فعالیت ها و برنامه های محمد درخشش

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از:

محرمانه

به:

1342-12-08- 1964-02-27

متن سند

درخشش، محمد - 20

دستورات وزیر مختار:

فکر می کنم به زمانی رسیده ایم که باید به راسیاس گفته شود که ارتباط خود را با درخشش قطع نماید، زیرا به نظر می رسد درخشش به زودی محاکمه و زندانی شود. تنها دلیل این که من تاکنون به چوک (راسیاس - م) نگفته ام تماس های بعدی را قطع نماید، این است که وی به من گفت به خانه درخشش نمی رود و درخشش به وی تلفن می کند (معمولاً از تلفن عمومی) و سپس به ملاقاتش می رود. من در این مورد با منبع کنترل شده آمریکایی (CAS) صحبت کرده ام، زیرا علاقمندیم بدانیم درخشش به کجا می رود. مثلاً، بازداشت وی ممکن است موجب اعتصاب معلمان شود. nfh

ص: 481

این مطلب خطاب به وزیر مختار بر روی سند پیوست شده است. - م

خیلی محرمانه - غیرقابل رؤیت برای بیگانگان

زمان: 27 فوریه 1964 - 1342/12/08

مکان: منزل من (راسیاس)

صورت مذاکرات شرکت کنندگان: محمد درخشش، وزیر فرهنگ سابق چارلز ان. راسیاس، دبیر دوم سفارت

من درخشش را برای مدتی بیش از دو هفته بود که ندیده بودم، او سه شنبه صبح به دفتر من تلفن کرد و پیشنهاد نمود اوایل شب مرا ملاقات کند. از آنجا که قبلاً ملاقات دیگری را قبول کرده بودم، موافقت کردیم که در حدود ساعت 10 بعدازظهر به دیدن من بیاید. در مدت یک ساعت مذاکره، او موضوعات زیرا را اظهار داشت :

1- نشریه ای که اخیرا انتشار یافته بود

درخشش اظهار داشت که نشریه ای که او در شنبه 22 فوریه توزیع نموده در 50000 نسخه تهیه شده که 20000 آن در تهران و مابقی آن در استان ها توزیع شده بود. این نشریه توسط یک چاپخانه خصوصی چاپ شده که مسئول آن به محتوای نشریه علاقمند شده و قبول کرده بود که درخشش هرطور که بخواهد حق چاپ آن را بپردازد. درخشش گفت در خلال دو هفته ای که به دنبال چاپ آن بود، بیشتر از این موضوع مضطرب شده بود که هیچ چاپخانه ای حاضر نبود خطر چاپ کردن آن را بپذیرد. او تقریبا ناامید شده و تصمیم گرفته بود که این «نامه معلمان به والدین» را به صورت استنسیل تکثیر کند که یک چاپچی بیش از انتظار علاقمند، پیدا شد. درخشش گفت این نامه (که در آن باشگاه مهرگان (1) بهانه های دولت را در این مورد که قادر نیست حقوق معلمان را زیاد کند، ذکر نموده است ؛ (2) از عدم وجود آزادی بیان انتقاد نموده است؛ (3) به فساد در رده بالا و غیره حمله کرده است...) توسط خود وی و سایر اعضای باشگاه مهرگان تهیه شده است. دکتر علی امینی هیچ کاری در این رابطه انجام نداده است. (که توسط یک منبع گفته شده بود). در حقیقت امینی بلافاصله پس از دریافت نشریه به وی تلفن کرده و اظهار داشته است که آن خیلی قوی و انتقاد مستقیم از دولت است و درخشش با خطر زندانی شدن مواجه شده است. درخشش به من گفت که به امینی جواب داده است اگر لازم باشد حاضر است برای نشریه اش به زندان برود. او اضافه نمود که نشریه نه فقط ضد دولت بود، بلکه به طور ظریفی از شاه و رژیم وی انتقاد نموده بود، با وجود این که در هیچ جای آن اسمی از شاه برده نشده است.

جمعه شب، 21 فوریه، نشریه چاپ و آماده انتشار بوده است. در مدت شب و اوایل صبح روز 22 فوریه، 20000 اعلامیه توسط تیم های دو نفره در ده خودرو در تهران توزیع شدند. این تیم ها مناطق متعددی را می پوشاندند که جمعا 85 منطقه از جمله دانشگاه و بازار را شامل می شدند. دریافت کنندگان، نشریه ها را در صندوق پست و یا زیر در خانه خود در صبح روز شنبه پیدا کردند. چاپ و انتشار بدون کشف توسط ساواک انجام شد. درخشش احساس می کرد که کار واقعا پیچیده ای را انجام داده است. او می گفت نمی تواند تشریح نماید که چرا ساواک از کشف چاپ و توزیع نشریه بی خبر مانده است. او احساس می کرد که ساواک بیش از حد به خود مطمئن شده است، به هر حال او مطمئن بود که پس از انتشار و توزیع آنها ساواک برعلیه وی اقدامی نخواهد نمود، نه فقط به این دلیل که احتمالاً معلمان اعتصاب

ص: 482

خواهند کرد، بلکه بسیاری از دریافت کنندگان اعلامیه خواهند فهمید که وی به چه علت زندانی شده است و بسیاری از آنان هوادار او می شوند، و حتی از معلمان حمایت می نمایند. او اضافه نمود، البته صرفنظر از شاه، هیچ یک از اعضای دولت شجاعت ریسک اعتصاب معلمان را ندارند و آن ممکن است دلیل واقعی این باشد که پس از انتشار نشریه، اقدامی برعلیه وی انجام نشده است. ساواک حتی با وی تماس هم نگرفته است. درخشش معتقد است که شاه از همه تحولات داخل کشور مطلع می گردد و ممکن است قرار این باشد که وی می بایست پس از بازگشت شاه، بازداشت شود. طبق اظهارات درخشش، از نشریه به خوبی استقبال شده است. در واقع بسیاری از افراد از بین کارمندان، دانشجویان دانشگاه، بازاریان و ملاها با وی تماس گرفته اند و درخواست نسخه های بیشتری نموده اند. درخشش گفت که او نشریه را شخصا به رهبران گروه های کارمندان، دانشگاه تهران، جبهه ملی و سایرین داده است.

2- فعالیت های وی

درخشش گفت که هیچ تماسی با رهبران فعلی جبهه ملی نداشته است، ولی او و گروه وی به طور فعالی روی عناصر «جوان تر» جبهه، بخصوص در دانشگاه تهران، کار می کنند.

او اخیرا با امینی تماس نداشته است و مطمئنا با وی همکاری نمی کند. در واقع او و امینی به یکدیگر به صورت رقبایی برای رهبری گروه های مخالف نگاه می کنند نه همکار یا دوست. او همچنین ملاها را به صورت ویژه ای هدف ارزشمندی برای یارگیری نمی داند، ولی اگر آنها اصول وی را بپذیرند و موافقت کنند که با وی در آن اصول همکاری نمایند، آنها را پس نمی زند. به عقیده وی، از آنجا که بسیاری از ملاها واکنش های جاهلانه دارند، از نظر سیاسی می توانند خطرساز باشند. به هر حال، او اضافه نمود، یک سیاستمدار واقع بین نباید غیرقابل انعطاف باشد و از هر پشتیبانی و حمایتی که پیدا کند باید استفاده نماید، اگر این حمایت در اهداف و عقاید سیاسی، وی را به مخاطره نیندازد.

برای مثال، وی گفت بدون شک بسیاری از افسران مخالف رژیم در ارتش ایران وجود دارند، بخصوص در بین طبقه جوان، ولی آنها (نظامیان به عنوان یک گروه) اهداف او برای یارگیری نیستند. چرا؟ زیرا این به مفهوم نزدیک شدن مستقیم به قلب ساختار و قدرت شاه و رژیم وی است. ارتشیان به صورت گروهی، تحت چنان مراقبت نزدیکی توسط ساواک و اداره دوم و گروه اطلاعاتی شخصی شاه هستند که برای بیش از 2 تا 3 نفر افسر تقریبا غیرممکن است که بدون لو رفتن به دور هم جمع شوند. نه، این خیلی خطرناک است، حتی نزدیک شدن به این گروه. همچنین، از نقطه نظر وی یک انقلاب خشن یا کودتا احتمالاً برای ایران یک فاجعه خواهد بود، و بنابراین او واقعا احساس می کند که به نفع او خواهد بود که حتی حداقل نشانی از تلاش جهت نزدیکی به ارتش از خود بروز ندهد.

به هر حال، او گفت تعدادی افسران بازنشسته ارتش هستند که اظهار علاقه نموده اند به گروه وی بپیوندند. او با آنها مؤدبانه رفتار کرده است و هر چند گهگاه بعضی از آنها را ملاقات می نماید، پیشنهادات آنها را قبول نکرده است.

درخشش آنچه را که او (و سایر ایرانیان مخالف) قبلاً گفته بود، تکرار نمود: او و گروهش نمی خواهند شاه و به طور قطع نهاد سلطنت را نابود کنند، اما رژیم باید فضایی ایجاد کند که آزادی بیان و اجتماعات بیشتری وجود داشته باشد، به طور مختصر، جو سیاسی آزادتر برای بیان انتقادات و نارضایتی ها. او و

ص: 483

پیروانش عقیده دارند که می توانند این جو آزادتر را با تداوم سازماندهی و هدایت فعالیت های غیر خشن سیاسی، بوجود آورند.

او تأکید کرد که نشریه و اعلامیه های متعدد ضد رژیم دیگری در حال تهیه و تعدادی آماده چاپ و توزیع هستند. به هر حال، باتوجه به نزدیکی تعطیلات نوروز، او تصمیم گرفته است هرگونه حملات تبلیغی را تا بعد از تعطیلات متوقف سازد. او احساس می کند شروع یک مبارزه جدی قبل از تعطیلات، که کلیه فعالیت ها عملاً تعطیل و متوقف می شوند و مردم به چگونگی لذت بردن از بهار می اندیشند، احمقانه خواهد بود.

درخشش از این که نتوانسته است خطوط کلی سازمانش را، همان گونه که چندین هفته قبل قول داده بود، به صورت قابل درک برای من تهیه و ارائه نماید، معذرت خواست. او خیلی گرفتار بوده است. او گفت تا دو هفته دیگر با من تماس خواهد گرفت و اطلاعات لازم را به من خواهد داد.

3- حمله به محمد پورسرتیپ

درخشش به طور خلاصه اظهار داشت که پورسرتیپ مرد شریف و خوبی بود، ولی او (درخشش) هیچ اطلاعی از دلیل حمله به وی نداشت. او اضافه نمود که این ممکن است به دلایل «سیاسی» یا «شخصی» باشد، ولی احساس می کند که توجیه قابل قبولی نمی تواند ارائه نماید.

در حال ترک وی، تذکر دادم که به نظر می رسد او از سلامتی کامل برخوردار است (او برای چند هفته ای دچار ویروس عفونی شده بود)، وی پاسخ داد که همواره وقتی فعالانه درگیر مبارزه است، احساس سلامتی کامل می کند.

منبع: کتاب اسناد لانه جاسوسی - جلد 8 - کتاب 8 - صفحه 481