سند شماره

تحلیل وضعیت داخلی ایران

موضوع سند

متن سند

یادداشت مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور (برژینسکی) برای رئیس‌جمهور کارتر[1]

واشنگتن، 21 دسامبر 1979

موضوع:

گزارش هفتگی شورای امنیت ملی 122#

1. دیدگاه

انتخاب‌های دشوار در ایران: اجازه بدهید که موارد زیر را به گفت‌وگوهایی که امروز صبح داشتیم، اضافه کنم؛[2] چراکه می‌دانم این موضوع دغدغۀ ذهن شماست.

الف. احتمالاً خمینی به‌واسطۀ فشارهای اقتصادی کنار نمی‌رود و در آن صورت، اقدام نظامی که صرفاً توسعه‌ای از فشار اقتصادی است (محاصره یا مین‌گذاری) نیز او را جابه‌جا نخواهد کرد. درعین‌حال، چنین اقدامی می‌تواند واکنش‌های گستردۀ بین‌المللی علیه ما را به دنبال و درنتیجه، اثر معکوس داشته باشد.

به همین دلیل، ما باید اقدامات نظامی را مدنظر قرار دهیم که به سرنگونی او کمک می‌کنند و درنتیجه آزادی گروگان‌ها را به‌عنوان نتیجۀ نیل به هدف دیگر، یعنی سرنگونی خمینی تأمین نماید. من گروهی کوچک و منسجم تشکیل داده‌ام تا بررسی کنیم که آیا می‌توانیم به‌نوعی اقدام سیاسی مخفیانه را که برای معرفی جایگزین خمینی طراحی شده است، با مجموعه‌ای از گام‌های نظامی که به تحقق این هدف کمک می‌کند، تلفیق کنیم یا خیر. به‌بیان دیگر، اقدامات نظامی ما در درجۀ اول، نه تنبیهی خواهند بود و نه برای وضع فشار اقتصادی تعبیه شده‌اند؛ بلکه برای تحقق یک هدف سیاسی طراحی شده‌اند.

ب. در این رابطه، من بیشتر دربارۀ برخی از اشکال اقدام نظامی که به ما اهرم اقتصادی لازم برای چانه‌زنی می‌دهد، تعمق خواهم کرد. خمینی کاملاً مصون از تهدیدهای نظامی نیست؛ چراکه درظاهر تهدید سری ما در 23 نوامبر بر او تأثیر گذاشته است.[3] شما امروز کاملاً احساس کردید که تسخیر جزایر[4] اقدامی اشتباه است و البته حق با شماست. نکتۀ مدنظر من این است که ما می‌توانیم به برخی گام‌های نظامی فکر کنیم که اثرشان تحمیل تحقیر ادامه‌دار بر خمینی است که تنها با آزادی گروگان‌ها به پایان می‌رسد.

اشغال برخی مناطق مانند جزایر ممکن است چنین اثری داشته باشد؛ احتمالاً مین‌گذاری نیز چنین است؛ درهرصورت، من تلاش خواهم کرد تا برخی گزینه‌های نظامی را برای شما تشریح کنم که به‌جای اینکه تلافی‌جویانه یا تنها توسعه‌ای از فشار اقتصادی باشند، سبب تقویت راهبرد سیاسی ما می‌شوند.

ج. نسبت‌به عراق، علاوه‌بر ابعاد نظامی که ما امروز صبح درموردشان گفت‌وگو کردیم، من موضوع را با سایروس ونس بررسی کردم و او نیز با این دیدگاه موافق بود که سفر جیمز شلسینگر[5] به عراق در اوایل سال 1980 و مشارکت ‌دادن رهبران عراق در یک بحث گسترده‌تر، ممکن است مفید باشد؛ از این‌رو من به شلسینگر موضوع را اطلاع می‌دهم.

2. ضیافت ناهار ونس ـ براون ـ برژینسکی

سایروس، هارولد و من در ضیافت ناهار هفتگی‌مان که امروز برگزار شد، به تصمیمات زیر رسیدیم:

- پیشنهادهای وزارت دفاع برای بهبود عملیات مخفی: در پاسخ به طرحی از وزارت دفاع، ما موافق هستیم که یک کمیتۀ بررسی برای بازنگری، تسریع و فعال‌کردن طرح‌های مربوط به عملیات مخفی تشکیل شود. این کمیته قبل‌از جلسات کمیتۀ هماهنگی ویژه تشکیل جلسه داده است و اجازه دارد تا اگر تشخیص دهد که طرحی برای مطرح‌شدن در کمیتۀ هماهنگی ویژه کامل نیست، آن را برای بازنگری دوباره به سیا بازگرداند. اعضای این کمیته عبارت‌اند از: دیوید آرون، رابرت کومر و رونالد اسپیرز.[6] (سرّی)

[محتوای غیرمرتبط با بحران گروگان‌گیری از این قسمت حذف شده است.]

[1]. Carter Library, National Security Affairs, Staff Material, Middle East File, Box 35, Subject File, Iran [Cables & Memos] 11–12/79.

به‌کلی سرّی.

[2]. کارتر روز 21 دسامبر، با ماندل، ونس، براون، جردن، دونووان، کاتلر و برژینسکی از ساعت 7:30 تا 9:09 جلسۀ صبحانۀ کاری داشت.

Carter Library, President’s Daily Diary.

[3]. نک: سند 52.

[4]. کارتر در پایین یادداشت نوشت: «باید تمامی مواردی را که خمینی نمی‌خواهد رخ‌دادنش را ببیند و سبب تقبیح آمریکا توسط سایر کشورها نمی‌شود، لیست کنیم. تسخیر جزایر توسط ایران بهترین نمونه‌ای است که به ذهن من می‌آید. کارتر.» اشاره به جزایر ابوموسی و تنب‌ها دارد. کارتر در یادداشت مورخ 4 ژانویه 1980 به برژینسکی این‌گونه نوشت که دو سؤال مجزا وجود دارد: «آیا باید به‌دنبال تسخیر جزایر بود؟ چه کسی بهترین نفر برای این کار است؟ پاسخ به سؤال دوم، مانند سؤال اول پیامدهای جدی به دنبال دارد.» او مدعی بود که هرکدام از کشورهای حاشیۀ خلیج، مطلوب عراق هستند.