سند شماره

شاه در فکر مصر

موضوع سند

متن سند

تلگرام سفارت در پاناما برای وزارت امور خارجه[1]

پاناما سیتی، 22 مارس 1980، ۰۸۱۲Z

2622. افسر ارشد ناظر، لطفاً هماهنگی لازم را برای انتقال محرمانۀ پیام زیر به کمپ دیوید، انجام دهید تا به دست رئیس‌جمهور و وزیر ونس برسد.

موضوع:

گفت‌وگو با شاه و ملکه.

1. ارسال‌شده از کاتلر، جردن و رافائل برای رئیس‌جمهور و وزیر ونس.

2. 21 مارس، کاتلر و رافائل دیداری خصوصی با شاه و ملکه در کنتادورا داشتند که یک‌و‌نیم ساعت به طول انجامید. کاتلر به‌تفصیل سه گزینه‌ای را که شاه پیش رو دارد، تشریح کرد؛ عمل جراحی در پاناما، ایالات متحده یا مصر. کاتلر بر دشواری‌های واقعی که درصورت انتخاب گزینۀ مصر یا آمریکا به وجود می‌آید، تأکید نمود و خاطرنشان کرد که اگر جراحی تحت شرایط قابل‌قبول پزشکی در پاناما انجام شود، بسیاری از این دشواری‌ها تسهیل می‌گردد.

3. شاه در پاسخ همچنان مصرّ بود که جراحی را در پاناما انجام ندهد. او هیچ انعطافی از خود نشان نداد، با لحنی منفی از تجربۀ آخر هفتۀ گذشته یاد کرد[2] و رفتارش نشان می‌داد که تصمیمش در این رابطه قطعی است. وقتی ما پیشنهاد کردیم که شاید بهتر باشد که این موضوع را دوباره با دکتر دی‌بیکی مطرح کنیم، شاه در پاسخ گفت پیش‌تر با او صحبت کرده است و وی نیز به‌شدت توصیه داشته است که عمل جراحی در کشور دیگری انجام بشود؛ بنابراین نیاز به گفت‌وگوی دوباره نیست.

4. روشن بود که شاه هنوز بین مصر و ایالات متحده مردد است. او خاطرنشان کرد که ازنظر پزشکی بهتر است که جراحی در هیوستن[3] انجام شود؛ البته ازنظر روانی او ترجیح می‌دهد که به مصر برود؛ جایی که می‌داند سادات از او استقبال خواهد کرد.

5. هنگام صحبت از گزینۀ مصر، شاه تمایل داشت به‌خاطر حضورش در مصر، هرگونه تهدید فوری برای سادات را کم‌اهمیت جلوه دهد. او خاطرنشان کرد مادامی که سادات در قدرت است، هیچ خطری ازجمله تظاهرات یا فشارهای خصمانه او را تهدید نمی‌کند و اگر سفر او به مصر تهدیدی برای رئیس‌جمهور این کشور به دنبال داشت، هرگز سادات او را دعوت نمی‌کرد.

6. شاه ادامه داد که چه به مصر سفر کند یا به آمریکا، اقامتش درهرحال، در آن کشور موقتی است و تنها تا زمان بهبودی کاملش ادامه خواهد یافت. او همچنین گفت تصور می‌کند که گزینه‌های دائمی سکونت وجود دارند که پذیرای او برای زندگی هستند. وقتی به او اصرار کردیم، از کانادا و نیز یک جزیرۀ دیگر نام برد.

7. شاه اظهار داشت که قبل‌از دیدار با ما، تقریباً تصمیم داشته است تا روز یکشنبه (23 مارس) به قاهره برود و روز چهارشنبه (26 مارس) نیز تحت عمل جراحی قرار بگیرد. او با توریخوس هم‌عقیده بود که پس‌از ترک پاناما به مقصد آمریکا یا مصر، خبر این اقدام علنی دوستانه و مسالمت‌آمیز خواهد بود.

8. پایان جلسه همراه بود با سخن شاه مبنی‌بر اینکه تمایل دارد تا امشب دربارۀ این تصمیم فکر کند و ما نیز پذیرفتیم که بهترین کار بررسی بیشتر این موضوع تا روز آتی است. شاه دربارۀ نظر ما پرسید؛ اینکه به آمریکا برود یا مصر. او سؤال کرد آیا امکان دارد از رئیس‌جمهور بپرسید که آیا پیشنهاد خاصی دربارۀ این دو کشور دارد یا خیر؟

9. هنگام بحث از گزینۀ آمریکا، ما یادآوری کردیم که درصورت انتخاب این گزینه، انتظار داریم که کناره‌گیری از سلطنت را اعلام کند. به نظر نمی‌رسید که شاه چندان نگران چشم‌انداز موضوع باشد. پاسخ او این بود که قبل‌از عمل جراحی، هر زمان که بخواهد می‌تواند از سلطنت به نفع پسرش کناره‌گیری کند. در مقابل، ملکه به‌شدت اعتقاد داشت که او نباید از سلطنت کناره‌گیری کند. شاه می‌گفت این کار آسیب جدی به خانواده و مردم ایران وارد خواهد آورد.

10. براساس اطلاعات به‌دست‌آمده، ما می‌دانیم که شاهزاده‌خانم اشرف کمی قبل‌از جلسۀ ما، با شاه تماس گرفته است تا به او بگوید که نامۀ رئیس‌جمهور را دریافت کرده است[4] و اینکه به‌شدت توصیه داشت که شاه ابتدا برای عمل جراحی به هیوستن برود و بعداز آن، دوران نقاهت را در مصر سپری کند. ما همچنین شنیده‌ایم که اخبار تلویزیون آمریکا گزارشی را منتشر کرده است مبنی‌بر اینکه شایعه شده است که شاه برای انجام عمل جراحی به مصر خواهد رفت.

11. اعتقاد ما این است که قبل‌از گفت‌وگوی رئیس‌جمهور با سادات، با استفاده از یک خط امن گفت‌وگو داشته باشیم. ازاین‌رو اگر امکان دارد، ما ساعت 8:30 صبح به وقت شما با کمپ دیوید تماس خواهیم گرفت. بسیار مفید خواهد بود که دیدگاه شما را بدانیم دربارۀ اینکه آیا ما باید آن‌طور که شاه می‌گوید، به او پیشنهاد رفتن به مصر یا آمریکا را بدهیم یا خیر؟ همچنین، اگر هرگونه نظری دربارۀ کناره‌گیری از سلطنت دارید، آمادۀ شنیدن آن هستیم. به‌طور خاص اینکه آیا برای شاه کافی است که به نفع پسرش کنار برود یا اینکه ما از او می‌خواهیم تا تنها کناره‌گیری کند و اسمی از ولیعهد نبرد؟

12. به نظر ما، شاه نسبت‌به اینکه چه کاری باید انجام بدهد، مردد است و اگر ما به او پیشنهاد مشخصی بدهیم، به همان سمت خواهد رفت. اگر ما پیشنهاد مشخصی به او ندهیم، تصمیمی که او می‌گیرد، خطرش بسیار نزدیک خواهد بود. به اعتقاد ما، ملکه بیشتر مصر را ترجیح می‌دهد؛ درحالی‌که ملاحظات خاص شاه ممکن است او را به‌سمت هیوستن سوق بدهد.

موس

[1]. Carter Library, Office of the Chief of Staff, Jordan’s Confidential Files, Box 12.

سرّی؛ غیرقابل انتشار.

[2]. نک: سند 215.

[3]. Houston

[4]. برای آگاهی از نامۀ 21 مارس شاهزاده خانم اشرف به کارتر، نک:

Carter Library, Plains File, Box 23, Iran 6/75–12/79.

بیمارستان‌های گورگاس، بیمارستان آمریکا در پاناما یا در هیوستن تگزاس دنبال کند» (همان).

منبع: - جلد - - صفحه