Post
33689
از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران
محرمانه
به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی سی - فوری
1358-02-04- 1979-04-24
متن سند
سند شماره 157
محرمانه
شماره گزارش: 684816779
24 آوریل 1979 - 4 اردیبهشت 1358
از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران
به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی سی - فوری
موضوع: گزاش وضعیت ایران، 24 - 23 آوریل 79
16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش دربرگیرنده اطلاعاتی در خصوص بازه زمانی L241200-231200 در ماه آوریل 79 می باشد. این اطلاعات مشتمل بر موارد ذیل است:
ص: 321
دیدگاه های خمینی و طالقانی در خصوص کمیته، جزییات مربوط به ترور سپهبد قرنی، تهدید [یک] آیت الله مبنی بر ترک ایران به دلیل فقدان نظم و مقررات در کشور، قوانین جدید مربوط به دانشجویان شاغل به تحصیل در خارج کشور، اعدام های جدید، اعتراض مردم تبریز نسبت به حملات و انتقادات صورت گرفته نسبت به یک حزب مذهبی، اعتراض نظامیان تبریز، تداوم مذاکرات صلح شهر نقده به موازات ورود ارتش به شهر و اطلاعات مختلف.
17- از 17 تا 21 حذف شده است.
22- جزییات: (محرمانه)
الف- دیدگاه های خمینی و طالقانی در خصوص کمیته: برخی ناظرین بر این باورند که کمیته نهادی ضروری برای حفظ قدرت آیت الله خمینی است و از همین رو، ایشان در مقابل فشارهای وارده از ناحیه آیت الله محمود طالقانی و دولت در موضوع کمیته، به هیچ وجه از موضع خود کوتاه نیامد. خمینی این نکته را به خوبی درک کرده است که کمیته در روزهای آغازین پیروزی انقلاب نقشی کلیدی ایفا نمود و در صورتی که وی از این نهاد حمایت به عمل آورد به احتمال قوی متقابلاً خود نیز از حمایت و پشتیبانی این گروه منتفع خواهد شد و در صورتی که آنها را رها کند، متقابلاً این گروه نسبت به وی ابراز بی مهری نموده و حمایت خود را معطوف فرد دیگری خواهند نمود. این در حالی است که سازمان های مجاهدین و فداییان با صدور و انتشار اطلاعیه، از دیدگاه طالقانی در خصوص انتخاب سیستم نیمه مختار فدرالی برای کشور،حمایت به عمل آورده اند. آنچه این بیانیه ها در ذهن افراد متبلور می نماید این است که طالقانی از حمایت این دو سازمان بهره مند است و در همین ارتباط بروز چالش هایی [بین آیت الله خمینی و طالقانی] در آینده، امری قابل پیش بینی است. برخی ناظران بر این باور هستند که از یک سو عقب نشینی طالقانی و از سویی دیگر موضع گیری های اخیر خمینی می تواند حاکی از استیلا و برتری افراط گرایان به ویژه فداییان باشد. طالقانی اخیراً در سخنانی به شدت از کمیته حمایت کرده و خاطرنشان کرده است که دیدگاه وی هیچ گونه اختلاف بنیادی و اساسی با مواضع و دیدگاه های خمینی ندارد؛ وی در ادامه با رعایت جوانب احتیاط تصریح کرده است که «وجود هرگونه اختلاف نظر احتمالی [بین وی و آیت الله خمینی] نبایست منجر به سوء استفاده عناصر اغتشاش گر و فرصت طلب و یا عوامل بیگانه شود.» از زمان آزادی طالقانی از زندان در حدود یک سال پیش، وی به شدت تلاش کرده است که ضمن حفظ شأن و منزلت مذهبی، خود را به عنوان فردی لیبرال تر و فعال تر و دارای بینش سیاسی بیشتر و حتی جاه طلب تر به همگان معرفی نماید. از زمانی که وی با توسل به گروه های اقلیت اقدام به مشکل آفرینی برای بازرگان نمود و به خارج از تهران سفر کرد، اعتبار و محبوبیت وی رو به فزونی نهاد. به نحوی که در ابتدا صرفاً به عنوان فردی شناخته می شد که سال ها در زندان های شاه تحت شکنجه قرار گرفته است؛ اما با گذر زمان به عنوان فردی فرهیخته و عالم به همه امور شناخته شد که در عین حال، حلال مشکلات مردم است و تمامی فرقه های سیاسی، شامل گروههای چپ و راست، را پذیرفته است. یکی از
ص: 322
برتری های بارز طالقانی در قیاس با خمینی، گرایشات لیبرالی صریح اوست. طالقانی و خمینی شخصیت هایی کاملاً متفاوت دارند و البته طالقانی به مراتب منعطف تر است. قدر مسلم این انعطاف، جایگاه خوبی برای وی در شهر قم به ارمغان آورده است. مشخصاً در مقوله کمیته، توافقاتی بین طالقانی و خمینی صورت گرفته است. طالقانی صراحتاً از گسترش قدرت کمیته انتقاد کرده و خواهان محدودیت اختیارات این نهاد شده بود. خمینی موافقت کرده است که از طریق تحقیق و بررسی، «عوامل نفوذی» و افرادی که مسئولیت برخی اقدامات خودسرانه از جمله دستگیری خانواده طالقانی را برعهده داشته اند، در این نهاد شناسایی شده و پاکسازی شوند. اما به طور همزمان خمینی به وضوح اعلام کرده است که مادامی که دولت قابلیت خلع سلاح عموم مردم را کسب ننماید، کمیته به فعالیت ادامه خواهد داد. وقتی که شب هنگام صدای گلوله در خیابان های شهر طنین انداز می شود، لاجرم شهر در طی روز غرق در رکود و تعطیلی خواهد بود. دولت، به ویژه شخص بازرگان، با دیدگاه طالقانی در خصوص کمیته موافق است. اما دولت نیز تحت سیطره دستور خمینی است. نکته شایان توجه این است که می توان همچنان طالقانی را یک فعال لیبرال و مرد غرور و افتخار نامید؛ البته نفوذ و استیلای وی به قدری نیست که بتواند تعادل ظریف قدرت را تحت الشعاع خود قرار دهد.
نظریات تهیه کننده: (محرمانه) به رغم این که تحلیل فوق نشانگر وجود نوعی تفاوت اندک بین دیدگاه ها و مواضع طالقانی و خمینی است، اما تهیه کننده خبر بر این باور است که قبل از برگزاری ملاقات اخیر بین این دو چهره در شهر قم، دیدگاه های آنها از اختلافات چشمگیری برخوردار بود اما نشست مزبور باعث کنار رفتن اختلافات مهم و قابل ملاحظه شد. مهمترین دلیل کنار رفتن اختلافات این دو شخصیت در حال حاضر این است که هر دو آیت الله به خوبی واقفند که بروز اختلاف آشکار بین این دو نفر، لاجرم انشقاق گسترده ای بین اقشار مختلف جامعه ایجاد خواهد کرد؛ به ویژه این که این دو چهره، مهمترین شخصیت های مذهبی حال حاضر کشور هستند. در نتیجه بروز این انشقاق و شکاف، نه تنها مسایل مذهبی، که امور غیر مذهبی را هم دستخوش عواقب ناخوشایندی خواهد کرد و احتمالاً کشور را مجدداً به کام یک جنگ انقلابی دیگر فروخواهد فرستاد.
ب- سپهبد قرنی ترور شد. اولین رئیس انقلابی ستاد نیروهای مسلح ایران، سردار سپهبد ولی قرنی که کمتر از یک ماه پیش در جوی مجادله آمیز از پست خود کناره گیری کرد، امروز در جلو درب منزلش هدف گلوله افراد ناشناس قرار گرفت و کشته شد. این حمله، اولین اقدام موفقیت آمیز در ترور سران انقلابی ایران است و شباهت های زیادی نیز به ترور چهار افسر ارشد شاه در یک روز پس از اغتشاشات مورخ 11 فوریه داشت. سپهبد قرنی در جلو درب منزل خویش در مناطق مرکزی تهران هدف گلوله دو یا سه فرد مسلح قرار گرفت و به سرعت به بیمارستان مهر انتقال یافته و پس از تلاش حدود یک ساعت و نیمه پزشکان ارتش و خصوصی جهت نجات وی، نهایتاً در ساعت 13 روز گذشته فوت نمود. بر اساس اظهارات
ص: 323
شاهدان عینی قضیه، ضاربین در ساعت 11:30 سپهبد قرنی را هدف گلوله قرار دادند و سپس به سرعت از صحنه گریختند. یکی از ضاربین کت و شلوار قهوه ای به تن داشته است. گلوله ها به شکم و پای چپ قرنی اصابت کرده است. اخبار متناقضی در این زمینه مطرح است؛ از جمله اخباری که شاهدان عینی ماجرا تشریح کرده اند؛ اما خبر رایج در بین عموم مردم این است که قرنی در حال فعالیت در محوطه باز حیاط منزل خویش بوده است که هدف گلوله ضاربین قرار گرفته است. یکی از ضاربین، پس از هدف قرار دادن قرنی، مسلسل خود را انداخته و از صحنه گریخته است.
نظریات تهیه کننده: (محرمانه) بر اساس اطلاعاتی که از طریق منابع به دست اینجانب رسیده است، «یک گروه جدید افراطی اسلامی» به نام «فرقان» مسئولیت ترور قرنی را برعهده گرفته است. شایان ذکر است که منابع اطلاعات بیشتری در خصوص این گروه در اختیار نداشتند. به محض وصول اطلاعات جدیدتر، مراتب به سرعت اطلاع رسانی خواهد شد.
ج- تهدید [یک] آیت الله مبنی بر ترک ایران به دلیل فقدان نظم و مقررات. روحانی ارشد استان خوزستان تهدید کرده است که در صورت عدم بهبودی وضعیت نظم و مقررات حاکم بر این استان ظرف یک هفته آتی، ایران را ترک خواهد کرد. آیت الله شیخ محمدطاهر آل شبیر خاقانی، رهبر عالی شیعیان عرب زبان استان خوزستان، روز گذشته با انتشار اعلامیه ای خاطر نشان کرد که به دلیل نفوذ عناصر ناکارآمد در بین اعضای قدرتمند کمیته، وضعیت نظم و مقررات حاکم بر این استان به شدت رو به وخامت نهاده است. وی در این اعلامیه تصریح کرده است که این قبیل عناصر غیرمسئول، بدون در اختیار داشتن مجوز و اختیار رسمی، به خانه های افراد هجوم برده و اهالی خانه ها را غرق در رعب و وحشت می نمایند. در این اعلامیه تأکید شده است که این در حالی است که دولت هم قادر به حمایت از اقشار عرب زبان استان خوزستان نیست. خاقانی در ادامه افزوده است که حق مدیریت استان می بایست در اختیار جمعیت عرب زبان این استان قرار گیرد و فعالیت های فرهنگی و اجتماعی جاری در استان نیز بایست به وسیله جمعیت عرب و فارس صورت گیرد نه افراد ناکارامد و فاقد صلاحیت. خاقانی تأکید کرده است که در حال حاضر برخی عناصر غیرمسئول و بی تجربه در کمیته مشغول به فعالیت شده اند؛ این افراد مشکلات عدیده ای برای مردم اهواز، خرمشهر و آبادان به وجود آورده اند.
نظریات تهیه کننده: (محرمانه) هم خمینی و هم طالقانی با ارسال پیام هایی به خاقانی خاطرنشان کرده اند که حضور وی در این منطقه حساس امری ضروری و حیاتی است و ضمناً تأکید کرده اند که قدم هایی در راستای پاکسازی عناصر مشکوک از کمیته برداشته شده است. قدر مسلم با پاکسازی کمیته انقلاب در آن منطقه تهدید خاقانی مبنی بر خروج از ایران منتفی خواهد شد.
د) قوانین جدید در خصوص دانشجویان شاغل به تحصیل در خارج کشور. وزارت
ص: 324
آموزش محدودیت ها و شرایط جدیدی برای دانشجویان مایل به تحصیل در خارج کشور پیش بینی کرده است؛ محدودیت هایی که احتمالاً کاهش تعداد دانشجویان عازم به تحصیل در خارج کشور را به دنبال خواهد داشت. هر دانشجو قبل از ارائه درخواست ورود به دانشگاه های خارج کشور، می بایست وزارت آموزش را متقاعد نماید که شرایط مورد نظر آنها را احراز کرده است. این شرایط عبارتند از: تسط به زبان کشور موردنظر دانشجو جهت ادامه تحصیل و تسلط به فرهنگ ایرانی. در همین راستا، دانشجو تحت امتحان قرار می گیرد و در صورت رد شدن در هریک از این دو موضوع، حق تحصیل در خارج از کشور را از دست خواهد داد. افزون بر این، معافیت از خدمت نظام وظیفه نیز یکی از ملزومات تحصیل در دانشگاه های خارجی تلقی می گردد. در این خصوص جزییات بیشتری فاش نشده است اما انتظار می رود که دولت فهرستی از دانشگاه ها، مراکز و مؤسسات آموزشی مورد قبول خود در کشورهای مختلف را منتشر نماید. به رغم عدم افشای جزییات دقیق، پیش بینی می شود که صرفاً دانشجویان خواهان تحصیل در برخی رشته های خاص، از جمله پزشکی و مهندسی، مجوز تحصیل در خارج از کشور را دریافت خواهند کرد. دانشجویان خواهان تحصیل در خارج از کشور می بایست توافقنامه ای امضا کنند مبنی بر این که پس از اتمام تحصیلات، به کشور مراجعت خواهند نمود.
ه ) موضوع اعدام ها: در شهرهای مشهد و بندرعباس یک روحانی و هشت فرد غیرنظامی از مقامات ساواک و پلیس، به دار آویخته شدند. اتهام این افراد، قتل و شکنجه مردم و اختلاس اموال عمومی اعلام شده است. محمود فخر، با نام مستعار فخرالاسلام، روحانی مشهور استان خراسان بود. اتهام وی همکاری با ساواک عنوان شده است. در شهر مشهد علاوه بر این فرد روحانی، سروان علی اکبر آتشین، از اعضای ساواک و بخش ضدخرابکاری پلیس، به همراه سرهنگ محمود امانی، رئیس پلیس استان خراسان، نیز اعدام شدند. افراد اعدام شده در بندرعباس عبارتند از هدایت الله عصفوری رئیس پلیس میناب، احمد مسلمی فرماندار میناب، سروان علیرضا حق پرست افسر پلیس میناب، هدایت الله سلجوقی افسر گارد و دو نفر دیگر به نام های رضا قاسمی و عبدالعلی زارعی که جزییاتی درباره این دو نفر منتشر نشده است.
و) اعتراض مردم تبریز به انتقادات و حملات صورت گرفته نسبت به یک حزب مذهبی. تعداد کثیری از مردم تبریز در حمایت از آیت الله کاظم شریعتمداری و در اعتراض به بیانیه اخیر یک روحانی در انتقاد از حزب جهوری خواهان خلق مسلمان، اقدام به تظاهرات اعتراض آمیز نمودند. اغلب اهالی تبریز در این راهپیمایی حضور داشتند و در حمایت از شریعتمداری شعار می دادند. به دلیل حضور قاطبه مردم شهر در تظاهرات، مغازه ها و مدارس این شهر تعطیل بودند. شرکت کنندگان در این راهپیمایی در پایان، با صدور یک بیانیه خاطرنشان کردند که انقلاب ایران یک انقلاب اسلامی بوده است که تمامی اقشار مختلف جامعه در آن نقش داشته اند و مشخصاً در این میان مردم آذربایجان نقشی کلیدی ایفا کرده اند.
ص: 325
در ادامه این بیانیه آمده است که هدف انقلاب ایران، سرنگونی رژیم سابق و ایجاد یک انقلاب اسلامی بود که در سایه آن تمامی اقشار ملت ایران با آزادی تمام از جایگاهی مطلوب برخوردار باشند. این بیانیه هرگونه دیکتاتوری و محدودیت مترتب بر مقوله آزادی را محکوم کرده و تعهد نموده است که مردم تبریز، «با عزمی راسخ در برابر این موارد ایستادگی خواهد کرد.»
نظریات تهیه کننده: (محرمانه) وابسته دفاعی شب گذشته صحنه های مربوط به این تظاهرات را در تلویزیون مشاهده کرده است. وی گزارش داده است که در این تظاهرات، فردی با بلندگو هدایت شعارها را برعهده داشته است. وی تصریح می کند که در صحنه های پخش شده از تلویزیون مشخص شده است که چند سرباز نیز در این راهپیمایی شرکت داشته اند.
ز) اعتراض نظامیان تبریز. افسران، نیروهای کادر و سربازان پایگاه دوم نیروی هوایی تبریز (پایگاه دوم شکاری) در سالن اجتماعات پایگاه تجمع کرده و نسبت به اظهارات روز یکشنبه مهدی بازرگان اعتراض کردند؛ بازرگان روز یکشنبه اعلام کرده بود که صرفاً همافران (تکنسین های نیروی هوایی) در انقلاب اسلامی مشارکت کردند. تجمع کنندگان معتقد بودند که تمامی پرسنل نیروی هوایی در انقلاب اسلامی ایفای نقش کرده اند. آنها ضمن درخواست از دولت برای مورد توجه قرار دادن نقش تمامی پرسنل نیروی هوایی، از انقلاب اسلامی و رهبری انقلاب یعنی امام خمینی اعلام حمایت نمودند.
ح) تداوم مذاکرات صلح شهر نقده به موازات ورود ارتش به شهر. گزارشات واصله حاکی از این است که روز گذشته، به موازات ورود دسته های نظامی به داخل شهر نقده، در منطقه غربی ایران، به منظور سرکوب خشونت های جاری بین گروه های کرد و ترک، مذاکرات آتش بس بین طرفین در حال پیشرفت است. شایان ذکر است که جزییات دقیق این موضوع همچنان نامشخص است. مقامات رسمی اوضاع را آرام گزارش کرده اند؛ این در حالی است که یک گزارشکر نزدیک به منطقه بحرانی گزارش داده است که به رغم کاهش شدت درگیری ها از زمان امضای قرارداد صلح از سوی هیأت اعزامی از ارومیه، هنوز هراز چندگاهی، صدای شلیک گلوله به گوش می رسد. رادیو افزوده است که هنوز در مناطق اطراف شهر، صدای شلیک گلوله به گوش می رسد. هلی کوپترهای ارتش بر فراز شهر در حال پرواز هستند و تانک ها و خودروهای مسلح نیز در تپه های شمال شهر استقرار یافته اند. یک گزارشگر رادیو تصریح کرده است که آمار تلفات هنوز تأیید نشده است اما گزارشات واصله از سطح شهر حاکی از این است که در جریان خشونت های سه روز شهر نقده، بین 100 تا 150 نفر به قتل رسیده و 500 نفر نیز مجروح شده اند. امروز استاندار استان آذربایجان غربی مجوز اعزام ژاندارمری به شهر نقده را از سوی وزارت کشور دریافت کرد؛ البته هنوز در خصوص ترکیب نیروهای ژاندارمری اعزامی به این شهر تصمیم نگرفته است. به مجرد استقرار ژاندارمری در شهر و کسب کنترل این شهر، ارتش شهر را ترک خواهد کرد. فرمانده یگان 64 ارتش ارومیه (رضاییه) گزارش داده
ص: 326
است که شلیک گلوله در شهر کاملاً متوقف شده است. وی تصریح کرده است که پس از امضای قرارداد صلح، مردم شهر شروع به پاکسازی خیایان ها و حمل اجساد به پزشکی قانونی نموده اند. سرلشگر ناصر فربد، رئیس ستاد نیروهای مسلح، گزارش داد که شب گذشته آتش بس نسبی بر شهر حکم فرما بوده و هراز چندگاهی، صدای گلوله شنیده می شده است. فرمانده یگان 64 ارتش ارومیه اعلام کرد که نیروهای مسلح در مناطق مختلف شهر استقرار یافته اند. از سویی دیگر، سرلشگر ناصر فربد، رئیس ستاد نیروهای مسلح، تأکید کرده است که نیروهای مسلح اعزامی به شهر نقده مأموریت یافته اند ضمن تلاش برای مقابله با خشونت ها و حمایت و حفظ صلح به وجود آمده، با مراجعه به بیمارستان ها و پزشک قانونی شهر، تعداد کشته ها و مجروحین وقایع روزهای اخیر را مشخص نمایند.
نظریه تهیه کننده: (محرمانه) صبح امروز رادیو فارسی محلی گزارش داد که خشونت ها در شهر نقده متوقف شده است اما ارتش همچنان در شهر مستقر است.
ط) اطلاعات مختلف:
1- سرهنگ اسدالله ایمانی به عنوان رئیس پدافند کشوری انتخاب شد.
2- اخراج حدود 30 نفر از اساتید دانشگاه تهران. بر اساس تصمیم شورای پاکسازی انقلابی دانشگاه، قرار است حدود 30 نفر از اساتید دانشگاه تهران از هیأت علمی دانشگاه اخراج شوند. اساتید اخراجی در گذشته مشاغل و جایگاه های مختلفی برعهده داشته اند و قرار است پس از اخراج، «در اختیار دولت» قرار گیرند. دکتر مالکی رئیس دانشگاه گزارش داده است که شورای پاکسازی تشکیل شده است از دو استاد دانشگاه، دو دانشجو، دو مدیر اجرایی دانشگاه و یک قاضی. وی احتمال اخراج برخی اعضای شورای علمی به دلیل اقدامات ضدانقلابی را تأیید کرد.
3- بازدید شریعتمداری از کشور مصر. منابع آگاه مستقر در شهر قم روز گذشته گزارش دادند که آیت الله کاظم شریعتمداری در رأس هیأتی از مریدان خود، به زودی به کشور مصر سفر خواهد کرد. برای این سفر، دلیل خاص و مشخصی تشریح نشده است.
4- آمادگی ایرانیان مقیم شوروی مبنی بر مراجعت به ایران. یک منبع خبری گزارش داده است که هزاران نفر از اتباع ایرانی که سال های مدیدی در شوروی اقامت داشته اند خود را آماده می کنند که به ایران بازگردند. تعداد دقیق این افراد مشخص نیست اما آنچه مسلم است این است که در رژیم گذشته، در مقاطع مختلف، هزاران نفر ایران را ترک و به کشور شوروی مهاجرت کردند. اولین مهاجرت گروهی اتباع ایران به شوروی به 35 سال پیش بازمی گردد؛ زمانی که نیروهای مسلح روسیه به آذربایجان یورش آورده و مناطقی را به تصرف خود درآوردند. برخی افراد نیز در سال 1953 و در زمان کودتا بر علیه دولت دکتر محمد مصدق، به شوروی مهاجرت کردند. از طرفی، پلیس و مقامات رژیم سابق نیز برخی مردم را مجبور می کردند که کشور خود را ترک و به شوروی مهاجرت نمایند.
زمان یافت نشد!
اتفاق و وقایعی یافت نشد!
قرارداد یافت نشد!
سایر کلمات یافت نشد!