طرح آمریکایی برای جدایی روحانیون از امام خمینی

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سولیوان

محرمانه

به: وزارت امور خارجه واشنگتن

1357-03-07- 1978-05-28

متن سند

سند شماره (۲۷)
از: سفارت آمریکا- تهران
تاریخ: ۲۸ می‌۱۹۷۸- ۷ خرداد ۱۳۵۷
به: وزارت امور خارجه - واشنگتن
طبقه بندی: محرمانه
گزارشگر: لمبراکیس
موضوع: ایران: چرا سکوت ناگهانی؟
۱- علیرغم وقایع گاه و بیگاه اینجا و آنجا، یک آرامش نسبی جایگزین آشفتگی‌های اخیر در جبهه مخالفین داخلی ایران شده است. در حالی که در طول چند ماه گذشته تقریباً روزانه یک واقعه یا بیشتر اتفاق می‌افتاد، شماره وقایع اخیراً به ۳ یا ۴ در هفته کاهش یافته است. به منظور تشریح علت این موضوع ما طرق زیرین را پیشنهاد می‌کنیم.
۲- اعلام سخت گیری در مورد تظاهرات خیابانی و خرابکاری به وسیله دولت و اجرای آن به وسیله سرویس‌های امنیتی از ۱۱ می، احتمالاً یک دلیل آن بوده است. دستگیری چند صد نفر تظاهرکننده، تنها در تهران (فقط تعدادی تا حالا آزاد شده اند) احتمالاً تعداد واحدهای قابل اعتماد و فعال را برای آنهایی که در خیابانها دردسر ایجاد می‌کنند، کاهش داده است. احتمالاً این موضوع تظاهرکنندگان معمولی را که ترجیح می‌دهند بزنند و فرار کنند، بدون اینکه دستگیر شوند، ترسانده است. در حالی که رهبری (طرفدار خمینی یا جز این) را مجبور می‌کند که در مورد سهمیه بندی واحدهایش در درازمدت فکر کند.
۳- دلیل دوم احتمالاً این است که یادبودهای ۴۰ روزه در پایان دوره‌های عزاداری برای تظاهرکنندگان که در برخورد با نیروهای امنیتی کشته شدند، موقعیت‌های عالی برای تظاهرات در یک زمینه مطلوب تر از دیگر اوقات به وجود می‌آورد. حضور در مساجد در چنین مواقعی به تظاهرکنندگان بعد از این یک (بهانه) منظور مشروع بی آلایش می‌دهد که جمع شوند و ادعاهای بی گناهیشان را در صورتی که متعاقباً در مقابل یک دادگاه نظامی قرار گرفتند، موجه جلوه گرفتند، موجه جلوه دهند. به همین دلیل، چنین مواقعی کمک می‌کند که اشخاص مذهبی کم علاقه تر بیشتری را به حمایت رهبران بسیج کند و اندازه تظاهرات را بزرگتر کند و به نیروهای امنیتی که در تلاش برقراری نظم و قانون هستند، چهره ستمگرانه تری ببخشد.
۴- شاید مهمترین علت، تحریک اکثریت رهبران مذهبی در کشور باشد. این محافظه کارها این جریان را سودمند و یا لازم یافته اند که به افراطی‌هایی که از طرف آیت اللّه خمینی از تبعیدگاهش در عراق اداره می‌شوند، ولی انگیزه آنها با انگیزه او تفاوت دارد بپیوندند. برعکس خمینی که هدفش را که سرنگونی شاه است پنهان نمی کند و سلطنت را شدیداً محکوم می‌کند، این رهبران هدف‌های محدودتری در سر دارند.
عمدتاً آنها می‌خواهند که توجهات را به شکایت هایشان جلب کنند. تا زمانی که دولت توجه کمی به آنها مبذول می‌داشت آنها دلیلی برای خودداری از حمایت از خمینی نداشتند. حالا نشانه‌هایی وجود دارد که دولت شروع به گوش دادن کرده است. مصاحبه شاه در ۱۳ می‌با خبرنگاران ایرانی به نظر بعضی از این رهبران به طور معقولی صلح جویانه آمد، هرچند که عکس العمل افراد نزدیک به شاه باشد یا مخالفین در جبهه ملی. ما می‌دانیم که تلاش‌های پشت پرده در جریان است که با مذهبیون محافظه کار باب مذاکره و گفتگو باز شود و آنها را از خمینی اگر ممکن باشد، جدا کنند. در حالی که خیلی از این رهبران مذهبی سلطنت را به عنوان یک نهاد لازم که اسلام را در مقابل رقابت کمونیستی محفوظ می‌دارد می‌بینند و هیچ راه حلی بجز شاه به نظر کسی نمی رسد. آنها احتمالاً آماده اند تا یک رفتار معقولانه و جوابگو در مقابل دولت برقرار کنند، بدون اینکه تغییر اساسی در نهادها صورت گیرد. بنابراین آنها برای درک بیشتر قوانین و مقررات و یک شناخت عمومی بیشتر از اهمیت ادامه مذهب در زندگی ایرانی امیدوارند.
۵ - البته تاکنون پیشرفت زیادی در زمینه گفتگو صورت نگرفته و فقط تعداد معدودی از رهبران از آن آگاه هستند. احتمالاً در هفته‌های آینده دردسرهایی از طرف مذهبیون وجود خواهد داشت، ولی بزرگی و اهمیت آنها ممکن است کاهش پیدا کند و بین وقایع، دوره‌های طولانی تری وجود خواهد داشت. به ما گفته شده (برای مثال) که احتمال آشوبهای جزئی در اطراف ۵ ژوئن وجود دارد.
موردی که برای آن تظاهرات صورت می‌گیرد نامعلوم است، ولی احتمالاً به دوره‌های عزاداری مربوط می‌باشد. همچنین به ما گفته شده که آشوبهای جدی تری را در حوالی ۱۹ ژوئن انتظار داشته باشیم که ۴۰ روز پس از کشتن بعضی از دستیاران آیت اللّه شریعتمداری در خانه او در قم به وسیله پلیس در ۱۰ می‌صورت می‌گیرد.
۶- مقصود ما در تهیه تحلیل‌های بالا عمدتاً برای موارد کاهش پیدا کرده آشوب و دردسر در اینجا است، بدون اینکه قصد اشاره به اینکه دولت شاه دیگر در خطر نیست داشته باشیم. تلاش‌های اختصاصی از طرف رهبران دولتی از قبیل وزیر، درباره هویدا هنوز مورد نیاز است. قبل از اینکه روند ۵ یا ۶ ماه گذشته بتواند عوض شود، ولی شروعی انجام شده است.
سولیوان