سند شماره

برررسی شرایط داخلی ایران

موضوع سند

متن سند

خلاصۀ نتایج جلسۀ کمیتۀ هماهنگی ویژه[1]

واشنگتن، 2 ژانویه 1980، 9ـ۹:۳۰ صبح

موضوع:

ایران

شرکت‌کنندگان:

وزارت امور خارجه

وزیر سایروس ونس

وارن کریستوفر

وزارت دفاع

وزیر هارولد براون

گراهام کلایتور

سازمان سیا

فرانک کارلوتچی

کاخ سفید

زبیگنیف برژینسکی

دیوید آرون (از ساعت 9:25)

ستاد کل نیروهای مسلح

دریابُد توماس هیوارد

شورای امنیت ملی

سرهنگ ویلیام اودوم

گری سیک

خلاصۀ نتایج

یک جلسۀ خصوصی کمیتۀ هماهنگی ویژه به بررسی انجام عملیات مخفی علیه ایران پرداخت. آقای کارلوتچی جلسه را با توزیع متنی با عنوان «عملیات مخفی در ایران» آغاز کرد.

1. حفظ تمامیت ارضی ایران درمقابل تحریک مخالفت [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]. کمیتۀ هماهنگی ویژه خطر همکاری و کمک به گروه‌های تجزیه‌طلب منطقه را درحالی‌که هدف حفظ تمامیت ارضی ایران است، آگاه کرد. [یک‌ونیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]. (سرّی)

دکتر برژینسکی خاطرنشان کرد که ادامۀ حکومت خمینی درهرحال منجر به تجزیۀ کشور و به‌قدرت‌رسیدن جناح چپ خواهد شد. ما یک ایران متحد و ضدشوروی را ترجیح می‌دهیم، ولی یک ایران تقسیم‌شده نیز بر یک ایران متحد حامی شوروی ارجحیت دارد. همه موافق بودند که فرمولی که در متن تبیین شده است [دو سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] روشن می‌سازد که هدف ما تجزیه‌ نیست. (سرّی)

2. همه موافق بودند با این گزارش که هیچ رهبر واحدی در مقطع کنونی وجود ندارد و اینکه ما باید با تمامی گروه‌های مخالف موجود همکاری خود را ادامه بدهیم. (سرّی)

3. [هفت سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] وزیر ونس از وضعیت شریعتمداری جویا شد؛ آیا او در قم حبس خانگی شده است؟ [پنج‌ونیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] دکتر برژینسکی پرسید که آیا می‌توانیم شریعتمداری را برای اقدام ترغیب کنیم؟ ونس گفت ما می‌خواهیم امنیت او تأمین شود. ‌بی‌شک تبریز یا نجف برای او امن‌تر از قم است. مطلوب این است که شریعتمداری اعلام کند که برای زیارت به نجف می‌رود، ولی تاکنون او از انجام چنین اقداماتی در مخالفت مستقیم با خمینی اجتناب ورزیده است. آقای کارلوتچی گفت: [چهارونیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]. کمیته پذیرفت. (سرّی)

4. تأثیر بر وضعیت گروگان‌گیری: آقای کارلوتچی اظهار داشت که تحریک گروه‌های مخالف سبب انحراف توجه خمینی از موضوع گروگان‌ها می‌شود. او اعتقاد داشت که این کار شرایط را تشدید می‌کند. به‌هرحال، باید بدانیم که خمینی پذیرفته است که ما از بختیار و دیگران حمایت می‌کنیم، براساس اطلاعاتی که پس‌از تسخیر سفارت به دستش رسیده است. ازاین‌رو، تلاش ما در این راستا سبب تغییر نگرش وی نسبت‌به نقش ما نخواهد شد. (به‌کلی سرّی)

وزیر ونس گفت باید به بختیار بگوییم یا سکوت کند و یا خویشتن‌داری به خرج دهد. [یک‌و‌نیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] دکتر برژینسکی به تأثیر بسزای حمایت دولتی از سازمان‌های وابسته به خارج‌نشینان اشاره کرد. آن‌ها حتی برای نمایش‌های محدود حاکی از حمایت، اهمیت ویژه‌ای قائل هستند. آقای کارلوتچی موافق بود که یک معضل وجود دارد؛ بااین‌حال ما نمی‌خواهیم تأثیر روانی تحریک آن‌ها برای اقدام را ازطریق حمایت خود به دست بیاوریم. (به‌کلی سرّی)

وی افزود «ما با افراد پیشاهنگ» در این عملیات سروکار نداریم. [پنج سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] وزیر براون اعتقاد داشت که آگاهی ما از کاری که مشغول انجامش هستیم، شدت اقدامات را مشخص می‌کند. در مقطع کنونی، ما در ابتدای راه هستیم و اطلاعاتمان کافی نیست. باید صبر کنیم تا ببینیم شرایط چگونه پیش می‌رود. (به‌کلی سرّی)

دکتر برژینسکی پرسید: «آیا با فرماندهان نظامی ایران ارتباط داریم؟ آیا فهرستی از فرماندهان نظامی رژیم سابق موجود است؟» وزیر ونس پاسخ داد که امروز با فردی در نیویورک دیدار خواهیم داشت که گفته می‌شود با دریابُد مدنی ارتباط دارد. آقای کارلوتچی خاطرنشان کرد [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]. ما فهرستی از سران نظامی کنونی نداریم. اطلاعات ما ناکافی است، ولی تلاش داریم تا آن‌ها را تکمیل کنیم. (به‌کلی سرّی)

وزیر براون اضافه کرد که با گروهی از افسران نیروی دریایی ایران که اکنون برای مأموریت خرید در ایران به سر می‌برند، مستقیم ارتباط دارد، ولی از نتیجۀ این ارتباط بی‌خبر بود. آقای کریستوفر گفت: «ما باید روی سازمان‌های کارگری در میادین نفتی متمرکز شویم.» آقای سیک یادآوری کرد که حسن نزیه، رئیس سابق شرکت ملی نفت ایران، اکنون در خارج از کشور به سر می‌برد و باید سریع با او مرتبط شویم. احتمالاً او بهترین آشنایی را با گزینه‌های ممکن در میادین نفتی کشور دارد. [پنج‌ونیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] وزیر ونس موافق بود که ما نیازمند اطلاعات بیشتر قبل‌از اقدام هستیم. (به‌کلی سرّی)

سپس کمیتۀ هماهنگی ویژه بحث از صفحۀ دوم گزارش سیا را آغاز کرد که به بررسی گزینه‌های گوناگونی می‌پردازد که توسط زیرکمیته‌های کوچک تحت هدایت دیوید آرون تهیه شده است. آقای کارلوتچی خاطرنشان کرد که عملیاتی نظیر آن‌هایی که در این گزارش تشریح شده است، حجم متفاوتی از گزینه‌های اقدام سیاسی موردبحث را دارا هستند؛ بنابراین نیازمند منابع بیشتر می‌باشند.

آقای آرون گفت: «این‌ها به‌عنوان اقدامات احتمالی که باید مدنظر باشد، شناخته می‌شوند. این اقدامی نیست که درحال‌حاضر مطرح باشد؛ اگرچه ممکن است که ما بخواهیم چند گام ابتدایی را پیش ببریم تا چنین توانایی را ایجاد نماییم.» در ادامه، نکات زیر از این گزارش بررسی شدند:

1. [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] وزیر براون پرسید: «آیا این مسئله به‌منزلۀ گام دوم یا سوم برای پیروی از برنامۀ اقدام سیاسی محسوب می‌شود یا خیر.» او خاطرنشان کرد که ما از صفر شروع کرده‌ایم. [هفت سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] وزیر ونس دربارۀ مناسب‌بودن چنین عملیاتی ابراز تردید کرد. به نظر او چنین اقدامی عملی و شایسته نیست و واکنش مردم آمریکا یکسان نخواهد بود [دو سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]. (به‌کلی سرّی)

دکتر برژینسکی گفت چنین کاری در مقطع کنونی بی‌شک نسنجیده است. [دوازده سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.] آقای آرون موافق بود که مسئله بودجه و زمانی است که برای توسعۀ چنین ظرفیتی نیاز است. [دو سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] وزیر ونس گفت او با تقویت تسلیحات و سایر تجهیزاتی که می‌توانیم در پشتیبانی برنامۀ عملیات مخفی به‌کار ببندیم، مخالفت نخواهد کرد [یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]. (به‌کلی سرّی)

وزیر براون مخالف بود؛ ما باید با تقویت توان خود شروع کنیم و نباید امکان اقدام در مراحل آتی را از خود بگیریم. دکتر برژینسکی خاطرنشان کرد که جایگزینی برای این نوع از توانایی، می‌تواند دخالت مستقیم نظامی آمریکا باشد. ممکن است ما به این گزینه نیازمند شویم. کمیتۀ هماهنگی ویژه موافقت کرد که صورت‌جلسه دیدگاهی اجماعی را منعکس کند مبنی‌بر اینکه گزینۀ اول در گزارش نسنجیده بوده است و دیدگاه‌ها دربارۀ [یک‌‌‌‌و‌نیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] مختلف بوده است. رئیس‌جمهور نسبت‌به این موضوع اظهارنظر خواهد کرد. (به‌کلی سرّی)

2. [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] دکتر برژینسکی خاطرنشان کرد که گزینه‌های 2 و 5 را می‌توان ترکیب کرد؛ یعنی [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] را می‌توان با یک محاصره ترکیب کرد تا بیشترین اثر را داشته باشد. او خواستار این شد که برنامه‌ای در راستای این مسائل تدوین گردد. (به‌کلی سرّی)

محاصره آخرین گزینۀ آمریکا غیر از خون‌ریزی است و این مسئله آن را مؤثرتر می‌کند. وزیر ونس پرسید آیا بحث دربارۀ تقویت توانایی است یا گرفتن یک تصمیم برای پیشبرد این گزینه؟ آقای آرون در پاسخ اظهار داشت که گروهش مأموریت داشته تا گزینه‌های مرتبط با دخالت احتمالی نظامی را بررسی کند. گزینۀ 2 در متن سیا جایگزین احتمالی حملۀ مستقیم نظامی ازسوی آمریکا علیه اهدافی در ایران است. اگرچه او موافق بود که موارد 2 و 5 را می‌توان ترکیب کرد و نیز [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] (به‌کلی سرّی) می‌تواند به‌عنوان راهی برای اثبات ازدست‌دادن کنترل سیاسی مفید به حساب آید؛ حتی اگر محاصره‌ای در کار نباشد. آقای کارلوتچی گفت اکنون ما [یک‌و‌نیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]. سرمایۀ کنونی ما کاملاً معطوف به عملیات دلتا شده است. اگر ما مأموریت تیم دلتا را تغییر دهیم و کار روی این هدف را آغاز کنیم، احتمالاً چند هفتۀ آینده به نتیجه‌ای برسیم. [یک‌ونیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] توسعۀ چنین ظرفیتی [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] مسئله‌ای بلندمدت‌تر است و [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] که فقط اکنون آغاز می‌شوند، اولین گام لازم است. (به‌کلی سرّی)

وزیر ونس خاطرنشان کرد که هیچ پیش‌نیازی برای [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] تا با این گزینه پیش برویم. کمیتۀ هماهنگی ویژه مصوب کرد که پیشبرد [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] اقدام مناسب در مقطع کنونی است. (به‌کلی سرّی)

3. ارتباطات با عراق: همه موافق بودند که این کار درحال انجام است. (سرّی)

4. تسخیر میادین نفتی: آقای آرون اظهار داشت که هدف این گزینه بررسی [پنج‌ونیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]. کمیتۀ هماهنگی ویژه اعلام کرد که براساس بررسی‌ها، چنین کاری نیازمند اقدام مستقیم ازسوی ما یا عراقی‌هاست و چشم‌انداز کنترل میادین نفتی توسط عراق، جذاب‌تر از کنترل خمینی نیست. پیشنهاد وزیر ونس این بود که این گزینه فعلاً کنار گذاشته شود.

5. محاصره: دکتر برژینسکی گفت این بحث در گفت‌وگو دربارۀ گزینۀ 2 مطرح شده است و باید صحبت دربارۀ برنامه‌ریزی را ادامه بدهیم. (سرّی)

سپس کمیته به‌صورت خلاصه، مجموعه‌ای از موارد را بررسی کرد:

[محتوای غیرمرتبط با موضوع گروگان‌گیری از این قسمت حذف شده است.]

7. راهبرد: دکتر برژینسکی اظهار داشت که ایران اولین اولویت جلسۀ امروز عصر شورای امنیت ملی است. در آن جلسه، رئیس‌جمهور آخرین اطلاعات دربارۀ وضعیت کنونی ما و مباحثی که در اینجا مطرح شده است را می‌خواهد. به‌هرحال، سؤال اصلی این است که ما چگونه می‌توانیم فشار بر ایران را پس‌از اینکه هفتۀ آینده تحریم‌ها را وضع کردیم (یا نکردیم)، ادامه بدهیم؟ (سرّی)

[1]. Carter Library, National Security Council, NSC Institutional Files (H–Files), Box 107.

به‌کلی سرّی. جلسه در اتاق وضعیت کاخ سفید برگزار شد.

منبع: - جلد - - صفحه