سند شماره 12

تحلیل انقلاب ایران توسط اسرائیل

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: تل آویو 29707

سری

به: واشنگتن، رونوشت برای تهران، به. خاور نزدیک بخش اسرائیل

متن سند

بحث پیرامون ایران

سند شماره (12)

سری

3 مهر

تلگرام غیر فوری

از: تل آویو 29707

به: واشنگتن، رونوشت برای تهران، به. خاور نزدیک بخش اسرائیل

موضوع: هشدار - شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.

اطلاعات کشور بیگانه بحث پیرامون ایران آنچه در ذیل می آید گزارشی مقدماتی است که رابط ما تحت عنوان «ایران ثبات رژیم» تهیه کرده است و مایل است از آن به عنوان پایه بحث بین متخصصین ما در مورد ایران و نمایندگان آنها استفاده شود. رابط ما مایل است عکس العمل تحلیلگران و نقطه نظرهای ما را پیرامون دلایل و نکات مطرح شده در گزارش بداند، و نیز می خواهد پاسخ آنها را نسبت به مسائلی که در آخر گزارش نیز آمده است، بداند. در مورد برگزاری این جلسه بحث و تبادل نظر، واشنگتن باید تصمیم گیری نماید. کی.کی. کامپوند/ 16 این گزارش را به زبان عبری دریافت کرده است.

آغاز متن نکات اصلی

1 - انقلاب ایران که شاه را مخلوع و خمینی وارد وی مذهبی افراطی وی را به قدرت رساند، هنوز فعالیت خود را به اتمام نرسانده است. رژیم خمینی در تلاش است تا دولت را کاملاً تحت کنترل خود در آورده، به وسیله قانون اساسی اصول انقلاب را دارای ماهیت نهادی بنماید و هیچ جناح مخالف سر سختی برای مبارزه با او قد علم نکرده است. بنابراین حرکت برای استحکام بخشیدن به انقلاب هنوز ادامه دارد.

ولی جریانهایی که رژیم با آنها دست به گریبان است از قبیل مشکل موجود در فعالیت دولت، وقفه های اقتصادی، تجزیه طلبی و مقاومت و عدم اطاعتی که حتی در ارتش در حال بروز است، در دراز مدت خطری را علیه ثبات رژیم به وجود آورده است. این واقعیت که خمینی مردی سالخورده است این عدم اطمینان را در مورد تلاش کنونی وی برای ایجاد یک جمهوری اسلامی و نهادی کردن آن شدت می بخشد.

2 - وقایع زیر، چه داخلی بوده و چه در نتیجه فعالیتهای خارجی بروز کرده باشند و احتمالاً به یکدیگر مربوط نیز هستند، می توانند تغییرات مهمی را به وجود آورند.

الف) تشدید درگیریهای سیاسی یا در نتیجه یک رویارویی با چپهای سازمان یافته و یا بر اساس افزایش درگیری سیاسی ارتش، به خصوص اگر خمینی از صحنه خارج گردد.

ب) وخیم شدن اوضاع سیاسی که در نتیجه وقفه های صدور نفت و کاهش درآمدهای حاصله از این صدور حاصل می گردد.

پ) شورش اقلیتهای قومی تجزیه طلب به خصوص اگر این شورش به طور همزمان در منطقه کردنشین و ایالت استراتژیک خوزستان بر پا شود.

3 - این گزارش در نظر دارد به توصیف جریان استحکام انقلاب پرداخته توان و نیز صدمه پذیریهای رژیم خمینی را مورد ارزیابی قرار دهد.

ص: 561

استحکام رژیم:

4 - در آغاز همین سال، انقلابی به تمام معنی در ایران به وقوع پیوست. و به دنبال آن نه تنها رژیم شاه سقوط کرد. بلکه بافت سیاسی اجتماعی نیز دستخوش تغییر گشت و در ادامه آن در ارزشهای فرهنگی که جامعه ایران تا فوریه سال 1979 براساس آنها عمل می کرد نیز تغییراتی به وجود آورد. انقلاب دارای رنگ مردمی است و بر حمایت توده های طبقات پایین تکیه دارد. اینها آن اقشار اجتماعی را تشکیل می دهند که از مدرنیزاسیون شدت یافته شاه استفاده نمی کردند، بلکه ضررهایی هم دیده بودند. اکنون چکمه به پای آنهاست و طبقات متوسط شهری باید خشم طبقات پائین تر و حتی جمعیتهای عصبانی را نیز به جان بخرند.

5 - پرچم تغییر بر دوش سلسله مراتب رهبران مذهبی از ملاهای محلی گرفته تا آیت اللّه خمینی که مجسم کننده این انقلاب است، قرار داشته است. قانون اسلامی شیعی به صورت یک ایدئولوژی انقلابی با تمام جنبه های سیاسی اجتماعی و فرهنگی آن در می آید.رهبران افراطی مذهبی به همراه تاجران بازاری که از تمایلاتی مذهبی برخوردارند، هسته مرکزی انقلاب را شکل می دهند. در اطراف این هسته نیز ائتلافی متشکل از سیاستمداران غیر دینی دارای تمایلات غربی لیبرالی مشابه تمایلات طبقه متوسط تا محافل چپهای تندرو، گروههای کمونیست و مارکسیست مسلح دیده می شود. در آن موقع سرنگون ساختن رژیم شاه هدف مشترک همه این عناصر بود، ولی این هدف یک عنصر سودجویانه منفی و در نتیجه گذرا بیش نبود. هنگامی که هدف تحقق یافت و شاه اخراج گردید، این ائتلاف رنگارنگ تحت تأثیر اختلافات درونی اجتماعی و ایدئولوژیکی تجزیه گردید. اردوی مذهبی که در حال حاضر رهبری کشور را در دست دارد می کوشد بدون سازشکاری جمهوری اسلامی را در ایران برقرار سازد.

6 - از هنگام به قدرت رسیدن رژیم خمینی در 7 ماه قبل، این رژیم تلاش کرده است موقعیت حکومت خود را تثبیت کرده اصول انقلاب را نهادی نماید. از ماه اوت مبارزات سیاسی در پایتخت و خارج از آن شدت پیدا کرده و عناصر مذهبی مردمی به رهبری خمینی سرسختانه به انجام اقداماتی در جهت سرکوبی رقیبان بالفعل و بالقوه خود مبادرت ورزیده و در همان حال برآنند تا کنترل مطلق خود را بر بافت سیاسی اعمال نمایند. به عنوان عکس العمل علیه یک جهش نسبتا محدود در انتقادات علیه رژیم و با بهره برداری از بهانه شورش کردهای جدایی طلب، خمینی مبارزاتی را آغاز نمود تا به وسیله آن قدرت سیاسی خود را تحکیم بخشیده، انتقادات مخالفان خود را خنثی ساخته، میزان قدرت دسته بندیهای سیاسی عناصر غیر دینی میانه و چپ را به ضعف بکشاند. در محدوده این مبارزه همه روزنامه هایی که علیه انقلاب اسلامی مطلب نوشته یا رژیم را مورد انتقاد قرار می دادند، ممنوع اعلام گردیدند، قرارگاههای احزاب چپ، مجاهدین خلق و فدائیان خلق و توده.. تعطیل اعلام شد و تظاهرات هواداران آنها نیز به طور خشونت باری به وسیله مسلمانان افراطی مسلح متفرق گردیده و در همان حال (در اواسط اوت) خمینی به یک تهاجم کلی علیه مواضع تحت تصرف کردها دست زد. این حمله تهاجمی با اشغال تمام شهرهای اصلی کردنشین به اوج، و در حال حاضر... خود رسید.

7 - علاوه بر موفقیت در رسیدن به هدف اصلی تهاجم خود علیه کردها، خمینی توانست به تحکیم وحدت آراء نسبت به خود بپردازد و برای اولین بار توانست ارتش را، اگر چه به طور ناقص، هماهنگ با پاسداران انقلاب فعال سازد. و در همان حال خود را فرمانده کل قوا نامید. مهمتر از آن توانست مجلس

ص: 562

خبرگان را تشکیل دهد که هدف آن هموار کردن راه برای تشکیل یافت جدید حکومتی است. تلاش در زمینه ماهیت قانون اساسی جدید که به وسیله مجلس خبرگان انجام می شود، کاری بنیادی است و شاید مهمترین مرحله برای تحکیم انقلاب باشد. مجلس خبرگان در حال حاضر به دو جناح تقسیم شده است که یک جناح آن متشکل از رهبران افراطی مذهبی است که خواستار ایجاد یک قانون اساسی اسلامی ملهم از قرآن بوده و ظاهرا از قدرت بیشتری نیز برخوردار هستند و گروه دیگر جناح میانه روها هستند که از یک قانون اساسی انعطاف پذیرتر حمایت می کنند، که بتواند نیروهای سیاسی دیگر فعال در صحنه ایران را تحمل نماید. خمینی این مبارزه و تلاش را بزرگترین آزمایش خود می داند. نتیجه این مبارزه بیش از هر چیز نشان خواهد داد که تا چه حد عقاید افراطی مذهبی و ضد اجنبی وی در کشور ریشه دوانده است.

نقاط ضعف و قوت رژیم:

8 - در حال حاضر نقاط قوت و نیروی رژیم به نکات زیر بستگی دارد:

الف) شخصیت خمینی و نیروی محرکه انقلاب: که این نیروی محرکه از شخصیت مسلط و پر جاذبه خمینی و دستگاه مذهبی انقلابی که به صورت سلسله مراتبی از سطح کمیته های محلی تا شورای انقلاب تشکیل یافته ناشی می گردد.

این عوامل قادرند توده ها و به خصوص توده های شهری را بسیج کرده، بر فریادهای حمایت آمیز آنها متکی باشند. با وجود اینکه شور انقلابی با محو شدن خاطره خلع ید از شاه در حال کاهش است، ولی خمینی هنوز قادر است صدها هزار نفر را به حمایت از خود به تظاهرات بکشاند. این توانایی او در بسیج حمایت توده ها عامل اصلی مشروعیت و ثبات کنونی رژیم است. در صورتی که خمینی بتواند قانون اساسی مورد قبول خود را از مجلس بگذارند، رژیم خواهد توانست مشروعیت خود را نه تنها از طریق حمایت توده ها، بلکه برای اولین بار از طریق یک قانون اساسی مشروع کسب نماید.

ب) آشتی ناپذیری در برابر رژیم و نیز... عملی: سازش ناپذیری، استقامت و پایداری به اصول مبارزه نمایانگر سبک خاص خمینی در دوران قبل و بعد از انقلاب است. اگر چه مسئولیتهایی که قدرت به دنبال دارد باید علی الظاهر مواضع او را ملایم کرده باشد، ولی با نگاهی به وقایع ماه اوت می بینیم که فایده... آن است که چیزی مانع خواستهای وی نمی شود. او سریعا به سرکوبی مخالفان سیاسی غیر مذهبی و کردهای عصیانگر مبادرت ورزید. اگر پراگماتیسم کمی را که وزرای کابینه او خصوصا بازرگان و یزدی و گاهی هم خود خمینی در اداره سیاستهای داخلی و بیشتر خارجی نشان داده اند در نظر نگیریم، می توان گفت که عنصر عدم سازش یک مانع و عامل منفی در این راه است. ولی همین پراگماتیسم می توانست وجهه انقلابی ایران را بهتر جلوه گر ساخته دوستانی برای ش بیابد. خمینی در میان اعضاء شورای انقلاب نیز یاران زیادی دارد که کاردان بوده و از تحصیلات غربی برخوردار هستند، لذا براقتدار عظیمی که شورای انقلاب دارد می افزاید.

ج) فقدان مخالفین سازمان یافته: رژیم خمینی از این خلاء موجود نفع بسیار می برد. برای مبارزه با رژیم او مخالفین هنوز متشکل نشده اند. اکثریت مخالفین قبلی قدرت را به دست گرفته اند و چون رژیم قبلی از کشور اخراج گردیده بود بنابر این نتوانست به صورت یک نیروی مخالف عرض اندام نماید.

عناصری که اخیرا به مخالفت با خمینی پرداخته اند همان چپ گراها و گروههای مسلح هستند که از اتحاد برخوردار نبوده و بنا به میل خود به مخالفت بر نخواسته اند و دلیل این مخالفت اقدامات سرکوبگرانه

ص: 563

خمینی است و نه تمایل آنها به مبارزه با رژیم. شخصیتهایی چون شریعتمداری و متین دفتری ممکن است با سیاسیهای خمینی مخالف باشند، ولی آنها قادر نیستند یک نهضت مردمی را شکل دهند که بتواند به عنوان یک وزنه واقعی علیه رژیم او به حساب آید. علاوه بر این، این حقیقت که ارتش پس از پاکسازی به حمایت از رژیم و انقلاب برخواسته است (گرچه بدون مقاومت هم نمی باشد) و نیز ضعف نسبی ارتش هر دو به خمینی کمک می کنند.

د) عایدات نفتی: ادامه عایدات حاصله از صدور نفت (بالغ بر 20 میلیارد دلار در سال) در اقتصاد ایران نقش مهمی را داشته و به آسانی می تواند جبران مشکلات اقتصادی به وجود آمده توسط انقلاب را بنماید. رژیم خمینی بدون احساس محدودیت مالی عمل کرده و بدون بازسازی اقتصاد نیز می تواند...

منابع مالی مورد نیاز خود را به دست آورد. مشکلات اقتصادی ایران که به این ترتیب با درآمدهای نفتی از تأثیرات آنها کاسته شده، در مراحل عادی و زندگی روزمره چندان جدی و با اهمیت نظر نمی آیند و...

ه) منافع غرب و منطقه در ایران: منافع غرب در ثبات ایران و ترس غرب از اینکه در نتیجه وقوع نا آرامی ممکن است ایران به چپ متمایل شود باعث شده که خمینی بهره های زیاد ببرد. عدم ثبات می تواند در صدور نفت نیز وقفه ایجاد کند که کشورهای غربی و به خصوص آمریکا مایلند از ایجاد این وقفه در صدور نفت جلوگیری نمایند. علاقه این کشورها به ثابت کردن اوضاع سبب شده است که رژیم خمینی را پذیرفته و حتی به تقویت آن علاقه مند باشند. و کشورهای خلیج هم که نگران سقوط شاه بودند، اکنون از بازگشت عدم ثبات نگران هستند و اگر نمی توانند جلو صدور این انقلاب را بگیرند، مایلند قدری هیجان انقلاب ایران را کاهش دهند و نیز می خواهند به هر نحو شده موجبات رضایت و توافق رژیم ایران را نیز فراهم سازند. در رابطه با عراق نیز ممکن است این مطلب واقعیت داشته باشد. بنابراین رژیم انقلاب از اینکه عناصر غربی یا منطقه ای مایل به سقوط او نیستند، برخوردار است از طرف دیگر بعضی از کشورهای غربی ایران را مورد تملق قرار می دهند تا بلکه بتوانند مواضع خود را تحکیم بخشیده منافع اقتصادی و تجاری خود را تضمین نمایند.

9 - بر عکس این رژیم دارای نقاط ضعف و صدمه پذیریهای بالفعل و بالقوه ای است که می تواند وجود آن را به خطر اندازد. برجسته ترین این نقاط ضعف و صدمه پذیریها عبارتند از:

الف) تجزیه ائتلاف انقلابی و مرحله بیداری: به محض دستیابی به هدف سرنگونی شاه، مخالفین مؤتلفه که برای دستیابی و نیل به این هدف متحد شده بودند وارد یک مرحله تجزیه و تفرقه شدند. ولی این جریان تجزیه هنوز نتوانسته است به وجود آورنده یک جناح مخالف مشخص، متحد و سازمان یافته بشود، که البته به نفع رژیم خمینی می باشد. ولی این مرحله در شدت مبارزه پیرامون قانون اساسی و قطبی شدن در مورد اصول، منعکس شده است که در آن یک گروه خواستار تشکیل یک حکومت تندرو مذهبی است و گروه دیگر خواستار نوعی تنوع و کثرت (عوامل صحنه سیاسی). این واقعیت که مخالفت با خمینی رو به افزایش است یک تأثیر باز دارنده بر او دارد.

سنجابی انتخابات مجلس خبرگان را تحریم نمود. چپها تحت تعقیب قرار دارند و گروههای مسلح چپ نیز سرگرم مبارزه با شبه نظامیانی هستند که به حمایت از خمینی وارد عمل شده اند و این واقعیت که خمینی خیلی سالخورده است باعث شده است که عدم اطمینانی هم در مورد آینده سلسله مراتب مذهبی در صورت نبودن او به وجود آید. آثار متعدد بیداری بعد از انقلاب در میان بخشهای مختلف قابل مشاهده

ص: 564

است و موارد مختلفی از عدم اطاعت و حتی اظهار مخالفت به خصوص در میان بخشهای شهری نیز به چشم خورده است. از طرف دیگر آنچه با خودش در عین حال متناقض به نظر می آید خروج هزاران نفر از مردم از کشور در هر هفته است که نوعی اظهار نارضایتی و عدم سازش است ولی سرانجام منجر به تقویت رژیم می شود، چون به این ترتیب او از دست مخالفان بالقوه خود خلاصی یافته است.

ب) نارساییهای کنترل دولتی و نیاز به در پیش گرفتن اقدامات سرکوبگرانه: از همان آغاز رژیم تحت کنترل دو جانبه کابینه و شورای انقلاب بوده و این امر از قابلیت فعالیت صحیح آن می کاست در حالی که علائم بی نظمی حکومتی حاصله از انقلاب هنوز هم باقی بود. دولت ضعیف بازرگان برای فعالیتهای خود مجبور بوده حمایت رهبران مذهبی را بدست آورد و چندین بار متوجه شده است که اجرای سیاستها بدون آن مشکل است. به هرحال هنوز یک نظام حکومتی به وجود نیامده است که بتواند اختیارات خود را به طور مؤثر به کار بندد و بسیاری از بخشهای مدیریت نیز کاملاً از کار افتاده اند. کمیته های انقلاب در بخشهای عمومی، اقتصادی و ارتشی تا حد زیادی به طور مستقل عمل کرده و حتی به اختیارات دولت نیز تن در نمی دهند. اخیرا خمینی سعی کرد با منصوب کردن تعدادی از افراد خود در دولت شکاف میان شورای انقلاب و دولت موقت بازرگان را کاهش دهد. ولی مسئله هنوز به قوت خود باقی است. و این وضع سبب شده است که آشوبها و خودسریهایی به وجود آمده و در بعضی از موارد با زیرپا گذاشته شدن قوانین جدید همراه باشد. ممکن است که ترس از از دست رفتن کنترل، یکی از انگیزه های رژیم خمینی برای در پیش گرفتن اقدامات سرکوبگرانه علیه زیر پا گذارندگان و متخلفین از «.... انقلابی» بوده باشد. نیاز به این اقدامات برای خمینی مخاطرات... نیز در بر داشته است، چون از مشروعیت رژیم کاسته و حتی مخالفت نسبت به او را نیز افزایش می داده است.

ج)(1) ضعف اقتصادی و صدمه پذیری بخش تولید کنند نفت: وقایع انقلاب به دنبال خود بحرانهای اقتصادی را پدید آورد. حدود سه میلیون نفر بیکار شده اند و ممکن است یک مشکل اجتماعی سیاسی را به وجود آورند. تعدادی از کارخانه ها به خصوص در بخش صنعت و ساختمان سازی با ظرفیت کامل به کار خود ادامه نمی دهند. سیستم اقتصادی مالی نیز دچار نقصان شده است گر چه شواهدی از یک جریان کند بازسازی دیده شده است، محصولات خسارات فراوان دید و دولت مجبور شد مقدار زیادی مواد غذایی وارد نماید. صدور نفت یک بنیه اقتصادی برای ایران است و در این مرحله زمانی می تواند جبران کننده نابسامانیهای اقتصادی باشد. ولی همین مسئله از نظر استراتژیک نقطه برجسته صدمه پذیری است قسمت اعظم چاههای نفت در خوزستان واقع شده که شوق تجزیه طلبی، خطر همسایه ای چون عراق و اتحادیه های سازمان یافته دارای تمایلات چپی در آنجا وجود دارند. در ماههای گذشته تولید نفت دچار کندی و وقفه شده است. اگر در، آینده به صدور نفت خساراتی وارد شود که در نتیجه توقف کار یا....

تأسیسات باشد، می تواند در وخامت یافتن امانه سقوط کلی اقتصاد ایران در یک مدت نسبتا کوتاه مؤثر افتد. این از مهمترین خطرهایی است که رژیم باید با آن دست و پنجه نرم نماید.

ه) تشکیل مخالفت در داخل و خارج: تجزیه ائتلافی که موجب خروج شاه گردیده ممکن است سبب ظهور عنصری بشود، که به طور مؤثر به مخالفت با رژیم کنونی بپردازد. سرکوبی حزب توده و گروههای مسلح چپگرا آنها را ناخواسته به صورت عناصر مخالف در آورد و آنها احتمالاً سازمان یافته ترین گروه

ص: 565

1- به علت نقص این بخش سند ٬ پاراگراف ج برای ما قابل ترجمه نبود. 20 سند انگلیسی آخر کتاب ترجمه فارسی ندارد.

دارای فعالیت مخالف هستند. بخشهایی از احزاب مذهبی و مادیگرایان دیگر نیز ممکن است متوجه شوند که ناخودآگاه یک جبهه مشترک را تشکیل داده اند، البته در صورتی که اقدامات سرکوبگرانه آنها را در چنین موضعی قرار دهد. آغاز اعتراض پرسنل نظامی یا در رابطه با.... وظایف محوله بر دوش پاسداران انقلاب یا در رابطه با زمینه و علل مأموریتشان برای سرکوبی کردها هم باید موجبات نگرانی رژیم را فراهم آورد. اخیرا در خارج نیز یک جبهه مخالف به سرکردگی بختیار به وجود آمده است. اگر چه تاکنون دلایلی به دست نیامده که براساس آنها بتوان گفت که تمام این عناصر مشغول به هم پیوستن برای تشکیل یک جبهه وسیع می باشند تا چه رسد به آنکه از حمایت توده ها برخوردار باشند، مشکل بتوان باور کرد که باز هم به علت نارسایی (مخالفین) برای رژیم خمینی مخالفت سازمان یافته ای وجود نخواهد داشت.

ارتش با وجود بی نظمی موجود در آن به صورت بالقوه قویترین عنصر در صحنه سیاسی به شمار می رود.

در میان این جناح نیز علائم انتقاد و نارضایتی مشهود بوده است. بدون شک رابطه بین عناصر ارتشی بالقوه مخالف خمینی و دیگر گروههای مخالف می تواند رژیم را به مخاطره افکند. به هرحال نمی توان ارتش را به عنوان یک مجمعی که بی قید و شرط و در دراز مدت به خمینی و مقامش وفادار باشد به حساب آورد. فعالیتهای سازمان کشنده ضد مذهبی «فرقان» نیز قابل ملاحظه و بررسی است.

و) خطرهای خارجی - شوروی و عراق: امکان دارد که خمینی در روابط خود با شوروی و یا دیگر کشورهای منطقه دچار تضاد بشود. بیانات رهبران مذهبی به طرفداری از اقلیتهای شیعی خارج از ایران بسیاری از کشورهای خلیج از قبیل عراق را به خصومت با خود برانگیخته است. ولی فعلاً گویا ایران و عراق نمی خواهند عملی انجام دهند که موجب وخامت در روابط بین آنها بشود.

در مورد شوروی نیز همین موضوع صحت دارد، شوروی نیز در رابطه با فعالیت سرکوبگرانه علیه حزب توده و سیاستهای ضد شوروی خمینی تاکنون ساکت نشسته است. شوروی که دارای یک اقلیت...

مسلمان است، حق دارد که نگران سیاست... اسلامی باشد. اخیرا مسکو.... خود را در رابطه با رژیم ایران آشکار ساخت. و این امر خصوصا از زمانی شروع شد که شوروی..... که روابط بین ایران و آمریکا رو به بهبود گذاشته است. احتمال دارد که با اعلام حمایت از عصیانگران کرد، شوروی می خواسته به ایران بفهماند که اگر بخواهد می تواند علیه خمینی دست به اقدام بزند. علاوه بر این ممکن است مسکو اخیرا به این نتیجه رسیده باشد که جنبه ای منفی رژیم خمینی در رابطه با مسکو بیش از جنبه های مثبت آن است.

دورنما:

10 - انقلاب خمینی به تحکیم کنترل خود ادامه می دهد. همین انگیزه و تصمیمی که سقوط شاه را به همراه آورد، در خدمت خمینی در برخورد با مسائل روزمره و در رابطه با مسائل روزمره اعمال کنترل، و در برخورد با مسائلی از قبیل کردهای تجزیه طلب که خطری علیه ثبات رژیم به حساب می آیند در آمده است. خمینی با آهستگی ولی با اطمینان کامل در حال به اجراء درآوردن و تحقق بخشیدن به اصول جمهوری اسلامی که در حال شکل گرفتن است می باشد. ایران در یک مرحله گذرا به سر می برد، یعنی از یک نظام سلطنتی پا به مرحله جمهوری مذهبی که هنوز در حال شکل گرفته است، گذاشته است. اگر خمینی موفق شود قانون اساسی جدید را به تصویب کلی و اجرا برساند احتمالاً بعد از رفتن او نیز کشور تحت نفوذ جماعت رادیکال مذهبی باقی خواهد ماند. در دولت، ارتش و در میان رهبران مذهبی شخصیتهای نیرومند آن قدر وجود دارند که بتوانند رژیم را به شکل کنونی آن و شاید کارآمدتر از رهبری

ص: 566

فعلی آن تداوم بخشد. در حال حاضر اوضاع از این قرار است.

11 - مع ذالک، به خاطر این که ایران در یک مرحله گذرا بوده و رژیم کنونی هنوز جای پای خود را محکم ننموده، نباید زود نتیجه گرفت که نهاد مذهبی سرانجام در رأس حکومت قرار می گیرد. وقایع دیگر ممکن است تغییرات مهمی را سبب شود از قبیل:

الف: تشدید بحران سیاسی که تا حدود زیادی به اقدامات و وحدت محافل مخالف، مقام ارتش در حیات سیاسی و حرکتهای سازمان یافته در تهران و خوزستان بستگی دارد. در حال حاضر در مورد قانون اساسی و تصویب آن... رو به تزایدی به وجود آمده است... خمینی می تواند موقعیت بی ثباتی را ایجاد نماید که این مبارزه... شده و حتی به دوایر مذهبی نیز کشانیده شود و در داخل... رقابتهای شخصی... از هم اکنون به چشم می خورد.

ب: وخامت اوضاع اقتصادی می تواند مهمتر از همه به دنبال کاهش در صادرات نفت و به دنبال آن کاهش درآمدهای دولتی پدیدار گردد. این رخداد سبب خواهد شد که حمایت کنونی بخشهای شهری از رژیم کاهش یابد.

ج: شورش همزمان اقلیتها به خصوص اگر در کردستان و خوزستان به وقوع بپیوندد. در این صورت نیز همان گونه که در بالا توضیح داده شد احتمال دارد اوضاع به وخامت شرایط اقتصادی منجر بشود.

12 - در حال حاضر قدرت و قوت خمینی بر نکات ضعف آن می چربد و خطری جدی وجود ندارد که بتواند ثبات نسبی را که رژیم به دست آورده به سرعت بر هم زند. ولی انقلاب هنوز به طور کامل تحکیم نیافته است، و از یک نظر در حال تلف کردن وقت است. اگر رژیم حکومت را به طور کامل تحت کنترل در نیاورد بعضی از این خطرها بر آن تأثیر خواهند گذاشت.

و اگر این وقایع رخ دهند و یا حتی اگر وخامت آنها بیشتر شود، آشوب و نا آرامی باز خواهد گشت و در آن هنگام احتمالاً نیروهای سیاسی برای به دست گرفتن کنترل به مبارزه مشغول خواهند گشت. چنین وضعی احتمالاً ابر قدرتهای بزرگ را به حالت آماده در خواهد آورد حتی اگر آنها در درگیری شرکت ننمایند. با وجود اینکه ممکن نیست بتوان پیش بینی کرد این مبارزه چه زمانی آغاز و پایان خواهد یافت، ولی بدون شک می توان گفت که تصمیم ارتش مبنی بر نشان دادن فعالیت یا عدم فعالیت درست مانند مراحل و زوال حکومت، شاه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

13 - نکات اصلی برای بحث:

الف) جزئیات مورد مناظره در مجلس خبرگان درباره قانون اساسی، مواضع اتخاذ شده، شخصیتهای مهم، اختلاف نظرها.

ب) میزان حمایت نیروی مسلح از رژیم و میزان نارضایتی در درون این نیروها.

ج) قدرت گروههای مخالف: چپها، هماهنگ با شوروی، نقش شوروی، مجاهدین خلق، فداییان خلق، قدرت و امکانات بالقوه گروههای مخالف در تبعید.

د) اوضاع و شرایط خوزستان، میزان ناآرامی در میان اعراب.

ه) عراق - ایران: میزان مداخله عراق در میان مخالفین کرد و یا بین اعراب خوزستان، و ... آیا مایل است روابط خود با تهران را تقویت نماید. یا قدرت بیشتر علیه رژیم ایران بپاخیزد.

و) روحیه شوروی در برابر رژیم ایران، روابط آن با عناصر مخالف در ایران.

ص: 567

ز) اوضاع اقتصادی، کارخانه ها .... و بخش مربوط به انرژی پایان متن بدون پرونده. تا تاریخ 3 مهر 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 4 - کتاب 4 - صفحه 560