سند شماره

وضعیت شاه در پاناما

موضوع سند

متن سند

تلگرام سفارت در پاناما برای وزارت امور خارجه[1]

پاناما سیتی، 23 ژانویه 1980، 0510Z

678. دپارتمان، لطفاً برای همیلتون جردن به کاخ سفید ارسال شود. برای منشی، معاون وزیر و دستیار وزیر ساندرز.

موضوع:

رابطین ایرانی پاناما.

1. (خیلی محرمانه ـ تمام متن)

2. خلاصه: رئیس‌جمهور رویو با همکاری ژنرال توریخوس، عصر امروز (22 ژانویه) به قطب‌زاده قول داد که فردا صبح زود، تلگرامی را به دولت ایران ارسال می‌کند مبنی‌بر اینکه شاه «تحت مراقبت دولت پاناماست و فعالیت‌هایش منوط به تأیید قبلی توسط نیروهای امنیتی این کشور است».

رویو یک پاراگراف به این پیام اضافه خواهد کرد که می‌گوید اکنون نوبت دولت ایران است که قوانین بین‌المللی را رعایت و گروگان‌ها را آزاد کند. تصمیم به انجام این اقدامات درپیِ نشانه‌هایی که ازطریق سفیر پاناما در پاریس مبنی‌بر کمک آن‌ها به آزادی گروگان‌ها دریافت شد، گرفته شده است.

گابریل لوئیس و «روری» گونزالز که به‌تازگی از پاریس بازگشته‌اند، موافق هستند که ریسک محاسبه‌شده، ارزش امتحان را دارد. فردا صبح به شاه اطلاع می‌دهند و اطمینان می‌یابد که او را تحویل نخواهند داد. رویو و توریخوس از من خواستند که با شاه ملاقات کنم و نشان دهم که در جریان امور هستم. (پایان خلاصه)

3. من در ساعت 7:30 بعدازظهر به خانۀ ژنرال توریخوس دعوت شدم، جایی که او، رئیس‌جمهور رویو، معاون رئیس‌جمهور ریکاردو دلا اسپریلا[2]، گابریل لوئیس، «روری» گونزالز و سرهنگ نوریگا (رئیس اطلاعات) حضور داشتند. آن‌ها توضیح دادند که ساعت سه بعدازظهر امروز، قطب‌زاده با لوئیس تماس گرفته است و خواستار گفت‌وگو با رویو شده است تا از پاناما بخواهد اقدامات خاصی انجام دهد؛ یعنی شاه را دستگیر و روند استرداد را آغاز کند. لوئیس گفت که سه ساعت دیگر تماس خواهد گرفت؛ چراکه باید با رویو صحبت کند. او از قطب‌زاده خواست که درصورت موافقت رویو، آیا این امر به آزادی گروگان‌ها کمک می‌کند؟ پاسخ قطب‌زاده مثبت بوده است.

4. درپیِ این تماس، سرهنگ نوریگا با سفیر پاناما در پاریس گفت‌وگو کرد؛ کسی که با تهران در ارتباط بود و به او گفته شده بود که چنین اقداماتی «برای آماده‌سازی شورای انقلاب»، (یعنی برای آزادی گروگان‌ها) ضروری است. او همچنین گزارش داد که قطب‌زاده صبح چهارشنبه «واسطه‌ای» را به پاریس می‌فرستد که می‌تواند در فرصت مناسب به پاناما برود.

5. پس‌از این گفت‌وگو، سفیر پاناما در پاریس طی تماس تلفنی به قطب‌زاده گفت رویو درحال بررسی موضوع با مشاوران ارشد خود است.

6. رویو حدود ساعت شش بعدازظهر، با قطب‌زاده تماس گرفت. (من نواری را که از مکالمه به زبان انگلیسی ضبط ‌شده بود گوش دادم. صدای قطب‌زاده در برخی موارد قابل‌فهم نبود.) رویو گفت که با دریافت درخواست استرداد شاه سابق موافقت کرده است. او گفت که دولت پاناما پس‌از دریافت مدارک رسمی موردنیاز قانون پاناما، یعنی کپی سند صدور دستور دستگیری ازسوی ایران، اسناد اثبات‌کنندۀ جنایات و قوانین قابل‌اجرا در ایران، مراحل استرداد را آغاز خواهد کرد.

قطب‌زاده بارها پرسید که آیا شاه دستگیر می‌شود؟ آیا می‌تواند بگوید دستور دستگیری صادر شده است و... و رویو هر بار از پاسخ به این سؤال طفره می‌‌رفت. رویو فقط اظهار داشت که شاه «در یک مکان امن» است و اینکه «به‌خوبی توسط نیروهای امنیتی ما محافظت می‌شود» و... . او قول داد صبح چهارشنبه پیامی برای قطب‌زاده مبنی‌بر تأیید توافق ارسال کند. قطب‌زاده با اشاره به اینکه چنین گفت‌وگویی را علنی خواهد کرد، گفت: «معتقد هستم آنچه شما (کلمه از قلم افتاده) برای حل مسالمت‌آمیز مشکل انجام می‌دهید.» رویو گفت: «امیدوارم پاسخ ما در چهارچوب قوانین بین‌المللی مفید واقع شود.»

7. رویو و توریخوس درمورد تلکسی که رویو باید چهارشنبه ارسال کند، گفت‌وگو کردند (رویو به قطب‌زاده قول داده بود که این پیام تا ساعت 7:30 صبح ارسال شود). وی با بیان اینکه تلکس بالا شامل سه بند می‌شود، گفت بند اول بیان می‌کند که شاه در «حمایت و مراقبت» دولت پاناما قرار دارد و «حرکات وی منوط به مجوز قبلی نیروهای امنیتی کشور است».

پاراگراف دوم حاکی از این است که دولت پاناما برای دریافت درخواست رسمی استرداد آماده بود و مدارک موردنیاز را براساس قانون کشور، تشریح می‌کند.

پاراگراف سوم از دولت ایران می‌خواهد تا گروگان‌ها را آزاد کند و درواقع می‌گوید که او امیدوار است که اجرای قانون پاناما به دولت ایران کمک کند تا اقداماتی را برای آزادی گروگان‌ها و احترام به قوانین بین‌المللی صورت دهد. رویو گفت که دست‌کم پیامد اقدام بالا این است که تبعیت دولت ایران از قوانین بین‌الملل، اقدامات بیشتر ازسوی پاناما را به دنبال خواهند داشت.

توریخوس گفت که سرهنگ نوریگا به کنتادورا می‌رود تا شاه را در جریان تحولات قرار بدهد. او و رویو از من خواستند که به آنجا بروم و به شاه بفهمانم که ما در جریان برنامۀ پانامایی‌ها هستیم.

8. من اشاره کردم که پاناما تنها دو برگ برنده‌ای را که در اختیار دارد مصرف می‌کند، بدون اینکه از نتایج مطمئن باشد. استدلال من درمقابلِ همۀ حاضران که اصرار داشتند لحظۀ مناسبی برای یک ریسک حساب‌شده است، پیروز شد. به نظر می‌رسید آن‌ها اطمینان داشتند که قطب‌زاده برنامه را اجرا می‌کند و حتی اگر به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب نشود، آن‌قدر مورد لطف خمینی است که قدرت زیادی در اختیار خواهد داشت.

9. من در مکالمۀ تلفنی که بعداز جلسه با لوئیس داشتم، گفتم که مایۀ تأسف است که رویو به این سرعت تسلیم شده است، بدون اینکه کل توافق را سامان دهد و با ما هماهنگی نماید. لوئیس شانه‌هایش را به نشانۀ توافق شفاهی تکان داد و گفت: «اکنون مهم است که مطمئن شویم تلکس رویو به‌دقت تنظیم بشود تا هیچ تعهدی درمورد دستگیری نداشته باشد و به‌وضوح نشان دهد که قصد پاناما تلاش برای آزادی گروگان‌هاست.» او پذیرفت که خود را متعهد به ارسال تلگرام نمی‌داند، اما با توجه به وعده‌های رویو، احساس کرده است که خیلی دیر شده است.

10.با رویو قرار گذاشتم تا ساعت 6:45 صبح در دفترش با او ملاقات کنم و اینکه او قبل‌از این زمان، تلگرام را ارسال نکند؛ بنابراین من می‌توانم او را از اطلاعاتی که امشب از واشنگتن دریافت شده است، آگاه کنم.

11. همیلتون جردن حدود ساعت 10:30 شب به من اطلاع داد که بسیار نگران زمان‌بندی است و احساس می‌کند که پیام رویو اشتباه بزرگی خواهد بود. او گفت: «به رویو بگویید که در نتیجۀ سفر آخر هفته، رئیس‌جمهور کارتر، دستور بازنگری کامل موضع مذاکرۀ ما را صادر نموده و گفته است که باید با پانامایی‌ها همکاری کنیم.»[3] او از من خواست که مانع ارسال تلکس به قطب‌زاده شوم و نمایندگان رویو را به واشنگتن بیاورم.

او گفت: «به رویو بگویید که قطب‌زاده ازنظر سیاسی، درحال خروج از صحنه است، به یکی از رابطین ما گفته است که نمی‌تواند در انتخابات پیروز شود و خلف وعدۀ بسیاری نسبت‌به ما داشته است. شاید تلکس برای بعدها ایدۀ خوبی باشد، اما باید هماهنگ می‌کردیم.» گفتم اگر لازم باشد از دفتر رویو با او تماس خواهم گرفت.

12.لوئیس حدود ساعت 11:45 شب با سفیر پاناما در پاریس تماس گرفت. او باخبر شد که واسطۀ فرانسوی هنوز از تهران نیامده است، اما به‌زودی می‌رسد. لوئیس از واسطه خواست که حداکثر تا ساعت پنج صبح به وقت پاناما، با او تماس بگیرد تا بتوانیم ارزیابی کلی او را قبل‌از ملاقات من با رویو داشته باشیم. لوئیس به‌نقل از این واسطه، پیش‌تر گفته بود که مایل است در هر زمان با مقامات آمریکایی (او گفت همیلتون جردن) ملاقات کند. من به لوئیس گفتم که سؤال جدول زمانی هر برنامۀ عملی و همچنین ارزیابی شانس موفقیت براساس گفت‌وگو با رهبران مختلف، برای ما مهم است.[4]

[1]. Carter Library, National Security Affairs, Brzezinski Material, Country File, Box 60, Panama 6/79–1/80.

خیلی محرمانه؛ فوری.

[2]. De la Espriella

[3]. نک: اسناد 157 و 159.

[4]. براساس گزارش نیویورک تایمز، رادیوتهران گزارش داد که قطب‌زاده با رویو دربارۀ استرداد شاه تماس تلفنی داشته است.

Panama tells Iran that the Shah is in Its ‘Care’ but Not Under Arrest,” New York Times, January 23, 1980, pA1.

منبع: - جلد - - صفحه