برخورد ساواک در قبال محمد درخشش و باشگاه مهرگان

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از:

سری

به:

1343-12-01- 1965-02-20

متن سند

درخشش، محمد - 26

تاریخ گزارش : 20 فوریه 1965 - 1343/12/01

سرّی - غیرقابل رؤیت برای بیگانگان

تاریخ و محل تهیه اطلاعات: دسامبر 1964 - اواسط فوریه 1965؛ ایران، تهران

منبع: یک ایرانی (F) با تماس های خوب با اعضای باشگاه مهرگان، از نوابی

موضوع: برخورد ساواک در قبال محمد درخشش و باشگاه مهرگان

1- در دسامبر 1964، عبدالحسین نوابی، مدیر باشگاه مهرگان و همکار نزدیک سیاسی محمد درخشش، به سازمان امنیت و اطلاعات کشور (ساواک) احضار شد و از وی خواسته شد در مورد فعالیت های خود برعلیه لایحه پیشنهادی حقوق مستخدمین کشوری توضیح بدهد. باشگاه مهرگان، بدون تصویب دولت، به عنوان انجمن آموزگاران ایران خدمت می نماید.

نظریه منبع: در نوامبر 1964، باشگاه مهرگان اعتراضیه ای منتشر نمود که در آن اعلام شده بود که در لایحه پیشنهادی حقوق مستخدمین کشوری برای آموزگاران حقوقی کمتر از سایر کارمندان دولت با همان سوابق و تحصیلات در نظر گرفته شده است، سال های خدمت برای رسیدن به مرحله بازنشستگی از 30 به 40 افزایش داده شده است و به رؤسا اجازه داده شده که مطابق میل خود به آنها ترفیع بدهند. حدود 14000 امضا به این اعتراضیه پیوست شده و به سناتور محمدعلی ممتاز ارائه گردیده است. از نوامبر تا فوریه 1965، مبارزه فشرده ای برعلیه این قانون از طریق تلفن ها و نامه های متعددی که به نمایندگان مجلس رسید، بالاخره تلگرام به نخست وزیر منصور و تظاهرات نشسته در دفتر وزیر فرهنگ، انجام شد.

2- در بازجویی ساواک از نوابی، سرهنگ حمزه لو (اسم اول نامعلوم) به نوابی گفت که چنین تحریکاتی توسط باشگاه مهرگان مضر برای جو آرامشی است که برای پیشبرد برنامه اصلاحات ضروری است. وقتی نوابی اعتراض نمود که جو آرامش ذکر شده توسط حمزه لو، ممکن است به سادگی قبل از بوجود آمدن نارضایتی ایجاد گردد. حمزه لو شدیدا عصبانی شد و به نوابی گفت که هرگونه تظاهرات بعدی یا انتشارات

ص: 504

توسط باشگاه مهرگان موجب واکنش سریع و ناخوشایند ساواک خواهد شد. یک هفته پس از این بازجویی نوابی مجددا به ساواک احضار شد، و این بار هم توسط حمزه لو و هم سرهنگ علی اکبر مولوی، رئیس ساواک تهران، بازجویی شد. بیشترین حرف را مولوی زد و به نوابی گفت که ساواک برعلیه آموزگاران عمل نمی کند و در واقع امیدوار است که آنها تشخیص دهند ساواک فقط وظیفه محوله به خود را انجام می دهد و سعی دارد کشور را آرام نگهدارد. مولوی به نوابی گفت که مهمترین مانع در روابط آموزگاران و دولت، محمد درخشش است، که مولوی او را مردی منحرف و جاه طلب توصیف نمود. نوابی که از برخوردهای متناوب خشن و آرام این دو افسر ساواک گیج شده بود درخواست ملاقات با تیمسار حسن پاکروان را کرد، که در آن زمان رئیس ساواک بود.

3- در اواسط ژانویه 1956 ملاقات با پاکروان ترتیب داده شد و حمزه لو و مولوی نیز حضور داشتند.

نوابی به پاکروان گفت که او مایل است از شخص پاکروان بشنود که آیا آموزگاران می توانند خواسته های قانونی خود را که شامل افزایش حقوق نیز می شود، در روزنامه ها منتشر نمایند، و صدای مخالفت را با لایحه پیشنهادی حقوق مستخدمین کشوری، بدون اینکه خائن محسوب شوند، بلند نمایند. نوابی به پاکروان گفت که اگر حقوق آموزگاران مورد احترام و توجه قرار گیرد، می توانند نیروی مفیدی در انقلاب سفید شاه باشند و مانند ایرانیان خوب برعلیه خارجیان موذی و بخصوص تبلیغات طرفداری از ناصر، که در این روزها کشور را فرا گرفته است، بجنگند. پاکروان در وسط جمله، حرف نوابی را قطع نمود و به او گفت که دولت اهمیتی به ناصر و تبلیغات وی نمی دهد و نیازی به تدارک دفاعی ضد تبلیغی ندارد. پاکروان ادامه داد که فعالیت های درخشش، نوابی و باشگاه مهرگان از مدت ها قبل تحت مراقبت بوده اند و این که هیچ نتیجه ای نمی توان گرفت جز این که درخشش و گروه وی کارشکن هایی هستند که هیچ کاری در جهت پیشبرد صلح و امنیت داخلی انجام نمی دهند. او به نوابی هشدار داد که باید به همکاری خود با درخشش پایان دهد که به نفع خودش خواهد بود. آنگاه پاکروان جلسه را ترک کرد و نوابی را به مولوی سپرد. مولوی به نوابی گفت که او مشاهده کرد که برخورد پاکروان نسبت به درخشش قاطع بود و هیچ فایده ای برای او نخواهد داشت که با درخشش ارتباط سیاسی داشته باشد. مولوی به نوابی پیشنهاد نمود که ادامه بحث را به زمان دیگری در آینده موکول نمایند.

4- در اوایل فوریه نوابی به دفتر تیمسار نعمت اللّه نصیری، که در این مدت به عنوان ریاست ساواک جایگزین پاکروان شده بود، احضار شد. نصیری در تابستان 1964 با نوابی در مورد آموزگارانی که مایل بودند برای تعطیلات تابستانی به خارج کشور بروند، مصاحبه نموده بود. تیمسار با نوابی گرم برخورد نمود. نصیری از نوابی پرسید چرا او به حمایت از درخشش، کسی که از نظر تحصیلات خیلی کمتر از نوابی است و فساد او در مدت وزارت فرهنگ به صورت افسانه درآمده است، ادامه می دهد. نصیری با بهره گیری از عباراتی مشابه عبارات مولوی در جلسه قبل، گفت که تنها اعتراضی که ساواک به باشگاه مهرگان دارد، رهبر آن درخشش است. سپس نصیری هشدار داد که دولت عملیاتی بر علیه درخشش را در آینده نزدیک برنامه ریزی کرده است، ولی او مشخص نکرد که چه عملیاتی خواهد بود.

ص: 505

5- نوابی که فقط در مورد جلسه اول با حمزه لو به درخشش گفته بود، اظهار داشت که به نظر می رسد ساواک نسبتا از شخصیت ها و فعالیت های باشگاه مهرگان به خوبی مطلع است و این که پیشنهادات ساواک در برکنار کردن درخشش از ریاست باشگاه مهرگان، همزمان با نارضایتی هایی است که در داخل باشگاه از روش های دیکتاتوری منشانه درخشش و عدم توجه وی به توصیه های سایر اعضا به وجود آمده است. دکتر محمد مشایخی با اعتراض باشگاه را ترک کرده و زارّه (اسم اول نامعلوم) یکی از فعالان مهرگان، در شرف استعفا است. نوایی به طور فرضی نتیجه گیری کرده است که ساواک از نارضایتی های داخل باشگاه مهرگان مطلع است و سعی می کند اختلاف بین درخشش و سایر اعضای باشگاه را عمیق تر کند. به هر حال نوابی این برداشت را نداشت که نصیری در موقع ذکر عملیات دولت برعلیه درخشش، بلوف زده باشد.

(اظهارنظر منبع: در دسامبر 1964 وزیر دادگستری یک نماینده نزد درخشش فرستاد و از وی خواست تا به سؤالاتی در مورد بعضی سرمایه های دولت که در زمان وزارت وی در وزارت فرهنگ تحت کنترل او بوده اند، پاسخ دهد. چون در آن زمان درخشش به علت بیماری سیاتیک بستری بود، درخواست تعویق نمود و به وی دو ماه فرصت داده شد.)

6- قبل از دستگیری احتمالی درخشش و همچنین با ایده حفظ سایر اعضایی که به علت مخالفت با درخشش در حال کناره گیری از باشگاه بودند، نوابی برنامه ریزی نمود که با پاره ای از رهبران کلیدی باشگاه بدون اطلاع درخشش تماس بگیرد و با آنان برای ادامه فعالیت های باشگاه در صورت بازداشت درخشش برنامه ریزی نماید.

منبع: کتاب اسناد لانه جاسوسی - جلد 8 - کتاب 8 - صفحه 504