سند شماره

تلاش برای کودتا در ایران

موضوع سند

متن سند

خلاصۀ نتایج جلسۀ کمیتۀ هماهنگی ویژه[1]

واشنگتن، 6 می 1980، ۹ـ۱۰ صبح

موضوع:

ایران

شرکت‌کنندگان:

وزارت امور خارجه

سرپرست وارن کریستوفر

دیوید نیوسام*

هارولد ساندرز*

دفتر وزیر دفاع

گراهام کلایتور

رابرت کومر*

ستاد مشترک نیروهای مسلح

سپهبد جان پاستی

سازمان سیا

دریابُد استانسفیلد ترنر

کاخ سفید

زبیگنیف برژینسکی

دیوید آرون

پلوید کاتلر*

هدلی دونووان*

جودی پاول**

شورای امنیت ملی

گری سیک

افراد با این علامت «*»، تنها در بخش بحث از موارد 1 تا 3 در جلسه حضور یافتند.

افراد با این علامت «**»، تنها در بخش بحث از موارد 1 تا 4 در جلسه حضور یافتند.

خلاصۀ نتایج

1. راهبرد درقبال ایران: مقرر گردید که به‌جای جلسۀ معمول پنجشنبه‌صبح (8 می)، جلسۀ کمیتۀ بازنگری سیاست‌ها به ریاست وزیر امور خارجه برگزار شود تا موارد زیر بررسی شوند:

‌أ. گزارش راهبرد دیپلماتیک که توسط وزارت امور خارجه آماده شده است؛[2]

‌ب. راهبرد مرتبط نسبت به تحریم‌های متحدین به‌منظور آغاز آن‌ها از روز 17 می، فارغ از اینکه آیا قصد داریم به متحدین فشار بیاوریم تا قراردادهای جاری و نیز آتی ایران را نیز مشمول تحریم‌ها بکنند و مشکلی که به‌خاطر هم‌زمانی برگزاری کنفرانس اسلامی با این مسئله به وجود می‌آید؛

‌ج. وضع قانون درمورد دعاوی و اینکه آیا باید موضوع اختیار برای مصادرۀ دارایی‌ها نیز در آن گنجانده بشود یا خیر. (سرّی)

[محتوای غیرمرتبط با بحران گروگان‌گیری از این قسمت حذف شده است.]

(ساعت 9:20 صبح، اعضای کمیته محدود به مسئولان اصلی و کلیدی شدند.)

1. شهادت سازمان سیا: دریابُد ترنر قرار است ساعت 11 ظهر فردا درمورد عملیات نجات در کمیتۀ نظارت شهادت بدهد.[3] خشم کمیته از تلاش‌ها برای جلوگیری از آگاهی این نهاد از اقدامات مخفیانۀ صورت‌گرفته (و بودجۀ هزینه‌شده)، است تا بدین‌وسیله از مراحل بعدی عملیات نجات پشتیبانی و حمایت شود. آن‌ها اصرار دارند که ازنظر قانونی، حق دارند تا از مسئله آگاه باشند و تهدید به انتقام با قطع بودجه، پیامدی احتمالی برای امتناع از ارائۀ اطلاعات است. [پنج سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

بنابراین این سؤال مطرح می‌شود که آیا ما می‌توانیم یا باید همچنان مسیر عدم افشای ابعاد عملیات، پس‌از مرحلۀ اول آن را ادامه بدهیم.[4] آقای کلایتور خاطرنشان کرد که برخورد بسیار بدی در کنگره با شاهدان وزارت دفاع، به‌خاطر امتناع آن‌ها از ارائۀ جزئیات، دربارۀ حوادث پس‌از مرحلۀ اول شده است. (سرّی)

موج افشای اطلاعات در مطبوعات، آسیب جدی به ما وارد ساخت و این تصور را به وجود آورد که همه، غیر از کنگره، از عملیات آگاه هستند. فشار زیادی برای تأیید یا انکار اطلاعات فاش‌شده در خبرگزاری‌ها وجود دارد. ایوانز[5] و نواک[6] قصد دارند تا فردا با انتشار مقاله‌ای مدعی شوند که دولت از کنترل خارج شده است و به‌دلیل عدم توانایی در ممانعت از افشای اطلاعات، به امنیت ایالات متحده ضربه می‌زند.[7] اداره‌کنندۀ اطلاعات مرکزی نمی‌تواند ابعاد مربوط به پس‌از مرحلۀ اول عملیات را تشریح کند و هم‌زمان برخورد مشابهی با کمیته‌های نیروهای مسلح نداشته باشد. همچنین این سؤال مطرح است که آیا ایرانی‌ها به اطلاعات افشاشده‌ای که ما تمایلی برای به‌‌اشتراک‌گذاشتن آن‌ها با کنگره نداریم، دسترسی پیدا کرده‌اند یا خیر. (به‌کلی سرّی)

کمیتۀ هماهنگی ویژه مقرر کرد که از رئیس‌جمهور درخواست شود تا در دستور ممنوعیت تشریح فعالیت‌های مربوط به پس‌از مرحلۀ اول عملیات، تجدیدنظر نماید. افشای گستردۀ اطلاعات، درحال نابودساختن اعتبار این رویکرد است و ما به‌شدت در کنگره ضربه خورده‌ایم؛ چراکه درظاهر چیزی برای مخفی‌کردن داریم. علاقه و رغبت خبرگزاری‌ها کاهش یافته است، ولی فشار کنگره روبه‌افزایش است. همۀ اعضا تصدیق کردند که به‌محض افشای بخشی از اطلاعات، جلوگیری از افشای جزئیات دیگر دشوار، بلکه شاید غیرممکن باشد. (به‌کلی سرّی)

درهرحال، ابعاد گوناگونی وجود دارند که باید از آن‌ها حفاظت شود:

‌أ. استفاده از امکانات موجود در کشورهای خارجی، [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]؛

‌ب. شناسایی مکان فرودگاه‌هایی داخل ایران که قرار بود به کار گرفته شوند؛

‌ج. جزئیات خاص دربارۀ تجهیزات ویژه‌ای که در بالگردها و سایر قسمت‌های عملیات استفاده شدند؛ د. برآوردها از تلفات احتمالی. (به‌کلی سرّی)

2. عملیات مخفی در ایران: کمیتۀ هماهنگی ویژه طرح سیا را برای تسریع عملیات مخفی در ایران که در زمان مذاکرات با کندی پیش می‌رفت، بررسی کرد. به هیچ یافتۀ دیگری نیاز نیست. سؤال اصلی این است که تمرکز ما بر روی چه موضوعی باید باشد؟ گزارش سیا کمک مشورتی به بختیار و اویسی را پیشنهاد کرد که هر دو به‌صورت مستقل، همکاری با عراق را آغاز کرده‌اند. هدف ما بهره‌برداری از تشکیلات موجود و درعین‌حال کمک به آن‌ها برای متحدساختن گروه‌های مختلف و افزودن واقع‌گرایی بیشتر به برنامه‌هایشان است [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]. (به‌کلی سرّی)

دکتر برژینسکی گفت: «این موضوع اساساً یک راهبرد خارجی است، عقلانی‌بودن نزدیکی بیش از حد به گروه بختیار و اویسی، به‌عنوان کانون سازمان‌دهی را زیر سؤال می‌برد، با توجه به اینکه آن‌ها در معرض فریفته‌‌شدن توسط عراقی‌ها هستند. [یک‌و‌نیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] ما شاهد این بوده‌ایم که اوضاع آشفته است و به کشور رخنه صورت گرفته است.» [پانزده‌و‌نیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.] (به‌کلی سرّی)

آقای کریستوفر به‌شدت نسبت به معقول‌بودن حمایت از بختیار و اویسی ابراز تردید کرد. [یک‌و‌نیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] روی‌هم‌رفته، انتظارات او از بختیار و اویسی بیشتر منفی بود تا مثبت. ما با تثبیت آن‌ها به‌عنوان رهبران نیروهای تبعیدی، خطر می‌کنیم. آن‌ها به‌خاطر ارتباط با شاه، اعتبار خود را از دست داده‌اند و دارایی خوبی برای سرمایه‌گذاری ما نیستند؛ بااین‌وجود، او مخالف حفظ سطحی از ارتباط با آن‌ها نبود. (به‌کلی سرّی)

دریابُد ترنر معتقد بود که احتمال کمی وجود دارد که ما بتوانیم انقلابیون را گمراه کنیم. احساس ضدآمریکایی بسیار شدیدی در آنجا وجود دارد. بختیار و اویسی درحال‌حاضر، مشغول مبارزه در نبردی دشوار هستند؛ چراکه این دروغ همچنان وجود دارد که ایالات متحده شاه را سرنگون کرد، خمینی را بر سر کار آورد و اینکه ما به‌صورت پنهانی از برایندی حمایت می‌کنیم که همسو و موافق با رهبری خمینی باشد. (به‌کلی سرّی)

این تصور درظاهر مضحک به نظر می‌رسد، ولی نگرشی شایع در میان گروه‌های مخالف خمینی است و مانع آن‌ها برای سازمان‌دهی مؤثر خود می‌شود. تصمیمی روشن ازسوی ما برای حمایت از بختیار و اویسی می‌تواند این سوء‌برداشت را مرتفع سازد. (به‌کلی سرّی)

[دوو‌نیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.] آقای کریستوفر گفت هنوز مجاب نشده است که حمایت از بختیار و اویسی منجر به افزایش ارتباطات و روابط در داخل ایران خواهد شد؛ بلکه برعکس این کار ممکن است تلاش‌ها برای ایجاد چنین روابطی را با پیچیدگی مواجه سازد. دکتر برژینسکی نیز گفت: «برنامۀ ما باید پیامدهای حمایت از بختیار و اویسی را کاملاً بررسی نماید و اطمینان حاصل شود که ما از آن‌ها برای اهداف کلان خود استفاده می‌کنیم؛ نه اینکه آن‌ها و عراقی‌ها از ما در جهت اهداف خودشان بهره‌ ببرند.» (به‌کلی سرّی)

دریابُد ترنر خاطرنشان کرد که روی این طرح کار می‌کند. [سه‌ونیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.] آقای کریستوفر گفت: «نباید خود را در موضعی قرار بدهیم که بختیار به ابزار انتخابی ما بدل شود.» دکتر برژینسکی نیز تصریح کرد که در مقطع کنونی نباید بختیار و اویسی را برای فعالیت ترغیب کنیم. (به‌کلی سرّی)

----- تأیید تدوین یک راهبرد که بیشتر متمرکز بر سیاست‌های داخلی ایران است تا ارتباط خارجی. (به‌کلی سرّی)

----- پیشنهاد کمک مالی و فکری به بختیار. (به‌کلی سرّی)

----- حفظ ارتباط با بختیار ولی امتناع از حمایت مالی و فکری از او تا زمانی که یک راهبرد جایگزین در دستور کار قرار بگیرد.[8] (به‌کلی سرّی)

[1]. Carter Library, National Security Council, NSC Institutional Files (H–Files), Box 113.

به‌کلی سرّی. جلسه در اتاق وضعیت کاخ سفید برگزار شد.

[2]. نک: سند 273.

[3]. برای آگاهی از شهادت ترنر در کمیته‌های اطلاعاتی سنا و مجلس نمایندگان، نک:

Central Intelligence Agency, Office of the Director of Central Intelligence, Job 82M00501R: 1980 Subject Files, Box 14, Folder 1.

گزارش ستاد مشترک نیروهای مسلح دربارۀ عملیات نجات گروگان‌ها که از طبقه‌بندی خارج شده است، در قالب یادداشت اطلاع‌رسانی 6 می، ازسوی براون تحویل کمیتۀ نیروهای مسلح سنا شد.

Department of Defense, Joint Chiefs of Staff Records, RG 218–07–0002, Records of J–3 DDSO, Box 11, Iranian Hostage Crisis 1979–1984, [unfoldered material]

برای آگاهی از اظهارات وات در کمیتۀ مسلح سنا، در تاریخ 7 می، نک: همان.

[4]. مرحلۀ اول ناظر به بخشی از عملیات تا زمان صحرای یک است و آن را هم در برمی‌گیرد.

[5]. Evans

[6]. Novak

[7]. “The New Leakers” مقاله‌ای که توسط رولاند ایوانز و رابرت نواک نویسندگان ستون “Inside Report” منتشر شد.

Washington Post, May 7, 1980, pA19.

[8]. کارتر با موارد اول و سوم موافقت کرد.

منبع: - جلد - - صفحه