سند شماره 24

گزارش اجلاس سفیران خاورمیانه ای ترکیه

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا در آنکارا، اسپیرز

محرمانه

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

1358-02-14- 1979-05-04

متن سند

سند شماره (24)

تاریخ: 14 اردیبهشت 1358-4 مه 1979

طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در آنکارا

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. فوری

رونوشت: سفارت آمریکا در تهران

موضوع: اجلاس سفیران خاورمیانه ای ترکیه

1- (طبقه بندی نشده) این یک پیام اطلاعاتی است و نیازی به اقدام ندارد.

2- (خیلی محرمانه) خلاصه: کنفرانس خاتمه یافته اخیر سفیران ترکیه در کشورهای اسلامی به این دلیل تشکیل گردید تا سیاست ترکیه در قبال خاورمیانه و کنفرانس آتی وزیران خارجه اسلامی مورد بحث قرار گیرد. گزارش مطبوعاتی نشانگر آن است که سفیران مزبور از ترکیه خواسته اند که روابط اقتصادی، تجاری و سیاسی خود را با کشورهای همجوار گسترش دهد. در مورد عدم توانایی و موفقیت رژیم ایران

ص: 140

در تحکیم قدرت و کاهش اعتماد کشورهای میانه رو عربی نسبت به آمریکا نیز نگرانی هایی ابراز گردیده است. یکی از منابع ما در وزارت امور خارجه اطلاع داد که مسئله مناطق کردنشین هسته اصلی بحثهای اجلاس را تشکیل می داده است. (پایان خلاصه) 3- (طبقه بندی نشده) در تاریخ 29-27 آوریل وزارت امور خارجه ترکیه اجلاس سه روزه ای را با شرکت سفیران خود در 9 کشور اسلامی (ایران، عراق، کویت، سوریه، افغانستان، پاکستان، لبنان، عربستان سعودی و مصر) تشکیل داد. این اجلاس که شامل نمایندگان همه وزارتخانه های مسئول در امور اقتصادی و خارجی و نیز رئیس ستاد مشترک ترکیه ژنرال اورن و رئیس سازمان اطلاعاتی ترکیه ژنرال ارسوز بود، جهت بررسی سیاست خارجی ترکیه در خاورمیانه انعقاد یافته بود. طبق گزارش مطبوعات از سفیران خواسته شده بود تا نظریات و پیشنهادات خود را در مورد سیاستهایی که باید در قبال کنفرانس آتی وزیران خارجه کشورهای اسلامی اتخاذ شود ارائه دهند.

4- (طبقه بندی نشده) سخنرانی نخست وزیر اجویت دردومین روز اجلاس مقامات و سفیران که در مطبوعات نیز درج گردیده است خواستار گسترش روابط، همکاری و همبستگی با کشورهای منطقه می باشد. با اشاره به بیانات پیشین خود در مورد مداخله «امپریالیست» و «کاپیتالیست» در خاورمیانه، نخست وزیر اظهار داشت: «هنوز کسانی هستند که می خواهند مانع گسترش همکاریهای ما و قطع صمیمت (تاریخی) ما در گذشته باشند و این تلاشها ممکن است ادامه یابد. علاوه بر این، بعضی از آنها می خواستند نفاق و تردید را در میان کشورهای منطقه پرورش دهند. ما معتقدیم که کشورهای منطقه با توسل به اتحاد و همکاری می توانند بر این تلاشهای منفی چیره شوند. تنها کشورهای این منطقه هستند که می توانند برای مشکلات منطقه راه حلهای مناسبی فراهم آورند.» 5- (طبقه بندی نشده) اجویت در سخنرانی خود تأکید خاصی بر ایجاد همکاریهای اقتصادی صمیمانه نمود. او به سفرا گفت: «ما نمی توانیم میان مسائل اقتصادی و سیاسی اولویتی قائل شویم. ولی به نظر ما اگر از همکاریهای اقتصادی شروع کنیم، راه حلهای مناسبی برای مشکلات سیاسی نیز فراهم خواهد آمد.» وی در این رابطه گفت اگر منابع صنعتی و طبیعی و کشاورزی ترکیه و نیروی کار صادراتی این کشور با منابع طبیعی - نفت - و امکانات مالی کشورهای منطقه ترکیب گردد، همه کشورهای منطقه از آن سود خواهند برد.

6- (طبقه بندی نشده) با گزارش پیرامون نتایج کنفرانس در اول ماه می در روزنامه ملیت طرفدار دولت، خبرنگار دیپلماتیک مطلع نیلوفر یاسین اطلاع داد که سفیران در هفت مورد توافق دارند و به عنوان پیشنهادات خود آنها را تسلیم دولت خواهند کرد. این پیشنهادات عبارتند از:

- دولت تلاش نماید روابط اقتصادی، تجاری و فنی خود را با کشورهای همجوار افزایش دهد. سفیران از نحوه برخورد ترکیه در استفاده از بازارهای منطقه ای انتقاد کرده اند.

- اکنون جو مناسبی فراهم آمده است و ترکیه می تواند با اکثر کشورهای خاورمیانه ای روابط نزدیکی برقرار سازد.

- آنها معتقدند که ترکیه باید از درگیر شدن در اختلافات اعراب اجتناب ورزیده و طرف گیری نیزننماید. علاوه بر این، ترکیه باید از انقلاب راستین اعراب حمایت نماید. در رابطه با کنفرانس وزیران خارجه اسلامی، ترکیه باید در مقابل توسل به اقدام، مقاومت نموده و روابط خود با مصر را قطع نموده و در

ص: 141

تحریمهای اقتصادی شرکت جوید.

- ترکیه باید تماسهای خود با عربستان سعودی را افزایش دهد البته بر اساس تصمیم سیاسی سعودی مبنی بر دادن کمک به ترکیه.

- بازدیدهای مقامات باید افزایش یابد.

- ترکیه باید اقدامات جدیتری در قبال قاچاق انجام دهد تا تجارت قانونی با کشورهای همجوار به جریان افتد.

- دیپلماتهای ترکیه در خاورمیانه باید در زمینه های اقتصادی و تجاری تجربه و آموزش داده شوند.

6- (طبقه بندی نشده) در رابطه با اوضاع ایران و طبق گزارش روزنامه ملیت، سفیران از اینکه رژیم ایران موفق نشده است قدرت خود را تحکیم بخشد، اظهار نگرانی کرده اند. سفیران از دولت خواسته اند که وقایع ایران و خصوصا تلاشهای اقلیتهای ایرانی را در کسب خودمختاری زیر نظر داشته باشد. آنها نگران این هستند که مبادا از طریق ایران اسلحه به گروههای موجود در ترکیه برسد.

7- (طبقه بندی نشده) سفیران یاد آور شدند که به خاطر طرز فکر ضعیف آمریکا در قبال وقایع ایران که منجر به سقوط شاه گردید، کشورهای میانه رو خاورمیانه در حال حاضر به آمریکا اعتماد کمتری دارند.

سفیران اظهار داشتند که اگر این بحران اعتماد افزایش و شدت یابد روسها نیز سعی خواهند کرد با تلاش خود خلأ ایجاد شده، توسط آمریکا را پر نمایند. بنا به گزارشها نمایندگان دولت ترکیه در این مورد نگرانی عمیق ابراز داشته و گفته اند که خاورمیانه مهمترین منطقه مبارزه نفوذی ابرقدرتهاست و همیشه یکی از آنها سعی دارد، خلأ ایجاد شده به وسیله دیگری را پر سازد.

8- (خیلی محرمانه) اظهار نظر: چند روز قبل از این اجلاس سه روزه بسیاری از مطبوعات اظهار نظر داشتند که در نتیجه این اجلاس تغییرات مهمی در سیاست ترکیه در قبال خاورمیانه به وقوع خواهد پیوست. بر اساس گزارش یاسین، که کامل سرپرست امور سیاسی وزارت خارجه صحت آن را در گفتگو با کاردار آلمان غربی تأیید کرده است، این تغییرات رخ نداده اند. بیانات اجویت، که در آن از استمرار صمیمت و ایجاد روابط با دولتهای همسایه صحبت کرده، نشانگر عقب نشینی ناچیز وی در محکوم شمردن مداخله کاپیتالیستها در منطقه است (آنکارا 3288). اجویت خیلی میل دارد به عراق و عربستان سعودی نزدیک شود، چون این دو از نظر نفت و امور مالی می توانند به ترکیه کمکهای بسیار بنمایند.

9- طبق اظهارات باتو سرپرست بخش امور قبرس و یونان وزارت امور خارجه ترکیه که در کنفرانس شرکت جسته بود، مسئله روابط ترکیه با اسرائیل و نحوه برخورد با آن در کنفرانس آتی وزیران خارجه کشورهای اسلامی اجلاس چندان مطرح نگردید. باتو گفت مشکلات امنیتی جدید ترکیه به دنبال سقوط شاه در ایران و به خصوص خطر بروز ناسیونالیسم کردی و روشهای مبارزه با این خطر برای حفظ تمامیت ارضی ترکیه مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.

اسپیرز

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 41 - کتاب 41 - صفحه 140