدین بلاغی هویت سیدعزیزاله عربزاده سیدعلی شایگان سیدمحمد بهشتی سیدمحمد بهشتی (نایب خمینی در داخل کشور) سیدمحمد تدین سیدمحمد سجادی سیدمحمد میرمیران سیدمحمد کیاوش سیدمحمد گلابزوی سیدمحمود توسلی سیدمرتضی موسوی سیدنی اندرسون سیدنی هوک سیدهادی طباطبایی پور سیدهاشم مولائی سیدکاظم شریعتمداری سیر ویژکین وابسته مطبوعاتی سفارت شوروی سیراک سیرطاوی سیروس سیروس آموزگار سیروس ابراهیم زاده معاون وزارت اقتصاد و امور دارایی سیروس الهی سیروس انصاری سیروس ایتان سیروس بل کهن سیروس بهارمست سیروس حبیبی سیروس رامتین سیروس رامتیننام سیروس سمیعی سیروس غنی سیروس فرزانه سیروس فرمانفرمائیان سیروس منصور سیرومیاتنیکف سیرک مادیسون گاردن اسکوایر سیزر سیستانی ها سیستم امنیتی ایران سیسکو سیطاوی سیف [سید] امیررحیمی سیف اللّه شباب سیف اللّه فاطمی سیف اللّه معظمی سیف پور فاطمی سیفی سیلی. سیماکیس سیمن بی. بازاروف سیمن تاراسویچ بازارف سیمور لوین سیمورلوین سیمون سیمونیان (SIMONIAN) سیمکا اهرلیک سیمیتقو سیمین هدایت سین هادوی سیناوسکی سینگهور (Singhor) سیهویل سیک سیگ گی شائول باخاش (BAKHASH) شائول بخاش شائون بخاش شاخه پلیسی اطلاعات نظامی (PBMI ) شاخوئی شاذلی شارلوت ویل شارن شارون شارون مک کوای فاستر شازده شاس. بی. مک کلاند شاعر عرفانی ایران شافکی شالم سعید بنونی شانی شاه شاه «خائن» شاه ایران شاه جنایتکار شاه حسن شاه حسن دوم شاه حسین شاه حسین اردنی شاه خالد شاه سابق شاه سعودی شاه سلطان حسین شاه سوئد شاه عباس شاه عبداللّه شاه عراق شاه فیصل شاه قاجار شاه محمد شاه محمد دوست شاه محمددوست شاه محمدظاهر شاه مخلوع شاه معدوم شاه معزول شاه ولی شاه پهلوی شاه کردستان جنوبی شاه کویت شاه. شاهان شاهان ایران شاهان پهلوی شاهجان دبلیو. باولینگ شاهد شاهدخت اشرف شاهدخت اشرف پهلوی شاهدخت شمس شاهدوستی شاهرخ فیروز شاهرودی شاهزاده اشرف شاهزاده اشرف. شاهزاده بندر شاهزاده ترکی شاهزاده حسن شاهزاده خالد شاهزاده خانم اشرف پهلوی شاهزاده خانم شهناز شاهزاده رشید شاهزاده رضا شاهزاده رعد شاهزاده سعود شاهزاده سعودالفیصل شاهزاده سلطان شاهزاده شمس شاهزاده شهرام شاهزاده شهریار شاهزاده شهناز شاهزاده عبدالرضا شاهزاده عبداللّه شاهزاده عبداللّه و شاهزاده سلطان شاهزاده عبدالولی شاهزاده عضد شاهزاده غلامرضا شاهزاده فاطمه شاهزاده فهد شاهزاده قاجار شاهزاده محمد نعیم شاهزاده های سعودی شاهزاده پهلوی شاهزادگان خلیج [فارس] شاهسون ها شاهنامه فردوسی شاهنشاه شاهنشاه آریامهر شاهنشاه ایران شاهنشاهی ایران شاهپور شاهپور بختیار شاهپور ریپورتر شاهپور ریپورتر (نام دیگر اردشیر جی) شاهپور عبدالرضا شاهپور غلامرضا شاهپور موثقی شاهین شاهین آقایان شاوا شاور دربار احمد بن سودا شاپور بختیار شاپور زندنیا شاپور نمازی شاچکف شاچیکف رئیس کمیته دولتی شوروی در امور اقتصادی خارجی شاکر شاکر دولتشاکویچ سوخانکولف دبیر اول شاکر دی. شاگتامی شاویک شاگردان خمینی شای شایگان شب استون (از بنیاد فورد) شبستری شبستری زاده شبلی شبلی العیامی شبلی عیامی شبه نظامیان اسلامی شبه نظامیان فالانژ شبه نظامیان فلسطینی شبه نظامیان مسیحی شبه نظامیان گوش آمونیوم شبکه امنیتی شبکه ان. بی. سی شبکه بی.بی.سی. شبکه تلویزیونی آی.تی.اِن بریتانیا شبکه تلویزیونی ای.بی.سی شبکه سی.بی.اس شبیر احمد شجاع شجاع الدین شجاع الدین شفا شجاع الدین شیخ الاسلام زاده شرافت شرباز مزاری شربازمزاری شرجان مزدوریار شرف شرف پهلوی شرق نزدیک و آسیای جنوبی آژانس ارتباطات بین المللی شرقی ها شركت تله كام سيستمز شركت هريس شركت گرومن شرمن شروت مودئین شروگز شرکت شرکت AIDES شرکت AIU شرکت Brown Boveri و Baden شرکت CID شرکت EDS شرکت MOBIL شرکت MOUZ شرکت MULTICORP. لودا تبریزی شرکت TWA شرکت «آیروفلوت» شرکت «ارِس» شرکت «الکترونیک دیتا سیستمز» شرکت «براون اند روت» شرکت «بَک» شرکت «سی. ایتو» ژاپنی شرکت «هرمان بلوم» شرکت «یونایتد ریفانینگ» عجمان شرکت آب و برق کالیفرنیا شرکت آرامکو شرکت آریا شرکت آسانسور اوتیس شرکت آلومینیم رینولدز شرکت آمریکائی کلارک شرکت آمریکایی (بوتس) شرکت آمریکایی LSC شرکت آمریکایی «ارِس» شرکت آمریکایی «شرکت منازل ملی» شرکت آمین اویل شرکت آگرگ شرکت اتومبیل سازی فورد شرکت استاندارد نفتی ایندیانا شرکت استنویک شرکت اسکو شرکت اسکو OSCO شرکت البسه لانا شرکت الکترونیک دیتا سیستمز شرکت الکتریکی مترو پولیتان ویکرز شرکت امین اویل شرکت انگلیسی (Allen and Hamburys Limited) شرکت اورودیف (Eurodif) شرکت ایتالیایی آگوستااسپا شرکت ایران باریم شرکت ایران در سنتو شرکت ایرتاکسی شرکت ایرفرانس شرکت ایستمن کداک شرکت بارایت ایران شرکت باربری خرمشهر شرکت بازاریابی نفتی پرگای لیبی شرکت بازرگانی مادون دفتر مشاوره حقوقی و اقتصادی همراز شرکت باوون شرکت براون و روت شرکت برق دوبی شرکت بریتیش پترولیوم شرکت بل شرکت بل هلی کوپتر شرکت بل هلیکوپتر اینترنشنال شرکت بل هیکوپتر شرکت بندیکس شرکت بهرینگ شرکت بهرینگ اینترنشنال شرکت بوئینگ شرکت بوئینگ ایرکرافت شرکت بوتس شرکت بیمه ایران شرکت بیمه اینگوستراخ شرکت بیمه لویدز شرکت بین المللی تلفن بل آمریکا شرکت بین المللی راکول شرکت بین المللی هلی کوپترسازی بل شرکت بیچکرافت شرکت تلفن آمریکایی ( GTE) شرکت تلفن ایران شرکت تله کام سیستمز شرکت تورنیول (Turnbull) شرکت توماس برگر شرکت تی. اس. ای. آر شرکت تی.دبلیو.ای شرکت جنرال تایرز شرکت جی. اف. پریچارد (J.F. Pritchard) کانزاس سیتی شرکت حمل و نقل ایران و شوروی شرکت حمل و نقل بین المللی بهرینگ شرکت حمل و نقل تجاری (TRATICO) شرکت حمل و نقل دولت ایران (بهرینگ) شرکت خدمات هواپیمایی لاکهید شرکت خدماتی کشاورزی و تکنیکی بوکرز شرکت خدیش شرکت خطوط هوایی ملی ایران شرکت داروسازی آمریکایی شرکت دریا توریست شرکت دوپونت شرکت دیزل اتوپارت شرکت رادیویی آمریکا شرکت راکول شرکت رزرواویل دنور شرکت رویال داچ شرکت ریتون شرکت رینولدز شرکت زیم لاینز شرکت ساختمانی آمریکایی نیل شرکت ساختمانی سیوند شرکت سان اویل شرکت سلطنتی ماشین ایران شرکت سی ایچی ژاپنی شرکت سی ترین شرکت سی لند شرکت سینگر شرکت سیوند شرکت شل شرکت شیلات ایران شرکت شیمیایی آلید شرکت صنایع الکترونیک ایران شرکت ظلی شرکت فرانسوی توسعه و تحقیقات نفتی شرکت فلور شرکت فورد موتور شرکت فیلور شرکت فیلکو فورد شرکت لانر شرکت لاپکو شرکت لاکهید شرکت لیلیان تال و گلپ شرکت لیچفیلد ویتینگ شرکت مادر کویت شرکت مارین آریاز شرکت ماهیگیری ایران شرکت ماهیگیری مارالا شرکت متروی تهران شرکت مخابرات ایران شرکت مخابرات ایران (TCI) شرکت مخابراتی آمریکایی بل شرکت مشاورتی ران میدز ”کارور اسوشیتز شرکت مشاوره ای همراز شرکت ملی ذوب آهن ایران شرکت ملی صنایع فولاد ایران شرکت ملی مخابرات ایران شرکت ملی نفت شرکت ملی نفت ابوظبی شرکت ملی نفت امارات شرکت ملی نفت ایران شرکت ملی نفت عراق شرکت ملی نفت کویت شرکت ملی پتروشیمی ایران شرکت ملی گاز ایران شرکت منسوجات فخر شرکت مهندسی دلتا شرکت موبیل شرکت موتور لا شرکت مک دانل داگلاس شرکت میتسویی شرکت نفت شرکت نفت آبادان شرکت نفت آمریکا شرکت نفت ابوظبی شرکت نفت استاندارد ایندیانا شرکت نفت اسپانیا شرکت نفت اشلند شرکت نفت انگلستان و ایران شرکت نفت انگلیس شرکت نفت اِرَپ شرکت نفت ایران شرکت نفت ایران و انگلیس شرکت نفت بریتیش پترولیوم شرکت نفت جنوب شرکت نفت دوبی شرکت نفت دولتی فرانسه شرکت نفت ساحلی ایران (IROPCO) شرکت نفت سان اویل شرکت نفت شل شرکت نفت عراق شرکت نفت عربی شرکت نفت عمان شرکت نفت فرانسه شرکت نفت فرانسوی اِلف شرکت نفت قطر شرکت نفت لاوان (LAPCO) شرکت نفت مارشال تگزاس شرکت نفت هولکار شرکت نفت پارتکس شرکت نفت پارس شرکت نفت ژاپنی سومیتومو شرکت نفت کالتکس شرکت نفت کاچ شرکت نفت کرسنت شرکت نفت کویت شرکت نفت کوین تانا اورسیز اینترنشنال شرکت نفت گلف شرکت نفتی «اشلند» شرکت نفتی اشلند شرکت نفتی ایران و انگلیس شرکت نفتی بصره شرکت نفتی زاپاتا شرکت نفتی فرانسه شرکت نفتی میتسوبیشی شرکت نفتی گِتی شرکت نورتروپ شرکت نورتروپ و لاکهید شرکت نورث روپ شرکت نورثروپ شرکت نونهالان شرکت های آرکو شرکت های آمریکایی شرکت های امرادا شرکت های اِلْفْ و اِرَپ شرکت های تجاری آمریکایی شرکت های سهامی جیپ شرکت های فرانسوی شرکت های مشاورتی آمریکایی تترا تک شرکت های مشترک نفتی شرکت های ملی نفتی فرانسوی شرکت های نفتی آمریکایی شرکت های نفتی امپریالستی شرکت های نفتی غربی شرکت های نفتی غربی (آمریکایی شرکت های نفتی و انگلیسی ها شرکت های نفتی کنترل کننده نفت عربی شرکت های پتروشیمی آمریکایی شرکت های پیمانی کویتی شرکت های چند ملیتی شرکت های کشتیرانی آمریکایی شرکت های گلف و شل شرکت هریس شرکت هليكوپترسازي بل اينترنشنال  شرکت هلی کوپترسازی بل شرکت هلی کوپترسازی بین المللی بل شرکت هلیکوپتر سازی بل شرکت هلیکوپترسازی بل شرکت هلیکوپترسازی بل اینترنشنال شرکت هواپیما سازی بوئینگ شرکت هواپیماسازی داگلاس شرکت هواپیمایی «پارس ایرلاین شرکت هواپیمایی آریانا شرکت هواپیمایی آریانای افغانستان شرکت هواپیمایی ایبریان شرکت هواپیمایی ایران شرکت هواپیمایی غیرنظامی ایران (ایران ایر) شرکت هواپیمایی لوفت هانزا شرکت هواپیمایی ملی ایران شرکت هواپیمایی ملی ایران (ایران ایر) شرکت هواپیمایی پارس شرکت هوایی افغانستانی آریانا شرکت هوایی نورثروپ و بوئینگ شرکت هوستون اویل شرکت واترمن شرکت واحد اتوبوسرانی شرکت وستینگهاوس شرکت پان آمریکن شرکت پایپ لاین شرکت پتروشیمی ایران شرکت پتروشیمی ملی ایران شرکت پشتیبانی و نوسازی هلیکوپتری ایران شرکت پشتیبانی و نوسازی هلیکوپتری ایران (IHSRC) شرکت پیرانکو شرکت پیمانکاری سیوند شرکت کاغذ پارس شرکت کالین گاز شرکت کانتیننتال مکانیکال شرکت کرسنت شرکت کرسنت پترولیوم شرکت کشتی رانی ملی آریا شرکت کشتی لارک شرکت کشتیرانی آریا شرکت کشتیرانی سی لند شرکت کشتیرانی هودسن شرکت کشتیرانی یا حمل و نقل تی.تی.تی. شرکت کن ورت سیاتل شرکت گاید شرکت گتی شرکت گرومن شرکت گلف شرکت گلف اوائل شرکتIOOC شرکتهای آمریکایی شرکتهای توریستی دولتی اسرائیل شرکتهای نفتی آمریکایی شرکتهای نفتی غربی. شری شریعتمداری شریعتمداری حسن شریعتمداری(سیاستمدار) شریعتمداریS شریعتی شریف امامی شریف قالب شریف لطفی شریفی شعبان جعفری شعبه ایرانی شرکت دِرِ سر شفیع امین شفیع امین رئیس شفیع مقتدر شفیعا شفیعی پور کرمانی شفیق الهوت شفیق غوربال شل شل بریتیش پترولیوم شل و بریتیش پترولیوم شلدون کرایز شلزینگر شلنبرگ شلنبرگر شلنبرگر PAO شلوموشامیر شلی آریه الیاو شمس شمس الدین اعلمی شمس الدین امیر علائی شمس الدین امیرعلایی شمس الدین جزایری شمس الدین صدر شمس الدین قنات آبادی شمس الدین محمدحسین مفیدی شمس الدین مفیدی شمس تبریزی شمسیان شمعون شمعون تامیر شمیرانی شندر شنشل شهاب الدین اشراقی شهاب الدین مرعشی نجفی شهاب فردوز (فردوس) شهاب فردوس شهاب کرمانی شهبانو شهبانو فرح شهدای تبریز شهدای قزوین شهرام شهرام پهلوی شهرام چوبین شهربانو شهربانی شهربانی ایران شهردار برادلی شهردار بردلی شهردار تبریز شهردار تهران شهردار مشهد شهردار میلهیم شهردار نابلس شاکا شهرداری شهرداری تهران شهرداری کابل شهرستانی شهروند آلمانی شهروند آمریکایی شهروند آمریکایی (AMCIT) شهروند ایرانی شهروند شوروی شهروندان آمریکایی شهروندان آمریکایی در ایران شهروندان آمریکایی و اروپایی شهروندان آمریکایی و انگلیسی شهروندان امارات شهروندان انگلیسی شهروندان ایرانی شهروندان روسی و آمریکایی شهروندان شوروی شهریار آهی شهریار روحانی شهریار کامبخش شهریاری شهشهانی شهلا شهلا خسروشاهی شهلا وهاب زاده شهلا کیا شهلاکیا شهناز شهنواز شهید آیت الله بهشتی شهیدی شهیندخت کارگر شوئلکه شوئپس شوا شوارتز شوارتزکف شوارتسکف شوراهای عرب شورای ارز تهران شورای اروپا شورای اسلامی شورای اسلامی خمینی شورای اقتصاد ملی مسکو (سونارخوز) شورای اقتصادی آسیای غربی سازمان ملل شورای امنیت شورای امنیت تبریز شورای امنیت سازمان ملل شورای امنیت ملی شورای امنیت ملی (NSC) شورای امنیت ملی (المجلس العی الامن العالم) شورای امنیت ملی ایران شورای امنیت کاخ سفید شورای انقلاب شورای انقلاب اسلامی شورای انقلاب اسلامی خمینی شورای انقلاب مهاباد شورای بازرگانی ایران و ایالات متحده آمریکا شورای بریتیش شورای بین المللی اکتشاف دریایی شورای تجارتیوسف ابراهیم خبرنگار روزنامه نیویورک تایمز شورای خمینی شورای خمینی (اسلامی) شورای سلطنت شورای سلطنت اسلامی شورای سلطنتی شورای شهر تهران شورای شهر مسکو شورای عالی اقتصاد ملی شورای عالی رهبری شوروی شورای عالی ریشه کنی فساد شورای عالی نفتی شورای عالی هواپیمایی شورای غله بین الملل شورای فدرال سوئیس شورای فرماندهی انقلابی عراقی شورای قبیله ای قشقایی شورای مرکزی شورای مرکزی جبهه ملی شورای ملی شورای نگهبان شورای وزیران شورای وزیران سنتو شورای کمک اقتصادی دو جانبه شورشیان شورشیان اریتره شورشیان افغان شورشیان افغانستان شورشیان افغانی شورشیان زیمابوه شورشیان فرولینات شورشیان قبایل افغان شورشیان مسلمان شورشیان مهاباد شورشیان کرد شورشیان کُرد شوروی شوروی (کمیته امنیت دولتی) شوروی ها شوروی و چین شورویها شوسیائو شوفات شولار شولامیت آلونی شوپس شویتف شپیلف شپیلوف شکرالله بهنام شهربانی شکراللّه خلعتبری شکرت تلکسی شکری شکلفورد شکیبا شکیبی شیبانی شیبلی العصیامی شیبورین رئیس بخش اقتصادی وزارت امور خارجه شیخ (نام کوچک نا معلوم) منتظری شیخ «صغر» شیخ «طحنون بن محمد» شیخ احمد شیخ احمد بن آل ثانی شیخ احمد بن سیف آل ثانی شیخ احمد زکی یمانی شیخ احمد مبارک شیخ الاسلام زاده شیخ الاسلامی شیخ الصباح شیخ بهایی شیخ تافر شیخ جابر علی شیخ جاسم قنبر شیخ حسن کرمانی شیخ حسینی شیخ حمد شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی فرزند ارشد امیر قطر شیخ حمد حاکم فجیره شیخ حمدان شیخ حمدان بن راشد آل مکتوم شیخ حمدان بن محمد آل نهیان شیخ خالد بن محمد القاسمی شیخ خلخالی شیخ خلیفه ولیعهد ابوظبی شیخ رأس الخیمه شیخ رئوف النقیب شیخ راشد شیخ راشد بن حمید شیخ راشد بن سعید آل مکتوم شیخ راشد بن سعید بن مکتوم شیخ زائد (بن سلطان آل نهیان) رئیس امارات متحده عربی شیخ زاید شیخ زاید بن سلطان آل نهیان شیخ زکی یمانی شیخ سالم شیخ سالم الصباح شیخ سعد شیخ سعد عبداللّه شیخ سعد عبداللّه الصباح نخست وزیر و ولیعهد شیخ سعد عبداللّه الصباح ولیعهد و نخست وزیر کویت شیخ سلطان شیخ سلطان حاکم شارجه شیخ سهیم بن حمد آل ثانی شیخ سُهِیمْ بن حمد آل ثانی شیخ شارجه شیخ شهاب اشراقی شیخ صباح الاحمد معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه شیخ صباح الاحمد وزیر خارجه کویت شیخ صفر بن محمد القاسمی شیخ طاهر شبیرخاقانی شیخ طبسی شیخ عبدالعزیز بن خلیفه آل ثانی شیخ عبدالله بن خلیفه آل ثانی شیخ عبداللّه علیرضا شیخ عبدالهادی مدرسی شیخ عز الدین حسینی شیخ عزالدین شیخ عزالدین حسینی شیخ علی آل عُصفور شیخ علی جابرالعلی شیخ علی خلیفه شیخ علی خلیفه الصباح شیخ علی خلیفه الصباح وزیر نفت کویت شیخ عیسی شیخ عیسی بن سلمان آل خلیفه شیخ عیسی خاقانی شیخ فجیره شیخ فقید الازهر شیخ قابوس بن سعید آل ابوسعید شیخ مبارک شیخ مبارک جابر آل احمد شیخ مبارک جابر الاحمد سرپرست دفتر وزارت امور خارجه شیخ محسن قندهاری شیخ محمد شیخ محمد بن حمد الشرقی شیخ محمد بن سلمان آل خلیفه شیخ محمد بن مبارک آل خلیفه شیخ محمد بن مبارک الخلیفه شیخ محمد خاقانی شیخ محمد منتظری شیخ محمدبن رشید آل مکتوم شیخ محمدبن مبارک آل خلیفه شیخ محمدبن مبارک الخلیفه شیخ محمدعلی العکری شیخ محمود شیخ مشعل الصباح شیخ مهدی حائری شیخ ناصر شیخ نصرالجابر شیخ نواف الاحمد وزیر کویت شیخ یحیی شیخ یمانی شیخاوندی شیراز شیرازی شیرازیین شیرر شیرین شیرین (شاهین شیطان شیعه شیعه جعفری اثنی عشری شیعه هزاره شیعیان شیعیان افغانی شیعیان ایران شیعیان ایران و عراق شیعیان خلیج [فارس] شیعیان سعودی شیعیان عراق شیعیان عراقی شیعیان عمان شیعیان لبنان شیعیان مسلمان ایران شیعیان کویت شیلات ایران شیلات دریای خزر شیمون پرز شین بث شیوخ بحرین شیوه های فرهنگی شیوچنکو شیکالف شیکلینگ صائب صائبی صاحب جان شهرایی صاحبان کشتیها و تجار صاحبنظران مذهبی صادق احمدی صادق امانی صادق تهرانی صادق جواد سلیمان صادق حاج میرصادقی صادق خلخالی صادق رئیس زاده (Raiszadeh) صادق روحانی صادق سلیمان صادق سمیعی صادق صدریه صادق طباطبائی صادق طباطبایی صادق طباطبایی معاون نخست وزیر صادق قطب زاده صادق وزیری صادق وزیری (مدیرعامل شرکت توانیر) صادقی صارم الدین صاعقه صالح صالح (رئیس جمهور یمن شمالی)کارتر صالح خلف صالح خو صالح محمد زیری صالح محمد پیروز صالح مصلح القاسم  صالحی صباح آل احمد آل صباح صباح الاحمد صباح الاحمد الصباح صباح سلمان صباغیان صباغیان وزیر کشور صبری الیاس گیراس صبری جیریس صحیم ابن حمدالثانی صدا و سیمای ایران صداقت صدام صدام حسین صدام حسین رئیس جمهور عراق صدام حسین عبدالمجید التکریتی صدای آمریکا صدای آمریکا. واشنگتن دی. سی صدای انقلاب ایران صدای ملی ایران صدر صدر الدین صادق وزیری صدر حاج سید جوادی صدر حاج سید جوادی وزیر کشور صدر حاج سیدجوادی صدر محمد آصف خان صدر هوا صدراعظم آلمان صدراعظم اسبق آلمان صدراعظم اشمیت صدرالدین رحیمی اردستانی صدرالدین صدر صدوقی صدیق صدیق المهدی صدیقی صراف یزدی صراله انتظام صغری حسین نظری(مسعودی) صف کارگر (ILP و صفا حائری صفار هرندی صفاری صفایی صفری صفوی ها صفویان صفویه صفی اصفیا صفی پور صفی پور فاطمی صلاح صلاح الدین ایوبی صلاح الدین بختیاری صلاح خلف صلاح خلف (ابوایاد) صلاح خلف ابوایاذ صلح خاورمیانه کمپ دیوید صلیب سرخ صلیب سرخ جهانی صلیب سرخ شوروی صمد صمصام السلطنه صنار مآمدی صنار مامدی صنایع «آمترون» صنایع الکترونیک ایران صنایع راکتورهای هسته ای صنایع ملی فولاد ایران صنایع نفت ایران صنایع هلی کوپترسازی بل صنایع هواپیما سازی اسرائیل صنایع هواپیما سازی ایران. آر.او.لانترن /1 صنایع هواپیماسازی اسرائیل صنایع هواپیماسازی ایران (AIA) صندوق امانی صندوق امانی ایران نیروی هوایی ایران صندوق امانی خریدهای تسلیحاتی صندوق اوپک صندوق بین المللی پول صندوق بین المللی پول. صندوق عربی صنعت نفت صنعت نفت ایران صنعت پتروشیمی صنعتکار صنعتگر یهودی ایرانی صنعتگران آمریکایی صنعتگران ایران صنیعی صهیونیزم صهیونیزم و حکومت اسرائیل صهیونیست ها صهیونیستها صهیونیسم صهیونیسم بین الملل صهیونیسم بین المللی و امپریالیسم آمریکا صوفیه صوفیگری صولت الدوله ضابطی طرقی ضحار ابونظار ضداطلاعات ارتش ضیا شادمان ضیا ناصری ضیا ناصری شهروند آمریکایی افغانی ضیا گوکالپ ملایم ضیاء ضیاء رئیس جمهور پاکستان ضیاء ناصری ضیاء ناصری شهروند آمریکایی ضیاء[الحق] ضیاءالحق ضیاءالحق رئیس حکومت نظامی ضیاءالدین طباطبایی ضیاءاله موجدی پرفسور شیخی ضیائی طارق بن تیمور آل بوسعید طارق حمید العبدالله طارق رازوقی طارق رازوقی مشاور حقوقی وزارت خارجه طارق عبدالرحمن المؤید  طارق عزیز طالب زاده رودسری طالبانی طالبانی ها طالقانی طاهر احمد طاهر احمدزاده طاهر حیدری طاهر ضیایی طاهری طاهری روحانی طایفه شاهسوند ترک طایفه قشقایی طباطبائی طباطبایی طبقه بورژوا طرح کارخانه ذوب آهن طرح کلمبو طرفداران بختیار طریق استقلال طفیل طفیل امیر طفیل محمد طلاب قم طلعت توفیق (آکاطلعت یعقوب) طه ابراهیم العبداله طه ابراهیم عبداله طه التوفیق طه المقدوب طه حسین طه عبدالکریم طه محی الدین معروف نایب رئیس جمهوری طه یاسین رمضان طهماسبی طهیا طوایف عرب طوسی نسل موسوی طوفانیان طیدو ظاهر شاه ظاهرشاه ظفر ظفر جمال بلوچ ظهیر محسن ع. ک. لاهیجی عادل یوسری عارف عاصم الحمالی عاطفه جنابی عالمتاج عالی نصبی عالیجناب جان روز عالیجناب جعفر ندیم عالیجناب جولیوس سی. هُلمز عالیجناب داگلاس هک عالیجناب صفی اصفیا عالیجناب مارتین اف. هرتز عالیخانی عالیس جمیل لمبرانسکی معاون سرپرست شورای وزیران آذربایجان عامر ب . خاماش عامر موسی عامل مؤنث لهستانی عاملی عاملی تهرانی عاملی وزیر دادگستری عایش عباس آرام عباس آقاعلی زاده عباس اخباری عباس اسدی سمیع عباس امیر انتظام عباس امیرانتظام عباس اژدری عباس تاج عباس خاندانی عباس روافیان عباس سمیعی عباس سمیعی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست عباس شاهنده عباس صفویان عباس ظریف عباس عطائی عباس عقالی زاده عباس علوی عباس غرزی عباس قره باغی عباس لاجوردی عباس مزدا عباس مسعودی عباس مهری عباس میرزایی عباس هاشمی عباس هویدا عباس کردبچه عباس کریم قره باغی عباس کمالی زنوزی عباسعلی جهانبینی عباسعلی خلعت عباسعلی خلعتبری عباسقلی عباسقلی اردلان عباسقلی بختیار عباسقلی بختیار (وزیر صنایع و معادن) عباسی عبدالاحد سرسام عبدالحسن ابتهاج عبدالحسین آشتیانی عبدالحسین آموزگار عبدالحسین ابتهاج عبدالحسین ابتکار عبدالحسین اعتبار عبدالحسین بقایی عبدالحسین بهنیا عبدالحسین حجازی عبدالحسین حمزوی عبدالحسین خلیلی عبدالحسین دانشپور عبدالحسین سروش عبدالحسین سمیعی عبدالحسین طباطبائی عبدالحسین طباطبایی عبدالحسین مسعود عبدالحسین نوابی عبدالحلیم خدام عبدالحکیم امیر عبدالحکیم شهرابی عبدالحکیم شهرایی جوزجانی عبدالخالق السامرائی عبدالرحمن العتیقی عبدالرحمن برومند عبدالرحمن سلیم العتیقی عبدالرحمن عبدالعزیز حسن الشیخ عبدالرحمن قاسملو عبدالرحمن منصوری عبدالرحیم صدریه عبدالرحیم عباسی عبدالرحیم عمر عبدالرحیم عمر دبیر کل جبهه آزادیبخش عربی عبدالرحیم فروتن عبدالرحیم قاسملو عبدالرحیم میرفندرسکی عبدالرسول شیخی عبدالرضا انصاری عبدالرضا عباسی عبدالرضا مختارمعصومی عبدالرضا هوشنگ مهدوی عبدالستار الزعیم عبدالسلام عارف عبدالصاحب موسوی عاصی عبدالصمد حامد عبدالطیف الحماد عبدالطیف الکاظمی عبدالعزیز ابن خلیفه الثانی عبدالعزیز بن حمید القاسمی (رأس الخیمه) عبدالعزیز بن زیدالقریشی عبدالعزیز بن محمدالخلیفه عبدالعزیز ترکی عبدالعزیز حسین عبدالعزیز حسین وزیر مشاور در امور کابینه عبدالعزیز عبداللّه الخویتر  عبدالعزیز عبدالولی النشیر  عبدالعزیز قطب عبدالعزیز محمود بوشهری عبدالعزیزابن سعود عبدالعزیزحسین عبدالعظیم توکلی عبدالعظیم ولیان عبدالعظیم ولیان( استاندار سابق خراسان) عبدالعلی اسپهبدی عبدالعلی جهانشاهی عبدالعلی دبیریان عبدالعلی دهستانی عبدالعلی زارعی عبدالعلی فرمانفرمائیان عبدالعلی لطفی عبدالعلی پرتوی علوی عبدالغفور فربد عبدالغفور فربد متخصص داروسازی صاحب آزمایشگاه ابن سینا عبدالغفور ملک زاده عبدالغنی عبدالقدیر عبدالفتاح اسماعیل عبدالفتاح محمد امین عبدالفتاح محمدامین عبدالقادر عبدالقدوس قرباندی عبدالقدوس گورباندی عبدالقدوس گوربندی عبداللطیف البغدادی عبدالله عبدالله آرین عبدالله اسماعیل عبدالله الاحمر عبدالله انتظام عبدالله ریاضی عبدالله سلّط عبدالله شیبانی عبدالله فضل عبدالله مجیدی عبدالله هاشمی عبداللّه عبداللّه احمد الغانم عبداللّه اعضروی  عبداللّه التوبیشی عبداللّه المفرح عبداللّه انتظام عبداللّه انتظام (رئیس شرکت نفت) عبداللّه بن خالد الخلیفه  عبداللّه بن عبدالعزیز السعود عبداللّه بن نصیر السویدی  عبداللّه سماک عبداللّه شکری عبداللّه قمی عبداللّه م. علیرضا عبداللّه معظمی عبداللّه نفیسی عبداللّه و نصراللّه انتظام عبداللّه والا عبداللّه والی عبدالمجید عبدالمجید اردلان عبدالمجید الغفایی عبدالمجید مجیدی عبدالمجید منگال عبدالمحسن ابومیزر سخنگوی ساف عبدالمحسن ابومیضر عبدالمطلب الکاظمی عبدالمطلب کاظمی عبدالملک آل عبدالملک آل یاسین عبدالملک الحمر عبدالناصر عبداله عبدالعزیز عبدالهادی طاهر عبدالهادی مکمل عبدالوالی خان عبدالوحید کریم عبدالولی عبدالوهاب عبدالوهاب النفیسی عبدالوهاب شهیدی عبدالوهاب عبدالواسع عبدالکریم عبدالکریم آل امیریانی عبدالکریم انواری عبدالکریم ایادی عبدالکریم ایادی (سپهبد) عبدالکریم شهرایی جوزجانی عبدالکریم طباطبایی عبدالکریم قاسم عبدالکریم لاهیجی عبدالکریم موسوی اردبیلی عبدالکریم میثاق عبدل عبدل ابوالحسن عبده عبدونفعی عبدی عبدی ایپکی عبید رابوح (ابویاسر) عبیدالشیشکلی عبیداللّه عبیداللّه سمینانی عتیبه عتیقی عثمان عثمانی ها عجمان عدل عدل طباطبائی عدلی حسن السید عدنان حسین عدنان حسین حمدانی وزیر نفت عدنان خیرالله عدنان خیرالله تلفاح عدنان خیرالله طلفاح عدنان خیراله طلفاح عدنان عبدالصمد عدنان مندرس عذرا عذرا ضیایی عراب خلیج عراق عراقی عراقی ها عراقیها عرب عرب زبانان خوزستان عرب فلسطینی عرب ها عرب ها (خوزستان) عرب های ایران عرب های ایرانی عرب های خوزستانی عرب های سامی عرب های عراق عربستان سعودی عرفا عرفات عرفان پرویز عزالدین حسینی عزالدین ناظمی عزالدین کاظمی عزت ابراهیم عزت ابراهیم الدوری عزت افشایی عزت الله سحابی عزت الله همایونی عزت اللّه سحابی عزت اللّه ضرغامی عزت اللّه همایونفر عزت اللّه پالیزبان عزت اللّه یزدان پناه عزت اله نگهبان عزت سحابی عزت مصطفی عزر وایزمن عزری عزّالدین حسینی عزیز عزیز ارجمندی سیسیان عزیز الله پالیزبان عزیز شهادی عزیز قزلباش عزیز محتشمی عزیز مسعودی آزاد عزیزالله یوسفی عزیزاللّه عزیزاللّه رحیمی عزیزاللّه شیبانی صالح عزیزاللّه پالیزبان عزیزی عشایر عصمت عصمت اینونو عضو شورای انقلاب عضو شورای انقلاب عضو مجلس خبرگان عضو مجلس خبرگان عطاءالله جهان بیگلری عطاءالله خسروانی عطاءاللّه خسروانی عطاءاللّه خسروانی (وزیر سابق کار) عطاءاللّه منگال عطائی عطااللّه خسروانی عطارزاده عطاعلی عطایی عطیبه عظیمه کمیلی عظیمی عفت الملوک شجاع الاسدی عفت شجاع الاسدی عفرون عفلق عقالی زاده علا علاءالدین علاءالدین زرین پور علاقه بند علامه اقبال لاهوری علامه وحیدی علامیر دولو علم علم وزیر دادگستری علم وزیر کشور علمای تهران علمای شیعه علمیه علوم و آموزش عالی علوی علوی درویش کیان علوی مقدم علوی نویسنده ایرانی علوی ها علوی وثوق علوی وزیر خارجه عمان علوی کیا علی علی (زهری) علی (ع) علی (هومن) قاضی علی آبادی علی آبادی (استاد) علی آذر ایرج نعیمی اکبر علی آذر پژوه علی آذری سر دبیر روزنامه «پیک امروز» علی ا صغر ایرانلو علی احمد نصیر سلامی علی اردلان علی اردلان وزیر دارایی علی اسد مثنی علی اسلامی علی اشرف منوچهری علی اصغر امیرانی علی اصغر امینی علی اصغر انتقامی علی اصغر بهنام علی اصغر تسلیمی علی اصغر حاج سید علی اصغر حاج سید جوادی علی اصغر حاج سیدجوادی علی اصغر حدادی علی اصغر حکمت علی اصغر خانبختیاری علی اصغر خبره زاده علی اصغر رزازیان علی اصغر رفعت علی اصغر طرخانی علی اصغر قناد. علی اصغر مسعودی علی اصغر معنوی علی اصغر ناصر علی اصغر پورهمایون علی اصغرخان اتابک علی اف علی البطشی علی الخلیفه الصباح علی امید علی امینی علی امینی  علی اکبر داور علی اکبر سیاسی علی اکبر شهلا علی اکبر صفی پور علی اکبر فغانی پزشک بیمارستان علی اکبر معین فر علی اکبر معین فر وزیر برنامه و بودجه علی اکبر موسوی زاده علی اکبر کریمیان علی ایمانی علی بابائی علی بزرگ علوی علی بلاتی ترکمن علی بن احمد الانصاری علی بهزادنیا علی بهزادی علی بوتو علی تریری علی جیده علی حجت کاشانی علی حسن سلامه علی حمدی الجمال علی خردمهر علی خلیفه علی خلیفه الصباح علی خلیفه الصباح وزیر نفت کویت علی خواجه خلیلی علی دشتی علی دهقان علی ذاکری علی رزم آرا علی رسولی علی رشتی علی رضا علی رضایی علی رنجبر علی زاهدی علی زهری علی سعیر علی سلیمان علی سهرابی انارکی علی سهیلی علی سپهبدی علی سیف پور فاطمی علی شاهپوریان علی شایگان علی شریعتی علی شریعتی[شریعتمداری] علی شمس علی شمس اردکانی علی صائب علی صبری علی صفا علی صمیمی علی ضیایی علی عبداللّه صالح علی عبده علی عنتر علی غلام تقی علی غنام علی فاطمی علی فراهانی علی فرشچی علی فرمانفرمائیان علی قاضی علی قدوسی علی قلی قرایی علی قوام علی متقی علی محمد ایزدی علی محمد بوداغی علی محمد خادمی علی محمد سیف پور فاطمی علی محمد فاطمی علی محمد فخرو خلیفه  علی محمد مکی علی محمدی علی مرادی علی معین فر علی منصور علی منصور بین پراگ علی میناچی علی ناصر محمد علی ناصر محمد الحسنی علی ناصر محمدالحسنی علی ناظری علی نشاط علی نصیر سعید ابقتی علی نصیر مجدالحسنی علی نقی انصاری علی نقی عالیخانی علی نقی فرمانفرمائیان علی نقی کنی علی هومن قاضی علی وثوق علی پارساکیا علی پاشا علی پاشا صالح علی پسر دوم شاه علی گل پیوند علیاحضرت علیاحضرت ثریا (بختیاری اسفندیاری) علیجان شانسی علیخانی علیرضا جهان شاهی علیرضا جهانشاهی علیرضا سنندجی (معروف به ولی خان) علیرضا فرهمند علیرضا نوبری علیرضا نوری زاده علیرضا و مریم ایزدپناه علیرضا پهلوی علیرضا کیمیا علیزاده علیقلی علیقلی اردلان علیقلی کیانی علینقی علینقی عالیخانی علینقی فرمانفرمائیان عماد تربتی عمال آمریکایی عمال عرب عمال کا. گ. ب. عمانی عمانی ها عمب سیلا عمر عمر ادیب عمر زواوی عملیات عالی مشترک عمو سام عموزاده آقاخان عمیدی نوری عناصر فداییان عنایت الله ذره پرور عوامل امپریالیسم و صهیونیسم عوامل سیا عوامل کوبایی عوده عوده مصری عونی صادق عونی صدیق عَلم عَلَم عیدی امین عیسوی یعقوبی عیسی ابن سلمان الخلیفه عیسی ابن محمدالخلیفه عیسی الشریفی عیسی الکواری عیسی خاقانی عیسی صباغ عیسی صدیق عیسی غانم الکوری عین الله قمی غالی غانم الجلیل غانم عبدالجلیل غربی ها غسان مرهون غفاری غلام اسحاق خان غلام اسحاق خان وزیر دارایی غلام حسین ساعدی غلام حسین صدیقی غلام دستگیر پنجشیری غلام عباس آرام غلام عباس فلاحی غلام علی معصومی غلام فلاحی غلام محمد غلام محمد رحیمی غلام نیاکان غلام یحیی غلامحسین بختیار غلامحسین حاجی وزیری غلامحسین خان بختیار غلامحسین دانش طلب غلامحسین دانشی غلامحسین دیرمینا غلامحسین رحیمیان غلامحسین روغنی غلامحسین شکوهی غلامحسین صاحبدیوانی غلامحسین صدیقی غلامحسین علایی غلامحسین فخر طباطبایی غلامحسین مصدق غلامرضا غلامرضا آزادمنش غلامرضا ازهاری غلامرضا شکوهی غلامرضا مبین غلامرضا متقی غلامرضا نیک پی غلامرضا نیک پی سر غلامرضا و عبدالرضا پهلوی غلامرضا کیانپور غلامعباس آرام غلامعلی اویسی غلامعلی بازرگان غلامعلی فریور غلامعلی لیاقتی غلامعلی کرد غنی بلوریان غنی پور غوث بخش بیزنجو رهبر حزب ملی پاکستان غیر روحانیون غیراسلامی غیراعراب غیرمتعهدها غیرنظامیان ایرانی غیرنظامیان مسلح اسرائیل ـگنجی ف. ک. دومان فؤاد طاهبوب فؤاد پطروس فئوادلمتروک فئودال ها فائو فابیان ها فاتح شایگان فاتح محمد تارین فادیف فار (ایرانی) فارت فارس فارس ها فارسی بی بی سی فارسی بی.بی.سی. فارل فارلند فاروق ساخان فاروق قدومی فاروق قدومی سرپرست سیاسی ساف فاریس سلیم احمد فاس فاستر فاضل رحیم رحیم فاضل هندا فاضلی فاطمه فاطمه جناح فاطمه خاتمی فاطمه داوری فاطمه فرزین خو (غفاری) فاطمه فلاحی فاطمه نصری قاجاری فاطمی فال کینگهام فالاچی روزنامه نگار ایتالیایی فالمر فالکو فالکینگهام فاچت (از سرویس اطلاعاتی نیروی دریایی) فاینشنال تایمز فتح فتح الله انتظار فتح الله بنی صدر فتح الله سعادت فتح الله مهاجر فتح الله والا فتح اللّه فتح اللّه ستوده فتح اللّه مافی فتح اللّه مین باشیان فتح اله گرزسر فتح علی شاه قاجار فتحعلی شاه فتحعلی شیرانی فتحی چلیکباش رهبر حزب جمهوریخواه خلق فخر طباطبائی فخرالاسلام فخرالدوله فخری فخری کورترک رئیس جمهوری فخریه فدائیان فدائیان خلق فدایی ها فداییان فداییان (فلسطینی ها و حامیان ایرانی آنها) فداییان (مارکسیست) فداییان اسلام فداییان خلق فداییان خلق ایران فداییان خلق مارکسیست فداییان فلسطین فداییان مارکسیست فداییان مارکسیست (چریک های فدایی خلق سابق) فدراسیون اتحادیه های صنفی کارگران ایران فدراسیون بزرگ مزارع اشتراکی اسرائیل فدراسیون جهانی اتحادیه های بازرگانی (WFTU) فدراسیون جهانی دانشجویان فدراسیون عمومی کار در اسرائیل (GFLI ) (هیستادروت) Histadrut فدراسیون کارگران نفتی کویت فدریکو فلینی فدور فدور الکسیویچ سالچنکف مشاور سفارت فدور الکسیویچ ساولچنکوف فدور ایوانویچ ژاریکف دبیر دوم فدورکولاکف فدولف فرات اتمان فرازیان فراعنه فراعنه مصر فراماسون فراماسون ها فراماسونر فراماسیون فرانتک فرانس پرس فرانسه فرانسوا ام. دیکمن فرانسوا پونست فرانسوا پونسه وزیر خارجه فرانسه فرانسوای فرانسوی فرانسوی ها فرانسوی های خاورمیانه فرانسویان فرانسویان و آلمانی ها فرانسوی‌ها فرانسیس نایت فرانسیس یونسه فرانک آندرسن فرانک اسپیلمن فرانک اسکاریانو فرانک ام هیوی فرانک ام. هیوی فرانک ام.هیوی فرانک اندرسون فرانک ب. مک کنزی فرانک باروز فرانک جاد فرانک جانسون فرانک دو فرانسیس فرانک دوفرانسیس فرانک هویی فرانک هیوی فرانک. ام. هویی فرانک. ام. هیوی فرانک. تی. کیوبیک فرانک.تی.باو فرانکلین فرانکلین اس. هاریس فرانکلین ج فرانکلین ج. کرافورد فرانکلین جی کرافورد فرانکلین جی.کرافورد فرانکلین کرافورد فرانکلین. ج. کرافورد فرانکو فرانکو قایقران دکتر کریم قرائتی نقشه بردار فرانکونه وینچنزو فراهانی فربد فرج اللّه فرود فرج اله آق اولی فرج اله احدیان فرح فرح دیبا فرح پهلوی فرخ حسین فرخ رو پارسا فرخ غفاری فرخ نجم آبادی فرخ پارسی فرخ کاشانیان فرخندار فرد آمریکایی فرد برگستن فرد بیرد (FRED BIRD) فرد جنی از سفارت سوئیس فرد روسی فرد هارت کوئیت فرد هالیدی فردریک ام. ویلیامسون فردریک چیپین فردریکز فردوس فردوست فردوسی فرزانه ذبیحی مقدم فرزند (پسر) آقای میناچی فرزند آیت اللّه سنجابی (زنجانی) فرزند آیت اللّه شریعتمداری فرزند ارشد اشرف فرزند ارشد امیر فرزند دوم امیر فرزند سناتور احمد متین دفتری فرزند سوم امیر فرزند سوم امیر خلیفه فرزند کوچکتر خمینی احمد فرست نشنال سیتی فرشته فرشچی (فرشی) فرقان فرقه بهائی فرقه تسنن فرقه شیعیان اسلام فرقه فراماسونری فرقه مسلمانان شیعه فرقه واپس گرا فرماندار آذربایجان شرقی فرماندار روسیه فرماندار ریگان فرماندار سنندج فرماندار محمد ظریف فرماندار نظامی فرماندار نظامی تهران فرماندار نظامی خوزستان فرمانداری احمدی فرمانده آنجلمان فرمانده ارتش فلاحی فرمانده العاصفه فرمانده جونز فرمانده سپاه پاسداران ابوشریف فرمانده لشکر یازدهم پیاده کرمان فرمانده مالکولم فرمانده منصوریان فرمانده ن. ه. ش. ا. فرمانده نیروهای زمینی ایران فرمانده نیروی هوایی شاهنشاهی ایران فرمانده هاک فرمانده هاگ فرمانده پولارد فرمانده کل نیروهای انقلاب فلسطین فرمانده کل نیروهای مسلح فرمانده کل نیروی هوایی ایران فرمانده گردان ایرلندی فرماندهی MIRCOM فرماندهی تحقیقات ویژه نیروی هوایی فرماندهی مستشاری نظامی فرماندهی کل نیروی دریایی ترکیه فرمانروایان ایرانی فرمانفرمائیان فرمانفرماییان فرناندو فرناندو ای. راندون فرناندو روندم فرنجیه فرنسیسکو یورکیو فرنگیس قادری تفرشی فرهاد فرهاد بخشنده فرهاد دیبا فرهاد سپهبدی فرهاد منوکده فرهنگ اسدی تبار فرهنگ مهر فروتن فرودگاه بین المللی تهران فرودگاه مهرآباد فروشگاه های سنتی ایران فروغی فروهر فروهر( وزیر کار) فری فری تاون فریبرز عطاپور فریت ملین فریتز دیهم فریج فرید فریدملن فریده فریده امامی فریده دیبا مادر ملکه فریدون فریدون آدمیت فریدون افشار فریدون امیر اصلانی فریدون تقی زاده فریدون تقی زاده متقی فریدون توانگری (آرش) فریدون توانگری «آرش» فریدون جم فریدون جم(رییس سابق ستاد ارتش) فریدون زند فریدون زند فرد فریدون ستوده فریدون سحابی فریدون شادافر «شاهین» فریدون شهابی فریدون فرخ فریدون فشارکی فریدون مهدوی فریدون مهدی فریدون موثقی فریدون ناصری فریدون هویدا فریدون کشاورز فریدیک فسون فضل اللّه بنی صدر فضل اللّه زاهدی فضل اللّه صدر و احمد رفیعی فضل اللّه محلاتی فضل اله زاهدی فضل حق فضل محسن عبداله فضل مقدم خان سفیر پاکستان فضیل محسن عبدا فقیر محمد فقیر فقیه ایمانی فلاتین فلاح فلاحی فلاسفه شیعی فلاشمن فلت هاوس فلتچر فلستیسن فلسطینی ها فلسطینی های تندرو فلسطینی های رادیکال فلسطینی های مقیم اردن فلسطینیان فلسطینیها فلسطینی‌ها فلسفی فلوریان گرکو فلیکس فلیکس گئورگیویچ آووژان فنلاند فنوپتوف فهاربن تیمور بوسعید  فهد فهد بن عبدالعزیز السعود فهد قواسمه شهردار هبرون فهد ولیعهد فهدبن محمود آل سعید فهدژ فهیمی فورت کامپ فورد فورست آ. سینگهوف فوره فوری فرانتک فوری وست پورت فوزی عبدالله فول برایت فول جینکو باتیستاس فولادسازی فولادوند فولادی فولبرایت فولر فونتروی فوچ فوکودا فوکوفسکی فِرد فکری فی فی فیدل فیدل کاسترو فیدل کاسترو رئیس جمهور کوبا فیربنک فیروز فیروز بهرامپور فیروز شریفی فیروز شهابپور فیروز همایون فیروز گوهری فیروزان فیش فیصل فیصل ابن علی فیصل آل بوسعید فیصل بشیر فیصل بن سمیع الثانی فیصل بن علی بن فیصل آل بوسعید فیض اقبال فیض اله زینلی فیض علی چیشتی فیل تالبوت (Phil Talbot) فیل دوپولوس فیلادلفیا فیلم «نامزد منچوری فیلم ساعت امید فیلکوفورد فیلیپ آرنسون فیلیپ استارک فیلیپ راندولف فیلیپ هیرتس فیلیپ پیلزبوری فیلیپ کلاک فیلیپ کلاک دبیر اول سفارت فیلیپ کلاک دبیراول سفارت فیلیپ. سی. گاست فیلیپ. سی. گست فیلیپس فیلیپینی ها فیوج فیکرت اسفندیار اقلی افندیوف وابسته کنسولی شوروی در تهران قائم مقام هیئت دیپلماتیک جک سی میکلوس قائم مقام وزیر قابوس ابن سعید آل بو سعید قابیل قاجار قاجارها قاجاریان قاجاریان ترک قاجاریه قاسان طوینی قاسم افتخاری قاسم بن محمدالثانی قاسم ثقفی قاسم جاویدمهر قاسم سربنا قاسم عمرالیاقوت قاسم لاجوری قاسم لباسچی قاسم لو قاسم مرادی قاسم معتمدی قاسم پرویان فر قاسملو قاسمی قاسمیّه قاضی «شرلی هوفستدلر» قاضی حسین احمد قاضی خاقان دزلی قاضی دیوان عالی قاضی شرلی هوفستدلر قاضی عبدالرحمن القسیبی قاضی علی ضیایی قاضی محمد قاضی هوفستدلر قاضی ویلیام دوگلاس قاضی یسری دویک قاطبه یهودی قانون اساسی قانون اساسی جدید قانون مورفی قانون گذاران اسبق کویت قاچاقچیان آسیایی و ایرانی قباد قبازرد قبایل بختیاری قبایل ترک زبان قبایل ترکمن قبایل غیر عرب قبایل قشقایی قبایل نینوا قبایل هندی قبایل کردنشین قبایل کُرد قبیله الکسیر قبیله باردینگی قبیله بلوچ قبیله جاف قبیله حمدان قبیله شیکاک قبیله طالبانی قبیله قشقایی قبیله های ترکی و کردی قبیله هروکی قدرت اللّه معینیان قدرت نصراللّه قدس نخعی قدوس خان قدوسی قدیمی قذافی قذافی رهبر لیبی قذاقی قرآن قرارداد IR قرارداد عمومی تعرفه و تجارت قرارگاه سیا قرارگاهA/SV 18 قرارگاههای شرکت نفت قراچورلو قرنی قره باغی قره باغی (فرمانده قوا) قره عثمان اوغلو قره نی قره گوزلو قزاق قزوینی ها قشقایی قشقایی ها قشمی فقید قضائی قضات قضات دادگاه تهران قطب زاده قطری ها قطعات یدکی قلعه جوقی قلی اوف کنسول شوروی قم قمر حاج محمدرضا معلم قمی قنات آبادی قناد قنّوعی قهرمان قهرمان جبهه ملی قهرمان کودتای 1953 قوام قوام السلطنه قوام الملک شیرازی قوامی قوای انتظامی قوای عراقی قوای مقننه قوای پاسداران انقلاب (گارد جمهوری) قوه قضائیه قوه قضاییه قوه مجریه قوه مقننه قی علی خانی قیس زواوی قیس عبدالمنضم الرواوی ل ل. ایگلتن ل. پ. وارطانیان ل. ی. مندیویچ لئو. ام. براون سرهنگ دوم لئون اکوبیانتر لئون ترانس ورلد لئونارد لئونارد سندمن لئونارد سنس نی. لئونارد فریمن لئونارد. آ. جینوچیو لئونارد. اس. دوول لئونید آی. برژنف لئونید برژنف لئونید برژنف ریاست جمهور شوروی لئونید ویتالیویچ کافتورویچ رئیس دانشکده مدیریت اقتصاد ملی لئونید گابریلوویچ کویموف لاتش لاجوردی لادن لارگومارسینو لاری ارل راف لاری جیل لاری دبلیر لاری دبلیو لاری دبلیو. سماکیس لاری دیویس لاری سماکیس لاری سیماک لاری سیماکیس لاری لارکین لاری لیلارد لاری مکینی لاری نیلی لاری هاول لاری. ئی. راف لاری. ا. پنامون لازارسیولج لاسلو سابو لال محمد لامبراکیس لامبراکیس مستشار سیاسی لانتزک لانج شرمرهرن لانیل ترینینگ لاهه لاهوتی لاهوتی. لاهیجی لاوت لاورنتی بریا لاورنتیف لاورنس ا . فولر لاورنس ا. فولر لاوریشهف لاورین لاوسن لاون لاپاز لاکهید لایف لبنانی دین مسلمان لبنانی ها لبنانی های مسلح لدین وَلو کمپانی Ledeen Valve Company لرد کارینگتون وزیر امور خارجه انگلیس لرها لروی کولیر لس آنجلس تایمز لشکر 28 پیاده و لشکر 64 زرهی ارتش ایران لشکر ششم (فارس) لشکر ششم جنوب «جهرم» لشکر ششم فارس لشگر ششم لشگر پرولتاریا لشگر یکم (تهران) لطف اللّه حی لطف اللّه سلیمان لطیف رمضان نیا لطیف رمضانیا لطیف نصیف جاسم لعل بهادر شصتری لعیا لفلدت. لفوطی لقمان ادهم لمبراکیس لمونیر لندن لنی لنین لنین. وی لنینیست لنینیستی لهستانی ها لهفلد لهفلدت لهفلدت هلمز لهمن لو لو پاولویچ لوآندا لوئرز لوئی لوئی هندرسن لوئی چهاردهم لوئی. و. هندرسن لوئیس لوئیس جی ساریس لوئیس دوپری لوئیس پی . گوئلز لواین لوبرانی لور لورایی نخست وزیر لورنس لورنس اچ شوپ لورنس لگر لوری لوریان لوجور لورین الکوفر لوس آنجلس تایمز لوسی لوفت هانزا لوموند لونازنسو لوون پارویرویچ وارطامیان لوپز لاندریا لوپز پورتیلو لوپزپورتیلو لوکاس لوکاس سرپرست دپارتمان خاورمیانه لوکانسک لوکزامبورگ لوکوموتیورانان و ترمزبانان راه آهن دولتی ایران لوگارو لوی اشکو لوی اشکول لوی گ. دریفوس لوید ماتس لویز پورتیلو لوین ليتن  لژ فراماسونری لژ گراند اورینت لژستیکی لژیون فرانسوی HONOR لژیون یهودیان لکساندر کولین روسی لی مبرت لیبرال دموکرات ها (متین دفتری) لیبرال میانه رو لیبرال ها لیبرال های جوان لیبرال های سنتی لیبرال های غربی لیبرال های مذهبی لیبیائی ها لیبیایی ها لیبیایی ها.کاردار لیتن لیتون لیخوف لیدیاایلینیچنا لیز ترگود لیز هرگود لیسین لیلا لیلا ازهاری لیلا امامی خوئی لیلا امامی خویی لیلی لیلی و منیر فرمانفرمائیان لیلیا جانسون لیلیان جانسون لیما لیمبرت لین لامبرت  لین گرابهورن کمپانی لیندا بیرد لینداستروم لیندستورم لیندون بی. جانسون لیندون جانسون لینکلن لینگن لینگن (کاردار سفارت) لینگن Nigc لینگن واشنگتن لینگن کاتم لینگن کاردار سفارت آمریکا در تهران لینگن  لینگنحزب جمهوری اسلامی لیه شلاسبرگ لیهان لیون لامبرت لیک ساکس لیکود لیکود (اتحاد) لیکود (حزب لیکود) م م ) م بارکایی دریابان. م پگف سفیر شوروی در ایران م) م) حسین م) علی م) پیغمبر محمد م) گیلانی م. الف. منصوری خبرنگار روزنامه سپیده دم اسلام آباد م. بنکدارپور م. جی. م اختر سرپرست عمران صنعتی پاکستان م. دابی م. نوربخش مآریو مأمور آلیتالیا مأمور آمستوتز مأمور اقتصادی سفارت مأمور سفارت جان استمپل مأمور سیا مأمور سیاسی مأمور سیاسی سفارت مأمور عمومی TDY مأمور قرارگاه سیا مأمور میز ایران (وزارت خارجه) مأموران آمریکایی مأموران سیا مأموران سیاسی مأموران گزارش دهنده مأمورین اطلاعاتی شوروی مأمورین سیا مأمورین سیاسی مأمورین هندی مأمورین پلیس مأمورین کا. گ. ب. مؤذن اوغلو وزیر دارایی مؤسسات آموزشی آمریکایی مؤسسات خبری روسیه مؤسسات ساختمانی اسرائیل گروههای صنعتی مؤسسات سیاسی و اقتصادی ایران مؤسسه (انستیتو) پیشرفت فنی و ارتباطات و نقشه برداری مؤسسه KWPA مؤسسه آمریکایی مطالعات ایرانی مؤسسه آموزش کودکان چلیا بینسک مؤسسه ارتباطات بین المللی آمریکا مؤسسه انتشاراتی گالیمار در پاریس مؤسسه بروکینگز مؤسسه بین المللی حرکات کارگران مؤسسه تحقیقات رآکتوری اتمی Wurenlingen مؤسسه تحقیقاتی کارولینای شمالی مؤسسه توسعه و ارتباطات ایران مؤسسه رفاهی داروپخش مؤسسه زبان بورقیبه مؤسسه زبان های خارجی مسکو مؤسسه سیبترا (SYBETRA) مؤسسه مطالعات بین المللی دکتر گنجی مؤسسه مطالعات شرقی مسکو مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی مؤسسه مطبوعاتی بین المللی مؤسسه مولوتف انرژتیکس در مسکو مؤسسه هلیکوپتر سازی ایران مؤسسه ویتهوین مؤسسه پزشکان آمریکا مؤسسه پلی تکنیک نیویورک مؤسسه کشتیرانی سیلان مؤسسه کوتو مؤسسه یهودیان آمریکایی مؤقر مؤمن باهدون مؤمنین مسلمان مئیر عزری (ازری) مائسترون مائو مائوئیست ها مائوئیستی مائیس آرتونیانس مات. سی. سی. بریستول ماتی تیاهو میزل ماتیتیاهو درابلز ماجاراجا حسین کوتوارا ماخاچکالا مادام ایکس مادر باقر مستوفی مادر شاه مادر ولیعهد مادر پرتقالی مادها ماراتون مارتا خاچیکیان مارتون مارتین مارتین اف مارتین اف هرتز مارتین اف. هرتز مارتین اف.هرتز مارتین انالز مارتین برکوتیز مارتین مارتیا مارتین نمایندگان «برنج عموبن» مارتین هرتز مارتین. مارتین. اف. هرتز مارتین. اف. هرتز مارتین. اف. هرتزهلمز مارتین. ف. هرز مارتین.اف. هرتز مارشال مارشال مالینوسکی مارلین مک کافی مارلین مکافی مارلین و. رمیک مارونی ماروین زونیس ماروین زونیس (استاد دانشگاه شیکاگو) مارک اشنایدر مارک جانسون مارک جی مارکس مارکس استوکس مارکسیست مارکسیست اسلامی مارکسیست لنینیستی مارکسیست ها مارکسیست های اسلامی مارکسیست های افغانستان مارکسیست های تندرو مارکسیست های فارسی زبان مارکسیست های پشتو زبان مارکسیست های چپ مارکسیست‌های اسلامی مارکو برناردینی مارگارت تاچر ماری ماری پریش ماری. ا. اشماروک ماریان ماریان دویش (اسپید) مارین اریاز ابوظبی مارینا ماریو ماریون جاویتس مازندی ماسترون. ماشاء الله کاشانی ماشاءالله ماشاءالله قصاب ماشاءالله کاشانی ماشاءاللّه کاشانی ماشااللّه کاشانی مافی مافیا مالتا مالمبورگ مالمیرکا مالنکوف مالونی مالکوم کالپ مالیات دهندگان آمریکایی مالیوئین مالیک مان مانا ماندل ماندیل مانسفیلد مانشل مانوک ایگناتیان مانگالین دوگر سورن وزیر امور خارجه مغولستان مانی ابن سعید العتیبه  مانی العطیبه مانیل ماهانی ماهیگیران ایرانی ماپام ماچن ماکارف ماکاگون ماکروهی بوزاسیان معلم مهشید برومندان ماکس لرنر ماکوی علی جلالی پور ماگنتو هیدرو دینامیک ماگومد (محمد) عثمانف دبیر سوم سفارت شوروی مایر مایر پیل مایسترون مایلز مایلز گرین مایلزال. گرین ماینده میانه رو حزب جمهوریخواه خلق چپگرا ماینر مایوان مایک مترینکو مایک مک نال مایک هاوس من (از گردان ساختمان نیروی دریایی) مایک والاس مایک کاگلین مایکل مایکل جی . مترنیکو مایکل جی. مترینکو مایکل ر. آریتی مایکل مترینکو مایکل هاول مایکل کاپس مایکل کیتس مایکل. جی. مترینکو مایکل. جی. مترینکو کارمند سفارت مایکل.ف.باسو.ر.بارتلت.مون مبارزه با مواد مخدر مبارزین مبارزین ضد توده مبارک مبارک بن محمد آل نهیان (ابوظبی)  مبارکی مبشری مبشری(وزیر دادگستری) مبصر مبصرالممالک مبین متجددین آمریکا. متخصص شاه در امور عربی احمد بن سودا متخصصین انرژی خورشیدی ایالات متحده متخصصین کامپیوتر IRS مترجم آقای پطروسیان مترجم سفیر شوروی گریگوری زایتسف مترقیون متروف مترینکو متعصبین سنتی مذهبی متعصبین مذهبی رادیکال راست متفقین متقی متین متین دفتری مجارستانی مجاهدین مجاهدین [خلق] مجاهدین اسلامی مجاهدین اسلامی و مجاهدین خلق مجاهدین خلق (مبارزین مردم) مجاهدین خلق اسلامی مجاهدین خلق ایران مجاهدین موحد خلق مجاهدین پیشقراول مخالفین مذهبی شاه مجاهدین[خلق] مجتمع شیمیایی آلیدو بی. اف. گودریچ مجتمع فسفات حمراوین (Hamrawein) مجتمع مکانیکی تاکسیلا (Taxila) مجتمع های صنعتی ایران مجتمع پتروشیمی بندر شاهپور مجتمع پتروشیمی شاهپور مجتهدین مجد مجریه مجلس مجلس اسرائیل مجلس ایران مجلس خبرگان مجلس سنا مجلس سنامحمدعلی رشتی مجلس سنای آمریکا مجلس شورای ملی مجلس شورای ملی کویت مجلس قانونگذاری٬ قوه مجریه٬ رهبریت روحانی مجلس مؤسسان مجلس ملی مجلس ملی عراق مجلس موسسان مجلس نمایندگان آمریکا مجله PLAYBOY مجله USICA مجله «تایم» مجله «دنیا» مجله «ماهانه آتلانتیک» مجله «پشتون جاق» مجله «کیهان فرهنگی» مجله اشپیگل مجله امید ایران مجله اکونومیست مجله ایتالیک مجله ایرانیان مجله تایم مجله تهران مجله خواندنی ها مجله رسمی شوروی مجله سوسیالیستی علم و زندگی مجله سیاسی ایران مجله فردوسی مجله فورچون مجله فکاهی آهنگر مجله لندن اویل نیوز مجله نیوزویک مجله نیویورک مجله نیویورک تایمز مجله پنتهاوس مجله پیام صلح مجله ی «وگ» مجلومیان مجمع بزرگ ملی مجمع عمومی سازمان ملل مجمع عمومی سازمان ملل متحد مجمع عمومی ملل متحد مجمع مؤسسان مجمع مشورتی اروپا مجمع ملی کویت مجیب الرحمن مجید مجید ابوشراره مجید الجیشی  مجید بن عبدالعزیز السعود مجید تهرانیان مجید دوامی مجید رهنما مجید مجیجی [مجیدی] مجید مجیدی مجید مرتضایی فرد جاده ساز مجید وجدانی مجید کاظمیان مجیدوف مجیدی مجیدی MADGIDI مح محافظه کاران محافظه کاران مذهبی راست محترم خانم وحدت محدث زاده محسن محسن حکیم محسن خان امین الملک محسن خواجه نوری محسن دربانی محسن سلیم محسن شیرازی محسن صدر محسن فروغی محسن فروغی( وزیر فرهنگ و هنر) محسن قره گزلو محسن مبصر محسن مقدم محسن پزشک پور محسن پزشکپور محسن پورصبا محسنی مهر محصلین ایرانی محقق زاده محققین اسلامی ایران محلاتی محمد محمد آل زبیر محمد ابراهیم خان (شوکت الملک) محمد ابراهیم مسعود محمد ابومیضر محمد احمد آل جونید محمد اسلام وطنجار محمد اسماعیل دانش محمد الرومیحی محمد العباس (ابوالعباس) محمد العدسانی محمد الهی خوانساری محمد امین ریاحی محمد امین سراجی محمد امین سیراسی محمد امین شیخ الاسلام محمد امین نقشبندی محمد امین کاردان محمد امینی محمد اکرم عبقری محمد ایزدی محمد باقر افضل محمد باقر رستمی محمد باقر کراچی محمد باقر کراچی کارخانه دار محمد باهری محمد بخارائی محمد بخارایی محمد برومند محمد بغیری محمد بقایی یزدی محمد بن جبرالثانی محمد بن حمدالثانی محمد بن خلیفه ابن حمید  محمد بن رشید بن سعید المکتوم (دوبی) محمد بن مبارک الخلیفه  محمد بهکار محمد بودیا محمد تقی خراسانی علی اصغرمانوسی محمد تقی دامغانی محمد تقی داورفرا محمد تقی سرلک محمد تقی فلسفی محمد تقی فکری محمد تقی قمی محمد تقی نصیر اوغلی محمد توتونچی محمد توسلی محمد توکلی محمد توکلی شهردار تهران محمد توکّلی محمد تیسیرقبا محمد جلال نایینی محمد جواد باهنر محمد جواد غفاری محمد جواد کاظمیان محمد حاجیان محمد حاجیان بهمنی محمد حاجیان بهمنی رییس بانک صادرات محمد حسن اسلامی محمد حسن بارق شافعی محمد حسن جعفری محمد حسن خشایار محمد حسن مرشد محمد حسین محمد حسین حمیدی نوین محمد حسین سیف قاضی محمد حسین صلح جو محمد حسین قدک محمد حسین ملکی محمد حمود خمیس محمد حکیم مالیار محمد حیدر محمد خاتمی محمد خاتمی فرمانده نیروی هوایی محمد خلیفه ال کنیدی محمد داود اودا (ابوداود) محمد داود عوده (ابوداود) محمد داوود رئیس جمهور افغانستان محمد درخشش محمد دسکی محمد دهقان نژاد محمد رائد محمد رضا خانی محمد رضاشاه پهلوی محمد ریاحی محمد ریاض محمد زایی محمد زبیر محمد ساعد محمد سالم مسعودی محمد سام محمد سجادی محمد سروری محمد سعید عبداللّه محسن الشرجابی محمد سعید فرید زنجانی محمد سلیم کوثر محمد سلیمان الناصر  محمد سوری محمد سوما محمد سیدالمعلا  محمد شایگان محمد شبی محمد شریف محمد شفیعی امین محمد صادق عالمیار محمد صادق کاظمی محمد صالح (ابوصالح) محمد صالح مندخل محمد صالح یغائی محمد صالحی محمد ضیایی محمد طاهر مهران محمد طباطبائی محمد عایش محمد عباسی محمد عبدالطیف الملحم محمد عبداللّه الحرینی محمد عبدویمانی محمد عزیز محمد علی محمد علی ابالخیل محمد علی بهرامی محمد علی بوتو محمد علی بوکسور محمد علی توحیدی محمد علی توحیدی دکتر مواد شیمیایی خاکی در مؤسسه بررسی آفات محمد علی دشتی محمد علی علائی احمدآبادی محمد علی مالکی محمد علی میرغفوری محمد علی نوروزی محمد علی همایون پور محمد علی هیثم محمد علی کتابی شوشتری محمد علی کتانی (کتابی) شوشتری محمد علی کشاورز صدر محمد عنبر وحیدی محمد فتح مدیریت بازرگانی ناصر فروغی محمد فرخی محمد فضیل محمد فلاح محمد محجوب محمد محمود عبدالرحمن محمد مسعود محمد مشاور محمد مشیر یزدی محمد مشیری یزدی محمد مصدق محمد مصدق نخست وزیر محمد مظفریان محمد مفتح محمد ملکی محمد منتظری محمد منصور هاشیمی محمد مهاروف محمد مهدی عباس محمد موسوی گلپایگانی محمد موسی شفیق محمد مُکری محمد مکری محمد مکری سفیر ایران محمد نبی محمد نخشب محمد نریمان محمد نصیری محمد نعیم محمد نقابت محمد نوید محمد هاشمی محمد هبروش محمد هویدا محمد وارسته  محمد پسر شاهزاده فهد محمد پورداد محمد پورسرتیپ محمد پیامبر محمد پیامبر اسلام محمد کاظم بجنوردی محمد کاظم زرافشار محمد کریم باصری نژاد [باصری نیا] محمد کریم باصری نیا محمد گلاب زوی محمد گودرزی محمد یگانه محمد[حسام] عراقی محمدامیر خاتمی (فرمانده نیروی هوایی شاهنشاهی ایران) محمدبن احمد محمدتقی شهرام محمدتقی فلسفی محمدتقی قمی محمدجاسم محمدجعفر بهبهانی محمدجلال معتمدی محمدجواد خاتمی محمدحسن محمدحسن صادقیان محمدحسن مرشد محمدحسن مرشدی محمدحسن نادری محمدحسین محمدحسین خان قشقایی محمدحسین دلخوش فومنی محمدرضا محمدرضا امیر تیمور محمدرضا امیرتیمور محمدرضا امین محمدرضا تغابنی محمدرضا سادات فر محمدرضا سعادتی محمدرضا شاه محمدرضا شاه پهلوی محمدرضا شریف محمدرضا عاملی تهرانی محمدرضا قوانینی محمدرضا مهدوی کنی محمدرضا پهلوی محمدرضاشاه پهلوی محمدرضای مخلوع محمدسعید فرید محمدظاهر شاه محمدعبدالرحمن البکر محمدعبداللّه گرجی محمدعلی محمدعلی احمدی محمدعلی العکری محمدعلی اکبری محمدعلی جناح رهبر پاکستان محمدعلی رجائی محمدعلی رجایی محمدعلی سمیعی محمدعلی صیرفی محمدعلی علائی احمدآبادی محمدعلی فروغی محمدعلی منصور محمدعلی مولوی محمدعلی نقیب زاده محمدعلی هدایتی محمدعلی کشاورز صدر محمدعلی یوسفی زاده محمدعلی[ولی الله] قرنی محمدمصدق نخست وزیر ایران محمدمهدی ابریشم چی محمدمهدی دری محمدمهدی میدانی محمدهادی مدرسی محمدکاظم بجنوردی محمود محمود (محمد) حجازی محمود اصغری زاده محمود اعتمادزاده محمود افشار حسینی محمود ایزدی محمود بامداد محمود بقراطی محمود بن علی محمود جعفریان محمود جم محمود داود محمود رئیسی محمود ریاض محمود سعید المهدی محمود سنجابی محمود سوداگران محمود شهیدی محمود صراط محمود ضیائی محمود ضیایی محمود طالقانی محمود طالقانی و یداللّه سحابی محمود طلوعی محمود عباس محمود عبداللّه رشیداوشیش  محمود عثمان محمود علامیر قاجار محمود فخر محمود فروغی محمود قوام صدری محمود مانیان محمود محمودی محمود معینی عراقی محمود منتظری محمود منصف محمود میرفخرایی محمود نجاشی محمود هاتف محمود هاشمی محمود و صدر قاضی محمود ک.العدسانی محمود کاشفی محمود کشفیان محمودرضا محوی محی الدین نبوی محی الدین نبوی نوری محی عبدالحسین محی عبدالحسین المشادی محی عبدالحسین المشاطی محی عبدالحسین مشاطی محیی عبدالحسین مشادی مخابرات دریایی شوروی مخاطب رفیعی مخالف دینی دست راستی (آیت اللّه خمینی) مخالفان رژیم پهلوی مخالفان سیاسی کویت مخالفان کُرد مخالفین افغانی مخالفین عرب مخالفین چپ مخبر مخبرین انگلیسی مختار مختار زاهدی مختار لویز مختار یحیی زاده مخدره ضیایی مدارس مدارس آمریکایی مدارس مذهبی قم مدال پرچم سرخ مدال چکسلواکی مدبران کویتی مدحت بالکان مدرسه مدرسه آمریکائی ها مدرسه آمریکایی تهران مدرسه آمریکاییان مدرسه اطلاعات ارتش مدرسه بین المللی تهران مدرسه حبیبیا مدرسه سنت جوزف مدرسه عالی مدرسه پزشکی جلال آباد مدرسه کامیونیتی مدرسی مدن لال بهین مدنسکی مدنی مدنی فرمانده نیروی دریایی مدنی(وزیر دفاع ملی) مدیر آلپا (ALPA) مدیر اجرایی سنتو مدیر امور افریقای شمالی مدیر تهیه و تولید مدیر دانشگاه مشهد مدیر سازمان برنامه مدیر عامل صنایع هواپیمایی ایران مدیر نمایشگاه های بین المللی مدیر کل قرارداد تجاری وزارت بازرگانی به وابسته بازرگانی مدیر کل قراردادهای تجاری مدیر کنسول سیاسی جورج لمبراکیس مدیرکل وزارت امور خارجه امیر عثمان مدیریت آلیتالیا مذهبی ها مذهبیون محافظه کار مراد مراد دانیال پور مراکز آبرسانی و برق دهی مراکز بازرگانی آمریکایی مراکز بازرگانی کوچک مراکز دو ملیتی در اصفهان و شیراز مراکز دیپلماتیک آمریکا مراکشی ها مرتجعین مرتجعین «سرخ و سیاه» مرتضوی مرتضی اقدامی مرتضی بازرگان مرتضی خیام مرتضی سرمد مرتضی شیخ الاسلامی مرتضی صالحی مرتضی محیط مرتضی موسوی مرتضی نیک نژاد مرتضی پویا مرتضی کازرونی مرتظی صالحی مرحوم تیمسار فضل اللّه زاهدی مرحوم حسنعلی منصور مرحوم فروغی مردان بارزانی مردان مسلح عراقی مردم آمریکا مردم افغان مردم افغانستان مردم ایران مردم مسلمان ایران مردم چاد مردم کردستان مرزداران ایرانی مرعشی مرعشی نجفی مرعشی) مرغ طوفان مرلین مک کافی مرکز آموزش مرکز آموزش بین المللی ایران مرکز آموزش و تحقیقات پزشکی فیروزگر مرکز آموزشی و تحقیقات پزشکی فیروزگر مرکز اطلاعات ایالات متحده مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی مرکز انبار سازمان خبری مرکز بازرگانی تهران مرکز بازرگانی تهران (اتاق بازرگانی) مرکز تحقیقات و طرح ریزی سیاسی مرکز تحقیقاتی اقیانوس شناسی NOUADHIBOU مرکز رادیو تلویزیون ملی ایران مرکز شرق و غرب مرکز فرهنگی IAS مرکز فرهنگی ترکمن مرکز مخابرات مرکز مذهبی در تهران مرکز مطالعات مدیریت ایران ICMS مرکز مهاجرت یهودیان مری آن کیسی مری احمدی مری بلو مری روث پریش مری ریچارژ مریلین رانیو مریم مریم اعتمادی مریم متین دفتری مریم مومن دبیر مریم واضح نوری مریم پناهی مرینوس مزاری مزدوران عراقی مزدوریار مس سرچشمه مسئول امور شوراهای حکمیت مسئول ایرانی مسئول بخش اروپای شرقی در وزارت امور خارجه ایران مسئول دفتر ارتباطات مطبوعات مستشار آمریکایی مستشار روسی مستشار نظامی آمریکا مستشار نظامی آمریکایی مستشار نظامی مصری مستشاران آلمان شرقی مستشاران آمریکایی مستشاران اردنی مستشاران روسی مستشاران شوروی مستشاران نظامی آمریکا مستشاران نظامی آمریکائی مستشاران نظامی آمریکایی مستشاران نظامی ایالات متحده آمریکا مستشاران نظامی روسی مستشاران نظامی شوروی مستشاران کوبایی و آلمان شرقی مستشاران کوبایی و شوروی مستشاری نظامی مسرز مسعود مسعود اعتصام مسعود اکرم مسعود بارزانی مسعود برزین مسعود بهادران مسعود بهنود مسعود تفضلی مسعود جهانبانی مسعود خوانساری مسعود رجوی مسعود فروغی مسعود مهاجر مسعود هدایت مسعودی مسلمان مسلمان سنی مسلمان شیعه مسلمان مجاهدین خلق مسلمان های راست مسلمان های شیعه ایران مسلمانان مسلمانان افغانستان مسلمانان ایران مسلمانان حنفی مسلح مسلمانان خلق کردستان مسلمانان سنی مسلمانان سنی «اباضی» مسلمانان سنی عراق مسلمانان شوروی مسلمانان شیعه مسلمانان شیعی ایران مسلمانان عرب مسلمانان متعصب مسلمانان مرتجع مسلمانان مصری مسلمانان گرجستان مسلمین مسلمین پاکستان مسکو مسی MASSIE مسی فرگوسن مسیح مسیح زاده مسیحی مسیحیان مسیحیان راستگرا مسیحیان نستوری مشاور مشاور اقتصادی سفارت سنس مشاور امنیتی کارتر مشاور امور کنسولی (کریس) مشاور حقوقی وزارت امور خارجه رازوقی مشاور حقوقی وزارت امور خارجه کویت مشاور حقوقی وزارت خارجه کویت مشاور خارجی آقاشاهی مشاور دربار احمدرضا قدیره مشاور سفارت در امور سیاسی مشاور سیاسی ایران مشاور صدیق شاه داریوش مشاور وزارت امور خارجه آقاشاهی مشاور وزارت خارجه آقاشاهی مشاوران آمریکایی مشاوران ایرانی مشاوران تکنیکی آمریکایی مشاوران نظامی آمریکا مشاوران نظامی آمریکایی مشاوران نظامی روسی مشاورین حقوقی ترکیه مشاورین روسی مشاورین نظامی آمریکایی مشاورین ویت کنگ مشاورین کنتراتی مشخصات کارمندان آمریکایی مشخصات کارمندان لهستانی مشروطه خواهان مشهد مشهدی محمدعلی مشیر فاطمی مشیرالدوله مشیری مصباح زاده مصباح زاده( مدیر کیهان) مصدق مصدق کبیر مصر مصر ناصری مصرف کنندگان اروپایی و ژاپنی مصری ها مصریان مصریان چپگرا مصطفایی مصطفوی مصطفوی نائینی مصطفی مصطفی احمد مصطفی امین مصطفی انصاری مصطفی ب وزارت کشاورزی مصطفی بارزانی مصطفی تجدد مصطفی جعفری مصطفی خان مقدم مصطفی خمینی مصطفی خمینی قضائیه مصطفی درخشش مصطفی سمیعی مصطفی طالبی مصطفی فاتح مصطفی مصباح زاده مصطفی مصطفایی مصطفی واقعی مصطفی پایدار مصطفی چمران مصطفی چمران وزیر دفاع مصطفی کتیرایی مصطفی کمال (آتاترک) مصطفی گرگ زاده مطاع زاده مطبوعات مطبوعات آزاد آمریکا مطبوعات آزاد ایالات متحده مطبوعات آلمان غربی مطبوعات آمریکا مطبوعات آمریکا و غرب مطبوعات آمریکایی مطبوعات اردوزبان پاکستان مطبوعات اروپایی مطبوعات اسرائیل مطبوعات اسرائیلی مطبوعات انگلیسی مطبوعات انگلیسی زبان مطبوعات ایالات متحده مطبوعات ایران مطبوعات ایرانی مطبوعات بغداد مطبوعات بین المللی پاکستان مطبوعات ترکیه مطبوعات تهران مطبوعات روسی مطبوعات شوروی مطبوعات عراق مطبوعات عراقی مطبوعات عربی مطبوعات غربی مطبوعات فارسی زبان مطبوعات فرانسه و آمریکا مطبوعات لبنان مطبوعات محلی مطبوعات مصری مطبوعات هندوستان مطبوعات و دادگستری انگلستان مطبوعات وین مطبوعات کویت مطهری مطوف مطیب بن عبدالعزیز السعود  مظفر الدین شاه مظفر بقایی مظفر بقایی کرمانی مظفر حسن مظفر فیروز مظفرالدین شاه مظفری جانداری مظهری معاریو معاون معاون الکساندر معاون دبیر کل امور اقتصادی در وزارت نفت معاون دبیر کل حزب خلق جمهوریخواه کازکان قره گزاوغلو معاون دوم رئیس ستاد ارتش ایران؛ سرتیپ تقی ریاحی معاون رئیس اتاق بازرگانی کرمان معاون رئیس بانک مرکزی کویت معاون رئیس دانشگاه تهران معاون رئیس سناتور هاوارد کانن سناتور آبراهام ربیکوف سناتور ارنست اف هالینگز سناتور جاکوب ک جاویتس معاون رئیس شرکت نفت ترکیه اسماعیل کافه سی اوغلو معاون رئیس صادرکنندگان جهانی بیمه معاون ریاست شورای ملی فلسطین معاون سابق نخست وزیر معاون سازمان هواپیمایی کشوری معاون سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه معاون سنا معاون شاخه سیاسی سفارت معاون قائم مقام وزارت میکلوس معاون لجستیک نیروی هوایی ایران معاون مخصوص وزیر آموزش و پرورش جان دی. استمپل معاون مدیر شرکت ملی نفت کویت عبداللّه القرباسی معاون مدیرکل بازاریابی شرکت نفت ترکیه معاون نخست وزیر معاون نخست وزیر ایران معاون نخست وزیر در کابینه علم معاون نخست وزیر دولت موقت و سخنگوی دولت معاون نخست وزیر طباطبائی معاون نخست وزیر و سرپرست فرماندهی کل و نبرد مسلحانه فلسطینی نعیم حداد معاون وزارت جنگ معاون وزارت دفاع آیت اللّه خامنه ای معاون وزارت کشور معاون وزیر معاون وزیر امور خارجه معاون وزیر امور خارجه راشدالراشد معاون وزیر امور خارجه کوپر معاون وزیر خارجه ایرلند معاون وزیر خزانه داری سولومون معاون وزیر دفاع سیینا معاون وزیر سی. دبلیو منیز معاون وزیر نیوسام معاون وزیر کوکساواس معاون کل دربار معاونت ارشد دبیر روابط بین الملل وزارت بازرگانی معاونت استیونس معاونت لجستیک نیروی هوایی معاویه معتضد معتمد معتمدی معتمدی( وزیر پست و تلگراف و تلفن) معصوم ناجی نژاد معصومی معظمی معلم معلمان معلمان ایران معلمین معمار زاده معمارزاده معمر قذافی رهبر لیبی معمرقذافی معین جان نعیم معین زاده معین زند معینی وزیر کار معینیان مغازه مغول ها مفتی زاده مفتی محمود مفتی محمود سرپرست اتحاد ملی پاکستان مقاطعه کاران آمریکا مقاله «واشنگتن پست» مقاله اطلاعات مقاله بوین مقاله هوگلند مقام SRE (نام دیگر سیا مقام آمریکایی مقام دولتی چین مقام سیاسی لبنانی مقامات IDRO مقامات آلمانی مقامات آمریکا مقامات آمریکائی مقامات آمریکایی مقامات آمریکایی و ایرانی مقامات ارشد نظامی ایران مقامات اسرائیل مقامات اسرائیلی مقامات اطریش مقامات اطلاعاتی شوروی مقامات افغانی مقامات امنیتی ایران مقامات انگلیسی مقامات ایالات متحده مقامات ایتالیایی مقامات ایران مقامات ایرانی مقامات ایرانی و آمریکایی مقامات ایرانی. مقامات بانفوذ آمریکایی مقامات برزیل مقامات بلوک شرق مقامات بلوک کمونیستی مقامات ترکیه مقامات تی. دبلیو. دلتا مقامات دوبی مقامات دولت آمریکا مقامات دولت ایران مقامات دولت عراق مقامات دولت کویت مقامات دولتی ایران مقامات دولتی ترکیه مقامات رسمی آمریکا مقامات روسی مقامات رژیم شاه مقامات ساف مقامات ساواک مقامات ستادی ترکیه مقامات سعودی مقامات سفارت آمریکا مقامات سوئدی مقامات سوری مقامات سی. بی. اس مقامات شرکت ایران ایر مقامات شوروی مقامات عالیرتبه ایرانی مقامات عالیرتبه عراق مقامات عالیرتبه مالی آمریکا مقامات عراقی مقامات عربستان سعودی مقامات لندن مقامات مصری مقامات ناتو مقامات نظامی اسرائیل مقامات نظامی سعودی مقامات نفتی آمریکا مقامات نیروی دریایی ایران مقامات هیئت دیپلماتیک سوریه مقامات وایت هال مقامات چینی مقامات کاخ سفید مقدم مقدم (مراغه ای) مقدم مراغه ای مقصودپور مقننه ملا بهبهانی ملا رسول بابی ملا سید رضا زنجانی ملا سیدرضا زنجانی ملا فلسفی ملا مصطفی ملا مصطفی بارزانی ملا مهدی گلپایگانی ملا کاشانی ملاحسن داماد خمینی ملاصدرا ملالاه حبیب ملالاه حبیب سرپرست امور سیاسی وزارت خارجه عمان ملامت ملامصطفی بارزانی ملانصرالدین ملاها ملاهای آستان قدس ملاهای افغان ملاهای ایران ملاهای ایرانی ملاهای شیعه ملاهای شیعه ایرانی ملاکین و تاجران و صنعتگران نیرومند ملت افغانستان ملت ایران ملت مسلمان ایران ملل آفریقا ملوان سیاهپوست آمریکایی ملون. ملوک مهاجان نراقی ملوک میشکانیان ملوی ملوی سفیر ملوین گاجه نیداس ملوین. جی. نیداس ملّی گرا ملّیون ملک ملک الشعرا ملک الشعرای بهار ملک حسن ملک حسین ملک حسین اردنی ملک خالد ملک ریتان (RAYTHEON) ملک زاده آملی ملک عبدالعزیز السعود ملک فاروق ملک فیصل ملک منصور خان قشقایی ملک وزیر علی ملکشاه ظفر ملکشاه ظفر ایلخان ملکشاهی ملکه ملکه الیزابت ملکه الیزابت دوم ملکه انگلیس ملکه ثریا ملکه جولیانا ملکه فرح ملکوتی ملکوکرنی ملکی ملکی رئیس دانشگاه تهران ملی گرا ملی گراها ملی گرایان ملی گرایان ایران ملی گرایان جوان ایرانی ملی گرایان مسلمان ملیت های ردتاپ REDTOP ملیت های روسی ملینا مرکوری ملیون مذهبی ملیگین ممتاز بوتو مناخیم بگین مناسعید العتیبه مناطق خلیج مناطق نفتی مناقبی مناوی منبع اطلاعاتیB منتظری منتقدان شاه مندیویچ مندیک منشی ODCFSN منشی های رمز آمریکایی منصور منصور آسیم منصور افخم ابراهیمی منصور اقبال منصور برادران جوادی منصور حسن منصور حقوقی منصور رفیع زاده منصور رهبانی منصور روحانی منصور عطایی منصور فرهنگ منصور لاوی منصور لطفی منصور مشکین پوش منصور هاشمی وزیر منصور پهلوی منصور یاسینی منصورالسلطنه عدل منصوربن کمن منصوری منصوریان منطقه حمریا شمالی منظر اصفیا منفیلد منونیت ها منوچهر منوچهر آریانا منوچهر آزمون منوچهر آگاه منوچهر ارم منوچهر افتخاری منوچهر اقبال منوچهر ایرانی منوچهر بهرون منوچهر تسلیمی منوچهر توفیقیان مهندس علی بلاتی ترکمن منوچهر تیمورتاش منوچهر خسروداد منوچهر دامغانی منوچهر داودی منوچهر رزم آرا منوچهر زرکوب منوچهر ساعد وزیری منوچهر سالور منوچهر سعیدی منوچهر شاهقلی منوچهر صفا منوچهر فخرشفایی دکتر طب وزارت بهداری و بهزیستی و حقوق منوچهر فرمانفرمائیان منوچهر میرمطهری منوچهر نسترین(داودکلیمی) منوچهر نیک پور منوچهر هاشمی منوچهر هزارخانی منوچهر پرتو منوچهر پرویز منوچهر پیروز منوچهر کاشانیان منوچهر کاظمی منوچهر کلالی منوچهر کلعلی منوچهر گنجی منوچهر گودرزی منوچهر گودرزیان منوچهرامین منچستر گاردین منگال منگال ها منگیستو هایله ماریام منیر منیر وکیلی منیرامیرکاشانی منیرخان منیرخان سرپرست کمیسیون انرژی اتمی پاکستان منیره منیژه شاه کاوسی مهاجرین روسیه تزاری مهاجمین عرب و مغول مهد مینا مهدوی مهدوی بورسی مهدوی کنی مهدی مهدی آذر مهدی آذر و کاظم حسیبی مهدی احساسی مهدی باتمانقلیچ مهدی بازرگان مهدی بازرگان نخست وزیر مهدی بهادران مهدی بهار مهدی بوشهری مهدی بگلری مهدی تاجر مهدی تقوی مهدی تهرانچی افسر پلیس تهران مهدی حائری یزدی مهدی حاج منیری مهدی حایری مهدی خازنی راد مهدی خانبابا تهرانی (Khanbaba Tehrani) مهدی دیباجی مهدی رحیمی مهدی روحانی مهدی روغنی مهدی ریاحی مهدی سامی مهدی سمسار مهدی سمیعی مهدی شیبانی مهدی شیخ الاسلام مهدی طالقانی مهدی عراقی مهدی فارسیان مهدی فرازداغی (وزارت فرهنگ وهنر) مهدی قاسمی مهدی قاسمی و دکتر حسین تاجداد مهدی مجد مهدی محمدی صفت مهدی مشایخ مهدی مقدم حسینی مهدی ممکن مهدی موس مهدی موش مهدی میر حسینی مهدی میراشرافی مهدی میرزا محمد مهدی هادوی مهدی هادوی (رئیس دادستان کل) مهدی هروی مهدی وکیلی مهدی پیراسته مهدی چمران مهدی چمران مهدیان مهر مهرآباد مهران مهرداد ارفع زاده مهرداد پهلبد مهرزاد مهری مهری سامی مهسا هاشمی مهستی مهشید مهناز افخمی مهناز افخمی رهبر سازمان زنان مهناز امیرسلیمانی مهندس آراسته مهندس آصفی مهندس ابتهاج (برادر ابوالحسن ابتهاج) مهندس احمد مصدق مهندس اخوان مهندس ارفع مهندس اسدی مهندس اسدی سمیع مهندس انصاری مهندس بازرگان مهندس برومند مهندس بهبودی مهندس جلالی مهندس جلالی نوری مهندس حسن شریعتمداری مهندس حسینی مهندس رحمت الله مقدم مراغه ای مهندس رحمت اللّه مقدم مهندس رحمت اللّه مقدم مراغه ای مهندس رسولیان مهندس روحانی مهندس ریاحی مهندس زرآور مهندس زنجانچی مهندس زنجانیرادیو باکو مهندس شریف امامی مهندس صائبی مهندس صالح بنفتی مهندس صالح محمد پیروز مهندس صباغیان مهندس صدقیانی مهندس صفوی مهندس عبداللهی مهندس عبداللّه ریاضی مهندس عبدالکافی رسولی مهندس عدلی مهندس عطائی مهندس عقیلی مهندس علی اکبر معین فر مهندس غلامعلی فریور مهندس مالک مهندس مجتهدی مهندس محسن فروغی مهندس محمد اسماعیل دانش مهندس محمد توکلی مهندس محمد جمعه برک زوی مهندس محمد صدیق عالمیار مهندس محمد علی رجالی مهندس معینی مهندس معینی زند مهندس ملول مهندس مهدی بازرگان مهندس میرمحمد صادقی مهندس ناصحی مهندس ناصر گلسرخی مهندس نظام الدین عقیلی مهندس نیکویی مهندس هادی انتخابی مهندس هاشم صباغیان مهندس والا مهندس پروشانی مهندس کاظم حسیبی مهندس کتیرایی مهندس کمانگر مهندس کیا مهندسان مهندسین تهران مهندسین روسی مهندسین و مدیران عالیرتبه غربی مهین تاج خلیلی بروجنی دکتر در دانشکده پزشکی مهین معین مهیندخت جنگلی موئله مان موئی مواد (DEA) مخدر موبوتو موبیل موبیل اویل ( MOBIL OIL ) موتورولا موتی موثقی (Movasseqi) موحد موحدین مود موذای موراجی دسای مورس مورفی مورلوت مورنیره مورگان مورگان شوستر مورگان گرنفل مورگانتا موریتانی موریس موریس تی. وارنر جی.آر موریس. تی وارنر جی آر موریسون نودسن موریل سی موزارت موزامبیکی ها موزورف موزوروا موزگار موساد موساد (سازمان جاسوسی اسرائیل) موسادپرسنل مؤمن پایگاه یکم و هفتم ترابری موسسه بین المللی ارتباطات موسسه حقوقی الکساندر و گرین موسسه حقوقی فیلادلفیا موسولینی موسوی موسوی خوئینی ها موسوی ماکوئی موسوی کبیری موسی موسی (MUSSA) موسی اعتماد حائری موسی صدر موسی مصری موسی نوری اسفندیاری موسی هاشمی موسی کلیمی یادگار موسی یاشار موسین موشه موشه آرنس موشه دایان موشه شامیر موشه پرل من موشویو موضوع: لاری جیل موعد سعید موفات موقر مولانا شاه احمد نورانی مولانا مفتی محمود مولانا مفتی محمود رهبر اتحاد ملی پاکستان مولانا مفتی محمود ریاست اتحاد ملی پاکستان مولانا مودودی مولانا کوثر نیازی مولوتف مولوی مولوی رئیس کل بانک مرکزی ایران مولوی عبدالعزیز مومنین موندال مونرو مونیخ مونیف الرزاز مونیف رزاز مونیکو (Monique) موگادیشو مَدفع مَگ کوبار مک مک آرتور مک آفی مک دونالد داگلاس مک لافلین مک لفلین مک لوکلین مک میلان مک میکلوس مک ناتان (McNaughton) مک نامارا مک نایر مک نیل / لرر مک هنری مک کارتی مک کاسکویل مک کاسکیل مک گافی مک گافی مأمور سیاسی تهران   مک گی مک گیفرت مکتوم بن راشد بن سعید المکتوم مکی مگ ناگتون مگن کلارک می تر استراس می تر کنستایل می نارت گلیتمن میان طفیل محمد میانه روها میانه روهای عرب میانچی میتات بایکان میتووارد میخائیل استپانویچ ساولف میخائیل اشچوکین میخائیل اف میخائیل ام میخائیل زیمیانین میخائیل کوزمین میخائیل کی. میدل تون میدلتون میر اشرافی میر اکبر خیبر میر عباس هویدا میر عبداللّه میر فندرسکی میرا میرا لوداسکا میرافضل میراکبر خیبر میربها دبیر کل امور اقتصادی و مالی مسئول امور بین المللی آسیا و آفریقا میرحسین موسوی میردامادی میرزا حسین قمیشی میرزا شهاب کرمانی میرزا ملکم خان میرزا کوچک خان میرسید مهدی میراشرافی میرسیّد محمد بهبهانی میرغوث بوکس بیزنجو رهبر حزب ملی پاکستان میرغوث بیزنجو میرغوث بیزنجو رهبر حزب ملی پاکستان میرفتاح عدنانی فرقانی میرفخرایی میرفندرسکی میرهادی میری بخش میس لمپتون میسترون میستیک میسیون میسیونرها میشرا میشل اودیو میشل بارزوهار میشل عفلق میشل عفلق سوری میشکوف رئیس موسسه صادرات تراکتور شوروی میل میل برور میلانی میلتون ب. کلاوو میلتون گلیزر میلر میلز میلشیای حزب بعث و ارتش خلق میلوانویچ میلیشیا میلیشیای حزب بعث میلیشیایی مین استیت مین باشیان مینا مینا روزنبرگ میناچی میناچی وزیر ارشاد ملی میناچی وزیر اطلاعات و ارشاد میناچی(وزیر اطلاعات) مینایی مینتکنبائو مینرالز مینوت مینوت کندی میونین میکداش میکلاس میکلاس. میکلوس میکلوس. میکلوس.(حزب) رستاخیزیان میکول پویاپسکی میکولسکی میکی اسمیت میکی کلیبر میگرین ن ن.ی.کوزیرف نئواورلئانی ها نائب السلطنه نااو نابغ نابق نابلسی ها ناتاشا ناتالی ناتالیا ناتالیا ولادیمیروفنا ناتالیا ویکتوروفنا داوبنیا ناتسون ناتو ناتو (سازمان پیمان آتلانتیک شمالی) ناجی ناجی آلوش ناخدا «هاک» ناخدا افضلی ناخدا بهرام افضلی ناخدا حسنعلی خوشنام ناخدا روی هالینگ ورث ناخدا روی هالینگورث ناخدا ستوده ناخدا سجادی ناخدا سلطان ناخدا سنایی ناخدا سوم «هک» ناخدا سوم برایتن ناخدا سوم شیرر ناخدا سوم صبوری ناخدا سوم علوی ناخدا سوم فریدون معالی ناخدا سوم فلاح ناخدا سوم معالی ناخدا سوم منوچهر فلاح ناخدا سوم نامجویی ناخدا سوم هیگبی ناخدا سوم وحدت ناخدا سوم گلستان ناخدا علیجانی ناخدا فیصل الغانم ناخدا محمد اسلام ناخدا محمدحسین [احمد] مدنی ناخدا مدنی ناخدا میربها ناخدا نیدهم ناخدا هالینگ ورث ناخدا هاک ناخدا هوشنگ افخمی ناخدا هیگبی ناخداسوم برایتن ناخداسوم شیرر ناخداهاک نادر نادر زاگر نادر شاه نادر شهزاد نادر صالح نادر معتضد نادر میرزایی نادر میرزایی سرهنگ و خلبان نیروی هوایی ملوک میشکانیان نادرشاه نادژدا ناراضیان افغانی ناراضیان مذهبی ناراضیان هزاره ناروئی نازلی نازی ها نازیها ناس ناس وزیر مختار ناس. ناسیونالیست ها ناسیونالیست های کرد ناسیونالیستهای کویت ناسیونالیسم ایرانی ناشاشیبی ناشرین آمریکایی ناصر ناصر اخوان ملایری ناصر اویسی ناصر بهبودی ناصر جامعی ناصر جامعی بانک ناصر حمزوی تهرانی ناصر حکمت نژاد ناصر ذوالفقاری ناصر رئوفی ناصر رئیس جمهور مصر ناصر زهتاب فرد ناصر شیرازی ناصر عامری ناصر عصار ناصر قشقایی بیل میلر ناصر قلی فرهادپور ناصر قندی ناصر مجیدیه ناصر مقدم ناصر میناچی ناصر نجمی ناصر و ملک منصور ناصر کاظمی ناصر گلسرخی ناصر یگانه ناصرالدین شاه ناصرالدین شاه قاجار ناصرالسادات جنت پور ناصرالفرج ناصرالنویس ناصرخان ناصرخان ایلخان قشقایی ناصرخان قشقایی ناصرشاه ناصرقلی اردلان ناصرقلی گلسرخی ناصرنویس ناصریست ها ناظر الکازار ناظران آمریکایی ناظران عراقی ناظرزاده کرمانی ناظری ناظم ناظم کازار نام رمزی واقعی آقای گای ٬ دبلیو ٬ راترفورد ٬ ورنون کاسین نام ناصر مجللی نامیبیا نامیبیایی نامیک یاکوبف نانس هنکز نانسی هنکز نانوا ناهوم گولدمان ناهید ناو آمریکایی بارنی ناو لاسال آمریکایی ناوسروان انگلمن ناون ناوگان دریایی شوروی ناوگان نیروی دریایی ایران ناپلئون نایب التولیه آستان قدس نایب السلطنه نایب امام زمان نایب خمینی نایب رئیس مجلس خبرگان نایت نایز نایک نماینده دایمی پاکستان در سازمان ملل نایف بن عبدالعزیز السعود نایف حواتمه (ابونئوف) نایک نبیعی نتس نتظام نجات اله کهولی زاده نجات سادات نجفی نجفی (وزیر دادگستری) نجفی مرعشی نجفی(وزیر دادگستری) نجم آبادی نجم الثاقب نجم الدین اربکان نجم الدین شیخ نجم الملک نجیب اللّه نجیب بابائی نجیبه نجیبه وکیلی نخست وزیر نخست وزیر آموزگار نخست وزیر اجویت نخست وزیر اردن نخست وزیر اردن وصفی الطال نخست وزیر ازهاری نخست وزیر اسبق نخست وزیر الحوث نخست وزیر امینی نخست وزیر ایران نخست وزیر بازرگان نخست وزیر بازرگان (پدر زن بنی اسدی) نخست وزیر بختیار نخست وزیر بگین نخست وزیر بگین در واشنگتن نخست وزیر تل نخست وزیر جوکلارک نخست وزیر سابق علی امینی نخست وزیر سابق پاکستان نخست وزیر سوئد نخست وزیر شریف امامی نخست وزیر علاء نخست وزیر علم نخست وزیر فرانسه نخست وزیر لیبی نخست وزیر مراکش بوعبید نخست وزیر منصور نخست وزیر مهدی بازرگان نخست وزیر مهندس بازرگان نخست وزیر هویدا نخست وزیر و زاهدی نخست وزیر کوبا نخست وزیر کوسیگا نراقی نروژی نروژی ها نریمان نزیه نزیه Niocd نساجی ام بیا (Mbeya) نسرین نسیم خوری نسیم شالون نسیم نعیبی زار نشریات انعکاس ایران ECHO OF IRAN نشریات دولتی نشریات سیاسی از NSC یا S /P. نشریات کمونیستی نشریه (هراوگی) نشریه 10436 ـ ٬77 نشریه Foreign Affairs نشریه «ستاره سرخ» نشریه «نوول ابزرواتور» نشریه «نیوزویک» نشریه اخوان المسلمین نشریه اقتصادی «اکونومیست» نشریه الحوادث نشریه انجمن علوم سیاسی آمریکا نشریه تهران تایمز نشریه حزب جمهوری اسلامی نشریه خلیج تایمز دوبی نشریه سیاست خارجی نشریه طریق استقلال نشریه لواوپینیون نشریه متنفذالعربی نشریه پراودا نشریه پول ایران نشریه چپگرای جمهوریت نشریه کومینفورم نشریه کیهان اینترنشنال نشریه یورومانی (Euromoney) نشریهER٬  77 نشست های وزرای سنتو نصر (ناصر) افشار نصر افشار نصر نصرعلی  نصرالدین مجللی نصرالدین هجاوید نصراللهی نصراللّه نصراللّه انتظام نصراللّه فاطمی نصراللّه مژدهی نصرت الله امینی نصرت الله جوادی نصرت الله معینیان نصرت الله گرجی نصرت اللّه نصرت اللّه امینی نصرت اللّه معینیان نصرت رمضانی سابق نصور فرهنگ نصیر افشار نصیر بن خالدالثانی نصیر جهانبانی نصیر عصار نصیری نصیری (رئیس ساواک) نصیری رئیس ساواک نظام الدین تهذیب نظام السلطنه نظام العلماء نظام جمهوری اسلامی نظام مافی نظامی آمریکایی (MAAG) نظامیان نظامیان آمریکائی نظامیان آمریکایی نظامیان اسرائیل نظامیان افغانی نظامیان امریکایی نظامیان ایران نظامیان ایرانی نظامیان روسی نظامیان روسی و کوبایی نظامیان سوریه نظامیان عراق نظامیان عرب نظامیان و پرسنل ساواک نظر ال عال و دفاتر زیم نظریه پرداز حزب نظیر نعمت الله جهانبانویی نعمت الله نصیری نعمت اللّه نصیری نعمت اللّه نصیری رئیس ساواک نعیم تالو نخست وزیر نعیم تلو نخست وزیر نعیم حداد نفت عربستان سعودی نفتا نفوذ چپی‌ها نفیسی نقابت نقی منتخب نلئون اوریس نلسن بریکهم نلسون نلسون راکفلر نلسون سـی ـ دروموند نمایشگاه اتحاد جماهیر شوروی نماینده AEP نماینده آسوشیتدپرس اینترنشنال نماینده آلیتالیا نماینده اسرائیل نماینده اسرائیلی نماینده بارزانی نماینده بلژیک نماینده بنگلادش در مجمع عمومی سازمان ملل نماینده تاس در تهران نماینده جان جی کاوانف نماینده ویلیام اس برومفیلد نماینده پائول فیندلی نماینده لاری وین جونیور نماینده شرلی ان پتیس نماینده بنجامین ای جیلمن نماینده جی هربرت بروک نماینده کریستوفر دد نماینده دل گلاوس نماینده خبرگزاری تاس نماینده رهبر شیعه کُرد نماینده سازمان آزادیبخش فلسطین نماینده ساف نماینده ساف ترزی نماینده سیا نماینده فلسطین نماینده فیروزآباد نماینده مجلس نماینده مجلس هوشنگ رام نماینده مجلس «نژاد» نماینده مجلس ملی نماینده محلی سیتی بانک نماینده مشهد نماینده هلند نماینده چیس مانهاتان بانک نماینده کانادا نماینده کردها نماینده کلمت جی زابلوکی نماینده دانته بی فاسل نماینده جاناتان بی بینگهام نماینده لئو جی رایان نماینده هلن اس مینر نماینده دانالد جی پیز نماینده کمپانی تجارتی ژاپن نماینده کنگره نماینده گیلانی نماینده یونایتدپرس اینترنشنال نمایندگان CBS نمایندگان J نمایندگان آلمانی نمایندگان ایرلند نمایندگان خمینی نمایندگان دولت ایران نمایندگان سازندگان اسلحه ایالات متحده نمایندگان سفارت آمریکا نمایندگان سیا نمایندگان شوروی نمایندگان صلیب سرخ نمایندگان مجلس نمایندگان مطبوعاتی و تجاری نمایندگان پاپ در ایران نمایندگان پلیس ملی ایران نمایندگان کنسرسیوم نمایندگان کنسرسیوم نفت نمایندگی کنگره زابلوکی نمیری ننگوی تارزی نهادهای اسلامی نهاوندی نهاوندی (وزیر علوم و آموزش عالی) نهاوندی وزیر علوم نهرو نهضت آزادی نهضت آزادی (دولت موقت) نهضت آزادی ایران نهضت اسلامی نهضت اسلامی ایران نهضت تشیع نهضت جاوید نهضت خمینی نهضت رادیکال نهضت رادیکال ایران نهضت زیرزمینی بلژیک نهضت غیر متعهدها نهضت مستقل ناصریست (مرابطون) نهضت مقاومت نهضت مقاومت ایرانی نهضت مقاومت ملی نهضت مقاومت ملی منحله نهضت ملی کردن نفت نهضت ملی گرایان کردها نهضت نویسندگان نهضت چپ رادیکال نهیمیا نهیمیا رابین نوئل دور نوا نواب نواب اکبرخان بوگتی فرماندار سابق بلوچستان نواب زاده شیر علی خان نواب زاده نصراللّه خان نواب زاده نصراللّه خان معاونت اتحاد ملی پاکستان نواب صفوی نواف الحمد جابرالصباح نوایی نوتاش نوذر نوذر رزم آرا نور احمد (پنجوایی) نور فرنیچر نور محمد تره کی نور محمد ترکی نور محمد دلیلی نوراحمد اعتمادی نورالدین الموتی نورالدین شریف نورالدین غروی نورالدین کیان پور نوراللّه (نورالدین ) کیانوری نوربخش نورت روپ نورثویل نورخان فرمانده نیروی هوایی نوردلی نورزاد نورستانی بلوچی نورمحمد اعتمادی نورمحمد تره کی نورمحمد ترکی نورمن استاپی نورمن بی. هاناه نورمن دیتزل نورمن پاول نورمیرائوری نوری البالا نوریس نوزاد نوسوف نونامسکی نوه دکتر محمد مصدق نوه مصدق نوه مصدق نخست وزیر سابق نوه مظفرالدین شاه نوول ابزرواتور نوید نویسنده آمریکایی تهران تایمز نویسندگان نویمان نوین نویکوفسکی نيروي هوايي آمريكا نيروي هوايي جمهوري اسلامي ايران نِیل پرایس نپالی ها نژاد آلمانی نژاد تاجیک نکراسف نکراسوف نکرومه نکومو رهبر زاپو نگارتر نگودین دیم نگوم نصرت بوتو نیاز نایک نیامی نیرو نیرو های امنیتی ایران نیروهای (مسلح) نیروهای ارتش اسرائیل (IDF ) نیروهای ارتش اسرائیل IDF (IDF ) حزب کار اسرائیل ILP (ILP ) سازمان ارتش ملی (NMO ) (ایرگون) Irgun بخش تحقیقات (RD ) نیروهای ارتش ایران نیروهای ارتشی ایران نیروهای افغان نیروهای امنیتی نیروهای امنیتی سنتی نیروهای امنیتی عراق نیروهای حافظ صلح نیروهای حافظ صلح سازمان ملل نیروهای حداد نیروهای حفاظتی ایران نیروهای خمینی نیروهای دریایی ایران نیروهای دریایی عرب نیروهای دفاعی اسرائیل نیروهای دفاعی اسرائیل و هاگانا نیروهای دفاعی عمانی نیروهای رزمی شوروی نیروهای رودزیایی نیروهای روس نیروهای زمینی شاهنشاهی ایران نیروهای عراقی نیروهای متفقین نیروهای محافظه کار مذهبی و نخبگان متجدد رژیم پهلوی نیروهای مذهبیون نیروهای مسلح نیروهای مسلح آمریکا نیروهای مسلح آمریکایی نیروهای مسلح اسرائیل نیروهای مسلح اسلامی ایران نیروهای مسلح اسلامی ملی ایران نیروهای مسلح افغانی نیروهای مسلح ایالات متحده نیروهای مسلح ایران نیروهای مسلح ترکیه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی نیروهای مسلح روسیه نیروهای مسلح شاهنشاهی ایران نیروهای مسلح شوروی نیروهای مسلح عراق نیروهای مسلح عمان نیروهای مسلح قطر نیروهای مسلح و امنیتی ایران نیروهای میانجیگر سازمان ملل نیروهای نظامی آمریکا نیروهای نظامی آمریکایی نیروهای نظامی انگلیس نیروهای نظامی ایران نیروهای نظامی روسی نیروهای نظامی شوروی نیروهای نظامی واکنش سریع آمریکا نیروهای هوایی نیروهای هوایی ایران نیروهای هوایی عربستان سعودی نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل نیروهای پلیس ایران نیروهای گارد و امنیتی نیروی انتظامی نیروی خاورمیانه (گروه LASALLE) نیروی دریایی نیروی دریایی (NI ) نیروی دریایی آمریکا نیروی دریایی اسرائیل نیروی دریایی اسلامی ایران نیروی دریایی ایالات متحده نیروی دریایی ایالات متحده. نیروی دریایی ایران نیروی دریایی بریتانیا نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران نیروی دریایی دولت عمان نیروی دریایی سلطنتی انگلستان نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا نیروی دریایی شاهنشاهی ایران نیروی دریایی شوروی نیروی دریایی عراق نیروی دریایی عربستان سعودی نیروی دریایی عمان نیروی دریایی فرانسه نیروی دریایی قطر نیروی دریایی ملی ایران نیروی دریایی و نیروی هوایی عمان نیروی دریایی و هوایی نیروی دریایی پاکستان نیروی دفاع رفعت الاسد نیروی رسمی (صفوی) نیروی زمینی نیروی زمینی آمریکا نیروی زمینی ایالات متحده نیروی زمینی ایالات متحده ایران نیروی زمینی ایران نیروی زمینی شاهنشاهی نیروی زمینی شاهنشاهی ایران نیروی زمینی و دریایی نیروی سوم» نیروی مسلح نیروی مقاوم غیر رسمی دیگری (علوی) نیروی های KDY نیروی های مسلح ایران نیروی هوائی سوئد نیروی هوائی شاهنشاهی ایران نیروی هوایی نیروی هوایی (AFI ) نیروی هوایی (آمریکا) نیروی هوایی آمریکا نیروی هوایی آمریکا و CMS  نیروی هوایی اردن نیروی هوایی اسرائیل نیروی هوایی اسلامی ارتش ایران نیروی هوایی اسلامی ایران نیروی هوایی افغان نیروی هوایی افغانستان نیروی هوایی ایالات متحده نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا نیروی هوایی ایالات متحده  نیروی هوایی ایران نیروی هوایی ایران٬ نیروی هوایی بریتانیا نیروی هوایی جمهوری اسلامی نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران نیروی هوایی سعودی نیروی هوایی سومالی نیروی هوایی شاهنشاهی نیروی هوایی شاهنشاهی ایران نیروی هوایی شوروی نیروی هوایی عراق نیروی هوایی قطر نیروی هوایی هند نیروی هوایی و دریایی نیروی هوایی و دریایی ایران نیروی هوایی پاکستان نیروی هوایی کویت نیروی پایداری نیروی پدافند هوایی عراق نیروی پلیس نیروی پلیس اسرائیل نیروی گارد مجاهدین نیری نیزه سه سر نیس نیسیم ساورت نیلوفر یاسین نیلی آرام نیمتس نیمتس مشاور وزارتخانه نیمن نینا ولادیمیروفنا یوتاشکوا نینا پترونا نیوتون نیوزویک نیوسام نیوسام (امور خاور نزدیک) نیوسام معاون وزارت خارجه آمریکا نیوسام  نیوسن نیوسون نیویورک تایمز نیک لامپشیر (Nick نیک نژاد نیک پی نیکاراگویه نیکبختی نیکتیا میخالکف نیکخواه نیکسون نیکسون رئیس جمهوری آمریکا نیکلاباغداسرگریگوریان نیکلاس جی. تاچر نیکلاس جی.تاچر نیکلای آی. کورول نیکلای ام نیکلای ان.کروشف نیکلای ای نیکلای ایوانویچ اسمیرنوف معاون اول فرمانده نیروی دریائی نیکلای ایوانویچ کلیموف نیکلای میخائیلوویچ پگف نیکلای میخائیلویچ پگف نیکلای واسیلیوچ کاماردین کارمند سفارت نیکلای وی. نیکلای پاتولیچف نیکلای کاپیشین نیکلای کنستانتینویچ تاراسف نیکلای کی سولدیرف نیکلایف نیکلوس اویل نیکولاس نیکولاس جی. تاچر معاون ریاست نمایندگی نیکولاس لانگ نیکولاس مورفی نیکولای تیموفیویچ گلاشکوف نیکولای گئورگییویچ کورودیخ نیکولی ایوانویچ رانوف نیکیتا خروشچف ه سازمان ICA (آژانس ارتباطات بین المللی) ه پرشت هآرتز ها آرتز هاآرتز هابیل هاتورن میلز هاتورن ک. میلز هادوی هادی هادی اشتری هادی تربتی مقدم هادی مؤتمنی هادی میلانی هادی هدایتی هادینگ کارتر هارت هارت هاوارد هارتمان هارتمن هارتیون وارترسیانس آرشیتکت و عضو انستیتو آرشیتکتهای ایران هاروارد هارولد اس. ناثان هارولد اشیندمن هارولد اچ هارولد اچ ساندرز هارولد اچ. ساندرز هارولد اچ. ساندرز (معاون وزیر امور خارجه در امور سیاسی) هارولد ایسلی هارولد براون هارولد ساتلر هارولد ساندرز هارولد ماینور هارولد. هانس فلت هارولد.اف. لیندر هاروود هاروی کاپنیک هاری اچ هاری اچ شوارتز هاری اچ. شوارتز هاری سفیر آمریکا هاری شوارتز هاری هاچینز هاری پرفت هاریس هاریمن هاسه گاوا هاشم صباغیان هاشم غلیظی رئیس حزب دمکراتیک ملی پاکستان هاشم کامبخش هاشمی هاشمی رفسنجانی هاشمیان هافمن هال هال ساندرز هالا هالدین رئیس SO هالن بک هالند هالیبورتون هام هام تویچل هامتزوف هامر هامل هاملت هانا آرنت هانابریدی هانری سیمونه هانری چهارم هانسن بکر هانوی هانی الحسن هانی الحسن نماینده ساف در تهران هانی الحسن(نماینده سازمان آزادی بخش فلسطین) هانی بلوریان هاوارد مک کینلی هاوارد هارت هاوتورن میلز هاوثورن میلز هاولند هاولی هاوک هاوک میلز هاگ هاگانا هاگرتی هاید هایدن هایده هایراپت گارپتی کاراپتیانس هایزر هایقاس ردونی ماطاووسیان هایل عبدالحمید هایی هبر نهضت آزادی ایران هبروش هجبر[هژبر] یزدانی هخامنشیان هدایت هدایت اسلامی نیا هدایت الله سلجوقی هدایت الله عصفوری هدایت الله متین دفتری هدایت اللّه متین دفتری هدایت اللّه متین دفتری و محمد علی کشاورز صدر هدایت اللّه موسوی هدایت اللّه نصیری هدایت اله متین دفتری هدایت عمال هدایت متین دفتری هرالد تربیون هرالد تریبون هران ژورنال هراند ابراهیمیان مکانیک هرب ارب هربرت ا. فرگوسن هربرت اف. پراپس هرتز هرتزل هرشون هرمان شوسیائو هرمز هرمز رزم آرا هرمز قبادی هرمز قریب هرمز چمن آرا هرمن شوسیائو هرناندز هروت هرودت هری اچ. شوارتز هری برتن هری بورتن هری جانسون هریسون سلیزبری هریک هزاره هس هشام ناظر هشتمین امام هضت آزادی ایران هفت خواهران هفته نامه «آویشن ویک» هفته نامه الطلیعه هفته نامه الهدف هفته نامه تایم هفته نامه نیوزویک هفتگی نامه اکسکلوسیو هلال هلال ابن احمد السمار  هلال احمر بین المللی هلاکو هلاکو رامبد هلاکو رامبد(وزیر کشور ایران) هلاکو کاشفی هلسث هلسینکی هلمان هلمز هلمز آرمیتاژ هلمز مارتین اف. هرتز هلمز مارتین. اف. هرتز هلمزهلمز هلموت اشمیت هلن آناتوش شیرآباد هلنبک وگیلمن هلندی ها هلنر هلی کوپتر سازی بل هلی کوپترسازی بین المللی بل هم قطاران پاکستانی هما هما زاهدی همافر همافران همافران (تکنسین های نیروی هوایی) همافران نیروی هوایی همافران نیروی هوایی (تکنسین های نیروی هوایی) همافران نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی همافرانس همافرها همافرها (پرسنل نیروی هوایی) هماهنگ کننده اداری ODC GS همایون همایون آصفی همایون انصاری همایون بهادری همایون جابر همایون جابر انصاری همایون جابرانصاری همایون روشائی همایون روشنی مقدم همایون صنعتی همایون عنایتی کاشانی همایون وزیر اطلاعات همایون کاووسیان همایون(وزیر اطلاعات) همایک آمنجیان همایی همجنس بازان ایرانی همسر آقای خلخالی همسر آموزگار همسر احمدی همسر امینی همسر بختیار همسر جان ا. آرمیتاژ همسر جیل همسر خلیل ملکی همسر درخشش همسر عبداللّه مستوفی همسر علم همسر غلام عباس فلاحی همسر فریدون باتمانقلیچ همسر منصور همسر نزیه همسر وارطامیان همسر یزدان پناه همفری همچنین مهدی بازرگان همکاران دیپلمات آلمانی و فرانسوی همکاری های بین المللی آمریکا هناناصر هندرسن هندرسن سفیر انگلستان هندرسون هندریکس هندی ها هنرمندان ایرانی هنری هنری آر . میلز هنری آل. دیویس هنری استیل کامیجور هنری الف کیسینجر هنری اچ. شوارتز. هنری سنت مارتین هنری لوس هنری پرشت هنری پرشت امور خاور نزدیک هنری کوریل هنری کیسینجر هنری. ا. کی سینجر هنری. ج. شوارتز هنگ 52 تیپ هنگ رضاپور هنگ سامرین هنگ سوم (بهادر) هنگ پنجم «نادری» هنگ پیاده سلحشور هنگ پیاده نظام «سلحشور» هنگری هنینگ کریستوفرسن هوابرد نظامی ایران هوارت هوارتیز هوارد بیکر وایل هوارد.ل.چرنات هوانسیان وارطان هوانیروز هوانیروز ارتش هوانیروز ارتش ایران هوانیروز ایران هواپیمایی ایران هواپیمایی دریایی شوروی هواپیمایی لوفت هانزا هواپیمایی ملی ایران هواپیمایی ملی ایران «ایران ایر» هواپیمایی ملی ایران هما هواپیمایی پارس هواپیمایی کشوری فدرال آمریکا هواکوفنگ هوایی هوایی و دریایی هوتارک هودینگ کارتر هوراس فلدمن هوراس. سی. لایرد جونیور هوروویتس هوسپ هاکوپیان هوشمند حامدیان هوشنگ هوشنگ آموزگار هوشنگ اربابی هوشنگ امینی هوشنگ انصاری هوشنگ انصاری (رئیس شرکت نفت) هوشنگ انصاری وزیر اقتصاد و دارایی هوشنگ تجدد هوشنگ خوشگو هوشنگ دهش هوشنگ رام هوشنگ رام رئیس بانک عمران هوشنگ زیبایی هوشنگ سمیعی هوشنگ شهبازی هوشنگ طاهرپور هوشنگ عظیم زاده صدری هوشنگ عیسی بیگلو هوشنگ فرخان هوشنگ لاوی هوشنگ منتصری هوشنگ مهرآئین هوشنگ نهاوندی هوشنگ وزیری هوشنگ وفی هوصافی هوفمان هوفی هولمز هولیس هومر. بی. کاسادا هومزر هومل هومن خان قشقایی هوپ هوگاس گارپت هویتزر هویدا هویدا وزیر دربار هوینگ هِلمز هژبر یزدانی هک هک. هگرآپ هیأت تحریریه «پارتینایا ژیزن» هیأت مستشاری نظامی هیأت مستشاری نظامی آمریکا هیأت مستشاری نظامی آمریکایی هیأت نمایندگی آمریکا هیأت نمایندگی پولیساریو هیأت هندی هیئت (دیپلماتیک) هیئت Linnen هیئت اداری DOD هیئت اسرائیل هیئت اطلاعات عمومی (المدیریه العامه الاستخبارات) هیئت اقتصادی واشنگتن هیئت امنای بنیاد شاهنامه هیئت بازرگانی اسرائیل هیئت تجارتی بزرگ نروژی هیئت خارجی بین المللی هیئت دیپلماتیک هیئت دیپلماتیک آمریکا هیئت مدیره USEA هیئت مدیره بانک هیئت مدیره جمعیت معلمان کویت هیئت مدیره حسینیه ارشاد هیئت مدیریت صنایع کور (KOOR ) هیئت مسائل امنیتی هیئت مسائل مملکتی هیئت مسایل مملکتی هیئت مستشاران نظامی هیئت مستشاری هیئت مستشاری نظامی هیئت مستشاری نظامی (ARMISH MAAG) هیئت مستشاری نظامی آمریکا هیئت مستشاری نظامی آمریکا در ایران هیئت مستشاری نظامی آمریکایی هیئت مستشاری نظامی یا GENMISH هیئت مستشاری(MAGG) هیئت نظامی آمریکا در ناتو هیئت نظامی عالیرتبه روس هیئت نمایندگی (اسرائیل) هیئت نمایندگی USAID هیئت نمایندگی آمریکا هیئت نمایندگی آمریکا در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) هیئت نمایندگی آمریکا در مقر ناتو هیئت نمایندگی آمریکا در ناتو هیئت نمایندگی آمریکا در ژنو هیئت نمایندگی آمریکایی ناتو هیئت نمایندگی اسرائیل هیئت نمایندگی ایالات متحده هیئت نمایندگی ایالات متحده در ناتو هیئت نمایندگی ایروین هیئت نمایندگی بازرگانی عراق هیئت نمایندگی جاسوسان اسرائیل هیئت نمایندگی نظامی در ایران هیئت نمایندگی ویلیامز هیئت نمایندگی کنگره هیئت نمایندگی کویت هیئت های نظامی آمریکا هیئت های نمایندگی دفاعی ایران هیئت پترسون هیئت کمک مستشاری نظامی آمریکا هیئت‌های خرید اسرائیلی هیئت‌های نمایندگی اسرائیل هیتز هیتلر هیدلبرگ هیراد هیرو هیسپان اویل هیسپانول هیلیرفرای هینوجوس هیوبارد هیوتراورهاپر هیوز هیومل هیکمن هیگ» و ایالات متحده و رابرت جی. کارل و عضو شورای انقلاب و رئیس کمیته مرکزی حزب جمهوری اسلامی و لراخ و محمد ولی رکایی و مدیر شرکت نفت ایران و. ا. کیدویتس و. ان. تراوت و. و. کوزنتسف معاون ریاست عالی شوروی وابسته بخش کنسولی سفارت اتحاد شوروی وابسته بخش کنسولی سفارت شوروی وابسته دریایی سفارت آمریکا وابسته سفارت اتحاد جماهیر شوروی وابسته سفارت شوروی وابسته شوروی وابسته مطبوعاتی و فرهنگی سفارت لهستان وابسته نظامی شوروی وابسته نیروی هوایی ایالات متحده وابسته های WXJE وابسته؛ و نیکلای کاپیشین وابستگان روسی واترلوی واتو دبیر کل حزب خلق پاکستان واحد تحقیقات و ارزیابی واحد پول ژاپن واحد کنترل منطقه ای واحدهای مهم زمینی واحدهای نظامی ایران واحدهای نظامی روسی وادی حداد وادیم مویسیویچ شاموسکی وادیم مویسیویچ شامووسکی وادیم ولادیمیروویچ سوروکین وارد ل. کرینستنسن واردات وارسته وارطامیان وارن وارن اسمیت وارن ال.اسمیت وارن جی مگنوسان سناتور آمریکایی وارن دانیل وینز وارن زیمرمان وارن کریستوفر وارن کلارک وارن. دی. وینز وارنر وارژان داویدیان واریز واس. دی. اسلیپری واسوس لیساریوس واسیلی واسیلی استفانویچ سافرونچک واسیلی سافرونچک واسیلی موشویو واسیلی پترویچ ولکف واسیلی پونگان واسیلی کی واسیلی. اس. سافرونچک واسیلی. ک. گورووی واشنگتن واشنگتن دی واشنگتن دی سی واشنگتن دی. سی واشنگتن دی. سی. واشنگتن دی.سی واشنگتن دی.سی. واشنگتن پست واشنگتن. واشنگتن. دی. سی واشنگتن. دی. سی. واشگنتن واعظی والاحضرت فاطمه (خواهر ناتنی شاه) والاس موری والتر ال. کاتلر والتر جی. رمزی والتر جی. رمزی دبیر دوم سفارت آمریکا والتر جی. نویکوفسکی والتر فونتروی والتر لیپمن والتر مک کاناهی والتر کاتلر والترسری والدهایم والدوآر فلت هاوس والری والریان الکساندرویچ زورین والریان کاپوچی والنتین والنتین ایوانویچ ایلینتسف والنتین هرناندز والویچ والکر وان ایگناتیان وان توسانیت وان هیگن وان وانر نماینده آلیس چالمرز در ایران وان ول وانیک واژنیک واگان آروتیونویچ کرستجیان وای. کی. الکسیف وایت وایتلی وایزمن وایزمن وزیر دفاع اسرائیل وایلی واین وب وثوق وثوق الدوله وجدی وجپازی وجیه اله محبی معمار وحدت آفریقا وحید عبداللّه وحید عبداللّه وزیر امور خارجه افغانستان وحیدی ودان لینچ ورال گوگساواس مدیر کل خزانه داری وران زیمرمان ورنوم سی. استیونس ورنون ئی. آدلر ورنون کاسین(راترفورد) وروسیف ورونین ورگوت تولومن سفیر جدید ترکیه در ایران وزارت آموزش عالی کار وزارت آموزش و وزارت علوم و آموزش عالی وزارت آموزش و پرورش وزارت اجرایی پروژه آلومینیوم اقتصادی وزارت ارشاد ملی وزارت اطلاعات وزارت اقتصاد وزارت اقتصاد و امور دارایی وزارت اقتصاد؛ چارلز. ان. راسیاس وزارت امور خارجه وزارت امور خارجه واشنگتن دی سی وزارت امور خارجه (ایران وزارت امور خارجه [آمریکا] وزارت امور خارجه آلمان وزارت امور خارجه آلپ کارا اعثمان اوغلو وزارت امور خارجه آمریکا وزارت امور خارجه آمریکا  وزارت امور خارجه امور خاور نزدیک وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا وزارت امور خارجه ایران وزارت امور خارجه بخش ایران وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران وزارت امور خارجه خارجه وزارت امور خارجه در آمریکا وزارت امور خارجه در واشنگتن وزارت امور خارجه در واشنگتن دی وزارت امور خارجه در واشنگتن دی سی وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. استمپل وزارت امور خارجه در واشنگتن دی.سی وزارت امور خارجه شاهنشاهی ایران وزارت امور خارجه شوروی وزارت امور خارجه عمان وزارت امور خارجه مصر وزارت امور خارجه واشنگتن وزارت امور خارجه واشنگتن دی وزارت امور خارجه واشنگتن دی سی وزارت امور خارجه واشنگتن دی سی. وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی. وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی. شورشیان افغانستان وزارت امور خارجه واشنگتن دی.سی وزارت امور خارجه واشنگتن دی.سی. وزارت امور خارجه واشنگتن. دی سی وزارت امور خارجه واشنگتن. دی سی. وزارت امور خارجه واشنگتن. دی. سی وزارت امور خارجه واشنگتن. دی. سی عالیجناب ال. بروس. لینگن وزارت امور خارجه واشنگتن. دی. سی. وزارت امور خارجه واشنگتن. دی.سی وزارت امور خارجه واشنگتن٬ دی سی. وزارت امور خارجه پاکستان وزارت امور خارجه کویت وزارت امور خارجه گریگوری آرکادیویچ کاراوایف. وزیر ساختمان گریگوری مارکویچ کورنینکو. معاون وزارت خارجه آلکسی نیکلایویچ مانژلو معاون وزارت بازرگانی خارجی وزارت امور خارجه٬ تهران وزارت امور دفاعی واشنگتن وزارت امورخارجه وزارت امورخارجه آمریکا وزارت امورخارجه ایران وزارت امورخارجه در واشنگتن وزارت امورخارجه در واشنگتن دی وزارت امورخارجه واشنگتن وزارت امورخارجه واشنگتن دی وزارت امورخارجه واشنگتن دی. سی. وزارت انرژی وزارت بازرگانی وزارت بازرگانی آمریکا وزارت بهداشت و رفاه اجتماعی وزارت توسعه و مسکن وزارت جدیدالتأسیس نفت وزارت جنگ وزارت جنگ ایران وزارت جهت هواپیمایی کشوری وزارت حمل و نقل وزارت خارجه وزارت خارجه (آلمان) وزارت خارجه (آمریکا) وزارت خارجه آقاشاهی وزارت خارجه آلمان وزارت خارجه آمریکا وزارت خارجه آمریکا در واشنگتن دی. سی وزارت خارجه افغانستان وزارت خارجه انگلیس وزارت خارجه ایران وزارت خارجه ترکیه وزارت خارجه در واشنگتن دی. سی. وزارت خارجه دولت آمریکا وزارت خارجه و دفاع وزارت خارجه واشنگتن وزارت خارجه واشنگتن دی وزارت خارجه واشنگتن دی.سی. وزارت خارجه٬ واشنگتن. دی. سی.جیمی کارتر وزارت خانه اطلاعات وزارت خدمات مخابراتی و تلفنی وزارت خزانه داری آمریکا وزارت دادگستری وزارت دادگستری ایران وزارت دارایی وزارت دارایی و اقتصاد وزارت دربار (شاه) وزارت دفاع وزارت دفاع آمریکا وزارت دفاع اسرائیل وزارت دفاع ایالات متحده وزارت دفاع ایران وزارت دفاع بریتانیا وزارت دفاع ملی وزارت دفاع ملی ایران وزارت دفاع واشنگتن وزارت دفاع آمریکا وزارت دفاعی آمریکا وزارت راه و ترابری وزارت صنایع وزارت علوم دولت ایران وزارت علوم و آموزش عالی وزارت فرآورده ها و کالاهای مصرفی کشاورزی وزارت فرهنگ وزارت مخابرات وزارت مسکن و نوسازی وزارت نفت وزارت نفت کویت وزارت پ. ت. ت. وزارت کار وزارت کار و امور اجتماعی وزارت کشاورزی وزارت کشور وزارت کشور آلمان وزارتخانه وزارتخانه ا. ر. دئو وزارتخانه جهانگردی وزارتخانه دارایی و امورات مالی (گمرکات و مالیات وزارتخانه دولت ایالات متحده وزراء وزراء سنتو در تهران وزرات خارجه وزرای ارشاد ملی (میناچی) وزرای خارجه سنتو وزرای فرانسوی و آلمانی وزیر (ونس) وزیر آموزش منوچهر گنجی وزیر آموزش و پرورش وزیر آموزش و پرورش ساواکی وزیر ارشاد ملی وزیر ارشاد ملی و جهانگردی وزیر اسبق دفاع وزیر اشتوتگارت وزیر اطلاعات وزیر اطلاعات ایران وزیر اطلاعات و جهانگردی و اوقاف وزیر اطلاعات کابینه بختیار وزیر اطلاعات(دکتر ناصر میناچی) وزیر اقتصاد ایران وزیر اقتصاد و دارایی ایران وزیر اقتصاد و دارایی هوشنگ انصاری وزیر امور اقتصادی ترکیه حکمت ستین وزیر امور اقتصادی و دارایی وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران یگانه وزیر امور حزبی وزیر امور خارجه وزیر امور خارجه آمریکا وزیر امور خارجه آکان وزیر امور خارجه ابراهیم یزدی وزیر امور خارجه افغانستان وزیر امور خارجه انگلیس وزیر امور خارجه ایران وزیر امور خارجه ترکیه گوندوزآکان وزیر امور خارجه حفیظ اللّه امین وزیر امور خارجه خلعتبری وزیر امور خارجه در واشنگتن وزیر امور خارجه در واشنگتن دی. سی وزیر امور خارجه عربستان سعودی وزیر امور خارجه فرانسه وزیر امور خارجه واشنگتن وزیر امور خارجه واشنگتن دی وزیر امور خارجه واشنگتن دی سی وزیر امور خارجه واشنگتن دی. سی وزیر امور خارجه واشنگتن دی. سی. وزیر امور خارجه واشنگتن دی.سی وزیر امور خارجه واشنگتن. دی. سی. وزیر امور خارجه ونس وزیر امور خارجه کویت وزیر امور خارجه کویت شیخ صباح الاحمد وزیر امور خارجه یزدی وزیر امورخارجه وزیر امورخارجه ایران افشار وزیر امورخارجه وزیر دفاع براون وزیر امورخارجه ونس وزیر انرژی ونزوئلا وزیر اوقاف النیمر وزیر بازرگانی وزیر بازرگانی ایران وزیر بازرگانی تئومان کوپرولولر وزیر بازرگانی ژاپن وزیر برنامه و بودجه وزیر برگلند وزیر بلومنتال وزیر بهداری وزیر بهداری شیخ الاسلام وزیر تعاون و روستا علی توپوز وزیر جدید نفت علی اکبر معین فر وزیر جنگ وزیر خارجه وزیر خارجه MFA و MONO وزارت دفاع وزیر خارجه آمریکا وزیر خارجه آکان وزیر خارجه آگان وزیر خارجه ایران وزیر خارجه ایرلند اوکندی وزیر خارجه ترکیه آکان وزیر خارجه خلعتبری وزیر خارجه دولت پاکستان شهنواز وزیر خارجه شهنواز وزیر خارجه عراق حمادی وزیر خارجه فرانسه وزیر خارجه واشنگتن دی سی وزیر خارجه واشنگتن دی. سی وزیر خارجه واشنگتن دی. سی. وزیر خارجه واشنگتن. دی. سی. وزیر خارجه وقت ایران وزیر خارجه ونس وزیر خارجه پطروس وزیر خارجه کویت وزیر خارجه گنشر وزیر خارجه یزدی وزیر خزانه داری آمریکا وزیر خزانه داری بلومنتال وزیر خزانه داری ژنرال کوکساواس وزیر دادگستری باهری وزیر دادگستری جوادی وزیر دادگستری مبشری وزیر دارایی وزیر دارایی ایران وزیر دارایی غلام اسحاق خان وزیر دربار وزیر دربار (علم) وزیر دربار جدید اردلان وزیر دربار شاهنشاهی وزیر دفاع وزیر دفاع آمریکا وزیر دفاع السالم الصباح وزیر دفاع السیک وزیر دفاع ایران وزیر دفاع حکومت بختیار وزیر دفاع عراق وزیر دفاع لبنان ژوزف اسکاف وزیر دفاع مصر وزیر دفاع ملی ایران وزیر دفاع وایزمن؛ وزیر خارجه دایان وزیر دفاع ژنرال مدنی وزیر دفاع کویت وزیر دپارتمان وزیر طرح و برنامه وزیر علوم و آموزش عالی و فرهنگ وزیر فدرال ف. الف. چیشتی وزیر فدرال میرعلی احمدتالپور وزیر قطر در امور خارجی شیخ احمد بن سیف الثانی وزیر مختار وزیر مختار در بلغارستان وزیر مختار سوئیس وزیر مختار شوروی وزیر مختار: آقای میکلوس وزیر مدنی وزیر مشاور در وزارت بازرگانی علی الوزان وزیر مشاور در وزارت نفت عبدالرزاق ملاحسین وزیر نفت وزیر نفت ایران وزیر نفت شیخ علی خلیفه الصباح وزیر نفت کویت وزیر نفت کویت شیخ علی الصباح وزیر نفت کویت شیخ علی خلیفه الصباح وزیر پست و تلگراف وزیر پست و تلگراف و تلفن وزیر کار وزیر کار و دبیر کل حزب ایران نوین وزیر کشاورزی وزیر کشاورزی «ارسنجانی وزیر کشور وزیر کشور پیشین ایران وزیر کشور کویت وزیر کوپر وزیر یگانه وزیرخارجه آرام وزیرخارجه ایران وزیردادگستری وزیرمختار مک گافی وزیرمختار همایون وست وست پورت وست پوینت وست کوست وستلی وستون وستینگهاوس وسکانیان وطنجار وطنی وعدت وفا وفرا ولادیمیر آی چرتون ولادیمیر اسکوترکوورابرت لزارد ولادیمیر تراپزنیکوف ولادیمیر دولگیخ ولادیمیر ریابنچین ولادیمیر سرجیویچ آلخیموف ولادیمیر فنوپتوف ولادیمیر میخائیلویچ وینوگرادوف ولادیمیر میخائیلویچ وینوگرادوف سفیر جدید شوروی در ایران ولادیمیر ولاسف دبیر اول سفارت روسیه ولادیمیر ولاسف دبیر اول سفارت شوروی ولادیمیر وینوگرادف سفیر اتحاد جماهیر شوروی در ایران ولادیمیر وینوگرادوف ولادیمیر پانکراتف ولادیمیر پوتیاتوف ولادیمیر پی ولادیمیر گولووانف ولادیمیر یاکولویچ یروفیف سفیر شوروی ولادیمیراسکوتزکو ولادیمیرف ولادیمیرولاسف دبیر اول سفارت شوروی ولادیمیرولاسوف دبیر اول سفارت شوروی ولایت فقیه ولف ولف بلیترز ولل پوند ولوگانگ لهمن اسکوایر مشاور سیاسی فرماندهی نیروهای آمریکا در اروپا ولک ولکف ولگاست ولی الله شهاب فردوسی ولی الله غیائی ولی الله فیاض [غیائی] ولی اللّه شهاب ولی اللّه قدیمی ولی اللّه قره نی ولی اللّه نفیسی ولی انصاری ولی بیگ ولی خان ولی خان و عبدالولی ولیان ولید جنبلاط ولید سیرت ولیدبن ظهیر الهیانی ولیزاده ولیعهد ولیعهد ابوظبی شیخ خلیفه بن زاید ولیعهد بحرین؛ شیخ حمد بن عیسی بن سلمان آل خلیفه ولیعهد رأس الخیمه ولیعهد رضا ولیعهد رضا پهلوی ولیعهد شیخ حمد ولیعهد عربستان سعودی ولیعهد فهد ولیعهد و نخست وزیر کویت شیخ سعدالعبداللّه الصباح ولیعهد کویت ولیعهدهای ابوظبی و دبی ولیوتس ومئورینکون سرانو ون استاکلبرگ وندربریک ونرستروم ونزوئلا ونس ونس. ونگ ونیامین وی. وهاب اسیر اوغلو وهنر وودسون فاکس ويتني وُل وکلا وکلای تسخیری وکیل وکیل آقای ویلیام جکسون وکیل تیموتی وکیل جان وستبرگ وکیل لاهیجی وکیل متین دفتری وکیلی وی. ئی. کیدویتس وی. اس. ماخایف وی. ال. تامست وی. ام. مولوتف وی. ای . لنین وی. پی. تایکون وی.ال. کاسل وی.وی. کویبیشف ویادوک ویاچسلاو آناتولیویچ ویسوتسکی ویاچسلاو الکساندرویچ میلیوشین وابسته (RIS معروف) ویت هاین (Viet Hihn) ویت کنگ ها ویتالکی کوبیش ویتالی دمیتری یویچ بالاشوف ویتالیا استپانو ویتلی ویتنامی ها ویث ورث ویدا حاجبی ویدیدیا ویرا میخائیلونا ویرجیل کلوین نیل ویرجیل. ک.نیل ویرجینیا وایرز ویرجینیا کوارترلی ریویو ویستوسکی ویشنوسکی ویلا کی ویلز ویلسون ویلی ویلی برانت ویلیام ویلیام «Your Man» برانیگان ویلیام آ. فاستر ویلیام آلونزا هلند جی آر ویلیام ا. هلسث ویلیام ا.هلسث ویلیام ابراهیمی ویلیام الف. هلثت ویلیام الگیتون ویلیام ام. کلونجر ویلیام او. داگلاس ویلیام او. مولر ویلیام اچ ویلیام اچ . سولیوان ویلیام اچ سالیوان ویلیام اچ کورتینی ویلیام اچ. سولیوان ویلیام اچ. هالمن ویلیام باتلر ویلیام بی رن بام ویلیام بیرشنگ ویلیام دارتی ویلیام دبلیو. لهفلد مشاور سفارت در امور اقتصادی ویلیام دجرمان ویلیام دمینگ گای لرد ویلیام راجرز ویلیام سولیوان ویلیام سیمون ویلیام فاستر ویلیام لفلت ویلیام لهفلدت ویلیام لی فالکنر ویلیام مورگان ویلیام میلر ویلیام مینتر ویلیام ناکس دارسیشرکت نفت ایران و انگلیس ویلیام هلسث ویلیام وارن ویلیام وودساید ویلیام ٬ ا ٬ فاستر ویلیام کارم ویلیام کافمن ویلیام کرون ویلیام کلارک ویلیام کوران پسر ویلیام گریفت ویلیام گریفیث ویلیام گرین میلر ویلیام. ا. هلند.جی آر ویلیام. اس. ناولند ویلیام. اس. گیرارد ویلیام. ال. ولف ویلیام. ام. کلاونجر ویلیام. اچ. سولیوان ویلیام. ای. هلسث ویلیام. دبلیو ویلیام.ا.هلند. جی آر ویلیام.ال. فالکنر ویلیام.جی. فالکنر ویلیام.دی. جرمن ویلیامز ویلیور جی. اوزادچی وین استوارت وینترشال وینترشال ا. جی. وینوگرادف وینوگرادوف وینوگرادوف سفیر روسیه در ایران وینیک ویهینگن ویپکی ویکتور ویکتور آی ویکتور اسپولنیکف ویکتور ال ویکتور ال . تامست ویکتور ال تامست کنسول شیراز ویکتور ال. تامست ویکتور ال. تامست. ویکتور ام ویکتور ام. ویکتور ان. ویکتور تامست ویکتور تامست ریچارد. تی. آرندت ویکتور جی. اوزی پف دبیر دوم سفارت شوروی در تهران ویکتور ل. تامست کنسول آمریکا در شیراز ویکتور مارتیروس مارتین ویکتور نیکلایوویچ اسپولنیکف ویکتور نیکلایویچ اسپل نیکوف ویکتور نیکلایویچ پولیاکوف وزیر صنایع متحرکه ویکتور نیکولایویچ اسپولنیکف ویکتور ولف ویکتور کازاکف ویکتور گریگوریویچ افاناسیف سردبیر پراودا ویکتور یاکولویچ اسیپوف ویکتور. ال. تامست ویکتورآی. ولاتسکوف ویکتوریاکفلویچ اوزی پف دبیر دوم سفارت شوروی ویکران پ پ. نیوسام پائول ویندسور پاتان ها پاترسون پاتریک هنری پاتریک. جی.کوئین پاتریک. سی. ناش پاتوشکف پاد شاه کریست پادشاه ارمنی پادشاه سوئد پادشاه مراکش پادشاهان سلسله قاجار پادگان نیروی هوایی ایران در کپکان پادگان نیروی هوایی در بهشهر پادگورنی پارتکس پارتیزان های اسلامی پارس ایر پارس کیا پارسا پارسا کجوری پارسا کیا پارساکیا پارسای پارسون پارسونز پارسونز جوردن پارسونز سفیر آمریکا پارسگی پارسی پارسی ها پارل سی. وارنکی پارلمان پارلمان (مجلس) پارلمان انگلیس پارلمانی پارچه بافی فخر پاریس پاسبان حسن شجاعی. پاسبان حسن کاشی پاسبان قربانعلی عربی پاسداران پاسداران آزادی پاسداران انقلاب پاسداران انقلاب اسلامی پاسداران انقلاب تهران پاسداران انقلابی پاسداران مسلح انقلابی پاسداران کمیته پاشایف پال لوشونچی پال گریم پالایشگاه های مدیترانه ای پالماچ (گروه حمله هاگانه پالمر پالیزبان پالیزبان و اویسی پان آمریکن پان امریکن ایران پان ایرانیست ها پان ایرانیست پزشکپور پاناما پانایوتیس اکونومو پانتلی مونف پانکراتف پاول آکاپوف پاول ای پاول ایوانویچ لوماکین پاول جی پاول سی پاول واسیلیویچ رازاکف پاول پترویچ زوتف پاول گریم پاول گریم( مدیرعامل شرکت خدماتی نفتی ایران) پاول یوسف زاده کهنه شهر پاولف پاولنکو پاوچ پاپ پاپال نانسیو پاک ذات پاک ستون پاکروان پاکستانی پاکستانی ها پاکستانی های ایران پاکستانی‌ها پاکول کولفر پاگانلی پاینده پایگاه های رادار در ایران پایگاه های هوایی ادوارد پایگاه هوایی بگرام پایگاه هوایی خاتمی پایگاه هوایی مهرآباد پت تیارت پت تیارت. لروی کولیر پتانها پتر ایوزیفویچ آشورکویک Petr Iosifovich Ashurko پتر هاگدهان پترسن پترسون پترماشروف پتروبراس پتروشیمی Navodari پتروشیمی آبادان پتروف پتروفسکی پترولئوس پترولیوم دولپمنت (ژاپنی) پدر آلمانی پدر آموزگار پدر روحانی پرایر پدر زن امینی پدر سیروس سمیعی پدر شاه پدر شاهزاده رعد پدر کیانپور پدیده بوتو پراودا پراکاش شاه پرایس پرایور پرت پرت و وینی پرت واسکودرو پرتقالی ها پرتلانت پرخت (Precht) پرز پرزیدنت پرزیدنت احمد حسن البکر پرزیدنت اسد پرزیدنت البکر منشوری پرزیدنت امین پرزیدنت انورسادات پرزیدنت برژنف پرزیدنت بوتو پرزیدنت تالبرت پرزیدنت تره کی پرزیدنت ترکی پرزیدنت جیمی کارتر پرزیدنت حفیظ اللّه امین پرزیدنت حفیظ اللّه امین. پرزیدنت داود پرزیدنت دووایت آیزنهاور پرزیدنت سادات پرزیدنت سرکیس پرزیدنت شیل پرزیدنت صدام پرزیدنت لئونید برژنف پرزیدنت لیندن پرزیدنت نور محمد تره کی پرزیدنت نیکسون پرزیدنت کارتر پرزیدنت کاسترو پرزیدنت کندی پرزیدنت کوروتورک پرزیدنت کِندی پرستراو پرستیژ مدنی پرسنل IVOA پرسنل RC پرسنل آمریکایی پرسنل امریکایی پرسنل تانک پرسنل دولت آمریکا در ایران پرسنل دیپلماتیک آمریکا پرسنل روسی پرسنل سفارت آمریکا پرسنل غیرنظامی پرسنل لاکهید پرسنل نظامی آمریکایی پرسنل نظامی روسیه پرسنل کوبایی پرسنل گارد ساحلی پرشت پرفسور آکف پرفسور تورج ناصری پرفسور جناب پرفسور روح اللّه رمضانی پرفسور ویلیام گریفیت استاد دانشگاه فلتچر پرفسور یونیون پرلورکا پرنسس اشرف پرنسس فاطمه خواهر شاه پرنیان فر پرو ونچر پروانه اسکندری پروانه در میناسیان حاجی آبادی پروب پروتستان ها پرورش پروفسور آبراهام پروفسور آمریکایی پروفسور احسان نراقی پروفسور ایرانی پروفسور برهان الدین ربانی پروفسور بیل پروفسور جیمز بیل پروفسور جیمز بیل (از دانشگاه تگزاس) پروفسور حبیب و رحمان هلاح پروفسور خورشید پروفسور خورشید احمد پروفسور خورشید احمد وزیر فدرال آمار پروفسور دیوید آبتر پروفسور رابرت ام پروفسور ریچارد کاتم پروفسور ریچارد کاتم آمریکایی پروفسور سحابی پروفسور علی آقا بلخی پروفسور علی اکبر سیاسی پروفسور غفور پروفسور قائم هاشمی پروفسور محمود سوما پروفسور مهدی بازرگان پروفسور نصراللّه سیف پور فاطمی پروفسور نفیسی پروفسور پفاف (Pfaff) پروفسور یوری گنکوسکی پروفسورهای ایرانی پروفسورهای دانشگاه پرونده روانپزشکی پروژه نظارت اطلاعاتی آیبکس پرویز آقا عزیز حی پرویز آموزگار پرویز آموزگار( رئیس دانشگاه فردوسی) پرویز بادپا پرویز بنان پرویز بوشهری پرویز ثابتی پرویز حاجی فر[حاجی فرجی] پرویز حاجی فرجی پرویز حکمت پرویز حی پرویز خانلری پرویز خوانساری پرویز رائین پرویز رائین خبرنگار آسوشیتدپرس پرویز راجی پرویز رزم آرا پرویز سهرابیان پرویز عدل پرویز علوی پرویز مجتهدی پرویز منصور پرویز مینا پرویز نیکخواه پرویز و منصور لاوی پرویز کاظمی پرویزی پروین پروین آموزگار شهیدی پرچمی ها پرچمیست ها پرکار اقدم پری پری اسکندری پریرا (Pereira) پریش پریش. پزدراک پزشک خصوصی شاه پزشک شاه پزشک مخصوص شاه پزشکان پزشکان ایرانی پزشکان معالج شاه پزشکان پاکستانی پزشکپور پزشکی پست پسر آیت الله شریعتمداری پسر آیت اللّه خمینی پسر آیت اللّه زنجانی پسر آیت اللّه گلپایگانی پسر بچه مفقود آمریکایی پسر خمینی پسر زاهدی پسر زنجانی پسر سنجابی پسر شریعتمداری پسر طالقانی پسر علی منصور پسر مصدق پسر و داماد آیت اللّه شریعتمداری پسر وزیر ارشاد ملی میناچی پسر کریم سنجابی پسران ژنرال بارزانی پسرخاله صدام پسرخوانده ظاهر شاه پسرعموی شاه پسرعموی نخست وزیر پسندیده»باشگاه ورزشی تاج پشتون پشتون ها پشتوها پشم کاشمر پطر پطر پی. کسکوف پطر کبیر پطر کی پطرس غالی پطروس غالی پل استون پل بالتا پل تابس پل ج. فری پل جی . فری پل دوایر پل لوزاکا پل پت پل کانسلر پل گریم پل یاکون پلاک پلاکه پلت رو پلترو پلترپو پلنتینگا پلگرین توراس پلی بوی پلی یوس خاچی پلیت ولگاست پلیس پلیس اتریش پلیس افغانستان پلیس ایران پلیس تهران پلیس خمینی پلیس راهنمایی پلیس راهنمایی و رانندگی پلیس سعودی پلیس شهربانی پلیس ضد شورش پلیس عراق پلیس قم پلیس مخفی افغانستان پلیس ملی پلیس ملی (NP ) پلیس ملی اسرائیل پلیس ملی ایران پلیس ملی ایران اسلامی پلیس و ژاندارمری پلیس کشوری ایران پلیک پمکس پن آمریکن پن ام پناهندگان افغان پناهندگان افغانی پناهندگان ایرانی پناهندگان عراقی پناهندگان کرد پناهندگان کرد عراقی پناهندگان کردی پناهگاه های اکراد پناهی پنت هاوس پنتاگون پنج شیری پنجاهمین سالگرد سلسله پهلوی پنجشیری پندیکس پنزااوبلا پنی پنیاس سفیر پهلبد پهلوان پهلوی پهلوی ها پور ادبی پورادبی پورتو پریماورا پورهمایون پوزانف پوزانف سفیر شوروی پوشکین پول مارتل پول پت پولارد پولانسکی پولونین پولیاکف پولیت بورو پولیساریو پولیم لوینسون پومروی Santafe پونسه پونه پونومروف پوپوویچ پُل کونز پژند پژوهشگران آمریکایی پک پک. پکوئین پگف پگف سفیر شوروی در ایران پگویین پی پی ببوچپ پی. ال. پی. ال. آئرونات پی. ای. اسکوف پی. ای. افورت پی. ای. سیکولار پی. دی. استوریج پی. دی. کوئیک پی.آر.ی الکترونیکس دیویژن پی.دیترز پیاده نظام رضاپور پیت رای ساترلند پیت ولگاست پیتر پیتر بوتا پیتر بی. اورام پیتر تارونوف پیتر جی اورام پیتر ددیچ پیتر رودنیو پیتر هیودال پیتر ولیسکور پیترمون پیترو فاشونه پیر جمایل پیر جمیل رهبر فالانژها پیر رنون پیر سید احمد گیلانی پیر لافرانس پیر محمد زرای پیر نیا پیراشا سفیر پاکستان پیرمحمد زاراری پیرنیا پیرو پیروان خمینی پیروان یحیی پیرپاگارا رهبر مسلم لیگ پاکستان پیشاهنگان پیشاهنگان آمریکا پیشاهنگی آمریکا پیشمرگ ها پیشمرگه ها پیشه وری پیغمبر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) پیمان بغداد پیمان ورشو پیمان کاران آمریکایی پیمانکاران آمریکایی پیمانکاران و عرضه کنندگان پیناکل پینچاز ساپیرکنیسه (پارلمان) پیونگ یانگ پیکاسو چ. ی. دکتر منوچهر اقبال چائوشسکو چارتر اویل چارلز چارلز ا. ملتون چارلز ان راسیاس چارلز ان. راسیاس چارلز ان.راسیاس چارلز ان: راسیاس. چارلز اچ. راسیاس چارلز برانسن چارلز بلک (همسر شرلی تمپل) چارلز تی . کر چارلز تی . کراس چارلز تی. کراس چارلز تی.کراس چارلز جان دریو چارلز دبلیمر چارلز دبلیو چارلز دبلیو ناس چارلز دبلیو. مک کاسکیل چارلز دبلیو. مک کسکیل چارلز دبلیو. ناس چارلز دبلیوناس چارلز راسیاس چارلز سی چارلز سی. استل چارلز عیسوی چارلز لینچ چارلز مک کاسکیل چارلز ناس چارلز ویدنی چارلز. استل. چارلز. ال. گری چارلز. ال. گری چارلز. ان. راسیاس چارلز. بی. مک کلیلاند چارلز. دبلیو. ناس چارلز. راسیاس چارلزان چارلزان. راسیاس چارلزتی . کراس چارلی مک کاسکیل چارلی مک کسکیل چارلی ناس چالز. ان. راسیاس چامپان چانسی دووی چاپ لندن چاپ پاریس چاپین چاک راسیاس چاک زانگاس چاک ساپر چاک سوپر چاک وستفال چاکواکسپلوراسیون چایلز چراغعلی عقیقی چرچیل چریک ها چریک های زندانی فلسطینی چریک های سلطنت طلب چریک های سیاهکل چریک های عراقی چریک های عرب چریک های فدایی چریک های فدایی خلق چریک های فدایی مارکسیست چریک های فدایی و مجاهدین چریک های فلسطینی چریک های مجاهد چریک های چپی (فداییان) چریک های کرد چریک های کرد ایران چریک چپی چماقداران مسلمان چمران چند خبرنگار آمریکایی چنگیز خان چنگیز مآمدی چنگیزخان چه گوارا چه گوارای چو چوبین سوارکی چوفی چونینگ چوک راسیاس چپ جدید اسرائیل SIAH (NCL ) چپ ها چپ های مارکسیست چپ گرایان چپرتلی چپمن چپگراها چپگرایان چپگرایان آمریکایی چپگرایان لبنانی چپگرایان مارکسیست چپگرایان مسلمان چپی ها چپی های افراطی چپین چپی‌ های رادیکال چپی‌های رادیکال چک ها چی. نربوری چیانک کای چک چیس بانک چیس مانهاتان چین چینی فروشان چینی ها ژاله امیر طهماسبی ژاله پرکار اقدم ژان فورلوت ژان فورلوت دبیر اول سفارت فرانسه ژان چاپه ژانت شریدان ژاندارم آمریکا ژاندارم خلیج فارس ژاندارمری ژاندارمری شاهنشاهی ایران ژاندارمها ژانگ کایقان ژاورونکف ژاپن ژاپنی ها ژاپنی و اروپایی ژاپنی‌ها ژاک امیل پری ژاک فریموند ژاک وارن ژاک یونسیان خرازی ژاکوب رابین ر ژاکوب وینر ژاکوف ژاکومت ژرمن ژرمن گیویشیانی ژنرال «رابرت چونینگ» ژنرال «عبدالولی» ژنرال «عبدالکریم قاسم» ژنرال «پلد» ژنرال آریانا ژنرال آلن ژنرال آمریکایی ژنرال آمریکایی «تای» ژنرال ارشدی ژنرال ازهاری ژنرال ازهاری رئیس ستاد فرماندهی عالی ژنرال استون ژنرال افتخاری از سازمان صنایع دفاع ملی ژنرال افشار طوس ژنرال افشارطوس ژنرال الکساندر میخایلوویچ ساخاروفسکی ژنرال امیر رحیمی ژنرال امیر عزیزی ژنرال اویسی ژنرال ایمانیان ژنرال ایوان جی. پاولووسکی ژنرال ب. مارشال ژنرال بارزانی ژنرال بازنشسته بهارمست ژنرال بختیار ژنرال بدره ای ژنرال بَِرِت ژنرال بیدآبادی ژنرال تقوی ژنرال توفانیان ژنرال تویچل ژنرال تی. ای. شافر ژنرال تیمور بختیار ژنرال جعفری ژنرال جعفریان ژنرال جم ژنرال جورج کرتز ژنرال حبیب اللّه ژنرال حجازی ژنرال حردان التکریتی ژنرال حسن طوفانیان ژنرال حسین زمانی ژنرال حسین نجفی ژنرال خاتمی ژنرال خاتمی فرمانده نیروی هوایی ژنرال خادمی ژنرال خسروانی ژنرال خسروداد ژنرال دوگل ژنرال راجر ژنرال رایدر ژنرال ربیعی ژنرال رحیم هنری پرشت ژنرال رحیمی ژنرال رحیمی فرماندار نظامی تهران ژنرال رزم آرا ژنرال روسی «ا.ا. پیشیف» ژنرال ریاحی ژنرال زاهدی ژنرال سادلر ژنرال ساهنیکایا رئیس ستاد نیروی هوایی ژنرال سکورد ژنرال سیف امیررحیمی ژنرال سیف[سید] امیررحیمی ژنرال سیکورد ژنرال شارون ژنرال شراوف ژنرال شروف ژنرال شهشهانی ژنرال شهناز ژنرال صفری ژنرال ضیا ژنرال ضیاء ژنرال ضیاءالحق ژنرال طوفانیان ژنرال عبدالکریم ایادی ژنرال عزروایزمن ژنرال علوی کیا ژنرال علی ژنرال علی اصغر رفعت ژنرال علی خادمی ژنرال علی رزم آرا ژنرال علی رفعت ژنرال علی محمد خادمی ژنرال غفاری ژنرال غلامرضا ازهاری ژنرال غلامعلی اویسی ژنرال فاروق گورلر ژنرال فردوست ژنرال فردوست (رئیس کمیسیون سلطنتی) ژنرال فریدون جم ژنرال فضل اللّه زاهدی ژنرال فضلی ژنرال قرنی ژنرال قره باغی ژنرال قره نی ژنرال محمد افشار طوس ژنرال محمد خاتمی فرمانده نیروی هوایی شاهنشاهی ایران ژنرال محمد ضیاءالحق ژنرال مسکورد ژنرال مصطفایی ژنرال مقدم ژنرال مقدم (ساواک) ژنرال منصور مزین ژنرال مهدی رحیمی ژنرال موشه دایان وزیر خارجه اسرائیل ژنرال مولر ژنرال ناجی ژنرال نادری ژنرال ناظم ژنرال نایف ژنرال نجیب ژنرال نصرالله امیرفضلی ژنرال نصیری ژنرال نصیری رئیس ساواک ژنرال نصیری رئیس شهربانی ژنرال نعمت الله نصیری ژنرال نعمت اللّه نصیری ژنرال ها ژنرال های ارتش ژنرال های بازنشسته ژنرال های روسی ژنرال هایزر ژنرال هایزر معاون فرمانده نیروهای مستقر در اروپا ژنرال هدایت ژنرال هردان تکریتی ژنرال هوایی گُست ژنرال هوشنگ حاتم ژنرال هویزر ژنرال هیگ ژنرال وای هینک ژنرال وایزمن ژنرال وجدی ژنرال ویلیامز ژنرال پالیزبان ژنرال پاولووسکی ژنرال پاکروان ژنرال پیشیف ژنرال ژابلونسکی ژنرال کاتوزیان ژنرال کاست ژنرال کرتز ژنرال کرتس ژنرال کمال ژنرال کنان اورن ژنرال گاست ژنرال گریوز ژنرال گست ژنرال گوهری ژنرال گَست ژنرال یاکوب ژنرال یحیی خان ژنرال یلپیشف ژنو ژوارد سی. اسمیت ژوراولف ژورنال دفاع ملی ژورنال دو تهران ژورنال دو تهران. ژوزف استالین ژوزف او. ابلان ژوزف بک ژوزف توینام ژوزف دبلیو. آدلسیک ژوزف سالتزمن ژوزف. و. آدلسیک ژوهان ولفگانک لوثر (معروف به زیوگوزاریه) ژیزل ژیسکار ژیسکار دستن ژیسکارد ژیسکاردستن ژیسکاردستن رئیس جمهور فرانسه ژیسکاردستن(رئیس جمهور فرانسه) ژیسکی ک. اس. امیدوف ک. ف. آنانیکف ک. گ. ب ک. گ. ب. ک.ال. ام. ک.گ.ب ک.گ.ب. کا. گ . ب کا. گ. ب کا. گ. ب. کا. گ.ب کا.گ.ب کابل کابینه آموزگار کابینه ازهاری کابینه اقبال کابینه بازرگان کابینه بازرگان (دولت آیت اللّه) کابینه حسین علا کابینه زاهدی کابینه شریف امامی کابینه علا کابینه علم کابینه منصور کابینه هویدا کاتاوازی کاتز کاتلر کاتلر(سفیر آمریکا) کاتم کاتولیک کاخوده (احتمالاً آزموده) کادر گروه چهارم عملیات روانی درفورت براگ کارائوس مانوگلو کارادن کاراکاش کارتر کارتر رئیس جمهور آمریکا کارتر. کارتین لوئین هووارد کارخانجات NGL کارخانجات «میرک» کارخانجات خصوصی بافندگی فخر کارخانجات پارچه بافی فخر کارخانه NISOC کارخانه آرد کارخانه آرد و سیلوی تهران کارخانه آلومینیم کارخانه آلومینیم سازی حمادی کارخانه آمریکائی بورگ کارخانه بل کارخانه جنرال موتورز کارخانه داران کارخانه ذوب آهن کارخانه ذوب آهن حلوان کارخانه ذوب آهن شوروی کارخانه ریسندگی شهناز کارخانه شیمیایی شاهپور کارخانه فخر کارخانه لوله سازی اهواز کارخانه مجهز اتومبیل رامبلر کارخانه نساجی ایران کارخانه نورد فولاد کارخانه پارچه بافی نمازی کاردار کاردار (بروس لینگن) کاردار آلمان غربی کاردار آمریکا کاردار آمریکا لینگن کاردار ایران کاردار ایران گل شریفی کاردار رومانی کاردار ساترلند کاردار سفارت آمریکا کاردار سفارت آمریکا در ایران کاردار سفارت ایران کاردار سفارت ایران ویلیام کورن کاردار سفارت شوروی کاردار شوروی کاردار شوروی در تهران کاردار شوروی پاول پترویچ زوتف کاردار لینگن کاردار مجارستان کاردار موقت کاردار موقت سفارت آمریکا کاردار ناس کاردار نمایندگی سوئد در سازمان ملل کاردار هری. اچ. شوارتز کنسول سفارت در امور سیاسی کاردار هلند کارزول کارشناس آکادمیک آمریکایی کارشناس سفارت استمپل کارشناس سیاسی استمپل کارشناس وزارتخانه کارشناسان ECAFE کارشناسان آمریکایی کارشناسان امور آمریکا کارل کارل د. آکرمان کارل کلمنت کارل گوستاو کارل گوستاو شانزدهم (پادشاه سوئد) کارل. ال. هاردی کارلتون کارلتون. کارلوس کارلوک کارم الف آلتان کارمند اداره چهارم وزارت امور خارجه ایران کارمند ارشد کارمند بخش تجاری کارمند بخش سیاسی کارمند رادیو ایران کارمند سفارت سوئیس کارمند سیاسی سابق تهران کارمندان کارمندان ODC کارمندان OSCO کارمندان آمریکایی کارمندان آمریکایی PIT کارمندان ادارات دولتی کارمندان انستیتو هودسون کارمندان بانک کارمندان دولت کارمندان دولت آمریکا کارمندان دولتی آمریکا کارمندان دولتی متوسط و اول رتبه کویتی کارمندان زن کویتی کارمندان سفارت کارمندان سفارت آمریکا کارمندان شرکت های آمریکایی کارمندان ضد انقلاب کارمندان غیرنظامی آمریکایی کارمندان محلی کارمندان نفتی کارمندان وزارت دادگستری کارمندان وزارت دفاع کارمندان کنسولگری اصفهان کارن دویانگ کارن لنگه تیگ کارناکاتا کارناکف کارور استوشیتز کارول کارول سی. مور کارول فوگارتی کارکنان فرانسوی و لهستانی کارگر کارگران کارگران (اداره) برق کارگران آمریکایی کارگران ایرانی کارگران خشمگین کارگران سازمان یافته کارگران شرکت نفت کارگران صنایع نفت کارگران صنعت نفت کارگران عمومی کارگران فلسطینی کارگران فلسطینی و یمنی کارگران فیلیپینی کارگران نفتی کارگران نفتی ایران کارگران پیمانکار کارگران چپ گرای اسرائیل RAFI (IWL ) کارگران کره ای یا فیلیپینی کارگران کمپانی نفت کویت کارگران گمرک کارگزاران امپریالیسم جنایتکار آمریکا کارینگتون کازانکین کازرونی کازناکیف کاسئلون کاساتکین کاستاریکا کاستاندا کاستجوسکی کاسترو کاسپین کاسگین کاسیکین کاسیگین کاشانی کاظم تک مدیر کل امور اجرایی گمرکات جنوب کاظم جفرودی کاظم حسیبی کاظم خسروشاهی کاظم رجوی کاظم زرنگار کاظم سامی کاظم شریعتمداری کاظم شیبانی صالح کاظم شیوا کاظم قوام کاظم گنجی کاظمی کالاهان کالتکس کالج البرز کالج جنگ دریایی ایالات متحده کالیبورن کالیتا کالیفرنیا کالینز کامبیز کامران اینان کامران راجی کامران نجات اللهی کامل کامکار کامیسکی کامیل امین ثابت کامیل شمعون کامینسکی کان کانادایی ها کانادین سوپریور کانتیننتال اویل Continental Oil کانون فرهنگ اسلامی اهواز کانون معلمین ایران کانون مهندسان کانون مهندسین ایران کانون مهندسین ایران. کانون نویسندگان ایران کانون وکلا کانون وکلای ایران کانی کاوامورا کاوانو کاوه کاوینگتون کاپالکین کاپلان کاپوچی کاپیتان سیک کاپیتان فره چورلو کاپیشین کاکسال کاگانویچ کاگلین کایزر کایزر (KAISER) کتاب نخبگان سیاسی ایران از ماروین زونیس کتی سامرز کتی هندریکس کدل ولف کرافت ورک کرافورد کرامس کراچی کرایسلر انگلیسی کرایسکی کرایسکی صدراعظم اطریش کرد کرد سوری کردها کردها در غرب کردهای آنکارا کردهای اتحاد جماهیر شوروی کردهای ایران کردهای ایرانی کردهای ترکیه کردهای سنی کردهای سنی و بلوچ ها کردهای سوریه کردهای شمال عراق کردهای عراق کردهای عراقی کردهای مسلح کردهای منفرد کردهای پناهنده کردهای چپی کردهای کمونیست کرسنت پترولیوم کرمانی کرنسکی کره ای ها کروپ کروک کرکریشنامنون کریدور هوایی ایران (ARMISH/MAGG) کریس آقابیگیان کریس اسنو کریستوفر کریستوفر رن کریستوفر. کریستوفر  کریستی کریستیان پینه نخست وزیر پیشین فرانسه کریستین ساینس مونیتور کریسون کریسکی وبراند کریم کریم احمد آل حرافی کریم امانی کریم بیرامی کریم حسامی کریم سجادی کریم سنجابی کریم سنجابی (رهبر جبهه ملی) کریم سنجابی رهبر جبهه ملی کریم سنجانی کریم شوا کریم ضرغامی کریم عباس کریم فاطمی کریم فرمانفرمائیان کریم لاهیجی کریم محمود شینتاف کریم معتمدی کریم ملکی کریم ورهرام کریم پاشا بهادری کریم گودرزی کرین برنیتن کریگ پاول ناپ کریگ. جی. ناپ کریگ. پی. ناپ کستروف کسرائی کسروی کشاورز کشاورز صدر کشاورزان کشاورزان آذربایجان کشاورزی (ایزدی) کشتی ترانس کلمبیا کشفی کشمیر کشورهای اروپای شرقی و غربی کشورهای اروپایی (فرانسه کشورهای امپریالیستی کشورهای عربی کشورهای غربی کشورهای کمونیست کشورهای کمونیستی کشیش (Evangelist) کفار روزنوالد کفیل کفیل رایزن کفیل فرمانده نیروهای دریای کفیل وابسته نیروی هوایی ایالات متحده کفیل وزارت آموزش و پرورش کلارک کلارک ا. بارکل کلالی کلانتر هرمزی کلانتری مرکزی اصفهان کلاندستاین) کلاودی بوگولیوبو کلاودیا کلاودیا پترونا کلاوس بولینگ کلایبورن کلاید تیلور کلاید د. تایلور کلاید د. تیلور کلاید دی. تایلور کلاید دی. تیلور کلاید دی.تیلور کلاید. دبلیو. تریشیلو کلایدی. تیلور کلبرر کلتوس رمزی کلمبیا کلمنت کلمنت مأمور میز ایران کلمنت(مأمور وزارت امور خارجه) کلنل ساندرز کلنل شیفر وابسته دفاعی آمریکا کلنل علی سلیم حمد (ابوسعید) سرکرده گروه ضربتی فتح کلنل فیلیپس کلنل مکنزی کلنل واندر میر کلنل واندرمیر کلود. جی. راس کلودیانگ کلوویتز کلوپ آمریکایی پارس کلوپ تهران کلوپ جدید تهران کلوپ روتاری کلوپ زنان آمریکایی کلوپ مهرگان کلوپ پارس آمریکا کلوپ پیکان کلگروف کلی کلی فورث / دبلیو. اف. لونی کلیفورد سی. متلوک کلیموف کلیمیان کلینتون روسیتر کمال کمال آتاترک کمال آتاتورک کمال ادیب کمال اسد سخنگو کمال الدین میرحبیب اللهی کمال حسن علی کمال خرازی کمال کمونه (سید محمدحسن آل کمونه) کمالوند کمالیستهای محافظه کار کمسومول (کادر رهبری) کمونیست کمونیست ها کمونیست های ایران کمونیست های ایرانی کمونیست های عراق کمونیست های فرانسوی کمونیست های چپ گرا کمونیست های چینی کمونیستها کمونیستهای جدید چپ گرا RAKAH (NCL ) کمونیستی کمپ دیوید کمپانی (ریتیون) کمپانی آرامکو کمپانی آمریکایی کان کمپانی اقتصادی بارباراشل ECON/COM,B L SCHELL کمپانی بیمه تجارت خارجی فرانسه (COFACE کمپانی بین المللی نفت پان آمریکن کمپانی تولید دارو کمپانی دوپونت کمپانی شل و اکسان کمپانی صنایع پتروشیمیایی کمپانی فورد کمپانی ملی نفتی کمپانی نفتی ایران و انگلیس کمپانی نفتی عربستان کمپانی نفتی لاوان کمپانی های آمریکا کمپانی های آمریکایی کمپانی های نفت غربی کمپانی های نفتی کمپانی های نفتی بین المللی کمپانی های ژاپنی کمپانی هند شرقی و انگلیس کمپانی پتروشیمی کمپانی پتروشیمی ملی کمپانی کیسانزا کمپانی گرومن کمیته کمیته AD HOC کمیته آزادی ملی کمیته اجرائی جبهه ملی کمیته اجرایی کمیته اجرایی شورای بازرگانی ایران و آمریکا کمیته اعتصابات خمینی کمیته امام خمینی کمیته امنیتی دولت (کا.گ.ب) کمیته امورات دفاعی و خارجه مجلس اسرائیل «کنست» (Knesset ) کمیته انتشارات و تبلیغات کمیته انتقام» کمیته انقلاب کمیته ای انقلاب کمیته ایالتی تهران کمیته بازرسی کمیته بنی هاشمی کمیته بین الملل صلیب سرخ کمیته بین المللی صلیب سرخ کمیته بین المللی نفت کمیته تبریز کمیته جهانی صلیب سرخ کمیته جوانان کمونیست ایران کمیته حقوق بشر کمیته حقوق بشر ایران کمیته خمینی کمیته داخل دولت آمریکا کمیته دانشجویان جبهه ملی کمیته دانشگاه کمیته دفاع از آزادی و حقوق بشر کمیته دفاع حقوق و آزادی بشر کمیته روابط خارجی مجلس کمیته روحانیون کمیته زحمتکشان کردستان کمیته سازمانی کمیته سالگرد هجرت کمیته سران سرویس ها (CHS ) (وعدت) adat Va کمیته صلیب سرخ بین المللی کمیته ضد خرابه کاری کمیته طالقانی کمیته فریزر کمیته قانون اساسی کمیته قضایی سنا کمیته مؤسسان کمیته متارکه گران محلی کمیته مراقبت هیئت نمایندگی کمیته مرکزی (CPSU) کمیته مرکزی انقلاب اسلامی کمیته مرکزی تهران کمیته مرکزی حزب ایران کمیته مرکزی حزب جمهوری اسلامی کمیته مرکزی حزب مردم کمیته مرکزی خمینی در تهران کمیته مشترک آمریکا و ایران کمیته مشترک ایالات متحده کمیته مشترک ایران و آمریکا کمیته مشترک ضد تروریسم (خرابکاری) کمیته مشترک نفت کمیته مشترک پلیس و ساواک کمیته مصادره اموال بنیاد مستضعفان کمیته مقدماتی کنفرانس وزرای خارجه کشورهای اسلامی کمیته منابع انسانی کمیته منطقه ای کمیته مک کلیلاند McClelland کمیته ها انقلاب کمیته های انقلاب کمیته های انقلاب اسلامی کمیته های انقلابی کمیته های خودمختاری کمیته های محلی مستقل کمیته وزرا کمیته وزراء کمیته کارگری کمیته ۵ نفره کمیته‌ کمیته‌های انقلاب کمیته‌های محلی کمیساریای صنایع سنگین خلق شوروی کمیسری آمریکایی کمیسیون اعلامیه حقوق بشر در پاریس کمیسیون انرژی اتمی کمیسیون بین الملل صید نهنگ کمیسیون بین المللی قضاوت کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد کمیسیون حقوق و آزادی بشر کمیسیون خدمات مدنی کمیسیون فولبرایت کمیسیون مجلس کمیسیون مشترک کمیسیون مشترک آتش بس کمیسیون مشترک ایتالیایی کمیسیون مشترک ایران کمیسیون مشترک ایران و آمریکا کمیسیون ملل متحد کمیسیونر برانر کمیسیونر ملی پلیس کن فرید کنان اورن کناپف کنبرا کنت ان . راجرز کنت ان . راجرز  کنت ان. راجرز کنت ای. هاس کنت راجرز کنت کسل کنتاکی فراید چیکن «کاشانی فراید چیکن» کنتراتچیان کنتراچی های دفاعی ایالات متحده کنتیننتال کنث پ. میلز کندی کندی (مأمور اقتصادی) کندی مت تامست کنست کنستابل کنستابل وزیر مختار آمریکا کنستانتین کنستانتین آی دولیو کنستانتین اوستینویچ چرننکو منشی کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی (CPSU) کنستانتین ایوانویچ زوتف کنستانتین موزل کنستانتین چرننکو کنسرسیوم کنسرسیوم سوئیسی کنسول کنسول آمریکا کنسول آمریکا در اصفهان کنسول آمریکا در تبریز کنسول آمریکا در خرمشهر کنسول آمریکا در پیشاور کنسول امریکا در تبریز کنسول ایران در بیروت کنسول بریتانیا کنسول تبریز ویلیام ایگلتون کنسول روابط خارجی کنسول روس «واسیلی سافرونچک» کنسول سفارت کنسول سفارت اتحاد جماهیر شوروی کنسول سفارت شوروی کنسول سفارت شوروی آقای سیمن تاراسویچ کنسول سفارت شوروی در آمریکا کنسول سفارت شوروی در اسرائیل کنسول سیاسی کنسول سیاسی رابرت مارتین کنسول شوروی در عراق کنسول وزارت امور خارجه و رئیس بخش ایران کنسول یوگسلاوی کنسولگری کنسولگری آمریکا کنسولگری آمریکا در بحرین کنسولگری انگلستان کنسولگری انگلیس کنسولگری شیراز کنسول‌گری کنفدراسیون خمسه کنفدراسیون دانشجویان ایرانی کنفدراسیون کارگران کویت کنفرانس اسلامی کنفرانس الجزایر کنفرانس خلع سلاح ژنو کنفرانس ژنو کنگ پیائو کنگرلو کنگره کنگره آمریکا کنگره اتحادیه صنفی ایران کنگره امریکا کنگره حزب آل کنگره حزب ایران نوین کنگره صهیونیستها کنگره علمی کنگره و سنای ایالات متحده کنگره کمونیستی ملل شرق کنیاتا کنیاتا نایرره کنیز حسین کنیز مراد کنیزمراد کنیسه کهروم کوانی کواکن بوش (QUACKENBUSH) کوبایی کوبایی ها کوتام کوجوگارو دفتر نمایندگی سیاسی رومانی کودتای نظامی کودل کودل زابلوکی کودل سولارز کودکان ایرانی کودکان روسی کودی دولوس کور (CORR) کوران کورانCurran کورت سایت (Kurt Sitte ) کورت هاگن (CURT HOGAN) کورترک کورتیس اس. موریس کورد مایر کورس کورس آموزگار کورش کورش آموزگار کورش شهباز کورش فرمانفرمائیان کورش کبیر کورلد کورنیینکو کورو کوروش کوروش شهباز کوروکاوا کوریا کوریجین کوزلوا) کوزمنکو کوزمین کوزنتسف کوزنتسوف معاون وزارت امور خارجه شوروی کوش امونیم کوشلف کوفریجین کومسومول کومسومول (سازمان جوانان کمونیست) کونگ نام کوهن کوهن قائم مقام دستیار دبیر A.H کوهن(معاون وزارت خارجه آمریکا) کوپدیچیک کوپر کوپر معاون وزارت امور اقتصادی کوپن کوچصفهانی کوک کوکنور کوگوشیف کوی نیلی کویتی کویتی ها کوین تانا کوینسی لامزدن کوینلان کویومچیان کُردها کپل (Keppel) ککونن کی ال ام کی براکن کی بی سی کی سینجر کی. ام کی. ام. استون کی. او. کلارک کی. ای. کاریون کی. کی. کامپوند کی. کی. کورولای کی.تامپسون کی.کی. کامپوند کیانوری کیانپور کیانی کیایی کیبوتس کیت میلر کیتو کیتینگ کیث آلن دانیلز کیث ا. بارلو کیث ال. تولرنی کیث. ا. دانیلز کیث. ال. تولرنی کیث. دبلیو. کلونجر کیریل استپانویچ سیمونوف رئیس اداره ارتباطات و ترابری کیسینجر کیسینجر وزیر امور خارجه آمریکا کیل گور کیلتایگر کیلووات کیلوگ کیلگور کینز کینگ کینگستون کیهان کیهان [اینترنشنال] کیهان آزاد کیهان امروز کیهان اینترنشنال کیهان بین المللی کیهان فارسی کیهان و اطلاعات کیهان یغمائی کیو کیو (CAVE ) کیو (CAVE) کیو. آر کیو. آر. بولستر کیو. آر. رام کیو. آر. میستیک کیو. پی. پوش کیو. یو. الود کیوان گادلی گارت گارد گارد «جاوید» گارد جاویدان (گارد سلطنتی) گارد ساحلی گارد شاه قاجار گارد شاهنشاهی گارد شاهنشاهی ایران گارد مجاهدین گارد محافظت گارد مخصوص سیاه جامگان گارد ملی گارد کنترل و حفاظت گارد کهنه گاردان گاردنر گاردهای امنیتی گاردهای دریایی (MARINE ) گاردهای پلیس ملی ایران گارزان گارلند جرومه پانل گارلند. جی. پانل گاری سیک گاری هارت گاری کرافمن گاریسون گاریسون. گازمان گاست گاش آمونیوم گالن فوکس گالوگوس گامون گامین گامین س گاندی گای گای دبلیو. راترفورد گای. دبلیو گداعلی مستوفی گراس گرانادا گرانت آوانسویچ وسکانیان گرانت او. گرانت ای. وسکانیان گرانت وسکانیان دبیر اول سفارت شوروی وسکانیان گرانینگر گراو گرت پرت گرتا گرتا ربیعی گرجی گردان 16 (کازرون) گردان پیاده نظام رضاپور گرشینسکی گرو وی گرومن گرومیکو گروه گروه 17 شهریور گروه 77 گروه «USMICC» گروه «انتقام» گروه «ایران نوین» گروه «خلق مسلمان» گروه «موحدین» گروه آذربایجان گروه آزادیبخش انقلاب تامیل گروه امل فلسطین گروه ایران خلق [عرب] گروه بنجامین هوکس گروه تئاتر گروه تروتسکی گروه تروریستی گروه تروریستی (هاگانا) گروه تروریستی فرقان گروه تل زعتر گروه توحید گروه جدید تروریستی «منصورون» گروه جرج حبش گروه خمینی گروه دامپزشکی آمریکا گروه دبیرستانی آمریکا گروه دموکراتیک گروه رزمی میدوی USS گروه رزور گروه رستاخیز گروه رضا گروه زاهدی گروه سربازان شهید امام خمینی گروه سپتامبر سیاه گروه شیعه هزاره گروه صف در کنیسه (پارلمان) گروه صنعتی KBS گروه صنعتی بلاّ گروه ضدتروریستی «خوجه امیر» گروه طالبانی گروه طبرستان گروه فدایی فتح گروه فداییان گروه فداییان اسلام گروه فرقان گروه فرماندهی و کنترل گروه فیلیپینی گروه لو گروه مارکسیستی فداییان خلق گروه ماشاءالله گروه مستشاری نظامی شوروی گروه مسلمان افراطی فرقان گروه منتخب خمینی گروه مهندسین مشاور ریتون هاوک گروه میان گل جان گروه میانه رو ساف گروه نفتی ام القوین گروه نیروی هوایی گروه های «چپگرا» گروه های اسلامی دانشگاه گروه های تروریستی گروه های تروریستی مخالف حکومت گروه های دیپلماتیک گروه های سیاسی رادیکال گروه های صوفی مصری گروه های غرب گرا گروه های غیر کمونیست ضد شاهی گروه های فداییان گروه های فلسطینی گروه های فلسطینی تندرو گروه های مارکسیست گروه های مارکسیستی گروه های مخالف گروه های مخالف افغان گروه های مخالف انقلاب اسلامی گروه های مخالف میانه رو راست مارکسیستی گروه های ناسیونالیست گروه های ناسیونالیست عرب گروه های چریکی گروه های چریکی اسلامی گروه های چپ گروه های چپگرا گروه های چپی گروه های چپی ارتش عربی لبنان گروه های کرد گروه های کمونیستی گروه ویژه هواپیمایی فدرال (FASG) گروه پشتیبانی عمومی هوانیروز (GSAG) گروه چماق به دستان گروه چماقداران گروه کارگران گروه کمک مستشاری نظامی آمریکا گروه گوش امونیم گروه گیلانی گروهبان گروهبان ادوین ال. هامت گروهبان ترنس اولیس گروهبان تروی سولیوان گروهبان جان اورشاک گروهبان جیمی استات گروهبان جیمی ال. استوت گروهبان داونی گروهبان دوفرنز گروهبان راگان گروهبان روسو گروهبان رونالد ام فیلیپس گروهبان رونالد ام. فیلیپس گروهبان رونالد وینینگهام گروهبان ری. اسپنگلر گروهبان ریموند اسپنگلر گروهبان سولیوان گروهبان شهربانی پروردی لشگری گروهبان فرانسیس آر. دیلون گروهبان فیلیپ استارک گروهبان ملکوم ئی. مین گروهبان مهدی نجاتیان گروهبان نوبل گروهبان هیل گروهبان وارن اسمیت گروهبان پنمن گروهبان کراوس گروهبان کورتیس اس. موریس گروهبان گری ا. روسو گروههای تروریستی گروههای حقوق بشر ایالات متحده گروههای خارج از جنبش اسلامی گروههای خیلی مذهبی (رادیکال) افراطی گروههای رادیکال کرد گروههای رادیکال کرد ترکیه گروههای ضربتی چپگرای رقیب آپوکولار و سیوانسیلار گروههای ملی گرا گروههای موافق و مخالف رژیم گروههای چپ گروههای چپ دانشگاه گروهک تروریستی فرقان گروهک فرقان گروهی هیستریک گرووی گرگوری روز گری گری سیک گریس پی. هیز گریفین گریفین مأمور اداره INR گریلی گریم گرین گرین میلز گریوز گریگور ماشازرهارطونیان گریگوری آی گریگوری آی. گریگوری ای. گریگوری ایلیچ اولیفیرنکو گریگوری ایلیچ اولیفیرنکو کنسول سفارت گریگوری ایوانویچ دولین گریگوری تیتوویچ زایتسف گریگوری زایتسف گریگوری لیما گریگوری پرت گریگوری یوسیفویچ گنجاروف گزارش رویتر گزارشگران مطبوعاتی گست گل شریفی گل شریفی کاردار ایران گل شریفی کاردار ایران در کویت گلابزوی گلاس گلاسپی گلب الدین گلب الدین حکمت یار گلبدین حکمتیار گلدا مایر گلدامایر گلف گلف استریت گلف اویل گلف و موبیل گلن گلن لمب گلن میچل گلن هوراک کد گلنار گلنار ازهاری (سیمپسون) گلنار ازهاری (سیمیسون) گلپایگانی گلگروف گلگروف» گمرک خرمشهر گمسی (GAMSY) گنادی کازانکین گنادی کازانکین دبیر اول سفارت روسیه گنجدوست گنجی گنجی وزیر آموزش و پرورش گنجی وزیر جدید آموزش و پرورش گنجیان گنشر گنهم گوئلز گواننادی کازانکان گواننادی کازانکین گواننادی کازانکین دبیراول سفارت روسیه گواننادی کازانکین سفارت روسیه گواننادی کازانکین سفارت شوروی گودرزنیا گودرزی گودرزیان گورباچف گوربل گوردن تایگر گوردن فرالین گوردون اس. براون گوردون وینکلر گورستان بهشت زهرا گورستان تهران گورمان بایکوف گورمن بایکف گورمن بایکف از خبرگزاری تاس؛ استانیسلاو کی. کوفریجین گورمن بایکوف گورن گورووی گوروی گوریاچف گوسپلان گوش آمونیم گوش امونیم گوش امونیوم گولاسینسکی گولاکوهن گولتکین یوکسل گولز گونتروالراف گوندوز آکان وزیر امور خارجه گوندیرن گونز گونیون گوهر گوهین گوگوش گویانا گَس گَس اوشن فرانسه گُلد واتر گیریگوری اندریویچ کوزمنکو گیلتمن گیلدا عضد گیونیون ی یا ژنرال هایزر یاآد یاتسویچ یاتسویک یاد و شرکت آربل جدید یادین یاسر عرفات یاسر عرفات (ابوعمار) یاسر عرفات رئیس سازمان آزادی بخش فلسطین یاسلی یاسین یاسینی یاشر محمد مری یاشوها یاغیان کُرد یانوش پیکالکویچ یانکی یانکی ها یانکین یانگ یاوین یاکو روی یاکوب یاکوتسک یاکوف پترویچ ریابوف. منشی کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی.(CPSU) ادوارد آموروسیویچ شواردنادزه منشی اول کمیته مرکزی حزب کمونیست گرجستان یاکونین یاکی یت اللّه شریعتمداری یجلبورگر یحیی حسین آل یحیی خان یحیی صادق وزیری یحیی عدل یحیی عمر یدالله سحابی یدالله سطوتی یدالله شادانی «اسفندیاری» یدالله مفتی زاده یداللّه سحابی یداللّه سحابی وزیر مشاور در طرح های انقلاب یداللّه شهبازی یدیوت یدیوت آهارانوت یدیوت آهارونات یدیوت آهارونوت یروف یروی دریایی یروی دریایی آمریکایی لاسال یروی دریایی ایران یروی هوایی یزدان پناه یزدی یزدی معاون نخست وزیر یزدی وزیر امور خارجه یزدی وزیر خارجه ایران یزدی(نخست وزیر) یزدی(وزیر امور خارجه) یزید یزیدی یعقوب آقاخان تپه وری یعقوب اهدوت تاجر یعقوب برق لامع یعقوب تهرانی یغمائی کیهان یقیش هایراپتیان یلدریم آلپرگون مدیر فروش دفتر محصولات خاکی ترکیه یلنا آناتولیونا یلنا ولادیمیرونا یلنا پاولونا یلینا یمانی یمانی وزیر نفت سعودی یمسار مستوفی یمنی ها ین یه هوشوا(Sagi , Yehoshua) یهود بنی قریضه یهودا بن پورات یهودی یهودی در تهران یهودی ها یهودی های ایران یهودی های روسی یهودیان یهودیان آمریکا یهودیان ایران یهودیان ایرانی یهودیان شیراز یهوشافت هرکبی یو. ان اسکوئیب یو. ان تراوت یو. ان. بیزی یو. ان. تراوت یو. ان. تروات یو. ان. ساسپند یو. ان. فسیل یو. ان. پولو یو. ان. کلیپ یو. ان. کمل یو. ان. گریست یو.ان پولو یو.ان. پولو یوئیش کرانیکل یوارم شانی یوال یوالکیس جانسون یوان کوزیمی یوخان گوارگیس یورام شانی یورک (بی.ام.وای) یورگن موله مان یوری ام. دنیسف یوری ام. دنیسوف یوری زیمین یوری سمنوویچ چرومکین یوری ک. الکسیف یوری کنستانتینویچ الکسیف دبیر سوم یوری کی یوریل لوبرانی یوریواوریف یوست یوسف یوسف (جو) یوسف ابراهیم یوسف ابراهیم خبرنگار نیویورک تایمز یوسف احمدالشیراوی یوسف ال یوسف الشیراوی یوسف الصبایی دبیر کل سازمان وحدت خلق آفریقا و آسیا یوسف الصیبایه یوسف العلوی یوسف اکبر یوسف بخشاینده یوسف بی غم غازانی یوسف جاسم الحاجی یوسف حاواش یوسف رحمتی یوسف زاده یوسف شیراوی یوسف صبائی یوسف مازندی یوسف نعمت الله یوسف هرملین یوسف کلیاتی یوسف کوهن یوسفی یونانی یونانی ها یونانیان یونایتد ریفاینینگ یونایتد پرس یونایتدپرس یونسکو یونیام یونیورسال یونیون یونیون اویل یونیون راینیکر یوهان ولفگانگ لوت یووال نیمان یوگسلاوها یوگسلاوی یوگنی مویسیویچ کوگوت یوگنی میخایلویچ پروخوروف یوگنی وی. کورولف یوگنی کی یوگنی گورگبیویچ موراتوف یوگنیا لوگیانوفنا سیراک یپرم نبی زاده یک آواره فلسطینی یک بانکدار اهوازی یک پروفسور چینی یکاترینا فدورونا یکان DAO یگانه یگانه وزیر امور اقتصاد ۱ ۱ (سیمون فرزامی) ۱ (عباس امیرانتظام) ۱ (عباس امیرنظام) ۱. ۵ ”ر“ مخفف راترفورد