بررسی ارتباطات سفارت شوروی در تهران

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا، تهران

محرمانه

به:

1335-02-12- 1956-05-02

متن سند

تماس با نمایندگان شوروی در ماه آوریل

سند شماره 245

محرمانه

2 می 1956- 12 اردیبهشت 1335

سفارت آمریکا، تهران

مرجع: CA-5388 - 19 ژانویه و نامه سفارت - 832 - 4 آوریل

1956 [موضوع]: تماس با نمایندگان شوروی در ماه آوریل نظرات کلی هر چند روند مهمی در طول این ماه مشاهده نشد، ولی برخی مسایل قابل ذکر است.

اول اینکه سفیر فرانسه، اچ. ای. ژاک پری، حضور پررنگ تری در میهمانی های روس ها پیدا کرده است. مثلاً، او تنها سفیر کشورهای عضو ناتو بود که در مراسم پخش فیلم سفارت شوروی که همزمان با میهمانی نخست وزیر ایران در کاخ گلستان به مناسبت کنفرانس پیمان بغداد در تهران برگزار شد، شرکت داشت. از نظر ما او به دستور دولت فرانسه این کار را انجام می دهد، هر چند ممکن است به رأی خویش در این میهمانی ها حضور پیدا کرده باشد. کلیه اعضای عالی رتبه هیأت دیپلماتیک شوروی، از جمله اقمار آن، به مجلس دوم [نخست وزیر ایران] دعوت شده بودند.

یک مسئله دیگر این بود که ظاهراً روس ها به عمد میهمانی پخش فیلم خود را همزمان با مجلس رسمی نخست وزیر ایران برگزار کردند. ظاهراً با این کار می خواستند بهانه ای برای

ص: 528

شرکت نکردن مقامات شوروی و اقمارش در میهمانی نخست وزیر بتراشند و تا آنجا که می توانند از میهمانان او بکاهند. (نگاه کنید به گزارش شماره 907 به تاریخ 24 آوریل 1956) وابستگان نظامی شوروی و دستیارانشان در طول این ماه چندان مشهود نبودند. تنها کسی که در چند موقعیت رؤیت شد، سرهنگ دولین، وابسته نظامی شوروی، بود.

دیدار السکاندرف، وابسته سفارت شوروی، از اصفهان، که احتمالاً در ساختمان قدیمی کنسولگری شوروی در این شهر اقامت کرده است، و همچنین از شیراز، بیانگر این است که تعدادی از مقامات سفارت در حال گردش در ایران هستند. تعداد کمتری از دیپلمات های شوروی نیز در باشگاه تهران رؤیت شدند که رفتار و صحبت هایشان عادی بود.

1- سروان جیزز ری، دستیار وابسته نیروی هوایی آمریکا، و سرگرد نیکلای کوگوشف، دستیار وابسته نظامی شوروی.

در تاریخ 4 آوریل، سروان ری فیلم سیرک شوروی را که به او امانت داده بودند، بازگرداند. چنانکه در گزارش سفارت به شماره 832 آمده است، به هنگام برگرداندن فیلم، دو شماره از نشریه های USIS به نام های «دموکراسی چیست؟» و «کمونیسم چیست؟» نیز به کوگوشف داده شد. او قبلاً به یکی از این کتاب ها که در دفتر وابسته نیروی هوایی دیده بود، علاقه نشان داده بود. وقتی فهمید که این دو کتاب به رسم هدیه به او داده شده است خیلی تعجب کرد. البته خیلی گذرا گفت که این کتاب ها «تبلیغاتی» هستند. سرهنگ دولین هم در این موقع حضور داشت. تنها نکته قابل ذکر در طول این ملاقات آن بود که کوگوشف به بیمارستان شوروی در تهران اشاره کرد و برای نشان دادن موفقیت گفت که اخیراً چشم یک گوسفند را به یک دختر ایرانی که چشمش آب مروارید داشته، پیوند زده اند. (این بیمارستان به روی ایرانی ها باز است.)

2- پخش فیلم توسط سفارت لهستان در تاریخ 4 آوریل، لهستانی ها در یکی از سینماهای مرکز شهر مبادرت به اکران فیلم «ساعت امید» کردند. ابتدا قرار بود این فیلم در تاریخ 14 مارس اکران شود ولی به دلیل فوت کمونیست لهستانی در بیروت اکران آن به تعویق افتاد. هیچ اتفاق مهمی رخ نداد. فیلم عمدتاً یک فیلم تبلیغاتی بود. تنها دیپلمات های غیر اقماری حاضر در سینما، هندی ها بودند. (برای جزییات و بریده جراید مربوط به همین مناسبت، نگاه کنید به پیوست شماره 1).

3- ملاقات خداحافظی دبیر سوم سفارت با ای. کی. فدولف، وابسته شوروی در تاریخ 16 آوریل، رابرت کارل، دبیر سوم سفارت، پیش از رفتن فدولف به مرخصی در شوروی به تقاضای او به دیدنش رفت. خلاصه گفتگوها این بود که فدولف با هواپیما به مسکو بازنمی گردد چون همسرش از آن هراس دارد که هواپیما با یکی از بالن های هواشناسی آمریکا برخورد کند، تقدس زدایی از استالین نشان دهنده پختگی دولت شوروی است، مشکلات خاورمیانه نتیجه پیمان بغداد یا رقابت آمریکا و انگلیس در منطقه است، و این موضع

ص: 529

حزبی که پرونده جاسوسی کوزنتسف یک توطئه بوده است دوباره تکرار شد. (نگاه کنید به گزارش سفارت به شماره 746 مورخ 3 مارس 1956.) - نظر آقای کارل این بود که فدولف نسبت به گذشته رفتار دوستانه تری داشت.

4- میهمانی نمایش فیلم «دوستی ملت های بزرگ» به دعوت سفیر شوروی و خانم لاورنتیف تعداد 16 نفر از نفرات سفارت دعوتنامه هایی به نام خود از سوی سفیر شوروی و همسرش برای شرکت در میهمانی نمایش فیلم فوق دریافت کردند که با میهمانی نخست وزیر ایران همزمان بود. معلوم بود همزمانی دو مراسم اتفاقی نیست. این فیلم ظاهراً همان فیلمی بود که روس ها ماه گذشته به نمایش گذاشته بودند و در پیوست شماره 1 گزارش سفارت به شماره 832 شرح آن داده شده است. موضوع فیلم سفر بولگانین و خروشچف به هند بود. (برای جزییات برنامه و کپی دعوت نامه ها نگاه کنید به پیوست شماره 3).

5- کنسرت پیانوی موزیسین لهستانی در تاریخ 29 آوریل کاردار لهستان و همسرش میهمانی نسبتاً بزرگی به افتخار پیانیست لهستانی - باربارا هسه بوکوواکا در باشگاه افسران برگزار کردند. کنسرت شبیه مراسمی بود که قبلاً نیز از سوی لهستانی برگزار شده بود. مورد خاصی رؤیت نشد، تعداد زیادی از شخصیت های برجسته ایرانی در میان میهمانان حاضر بودند. (جهت رؤیت رونوشت دعوت نامه ها به پیوست شماره 4 نگاه کنید) فیلیپ کلاک دبیر اول سفارت پیوست ها:

1- نمایش فیلم از سوی بخش مطبوعاتی دفتر نمایندگی سیاسی لهستان، 4 آوریل 1956 (فقط جهت استفاده اداری)

2- تماس با ای. کی. فدولف، وابسته سفارت شوروی، 16 آوریل 1956 (محرمانه)

3- نمایش فیلم از سوی سفارت شوروی، 19 آوریل 1956 (محرمانه)

4- دعوت به کنسرت پیانو، 29 آوریل 1956 (بدون طبقه بندی)

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 11 - کتاب 11 - صفحه 528