سند شماره

235- گام‌های بعدی در قبال ایران

موضوع سند

متن سند

یادداشت گری سیک، از کارکنان شورای امنیت ملی برای قائم‌مقام مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور (آرون)[1]

واشنگتن، 2 آوریل 1980

موضوع:

گام‌های بعدی درقبال ایران

دو گروه از گام‌های اضافی وجود دارند که باید دربارۀ آن‌ها بحث شود: یک. گام‌های موقتی که در مدت 48 ساعت آینده که منتظر انتقال گروگان‌ها هستیم، باید برداشته شود؛ دو. تحریم‌هایی که علاوه‌بر مواردی که هم‌اکنون در جریان است، اعمال می‌شوند.

فشار موقت

1. از متحدین بخواهیم که با ارائۀ ابتکاری جدید بر اهمیت اقدام فوری به بنی‌صدر تأکید کنند.

2. ارسال پیام محرمانه ازطریق سوئیس یا کانال‌های دیگر به ایرانی‌ها مبنی‌بر اینکه ما حداکثر تا صبح شنبه (5 آوریل) صبر خواهیم کرد.

3. ارسال پیام به پایتخت‌های کشورهای جهان‌سوم (به‌ویژه پاکستان، سوریه، ترکیه و الجزایر) و آگاه‌ساختن آن‌ها از اینکه ما به‌زودی تحریم‌ها را پیش خواهیم برد؛ مگر اینکه اقدامی محسوس ازسوی تهران انجام شود.

4. رایزنی‌های ابتدایی در سازمان ملل دربارۀ قطعنامۀ جدید احتمالی در محکومیت ایران، احیای تحریم‌ها در شورای امنیت و یا اقدام دیگر.

5. افزایش شدید زمان پخش برنامه‌های فارسی شبکۀ صدای آمریکا حتی برای یک یا دو روز. زمان شبکه را با بازبخش اظهارات کریستوفر دربارۀ افغانستان، اشاره به رشد بی‌صبری در آمریکا، خواندن مقالاتی که خواستار اقدام بیشتر هستند، پخش آخرین گزارش‌ها دربارۀ حضور نظامی آمریکا در دریای عربی و مصاحبه با شخصیت‌های نظامی دربارۀ حضور نظامی ایالات متحده پر کنید.

6. بستن منطقه‌ای از دریای عربی به‌منظور انجام مانور دریایی با استفاده از مهمات جنگی.

7. پخش شایعاتی دربارۀ قصد آمریکا در برنامه‌های مخفیانه. [سه‌ونیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

8. اشاره به حملۀ سازمان خبرگزاری تاس[2] به آمریکا، ساخت این داستان که شوروی در پیامی محرمانه به خمینی گفته است که درمقابل فشار آمریکا مقاومت کند و درصورت انجام این کار، از حمایت کامل شوروی برخوردار خواهد شد. اگر این داستان به‌اندازۀ کافی خوب باشد، بیشتر به شایعات دامن می‌زند و آیت‌الله را در موضعی دفاعی قرار می‌دهد.

9. نظارت بصری و دقیق بر دپیلمات‌های ایرانی.

تحریم‌های جدید

بسیاری از پیشنهادهای بالا همچنین در ایجاد فضایی از تردید در تهران مؤثر هستند، حتی اگر ما با گزینۀ تحریم‌ها پیش برویم. در ادامه، برخی گام‌های مضاعف بیان می‌شوند که درصورت تصمیم به استفاده از تاکتیک‌های فشار تدریجی، به کار گرفته می‌شوند. نکتۀ کلیدی تدریجی‌بودن است؛ چراکه هر بسته‌ای که ما اعمال می‌کنیم، اگر به‌عنوان گام اول در نظر گرفته شود و اگر در تهران این نگرانی باشد که اقدامات شدیدتری در راه هستند، مؤثرتر خواهد بود.

1. سخت‌ترکردن مهاجرت: شاید ما در هر صورت باید این کار را انجام بدهیم. خدمات مهاجرت و تابعیت ایالات متحده[3] دقیقاً از چه دستورالعمل‌هایی برای رصد و نظارت بر ایرانی‌هایی که وارد کشور می‌شوند، استفاده می‌کند؟

2. دانشجویان: آیا لازم است که محدودیت‌ها بر تمدید روادید دانشجویان ایرانی را پس‌از پایان ترم کنونی، بیشتر کنیم؟ آیا می‌توان ارائۀ نامۀ مکتوب توسط مسئولان دانشگاه، دربارۀ فعالیت‌های دانشجویان ایرانی را لازم کرد؟ آیا می‌توانیم مقرر کنیم که روادید همۀ دانشجویان قبل‌از شروع ترم جدید باید تمدید شود؟

3. بازرسی کشتی‌های تجاری: این کار اولین گام خواهد بود. درصورت صلاح‌دید می‌توان به آن سرعت بخشید، ولی اجرای یک برنامۀ محدود وقتی به‌صورت یک فعالیت دریایی مرسوم تلقی گردد، می‌تواند سبب ایجاد ترس و واهمه شود.

4. تبادلات اقتصادی: آیا می‌توانیم از متحدین درخواست کنیم که به‌صورت محرمانه از شرکت‌های خود بخواهند که تبادلات مالی و تجاری با ایران را به‌صورتی هدفمند کاهش دهند؟ این کار نیازمند برداشتن گام‌های قانونی نیست و هر کشور به روش خود می‌تواند آن را انجام بدهد. حتی شاید این کار برای آن‌ها به‌عنوان جایگزینی برای اقدامات شدیدتر جذاب نیز به نظر آید.

5. سازمان ملل: هر اقدام جدید علیه ایران، در سازمان ملل یک شمشیر دولبه است. بااین‌وجود، حدس من این است که ایرانی‌ها نسبت‌به اتّکا به وتوی شوروی، خوش‌حال‌تر از ما نیستند. این نشان می‌دهد که آن‌ها چه جایگاه پایینی در افکارعمومی جهان دارند. صرف انجام برخی اقدامات، به‌عنوان تهدید ازسوی آن‌ها تلقی می‌شود؛ اگرچه به ضرر ما نیز خواهد بود، اگر نتوانیم در لحظۀ آخر آرای کافی به دست بیاوریم یا اینکه نتوانیم یک وتوی جدید ازسوی شوروی را سبب شویم.

6. دیوان بین‌المللی دادگستری: آیا کاملاً در دیوان بین‌المللی متوقف شده‌ایم؟ آیا می‌توانیم از آن‌ها درخواست کنیم که بررسی پرونده را به‌سبب افزایش روزافزون خطر سرعت ببخشند؟ رأی نهایی چه زمانی صادر خواهد شد؟ آیا این حکم توانایی ما را برای اعمال فشار بر متحدین برای وضع تحریم‌ها افزایش می‌دهد؟

7. نمایندگی دیپلماتیک: ما می‌توانیم فشارها بر متحدین و دیگر کشورها را برای کاهش حضور دیپلماتیک در تهران از سر بگیریم یا دست‌کم به ایرانی‌ها اعلام کنیم که آن‌ها شاهد بروز شرایطی خطرناک هستند که ممکن است سبب شود مجبور به کاهش حضور دیپلماتیک خود شوند. لازم است که برخی گام‌های یک‌جانبه را برداریم تا رفتار سیاسی آن‌ها مجرمانه به حساب آید.

راهبردی برای مذاکره

نمی‌توان در موضع کنونی صبر و رصد اوضاع را چند روز دیگر، بدون ازدست‌دادن اعتبار ادامه داد. ما نباید از این نکته غافل شویم که واسپاری مسئولیت گروگان‌ها ـ حتی اگر موفقیت‌آمیز باشد ـ پایان بازی نیست. رایزنی‌هایی برای آزادی هنوز پیش روی ما قرار دارد و حتی دشوارتر خواهد بود. ما باید برگ برنده‌ای برای دور بعدی مذاکرات داشته باشیم که بتواند به‌عنوان اهرم فشار استفاده شود ـ مواردی که می‌توانیم بپذیریم یا از آن‌ها صرف‌نظر کنیم ـ که سبب می‌شود مذاکرات صرفاً متمرکز بر امتیازاتی که آمریکا باید نسبت‌به اصول بنیادین بدهد، نشود.

حتی اگر تصمیم بگیریم که اقدامات تنبیهی ملموسی را در پیش نگیریم، بازهم نیازمند ایجاد فضایی از تردید و تهدید احتمالی هستیم که سبب می‌شود ایرانی‌ها بر فوری‌بودن مشکل تمرکز کنند و درصورت امکان، برای خود ضرب‌الاجل تعیین کنند. این کار مکمل طعمه‌ای است که ما نشان داده‌ایم. باید کانال‌های خصوصی برای ارتباط داشته باشیم، ولی باید کارهایی انجام بدهیم که سبب ایجاد تردید در ذهن آن‌ها نسبت‌به نیات ما گردد. صرف نشان‌دادن هویج بدون اینکه چماقی باشد، کارساز نیست.

برخی از مسائل هستند که می‌توانند تردید و حتی ترس در ذهن ایرانی‌ها ایجاد کنند و درعین‌حال نیز ما می‌توانیم آن‌ها را غیرمرتبط با ایران اعلام نماییم و یا بگوییم که کار ما نبوده است. تاکنون ما همه‌اش رو بازی کرده‌ایم. باید کمی از کیف ترفندهای خود نیز استفاده کنیم.

من پیشنهاد برگزاری یک جلسۀ همفکری با آژانس، وزارت دفاع، وزارت امور خارجه و برخی از اعضای منتخب شورای امنیت ملی را دارم تا بدین‌ترتیب فهرستی از اقدامات قابل‌انکار به دست بیاید که می‌توان در یک بازۀ زمانی آن‌ها را با هدف اعمال فشار و ایجاد تنش مدیریت کرد. این کار را برای مدتی انجام دادیم، ولی روند آن وقتی که کمیسیون سازمان ملل زمام امور را به دست گرفت، متوقف شد. زمان آن رسیده است تا نوعی تفکر سیستماتیک جدید دربارۀ بازی پایانی را آغاز کنیم.

[1]. Carter Library, Brzezinski Donated Material, Box 14.

سرّی.

[2]. Tass

[3]. Immigration and Naturalization Service

منبع: - جلد - - صفحه