دیدار وزیر امور خارجه شوروی موسکی و وزیر امور خارجه گرومیکو

موضوع سند

متن سند

یادداشت گفت‌وگو[1]

وین، 16 می 1980

موضوع:

دیدار وزیر امور خارجه موسکی و وزیر امور خارجه، گرومیکو

شرکت‌کنندگان:

ایالات متحده؛

وزیر امور خارجه، ادموند موسکی

ویلیام کریمر،[2] مترجم

اتحاد جماهیر شوروی؛

وزیر امور خارجه، آندری گرومیکو

ویکتور سوخودروف،[3] مترجم

وزیر امور خارجه، گرومیکو، گفت‌وگو را با طرح این پیشنهاد آغاز کرد که او و وزیر موسکی به‌خاطر زمان محدود گفت‌وگویی فشرده داشته باشند. او اعتقاد داشت که هیچ هدف رسمی برای این دیدار وجود ندارد؛ ازاین‌رو، آن‌ها آزاد هستند تا هر موضوعی را برای صحبت انتخاب کنند.

[محتوای غیرمرتبط با موضوع ایران از این قسمت حذف شده است.]

ایران

گرومیکو با اشاره به موضوع ایران اظهار داشت که برخی رهبران سیاسی از او پرسیده‌اند که چرا شوروی به‌صورت علنی از آزادی گروگان‌ها حمایت نمی‌کند؛ چراکه این کار سبب کاهش تنش‌ها در جهان خواهد شد. گرومیکو به وزیر توضیح داد که اتحاد جماهیر شوروی نقطه‌نظراتی بسیار روشن دارد؛ بدین‌معنا که حفظ گروگان‌های آمریکا در ایران، ناقض قوانین بین‌المللی و همۀ معاهدات جهانی است. به‌علاوه، شوروی ازطریق کانال‌های محرمانه با مقامات ایران مرتبط و خواستار آزادی گروگان‌ها شده است.

واشنگتن در زمان این اقدام سیاسی شوروی، از این موضوع آگاه شده است؛ این موضوع مربوط به چند ماه قبل است،[4] اما به‌جای مواجه‌شدن با قدردانی برای این ابتکار، اتحاد جماهیر شوروی چیزی به‌جز موجی از اظهارات غیردوستانه علیه خود مشاهده نکرده است. بله، یک مشاور رده‌پایین از این اقدام قدردانی کرد، اما سران شوروی هیچ واکنش مثبتی ازسوی رئیس‌جمهور ایالات متحده یا وزیر امور خارجۀ این کشور دریافت نکرده است.

اجازه ندهید هیچ‌کس از موضع شوروی درقبال گروگان‌ها انتقاد کند،[5] اما وزیر کاملاً آگاه است که اتحاد جماهیر شوروی استفاده از روش‌های نظامی برای آزادی گروگان‌ها را محکوم نکرده است. این کشور معتقد است که چنین روش‌هایی کمکی به ایالات متحده نمی‌کند و تنها به وجهه و جایگاه آن ضربه می‌زند. این مسئله همچنین نسبت به اقدام اخیر آمریکا نیز صادق است. به نظر او، اگر مأموریت ادامه می‌یافت، منجر به مرگ همۀ گروگان‌ها و احتمالاً کشته‌شدن بسیاری دیگر می‌شد.

اتحاد جماهیر شوروی اصلاً به ایران نیازی ندارد. بگذارید ایران به‌شکلی مسالمت‌آمیز پیشرفت کند و با همسایگان و سایر کشورها نیز در صلح باشد.

[محتوای غیرمرتبط با موضوع ایران از این قسمت حذف شده است.]

ایران

وزیر امور خارجۀ آمریکا گفت از حمایت شوروی و نیز مخالفت این کشور با گروگان‌گیری در ژانویه گذشته، آگاه است. او علی‌رغم مشکلاتی که در بین دو کشور وجود دارد، از این حمایت‌ها قدردانی کرد، ولی او می‌بایست دو سؤالی را که در آمریکا راجع‌به اقدامات شوروی درقبال ایران مطرح شده بود، به وزیر امور خارجۀ این کشور منتقل می‌کرد؛

اول، برخی احساس می‌کنند که حزب توده در ایران، ابزاری برای سیاست‌های شوروی است و اینکه بخشی از مشکل گروگان‌گیری این واقعیت است که امروز هیچ‌کس در ایران، اختیار و قدرت ندارد. ایرانی‌ها هنوز روند تشکیل و تثبیت دولت را به پایان نرسانده‌اند؛ احتمالاً وقتی آن‌ها این کار را انجام بدهند، ما می‌توانیم با هر فردی که به قدرت برسد، همکاری کنیم.

دوم، اخباری از پخش برنامه‌های رادیویی از شوروی به وزیر رسیده است که ماهیت آن‌ها تحریک‌کننده بوده و احساسات ضدآمریکایی را در ایران ترویج می‌دهند. او در نتیجه‌گیری، جمع‌بندی نهایی را ارائه خواهد کرد. مقصود ما از تلاش برای نجات گروگان‌ها، اقدامی نظامی علیه ایران نبود و تنها یک عملیات نجات بوده است. دیدگاه او این بود که اگر دولتی برای نجات شهروندانش اقدامی نکند، در انجام مسئولیت‌های خود کوتاهی کرده است.

جای تأسف است که تلاش ما به شکست انجامید، ولی هیچ‌کس نمی‌تواند قاطعانه بگوید که درصورت موفقیت عملیات، چه اتفاقی ممکن بود رخ بدهد. درهرحال، عملیات نجات هدفی سودمند را محقق ساخت، به جبران درماندگی‌هایی که مردم آمریکا تجربه کرده بودند.

گروگان‌ها اکنون بیش از شش ماه است که در اسارت هستند و کاملاً روشن است که ایالات متحده به‌عنوان یک ابرقدرت، صبر فوق‌العاده‌ای درقبال یک قدرت به‌مراتب ضعیف‌تر مانند ایران، از خود نشان داده است. ما باید صبر پیشه کنیم و امیدوار باشیم که تماس‌های دیپلماتیک با مقامات ایران، به آن‌ها نشان دهد که آزادی گروگان‌ها در راستای منافعشان است.

وزیر اطلاع نداشت که آیا ما موفق خواهیم شد یا خیر، در هر صورت، تلاش شکست‌خورده برای آزادی گروگان‌ها به ما کمی زمان داده است. امسال در آمریکا، سال انتخابات است و او نمی‌دانست که آیا در گرماگرم رقابت‌های انتخاباتی، سیاست صبر ادامه پیدا خواهد کرد یا خیر. گرومیکو رقبا را می‌شناخت و نتیجه‌گیری در این موضوع برایش امکان‌پذیر بود.

نگاه محافظه‌کار در ایالات متحده روبه‌افزایش است و تأثیر خود را بر دتانت، کنترل تسلیحاتی و صرف هزینه‌های دفاعی گذاشته است. فشارهایی بر رئیس‌جمهور که سرگرم رقابت‌ برای پیروزی دوباره در انتخابات است، وجود دارد و او نمی‌تواند این فشارها را نادیده بگیرد. وزیر احساس می‌کرد که او به‌عنوان وزیر امور خارجه برگزیده شده است، دقیقاً به این دلیل که دارای یک حوزۀ نفوذ سیاسی است که می‌تواند از فشارهای موجود بر رئیس‌جمهور بکاهد. او تمایل داشت که این کار را انجام بدهد.

در این فضا، او به جلسۀ کنونی آمده بود تا دربارۀ راه‌حل‌های احتمالی، بحث و تبادل‌نظر داشته باشد. او امید داشت که نتیجۀ این جلسه بیشتر از صرف این باشد که او و گرومیکو به یکدیگر اعتماد پیدا کنند. او امیدوار بود که حاصل این نتیجه، دست‌یافتن به چند راهکار باشد و دو طرف بتوانند سیاست دتانت را در پیش بگیرند که در نظر وزیر، تنها مسیر منطقی برای پیمودن بود. هر دوی آن‌ها اظهاراتی ناخوشایند خطاب به دیگری داشته‌اند‌ و تلاش کرده‌اند تا صریح باشند. احتمالاً آن‌ها بتوانند برخی از این احساس‌ها و تصورات را به افرادی که نمایندگی‌شان را می‌کنند، منتقل نمایند.

ایران

گرومیکو ابتدا قصد داشت تا به اظهارات وزیر دربارۀ حزب توده پاسخ بدهد. این حزب یک نیروی سیاسی داخلی در ایران بود و شوروی هیچ ارتباطی با آن ندارد. به نظر می‌رسد که سران سیاسی در واشنگتن، عادتی دیرینه در پیونددادن شوروی و نیروهایی ازقبیل حزب توده دارند. او تنها می‌توانست بگوید که این رهبران سیاسی، قربانیان دروغ‌پردازی خودشان هستند.

دربارۀ پخش برنامه‌های رادیویی از شوروی در ایران نیز گرومیکو تنها به این نکته اشاره کرد که این برنامه‌ها، سیاست رسمی شوروی را تبیین کردند؛ یعنی محکومیت توسل به اقدام نظامی که آمریکا درصدد انجام آن بود و محکومیت اقداماتی که ایالات متحده برای محاصره و مین‌گذاری انجام داده است. این سیاست رسمی اتحاد جماهیر شوروی بود و در این برنامه‌ها به آن‌ها تصریح شده است.

درک این نکته که چرا چنین اقدامات نظامی مدنظر قرار گرفته یا انجام شده، برای شوروی دشوار است. به‌طور خاص، عملیات نجاتی که به‌تازگی صورت گرفت، در نظر او با اهداف آمریکا در تضاد بوده است. اگر این مأموریت ادامه می‌یافت، بی‌شک به مرگ همۀ گروگان‌ها و احتمالاً بسیاری دیگر منجر می‌شد. بی‌شک بهتر است که گروگان‌ها زنده آزاد شوند.

نسبت به برنامه‌های رادیویی که وزیر به آن‌ها اشاره کرد نیز اگر کسی آن‌ها را با برنامه‌هایی که آمریکا در شوروی پخش می‌کند مقایسه کند، درخواهد یافت که اگر قرار باشد به‌خاطر اظهارات خصمانه به کسی پاداش و مدال بدهند، ایالات متحده همه را از آن خود خواهد کرد. او از وزیر خواست تا این پاداش را مدال‌های المپیک در نظر نگیرد؛ چراکه ایالات متحده اعتقادی به المپیک ندارد.

گرومیکو گفت تنها سیاستی که شوروی درقبال ایران دنبال می‌کند، با هدف تحقق یک کشور مستقل و منسجم است که به‌شکلی مسالمت‌آمیز و بدون نیاز به مداخلۀ خارجی در راستای تحقق منافعش گام برمی‌دارد.

[محتوای غیرمرتبط با ایران از این قسمت حذف شده است.]

[1]. Carter Library, Plains File, Box 5.

سرّی؛ حساس. جلسه در کاخ هفبورگ (Hofburg Palace). برای مشاهدۀ متن کامل این گفت‌وگو نک:

Foreign Relations, 1977–1980, vol. VI, Soviet Union, Document 278.

[2]. William D. Krimer

[3]. Viktor Sukhodrev

[4]. نک: سند 83.

[5]. کارتر در حاشیۀ این جمله نوشت: «از زمان وتوی قطعنامۀ تحریم‌ها، شوروی هر اقدامی را برای محکومیت آمریکا و نیز پشتیبانی از تروریست‌های ایرانی انجام داده است.»

منبع: - جلد - - صفحه