سند شماره

بررسی گزینه های فشار بر روی ایران

موضوع سند

متن سند

خلاصۀ نتایج جلسۀ کمیتۀ هماهنگی ویژه[1]

واشنگتن، 10 نوامبر 1979، ۹:۲۴ـ ۱۰:۱۵ صبح

موضوع:

ایران

شرکت‌کنندگان:

معاون رئیس‌جمهور

وزارت امور خارجه

وزیر سایروس ونس

وارن کریستوفر

دیوید نیوسام**

وزارت دفاع

وزیر هارولد براون

گراهام کلایتور

کاخ سفید

زبیگنیف برژینسکی

همیلتون جردن

پلوید کاتلر**

جودی پاول

ستاد مشترک نیروهای مسلح

ژنرال دیوید جونز

ژنرال جان پاستی

سازمان سیا

دریابُد استانسفیلد ترنر

وزارت دادگستری

جان شانافیلد[2]**

شورای امنیت ملی

سرهنگ ویلیام اودوم

گری سیک

وزارت انرژی

وزیر چارلز دانکن**

جان ساهیل**

افراد با این علامت «**» تنها در بحث‌های مربوط به مسائل داخلی شرکت داشتند: اقتصادی، انرژی و حقوقی.

خلاصۀ نتایج

جلسۀ کمیتۀ هماهنگی ویژه به دو بخش تقسیم شد:

اول، تبادل‌نظر دربارۀ مسائلی که ملاحظات داخلی داشتند یا پیامدهای مستقیم در کشور دارند؛

دوم، بحث گروهی محدودتر از اعضا درمورد مسائل سیاسی و نظامی.[3]

1. تظاهرات: بعداز خطری که دیروز از بیخ گوش گذشت،[4] ناحیۀ کلمبیا،[5] دیگر هیچ‌گونه مجوزی را برای تظاهرات مخالفین یا حامیان ایران صادر نمی‌کند. نیاز است تا وزارت خارجه، دادگستری و دفتر مشاور کاخ سفید،[6] همکاری بیشتری برای انتقال اطلاعات و تسهیل روند تصمیم‌گیری داشته باشند. یک گروه اقدام مشترک، متشکل از این سه نهاد، به ریاست دادستان کل تشکیل خواهد شد. وزارت امور خارجه امکان وادارساختن دولت ایران برای اینکه دیگر درخواست برگزاری تظاهرات در آمریکا را نداشته باشد، بررسی می‌کند. (خیلی محرمانه)

2. دانشجویان ایرانی: صبح دوشنبه، وزارت‌ دادگستری، امور خارجه و فرهنگ درمورد گام‌های خاصی که در آیندۀ نزدیک می‌توان برداشت، گزارشی ارائه خواهند کرد. مطمئن‌ترین دیدگاه عبارت است از دستوری که براساس آن، تمامی دانشجویان ایرانی باید به ادارۀ مهاجرت[7] مراجعه نموده و تأییدیۀ اقامت بگیرند. چنین فراخوانی به روشن‌ساختن حقایق کمک می‌کند و یک پیام آشکار برای طرف مقابل به حساب می‌آید. اخراج افراد از کشور فرایندی طولانی است.[8] (خیلی محرمانه)

در ماه آگوست، دادستان کل طی دستوری اخراج ایرانی‌ها را داوطلبانه اعلام کرد؛ حتی اگر روادید آن‌ها نقض شده باشد. این کار با هدف حفاظت از ایرانی‌های یهودی و نیز سایرین، در برابر بازگشت اجباری به ایران صورت می‌گرفت. یکی از اعضای کنگره به نام فیش[9]، خواستار لغو این قانون با توجه به شرایط کنونی شد. پیامدهای چنین لغوی بررسی خواهند شد. (خیلی محرمانه)

3. دارایی‌های ایران: براساس گزارش‌های موجود، ایران دستور بازگرداندن تمامی اموال و دارایی‌هایش را در بانک‌های آمریکا صادر کرده است.[10] بانک فدرال رزرو احتمالاً عمل به این دستور را به تأخیر بیندازد، اما مسئله برای بانک‌های خصوصی به‌مراتب دشوارتر است. ازطریق اعلام یک وضع اضطرار ملی، تمامی معاملات ایرانی‌ها متوقف می‌شود. (به‌کلی سرّی)

دکتر برژینسکی و کاتلر با وزیر خزانه‌داری، میلر، صحبت می‌کنند و از او می‌خواهند تا با رئیس فدرال رزرو، ولکر،[11] تماس بگیرد و سؤال کند که چه کاری می‌توان کرد تا هرگونه فرایند برداشت را به تأخیر بیندازی، بدون اینکه نیاز به انجام اقدامات مخفیانه و گسترده باشد. نظر آن‌ها در روند اجرای هرگونه مسدودسازی یا اقدامات عمومی درقبالِ روابطمان با سایر سپرده‌گذاران کلان مدنظر قرار خواهد گرفت. (به‌کلی سرّی)

4. [یک پاراگراف (8 سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

5. انرژی: یادداشتی که وزیر دانکن سه‌شنبه ارائه خواهد کرد، طیفی از گزینه‌های موجود درصورت قطع صادرات نفت را تشریح می‌کند. اصولاً، این گزینه‌ها در چهار دسته قرار می‌گیرد: الف. اقداماتی که رئیس‌جمهور به‌صورت یک‌جانبه می‌تواند انجام بدهد؛ ب. اقداماتی که رؤسای ایالت‌ها می‌توانند انجام دهند؛ ج. اقدامات داوطلبانه؛ د. وضع ‌قانون اضطراری. (خیلی محرمانه)

مسائل زیر در جلسه‌ای خصوصی‌تر بررسی شدند:

1. گزینه‌های آینده: یک گروه متشکل از هال ساندرز (وزارت امور خارجه)، فرانک کارلوتچی (سیا) و رابرت کومر[12] (وزارت دفاع)، به ریاست دیوید آرون، پیامدهای طولانی‌مدت‌تر تجزیۀ احتمالی ایران را و اینکه ما باید چه موضعی بگیریم تا نفوذ و تأثیرگذاری بیشتری در جریان امور داشته باشیم، بررسی خواهد کرد. این گروه راه‌های بهبود توان اطلاعاتی ما را شناسایی می‌کند [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]. برآورد سطح ارتباط با گروه‌های مخالفی که ایران را ترک کرده‌اند. (به‌کلی سرّی)

2. خارج‌ساختن: وزارت امور خارجه با همکاری کشور سوئیس[13]، مشغول آماده‌سازی یک برنامه برای خارج‌ساختن شهروندانمان، درصورت آزادی‌ آن‌هاست. تحقیقی ناقص نشان می‌دهد که علاوه‌بر گروگان‌ها، 87 آمریکایی شناخته‌شده نیز همچنان در ایران حضور دارند. احتمالاً افراد دیگری نیز باشند که ما از آن‌ها اطلاع نداشته باشیم. (سرّی)

دو دستۀ بزرگ از این افراد عبارت‌اند از: کارکنان مجتمع فلوریت (حدود پنجاه نفر) که مشغول ساخت پالایشگاه در اصفهان هستند و سی آمریکایی که با مدرسۀ بین‌المللی در تهران همکاری می‌کنند. وزیر ونس قصد دارد تا به مجتمع فلوریت اطلاع دهد که باید آمریکایی‌ها از آنجا خارج شوند، در غیر این صورت گذرنامۀ آن‌ها باطل خواهد شد. (سرّی)

3. فرستاده‌ها و تلاش‌ها برای مذاکره: رمزی کلارک در استانبول تلاش می‌کند تا اجازۀ ورود خود را به‌عنوان یک شهروند به دست آورد. به بیل میلر اعلام خواهد شد که بازگردد. قرار بود که فرستاده‌ای ازسوی پاپ[14]، امروز صبح با خمینی ملاقات کند. چهار سفیر امروز صبح با گروگان‌ها دیدار کردند.[15] آن‌ها با گروگان‌ها ملاقات کردند (ازجمله با دوازده زن)، اما نتوانستند گفت‌وگویی با ایشان داشته باشند. نظر والدهایم نیز بر اعزام فرستاده است، اما همچنین خواستار این است که از ایجاد سوءتفاهم با نمایندۀ سازمان آزادی‌بخش فلسطین که گفته شده دیروز به قم سفر کرده است، اجتناب شود.[16] وزیر ونس در پیامی به عرفات، او را به تلاش بیشتر برای آزادی گروگان‌ها تشویق کرد. شوروی نیز برای توقف برنامۀ تبلیغاتی‌اش، اعتراضات محکمی دریافت کرد.[17] (سرّی)

[1]. Carter Library, National Security Affairs, Staff Material, Office File, Box17, SCC Meeting #200 11/13/79.

به‌کلی سرّی. جلسه در اتاق وضعیت کاخ سفید برگزار شد.

[2]. John Shanafield

[3]. یک دست‌نوشتۀ فاقد نام در گزارش‌کار برژینسکی در 9 نوامبر درمورد ایران نشان می‌داد:‌ «رئیس‌جمهور به برژینسکی گفت که درصورت لزوم از راه‌حل قهری استفاده خواهد کرد؛ دستور پیشبرد گزینه‌های انجام عملیات نجات و تلافی‌جویانه را صادر کرد. تقسیم‌بندی کمیتۀ هماهنگی ویژه موردتأیید است»

Carter Library, National Security Affairs, Brzezinski Material, Country File, Box 31, Iran 2/80.

[4]. در روز 9 نوامبر، نزدیک به نهصد دانشجوی ایرانی، تظاهراتی شش‌ساعته را در خیابان‌های منتهی به مرکز شهر واشنگتن برگزار کردند. چهارصد پلیس وظیفۀ همراهی آن‌ها را به‌ عهده داشتند. صدها مخالف تظاهرات و ضدایرانی‌های خشمگین نیز با آن‌ها روبه‌رو شدند. مسیر اصلی راهپیمایی به‌سمت کاخ سفید بود، اما پلیس پارک (Park Police) و پلیس کاپیتول (Capitol Police) مجوز برگزاری تظاهرات را در مناطق فدرال لغو کردند. به اصرار شهردار واشنگتن، ماریون باری (Marion Barry)، مجوز راهپیمایی در شهر لغو نشد.

Tom Sherwood, “Barry Is Urged To Limit Today’s March by Iranians,” Washington Post, November 9, 1979, p. A1, and Felicity Barringer and Judith Valente, “Marching Iranians Cursed, Pelted Here,” Washington Post, November 10, 1979, page A1.

در یادداشت 15 نوامبر، سیویلتی برای رئیس‌جمهور کارتر این‌گونه نوشت: «من معتقد هستم که باید تمام تلاش خود را به کار ببندیم تا چنین مجوزهایی برای موافقان یا مخالفان ایران تا زمانی که گروگان‌ها آزاد نشده‌اند، صادر نشود. اگر لازم است مسئله را در دادگاه مطرح کنید. رونوشت ونس، برژینسکی»

Carter Library, Records of the White House Office of Counsel to the President, Lloyd Cutler, Box 10.

[5]. District of Columbia

[6]. White House Counsel’s office

[7]. Immigration

[8]. در روز 10 نوامبر، کاخ سفید اعلام کرد که دادستان کل هر دانشجوی ایرانی ساکن ایالات متحده را که اقدامی در جهت نقض ویزا مرتکب شده باشد، از کشور اخراج می‌کند

Public Papers: Carter, 1979, Book II, p2109.

[9]. Fish

[10]. آن‌گونه که در یادداشت 9 نوامبر پوآتز (Poats) به برژینسکی گزارش شده است

Carter Library, National Security Affairs, Brzezinski Material, Country File, Box 29, Iran 11/1/79–11/14/79.

[11]. Volcker

[12]. Robert Komer

[13]. Swiss

[14]. Pope

[15]. در روز 9 نوامبر، رسول پاپ به ایران، به نام آنیبال بوگنینی (Monsignor Annibale Bugnini)، پیامی ازسوی پاپ جان پل دوم (Pope John Paul II) خطاب به خمینی را تقدیم وزیر امور خارجۀ ایران کرد. در این پیام، از خمینی خواسته شده بود تا امنیت گروگان‌ها را تضمین کند.

“Ayatollah Gets a Plea From Pope on Hostages,” New York Times, November 10, 1979, p7

خمینی با این درخواست موافقت نکرد. متن این پاسخ ازطریق پیام شمارۀ 8403، در روز 20 نوامبر از آنکارا مخابره شد.

National Archives, RG 59, Central Foreign Policy File, D790534–0161.

در تاریخ 10 نوامبر، چهار دیپلمات، سفیران سوریه و سوئد در ایران و نیز کاردار فرانسه و الجزایر، اجازۀ دیدار با بعضی از گروگان‌ها را پیدا کردند که این اولین ارتباطی بود که گروگان‌ها از 4 نوامبر با «خارج» داشتند.

Don Oberdorfer,“Envoys See Captives,” Washington Post, November 11, 1979, page A1.

[16]. احتمالاً منظور ابوولید بوده است. یادداشتی بدون عنوان، به تاریخ 9 نوامبر، ساعت 5 صبح، اطلاعات مربوطِ رسیده ازسوی عرفات را نشان داد.

Carter Library, National Security Affairs, Brzezinski Material, Subject File, Box 30, Iran 11/1/79–11/10/79.

[17]. در تلگرام شمارۀ 292025 خطاب به مسکو، مورخ 9 نوامبر، سفارت آمریکا مأموریت یافت تا به دولت شوروی اعلام کند که دو گزارش تبلیغاتی آن‌ها «با توجه به وضعیت ایران، تحریک‌آمیز و غیرقابل پذیرش هستند». شالمن (Shulman) اقدام مشابهی نسبت‌به سفارت شوروی در واشنگتن انجام داد.

National Archives, RG 59, Central Foreign Policy File, D790516–0154.

منبع: - جلد - - صفحه