سند شماره 28

گزارش وضعیت افغانستان

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا ـ کابل، آمستوتز

محرمانه

به: وزارت امور خارجه واشنگتن دی سی

1358-06-26- 1979-09-17

متن سند

سند شماره (28)

از: سفارت آمریکا - کابل

تاریخ: 17 سپتامبر 79

به: وزارت امور خارجه واشنگتن دی سی

طبقه بندی: خیلی محرمانه

موضوع: همزمان با کاهش تشنجات در کابل رئیس جمهور امین استفاده های سیاسی اخیر را از این جریان می کند.

1- (تمام متن محرمانه).

2- خلاصه: کابل ظاهرا برخی از کشمکش های روزهای اخیر را از دست داده است، به طوری که رئیس جمهور جدید حفیظ اللّه امین کنترلش را بر دستگاه حزب و دولت محکم کرده است. پایان خلاصه.

3- ساعت 16 (به زمان کابل) در 17 سپتامبر است، کشمکش های سیاسی روزهای اخیر ظاهرا در کابل کاهش یافته است. اگر چه تانک ها هنوز محل های مهم اطراف کاخ ارگ (خانه خلق) و ساختمان رادیو افغانستان را حفاظت می کنند، ولی سرنشینان تانک ها زیر سایه وسایل خود در حال استراحت به سر می برند.

ادارات دولتی ظاهرا به کار روزمره خود بازمی گردند، اگر چه رئیس جمهور حفیظ اللّه امین و پیروانش به نظر می رسد که هنوز احتیاط را در این می بینند که جاده را از نظر نوعی واکنش نظامی علیه حکومت و حزب خود، با دقت زیر نظر بگیرند (مخصوصا سمت پایگاه زرهی پل چرخی را)، اما به نظر می آید که همزمان با گذشت ساعاتی بدون درگیری اعتماد بیشتری پیدا می کنند.

4- برای امین برنامه ریزی شده که ساعت 12 شب (به زبان پشتو) و ساعت 20:30 (به زبان دری) برای ملت صحبت کند، مردم افغان منتظرند ببینند چه نشانه هایی دریافت می دارند، مثلاً آیا امین هم چنان با لحن احترام آمیزش در مورد رفع بیماری از رهبر بزرگ «نور محمد ترکی» که در 16 سپتامبر به وسیله اطلاعیه تغییر رهبریت مشخص شد یاد خواهد کرد، یا شروع به بی اعتبار کردن «آموزگار بزرگ» خواهد کرد. آموزگاری که یک بار او را به عنوان «شاگرد قهرمان» خواند؟ ترکی در 15 سپتامبر توسط مطبوعات به عنوان چهره مقدس معرفی شد، ولی از 16 سپتامبر به بعد نام او در وسایل ارتباط جمعی بدون عنوان یا عبارات افتخارآمیز ذکر شد. منابع موثق گزارش دادند که دختر امین تصویر ترکی را در 16 سپتامبر در مدرسه اش پاره و او را «مردی بدسرشت» توصیف کرده است.

5 - آیا این تغییرات بیشتر کابینه را به اطلاع خواهد رساند؟ در بین آنهایی که در این رابطه شایع شده که امشب یا در هفته آینده خاطر تمایلات مخالف امین اخراج می شوند عبارتند از:

وزیر امور مالی عبدالکریم میثاق، وزیر کار و امور اجتماعی دستگیر پنج شیری، وزیر معادن و صنایع محمد اسماعیل دانش، وزیر حمل و نقل محمد حسن بارق شافعی (که ضمنا دست راست امین بود و وزیر امور داخلی محمد اسلام وطنجار را که در معیت هیئتی در فرودگاه از ترکی در بازگشت از سفرش به هاوانا و مسکو در 11 سپتامبر استقبال کرده بود، خلع کرد).

6- برای ترکی چه اتفاقی افتاد؟ اکثر کابلی هایی که کارمندان سفارت از زمان اطلاعیه عصر دیروز با آنها صحبت کرده اند فکر می کنند که ترکی در خلال جنگ مسلحانه ای که در قصر روی داد و باعث قتل محافظ بدسابقه اش «سیدداود تارون» گردید، بر اثر جراحات وارده از تیراندازی مرده باشد و این امر در تاریخ 14

ص: 651

یا 15 سپتامبر اتفاق افتاد (تاریخ دقیق هنوز روشن نیست). به خوبی می توان گفت که ترکی و تارون خواه ناخواه در حوادث خشونت آمیز تصفیه اخیر اعضای نظامی کابینه گیر افتاده باشند و در آن وقت هنوز «امین» برای از بین بردن ترکی طرح نریخته و امین توجه به آنها را در جدول زمانی خود دیرتر قرار داده بود. اما وقتی فرصت پیش آمد امین فورا آن را مغتنم شمرد.

عده ای دیگر می پرسند که چگونه امین برای مرگ «تارون» مراسم تشییع جنازه یک شهید را در 16 سپتامبر برپا می کند، ولی درباره مرگ ترکی سکوت می نماید؟ باز هم عده ای معتقدند که ترکی هنوز زنده و در حال مردن است و مرگش توسط رژیم اعلام می شود.

7- در 17 سپتامبر وقتی با عبدالمجید منگال، یک مقام رسمی وزارت خارجه که ترکی را در سفر به هاوانا و مسکو همراهی کرد، تماس گرفته شد، وزیر مختار اظهار داشت که دیپلمات های غربی ترکی را هنگام بازگشتش از کابل در 11 سپتامبر شاد و ظاهرا سرحال دیده بودند. منگال اظهار نمود که ممکن است ترکی ظاهرا سالم به نظر می رسید، اما هنگام سفر دچار نوعی بیماری شده بود. او همچنین افشا کرد که ترکی به وسیله یک پزشک متخصص همراهی شده است.

منگال اضافه کرد که راجع به مسئله سلامتی ترکی به موقع خود اطلاع بیشتری خواهیم یافت، حتی شاید در طول صحبت های امشب امین این مسئله به سرعت در حال مطرح شدن است و در عین حال هزاران تصویر ترکی که کابل را پر کرده بود همه ناپدید شده اند. رهبریت در حزب و حکومتی که امین از زمان انقلاب بالفعل نشان داده عملاً محقق گردیده است. مردم نمی دانند که آیا امین - استالین - افغانستان اجازه می دهد که حتی خاطره رهبر بزرگ نابغه (ترکی) باقی بماند یا خیر.

8 - واکنش شوروی در کابل: چنان که در گزارش قبلی سفارت اشاره شده (کابل 6874)، هنوز روشن نیست که آیا سفارت شوروی در کابل مخفیانه از جنبش ضد وطنجار «امین» قبل از شروع عملیات اطلاع داشته یا نه. شوروی ها در کوتاه مدت در مقابل یک امر انجام شده (چنانچه چنین فرضی درست باشد) راهی جز همراهی با جریان حوادث نداشتند. مطبوعات کابل گزارش دادند که سفیر روسیه الکساندر ام پوزانف ساعت 10 صبح 15 سپتامبر با امین ملاقات کرد. یکی از منابع به ما گفت که آن ملاقات تا ظهر ادامه داشت و در این جلسه به نظر می رسد که یک تفاهم کلی میان رهبر در حال ظهور و حامیان اصلی شوروی روی داده است.

9- برداشت کلی در محافل دیپلماتیک و مابین افغان های مطلع این است که روس ها راضی نیستند. اما احتمالاً دریافته اند که آنها هیچ انتخاب دیگری در این زمان ندارند جز حمایت از امین مغرور و بی رحم.

طبق گزارش، شوروی ها که زمانی درصدد توسعه پایگاه سیاسی رژیم کابل برآمده بودند تا بدین وسیله اغتشاشات را سرکوب نمایند، اکنون این پایگاه را بسیار محدود و حتی به باریکی نوک مداد یافته اند.

همچنین زمانی به روس ها گفته شده بود که امین خونخوار مشکل اصلی رژیم حزب خلقی است (اما «عموترکی» حتی در محافل غیرخلقی نیز از حامیانی برخوردار بود) و بنا به گزارش قصد از بین بردن او را داشتند. اما حالا امین تنها فردی است که برایشان باقی مانده تا اینکه انتخاب قابل اطمینان بیشتری پیدا کنند. او تنها وسیله ای است که مسکو می تواند از طریق وی از یک «حزب اخوت» دفاع کند و یک «انقلاب مترقی» را نجات دهد، زیرا اینها از جمله مسئولیت های ایدئولوژیکی است که شوروی های محلی شدیدا از آن دم می زنند.

ص: 652

10- اما بدین معنا نیست که روس ها این موقعیت را با خوش بینی قبول می کند. در 17 سپتامبر یک دیپلمات جزء روسی با غرولند به یکی از کارکنان سفارت گفت خلقی ها در اینکه می خواستند خیلی از چیزها را بسیار سریع انجام دهند مرتکب خطا شده اند. او فکر می کرد که رژیم باید چهار یا پنج سال برای آنچه که در عرض چند ماه انجام دادند وقت می گذاشت و این فرد روسی می گفت که فکر می کند که حزب خلق «شکست خورده است».

آمستوتز

منبع: کتاب اسناد لانه جاسوسی - جلد 3 - کتاب 3 - صفحه 651