سند شماره 1

بررسی نقش هندوستان در جنبش عدم تعهدها

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا در دهلی نو.

محرمانه

به: وزارت خارجه واشنگتن دی - سی

متن سند

هندوستان و جنبش عدم تعهد

سند شماره (1)

از: سفارت آمریکا در دهلی نو.

شماره 7852

طبقه بندی: خیلی محرمانه

به: وزارت خارجه واشنگتن دی - سی

تاریخ: 18 اردیبهشت 58

رونوشت برای کنسولگری آمریکا در بمبئی

سفارت آمریکا در پکن، کلمبو، داکا، بلگراد، دفتر حفاظت منافع آمریکا در هاوانا، سفارت آمریکا در اسلام آباد، کابل، کاتماندو، کلکته، مسکو، کنسولگری آمریکا در مدرس، دفتر نمایندگی آمریکا در سازمان ملل نیویورک، سرفرماندهی اقیانوس آرام، سفارت آمریکا در تهران؛ سرفرماندهی اقیانوس آرام برای مشاور سیاسی.

عطف به: الف - وزارت خارجه 41933، ب - بلگراد 1967، ج - هاوانا 1861، د - دفتر نمایندگی در سازمان ملل 1277

موضوع: هندوستان و جنبش عدم تعهد

(به تمام گیرندگان ارسال نشده)

1 - (خیلی محرمانه - تمام متن)

2 - خلاصه: به نظر هندوستان، جنبش عدم تعهد در حال گریز از یک «مرحله بحرانی » است اما به گفته دبیر مشترک MEA (سازمان ملل) آقای م. دابی، هند امیدوار است میانه روهای جنبش بتوانند ماجراجویی کوبا را مهار کنند. دولت هندوستان اینک با یوگسلاوی و سایر اعضای همفکر مشغول همکاری صمیمی است تا با تشدید مقررات اداری جنبش عدم تعهد آزادی عمل کوبا به عنوان رئیس را محدود کنند. نخست وزیر هندوستان دسای به کوباییها اخطار کرده که جنبش عدم تعهد باید خصیصه استقلال خود را حفظ کند. دولت هند فکر می کند که در نتیجه این گفتگوهای «فوق العاده صریح» کوباییها «خیلی محتاط» شده اند و اینک از موضع رودرویی ایدئولوژیک عقب نشینی می کنند. هندوستان به تمامی اعضای جنبش اصرار می کند که در اجلاس نهائی هاوانا شرکت کنند، اما احساس می کند که شروع یک «مبارزه» علیه کوبا ممکن است ذاتا محکوم به شکست باشد، این مسئله ای است که در مورد «جزئیات و اسلوب» آن هند با یوگسلاوی اختلاف نظر دارد.

مسائل اصلی که در حال حاضر جنبش عدم تعهد با آنها مواجه است شامل این موارد می شوند:

اخراج مصر (هندوستان قویا با آن مخالفت خواهد کرد و فکر می کند در این زمینه موفق شود)؛ اختصاص یک صندلی برای هیئت نمایندگی کامبوج (تا هنگام جلسه دفتر هماهنگی جنبش در کلمبو دولت هند تصمیمی نخواهد گرفت)؛ عضویت پاکستان (هند از آن حمایت خواهد کرد، اما کوبا به نفع افغانستان با آن مخالفت خواهد کرد)؛ ورود ایران (درخواست نامه آن هنوز دریافت نشده اما به ایرانیها اطمینان داده شده که از حمایت گسترده ای برخوردار خواهند شد). هند فکر می کند که کوبا با کوشش بولیوی برای ارتقاء وضع خود در جنبش مخالفت می کند، اما یقین ندارد که کوبا چگونه می خواهد، با مسئله گوانتانامو برخورد کند.

دابی تأکید کرد که علیرغم تغییری که در سال 1977 در دولت حاصل شد، تعهد هندوستان به جنبش عدم تعهد ثابت مانده است. چنان که وی گفت، اگر تغییری هم روی داده باشد این است که هندوستان در مجامع جنبش عدم تعهد کارآمدتر شده، چون جاناتا پایبند عدم تعهد «اصیل» می باشد. توصیه شخصی دابی این

ص: 106

بود که ایالات متحده سعی کند این گمان را تخفیف دهد که ایالات متحده و چین از گروه اعضای مخالف کوبا حمایت می کنند و از مبالغه پیرامون مشکلات میانه روها در برابر کوبا اجتناب ورزد، چون این کار فقط ممکن است اوضاع را بدتر کند. هندوستان ظاهرا اطمینان دارد که می تواند نقش متعادل کننده را ایفا کند و از اینکه کوبا جنبش عدم تعهد را به اردوگاه سوسیالیسم بکشاند، جلوگیری کند. (پایان خلاصه).

3 - نگرانیهای هندوستان: طی ملاقات 14 اردیبهشت مأموران سفارتخانه با دابی، یکی از مجربترین دیپلماتهای دولت هند در زمینه امور غیرمتعهدها، ارزیابی صریحی از جنبش ارائه نمود، به نظر ما این یکی از مفیدترین ملاقاتهایی بوده که بعد از مدتی درباره این موضوع با هندیها داشته ایم. دابی بی تکلف اظهار داشت که جنبش عدم تعهد از یک «مرحله بحرانی» گذر می کند. مسائل جدید نیستند، اما به شکل ظریفی دوباره مطرح شده اند. آنها از این قرارند (الف) تمایل بعضی کشورها (کوبا و متحدانش) به انحراف جنبش در یک جهت خاص (ب) منافع ملی ناهمگون کشورهای عضو. دابی خاطرنشان ساخت که کوبا آشکارا از همبستگی جنبش با بلوک سوسیالیست حمایت کرده است. طرفداران عدم تعهد«اصیل» (هند، یوگسلاوی و متحدانشان) برای دفع این پیشنهاد زحمات زیادی کشیده اند، اما تاکنون موفق بوده اند. دابی به موفقیت هند برای «بازگرداندن تعادل» در اجلاس وزرا در بلگراد و تاحدی در ماپوتو اشاره کرد، کار خیلی بیشتری باید انجام گیرد، خصوصا برای اجلاس نهائی هاوانا، اما تلاش همچنان ادامه دارد.

4 - دفتر هماهنگی غیرمتعهدها: دابی اذعان داشت که بین میانه روهای جنبش این نگرانی وجود دارد که پس از اجلاس نهائی کوبا از اختیارات خود به عنوان رئیس استفاده کرده و به منافع سایر اعضاء توجه ننماید و از طریق اعمال نفوذ در دفتر هماهنگی موضع خود را پیش ببرد. وی گفت که هند و یوگسلاوی با هم همکاری دارند، تا تأثیر این مسئله را به حداقل برسانند. او اظهار اطمینان نمود که بعضی از پیشنهادهای مندرج در بند 15 که هند و سایر میانه روها از آنها طرفداری می کنند، در اجلاس نهائی به تصویب خواهد رسید، او احتیاط را کنار گذارد و اظهار داشت که کوبا پیشنهاد توسعه دفتر را خواهد پذیرفت، هرچند که احتمالاً بیش از 30 عضو قبول نخواهد کرد. کوباییها خواهند دید که مقاومت در برابر این پیشنهاد که جلسات دفتر هماهنگی باز باشند (یعنی هر عضوی که خواست بتواند شرکت کند) سخت می باشد. مع ذالک، دابی پیش بینی می کند که کوبا قویا با کوششهایی که برای محدود ساختن اختیارات تصمیم گیری دفتر هماهنگی به عمل می آیند، مخالفت ورزد (این کار را با ارجاع مسائل عمده جنبش به مجامعی که تمامی اعضای جنبش شرکت دارند، انجام خواهد داد) یا با کوششهایی که برای ایجاد امکان انتخاب سه معاون منطقه ای صورت می گیرند (که یکی از پیشنهادهای اصلی دولت هند است) مخالفت کند. به علاوه، کوبا به سختی با هر اقدامی در جهت توضیح مجدد و تقویت اصل اجماع مبارزه خواهد کرد.

5 - جدا از کوششهایی که برای محدود ساختن اختیارات کوبا به عنوان رئیس صورت گرفته، به گفته دابی هندوستان برای کوبا این را «خیلی روشن» ساخته که حفظ موضع عدم تعهد جنبش امری اساسی است. جنبش باید مستقل و وفادار به اصول اساسی خود باشد. دولت هند تأکید کرده که اگر جنبش بخواهد در مورد مسائل بین المللی کلیدی مثل خلع سلاح (جهانی) که از صفوف ایدئولوژیکی فراتر می روند، کارایی داشته باشد باید حتما واجد این شرایط باشد. دابی اشاره داشت که نخست وزیر هند دسای در مذاکره اش پیرامون این مسئله و سایر مسائل با هیئت کوبایی که جهت دعوت رسمی هند به اجلاس نهائی

ص: 107

در 4 و 5 آوریل به دهلی نو آمده «فوق العاده صریح» بود. وی گفت در نتیجه «گفتگوی بی ملاحظه و بی پرده» نخست وزیر، کوباییها «خیلی محتاط» شده اند، بنابر اخبار بعدی که دولت هند از هاوانا دریافت داشته، کوباییها اینک از تبلیغ این ایده که بلوک سوسیالیست متحد طبیعی جنبش عدم تعهدند، دست می کشند. با اصرار دسای، کوباییها موافقت کردند که در صدور دعوتنامه برای اجلاس نهائی تبعیضی نباشد، این موضعی بود که دولت از پیش اتخاذ کرد تا از مصر حفاظت کرده باشد.

6 - اجلاس هاوانا: دابی دوباره موضع مشهور هند را مطرح کرد که تمام اعضای جنبش باید در اجلاس حاضر شوند. و با لحن محکمی که تعجب آور بود، تأکید کرد که «جنبش به کوبا تعلق ندارد، بلکه متعلق به ماست (منظورش از ما هند، یوگسلاوی و سایر مدافعان عدم تعهد» اصیل بود). بنابراین میانه روهای جنبش باید برای دفاع از جنبش در هاوانا قوای خود را جمع کنند تا مبادا کوبا بتواند با قصور و کوتاهی بر آن استیلا یابد. دابی افزود در صورتی که این امر روی دهد به منافع کشورهای سوسیالیست نیز لطمه خواهد خورد. در حالی که آنها فعلاً از اینکه جنبش غیرمتعهدها تا حدی از مقاصد آنها مثل ضدیت با امپریالیسم حمایت می کند منفعت می برند، اگر قرار باشد که جنبش فقط ابزار دست کوبا و متحدان رادیکالش بشود، دیگر چنین منفعتی را نخواهند برد. وی گفت در مقابل این شیوه کوبا که می خواهد با آتش بازی کند باید مقاومت شود، اما شروع یک «مبارزه» علیه کوبا ذاتا محکوم به شکست است. در این رابطه بین هند و یوگسلاوی اختلافی در زمینه «جزئیات و اسلوب» وجود دارد، اما دو کشور در اصول کاملاً با هم متحدند. دابی ریشه این اختلاف را که به نظر او جزئی است، نگرانیهای امنیتی یوگسلاوی در برابر اتحاد شوروی و کشورهای بلوک شرق که بیشتر تمایل دارند، کوبا را هم جزو آنها به حساب آورند، دانست.

7 - مسائل اصلی: دابی گفت که در مورد مسائل سیاسی اصلی که هند همواره توصیه نموده باید در مجامع دیگری مثل سازمان ملل، سازمان وحدت آفریقا، اتحادیه عرب و غیره مطرح شود به ناچار اختلافاتی بین اعضای جنبش روی می دهند. هند همان توصیه را در کلمبو و اجلاس هاوانا دوباره خواهد نمود، اما می داند که نمی توان از همه مشکلات دوری گزید در رأس مبرم ترین مسائلی که اینک در برابر جنبش عدم تعهد قرار دارند مسائل ذیل می باشند:

- - اخراج مصر: موضع دولت مصر این است که قانونی برای تعلیق یا اخراج یک عضو از جنبش پیش بینی نشده است. هند از حق عضویت مصر دفاع خواهد کرد و در این رابطه درخواستی تسلیم کشورهای عربی که با مصر مخالفند کرده است. دولت هند همچنین مخالف هر حرکتی برای محکوم کردن مصر توسط جنبش می باشد. دابی اظهارنظر کرد که به مصر اجازه داده خواهد شد که روی صندلی خود بنشیند و اعراب با خشم این را خواهند پذیرفت. آنگاه پیمان (کمپ دیوید احتمالاً - م) مسئله عمده خواهد شد و احتمالاً آن را محکوم می کند و بدین ترتیب غیرمستقیم به مصر حمله می شود. در این مورد، دولت هند «موضع معمول خود را خواهد داشت» (با اکثریت همراهی خواهد کرد).

- - کامبوج: به گفته دابی، هر دو رژیم می خواهند ناظرانی به جلسه دفتر هماهنگی در کلمبو اعزام دارند، سری لانکا که اشتیاق دارد بار مسئولیت را تماما به عهده دفتر بیندازد، به هند گفته که به هر دو هیئت نمایندگی ویزای ورود خواهد داد و می گذارد دفتر تصمیم بگیرد، کدامیک شرکت داشته باشند. دولت هند با علاقه نظاره گر «اوضاع بی ثبات» کامبوج می باشد و درست تا قبل از جلسه کلمبو تصمیمی اتخاذ خواهد

ص: 108

کرد. بنابراین هند مخالفت هرگونه اقدام قبلی در مورد این مسئله در نیویورک می باشد.

- - عضویت پاکستان؛ دابی گفت که دولت هند یک برخورد «اصولی» با درخواست پاکستان برای عضویت در جنبش عدم تعهد خواهد داشت. در این رابطه، بیرون آمدن پاکستان از سنتو ملاکهای لازم را تأمین می کند. هند موافقت نامه سال 1959 پاکستان با آمریکا را مطرح نخواهد کرد. معذالک کوبا به هند اطلاع داده که با عضویت پاکستان به علت مداخله آن در امور کشوری دیگر (افغانستان) مقابله خواهد کرد، هند این استدلال را رد می کند. دابی این را به عنوان نمونه آورد که چگونه اصل اجماع که معمولاً سلاحی در دست میانه روها تلقی می شود، می تواند یک تیغ دولبه گردد.

- - عضویت ایران: ایران گفته که می خواهد درخواست (عضویت) نماید اما به گفته دابی، هنوز این کار را نکرده است. با این وجود او احتمال داد که ایران اگر در جلسه دفتر هماهنگی در کلمبو درخواست ننمود، پیش از اجلاس نهائی در هاوانا این کار را خواهد کرد. کوبا به هند اطلاع داده که از ایران حمایت خواهد نمود، چنانکه دولت هند نیز همین کار را خواهد کرد.

- - سایر درخواستهای عضویت: دابی گفت که بولیوی می خواهد موقعیت خود را در جنبش «ارتقاء» دهد، اما کوبا که قبلاً با چنین حرکتی مخالفت کرده احتمالاً دوباره همین کار را خواهد نمود. دولت هند از بولیوی حمایت خواهد کرد. از او پرسیده شد آیا می توانند اخباری را که مأموران سفارتخانه در محافل دیپلماتیک دهلی شنیده اند (سفیر آرژانتین شایع کرده) مبنی بر اینکه کاستاریکا نیز درخواست عضویت نموده، تأیید کند، دابی جواب داد که چیزی در این خصوص نشنیده بود.

- - خلیج گوانتانامو: پرسیدیم آیا چیزی در مورد اینکه کوبا قصد دارد مسئله حضور آمریکا در گوانتانامو (تلگرام مرجع د) را در اجلاس نهائی طرح کند، شنیده است دابی گفت که که یقین ندارد، اما فکر می کند که آنها ممکن است در بخش مربوط به آمریکای لاتین آن را عنوان کنند. معذالک وی تردید داشت که کوبا آن را به عنوان یک مسئله جداگانه طرح نماید.

- - مسائل اقتصادی: دابی اظهار تأسف کرد که در جنبش عدم تعهد به واسطه تمرکز روی اوضاع سیاسی، مسائل اقتصادی مهمی که امیدوار بود در اجلاس نهائی مد نظر قرار گیرند - وی نمونه ای ارائه نکرد - دست کم گرفته می شوند. هند این امر را ناخوشایند تلقی می کند، اما نتیجه گرفت که تحت شرایط فعلی چندان کاری نمی توان انجام داد.

8 - تعهد هندوستان: دابی گفت که علیرغم تغییری که در سال 1977 در دولت حاصل شد پای بندی هند به جنبش عدم تعهد ثابت مانده است. اگر چه گاهی اوقات اتهاماتی برخلاف آن ایراد می شود، ولی دابی استدلال کرد که این فقط انعکاسی از سیاست داخله است. وی گفت اگر تغییری هم روی داده باشد این است که هند در دوران جاناتا در امور جنبش کارآمدتر هم شده است. اینک مسائل به دقت بر اساس مراتبشان (یعنی با توجه به عدم تعهد «اصیل») بررسی می شوند، وی تلویحا گفت این شیوه ای هست که خانم گاندی همیشه آن را دنبال نمی کرد.

9 - نقش ایالات متحده: پرسیده شد در مقطع بحرانی فعلی، به نظر او آمریکا باید چه موضعی در قبال جنبش عدم تعهد اتخاذ کند، دابی اشاره داشت که بین بعضی اعضای جنبش این احساس وجود دارد که آمریکا و چین پشت سر گروهی که با کوبا مخالفت می کنند، هستند. وی گفت، وزیر خارجه کوبا مالمیرکا در انتشار این قضیه در جلسه وزرا در بلگراد در سال 1978 دست داشته است. دولت هند این را صرف

ص: 109

تبلیغات به حساب می آورد، ولی تمام اعضای جنبش حاضر نیستند، این معنا را رد کنند. وی توصیه کرد اگر فرصتی برای تخفیف این گمانها پیش آمد آمریکا باید این کار را بکند. ثانیا دابی هشدار داد که آمریکا نباید پیرامون مسائل و مشکلاتی که جنبش عدم تعهد در برابر کوبا دارد، مبالغه نماید. این کار فقط می تواند اوضاع را وخیم تر کند و به نفع کوبا تمام شود. وی گفت هند، کوباییها را دست کم نمی گیرد، اما برای آن حاضر به خدمت هم نیست. او تأکید که میانه روها به اعمال فشار ادامه خواهند داد. او اظهار اطمینان کرد که می توان بدون قربانی کردن اصول اساسی جنبش عدم تعهد از ایجاد یک شکاف در جنبش اجتناب کرد.

هندوستان که سیاست خارجیش در جنبش مستحکم می شود در این مورد خوش بین است و می داند که بسیاری از سایر اعضای جنبش نیز همین طور فکر می کنند.

10 - نظریه: علی رغم ادامه نگرانی نسبت به مقاصد کوبا در رابطه با جنبش عدم تعهد، هند ظاهرا خوش بین است که می تواند تهاجم ایدئولوژیکی کوبا را مهار کند. تأکید سرسختانه دابی به اینکه «جنبش عدم تعهد متعلق به ماست» و هشدار شدید دسای درباره حفظ خصیصه اصلی جنبش حاکی از آن است که دولت هند قویا با هر کوشش کوبا برای استیلا یافتن بر جنبش مقابله خواهد کرد. در عین حال، هند اقدامی برای آشفته کردن اجلاس نهائی هاوانا اتخاذ نکرده است. آنچه در این مورد نامفهوم است این عقیده هندوستان می باشد که (الف) یک استراتژی تحریمی زیان آور غیر مثمر است و (ب) کوبا برای منفعت خود اقدام به ایجاد شکاف در جنبش نخواهد کرد. هند به جای آنکه برای یک رودررویی آشکار تحریک کند حاضر است در داخل جنبش فعالیت داشته باشد و در عین حال به دنبال جلوگیری از هر فشاری به سوی اردوگاه سوسیالیسم باشد. دولت هند احتمالاً نتیجه گرفته که این برخورد، آن دولت را در موقعیت خوبی قرار می دهد تا نقش متعادل کننده را ایفا کند که هند به عنوان یک میانه روی دارای روابط نزدیک با بلوک سوسیالیست به خوبی می تواند آن را انجام دهد. اگرچه کوبا در اجلاس نهایی موقعیت برتری خواهد داشت و می توان انتظار داشت که از این فرصت حداکثر استفاده را ببرد، ولی هند در موقعیتی خواهد بود که در جلسه وزرا در دهلی نو سال 1981 تعادل را باز گرداند. این امر، به علاوه اطلاع از اینکه میانه روها در جنبش از حمایت چشمگیری برخوردارند، احتمالاً دلیل موضع مطمئن هند در قبال کوباییهاست.

گوهین

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 4 - کتاب 4 - صفحه 105