سند شماره

تحریم های ایران

موضوع سند

متن سند

خلاصۀ نتایج جلسۀ کمیتۀ هماهنگی ویژه[1]

واشنگتن، 3 دسامبر 1979، 9ـ 10:15 صبح

موضوع:

ایران

شرکت‌کنندگان:

معاون رئیس‌جمهور

وزارت امور خارجه

وزیر سایروس ونس

وارن کریستوفر

هارولد ساندرز

ریچارد کوپر**

وزارت دفاع

وزیر هارولد براون

گراهام کلایتور

وزارت دادگستری

جان هارمون[2]**

کاخ سفید

همیلتون جردن

استوارت ایزنشتارت**

پلوید کاتلر**

جودی پاول**

زبیگنیف برژینسکی

دیوید آرون

ستاد مشترک نیروهای مسلح

ژنرال دیوید جونز

ژنرال جان پاستی

سازمان سیا

دریابُد استانسفیلد ترنر

فرانک کارلوتچی**

شورای امنیت ملی

سرهنگ ویلیام اودوم

گری سیک

وزارت انرژی

جان ساهیل**وزارت خزانه‌داری

وزیر ویلیام میلر**

ریچارد سالومون**

رابرت ماندیم**

افراد با این علامت «**»، تنها برای بحث دربارۀ مسائل داخلی در جلسه حضور داشتند.

خلاصۀ نتایج

مسائل داخلی

1. تحریم‌های اقتصادی؛ وزیر میلر سه گزینه را تشریح کرد:[3]

‌أ. متحدین را برای انجام اقدامات اقتصادی شدیدتر ازسوی خودشان قانع کنید؛

‌ب. بریتانیا را مجاب کنید تا با مداخله در دادگاه‌های خود، مانع صدور رأی شود؛

‌ج. برای آزادسازی دارایی‌های ایران در خارج از آمریکا، با بیشترین شکوه ممکن اقدام کنید. (سرّی)

او احساس می‌کرد که ارسال نامه به رؤسای کشورها کافی نیست. بهتر است که آن‌ها را به واشنگتن دعوت کنیم و از ائتلاف دفاعی که داریم، به‌عنوان یک اهرم فشار اقناع‌آور، استفاده نماییم. همچنین، درخواست علنی از این کشورها ممکن است که نتیجۀ عکس به همراه داشته باشد؛ چراکه اقدام شدید حمایت عمومی کمی دارد. همۀ این کشورها پیش‌بینی می‌کنند که درصورت اقدام علیه ایران، منافعشان آسیب ببیند. (سرّی)

نگرانی‌های آن‌ها به‌طور خاص عبارت‌اند از: توقف عرضۀ نفت (ژاپن 13 درصد نفت خود را از ایران وارد می‌کند)، مختل‌شدن سرمایه‌گذاری‌هایشان در ایران (به‌ویژه درمورد آلمان، میزان آن قابل‌توجه است) و بی‌ثباتی نظام بانکی (مسئله‌ای حساس برای بریتانیا). (سرّی)

تماس‌های ما تا به امروز حاکی از این است که آن‌ها با هرگونه اقدامی مخالف هستند. همه موافق بودند که یک تلاش و شکست، برای تحقق گزینۀ الف بدتر از این است که هیچ کاری انجام نشود. کمیتۀ هماهنگی ویژه تصدیق کرد که دلار بسیار تحت فشار قرار دارد و اینکه شکست متحدین در پشتیبانی از ما می‌تواند گره‌گشای وضعیت کنونی، نه‌تنها به‌شکلی آسیب‌زننده به اوضاع ایران، بلکه همچنین در راستای تقویت دلار باشد. توافق شد که وزارت خزانه‌داری دوباره گزینۀ الف را در گروهی کوچک‌تر، مورد بازنگری قرار دهد، ازجمله امکان اعلام قصور ایران در پرداخت بدهی توسط بانک صادارت ـ واردات. (سرّی)

گزینۀ ب عملی به نظر می‌رسید. آقای کریستوفر پیشنهاد کرد که این گزینه باید روشن سازد که قصد ما مبارزۀ سخت با تصور پیروزی در پرونده‌های دادگاه‌های بریتانیاست، حتی اگر بریتانیا از مداخله در آن‌ها امتناع ورزد. آقای کاتلر که به‌شدت موافق این قضیه بود، یادآور شد که اظهارات بریتانیایی‌ها در شورای امنیت را می‌توان به‌عنوان شاهدی بر اینکه مسدودسازی دارایی‌ها با سیاست عمومی بریتانیا هماهنگ بوده است، قلمداد کرد. اگر احتمال وقوع یک درگیری شدید مطرح شود، احتمال برنده‌شدن در پرونده‌ها وجود دارد؛ حتی اگر آن‌ها ببازند، ما می‌توانیم با انجام درخواست‌ها، روند کار را برای چندین ماه متوقف کنیم و این مسئله اقتصاد ایران را در نوعی آشفتگی نگه خواهد داشت و همین برای ما امتیاز است. (سرّی)

می‌توانیم با استفاده از نفوذ دولت آمریکا در لندن، جهت پرونده را به نفع خود تغییر دهیم. آقای آرون اظهار داشت که ما ابزار لازم برای اعمال فشار واقعی بر بریتانیا را در اختیار داریم. همه موافقت کردند که گزینۀ ب که توسط آقای کریستوفر اصلاح شده است، باید فوری پیش برده شود. (سرّی)

گزینۀ ج در این زمان پیشنهاد نشد؛ چراکه متضمن عقب‌گرد بود و می‌تواند فشار را از ایران بکاهد. (خیلی محرمانه)

2. شاه: وزیر ونس گزارشی دربارۀ تماس‌های جاری با دو کشور به‌منظور پناه‌دادن به شاه ارائه کرد. چند روز دیگر لازم است که شاه آمادۀ انجام یک سفر طولانی شود و آقای کاتلر معتقد بود که شانس ما برای یافتن محل سکونت برای شاه، در خارج از کشور در طول یک یا دو هفتۀ آینده، حداکثر پنجاه‌پنجاه است. همۀ اعضا موافق بودند که نباید این‌گونه در انظار عمومی وانمود شود که ما شاه را وادار به ترک کشور کرده‌ایم یا درحال تقلایی خجالت‌آور برای یافتن مکانی برای سکونت او هستیم؛ بااین‌وجود، کمیتۀ هماهنگی ویژه اعتقاد داشت که درمجموع، خروج شاه از کشور بیشتر از آنکه به شانس ما برای آزادی گروگان‌ها ضرر وارد کند، کمک می‌کند. (سرّی)

مسائل سیاسی ـ نظامی

1. سخنرانی کندی: همه قبول داشتند که دیدگاه‌های کندی در هجمه به شاه، درواقع بزرگ‌نمایی شده‌‌اند و غیرسازنده بودند.[4] رئیس‌جمهور و کاخ سفید نباید واکنش نشان دهند، ولی افراد دیگری وجود دارند که می‌توانند این مسئله را به‌شکلی مؤثر تبیین کنند. (خیلی محرمانه)

2. همه‌پرسی: مشارکت ضعیفی که تاکنون در انتخابات رقم خورده است، حاکی از رشد مخالفت‌ها با خمینی به‌ویژه در مناطق اقلیت‌نشین است. فردا می‌توانیم تحلیل بهتری از این موضوع داشته باشیم. (خیلی محرمانه)

3. آواکس: لوازم و تجهیزات به غرب قاهره ارسال گردیده است و سپس از پایگاهی دورافتاده در شرق به مصر منتقل شده است. وزیر ونس، همچنان با اعزام آواکس به مصر مخالف است.

4. لیبی: کمیتۀ هماهنگی ویژه موافقت کرد که ما باید روابط با لیبی را به حالت تعلیق درآوریم. دیپلمات‌های آمریکایی از دوازده نفر به پنج نفر کاهش پیدا خواهند کرد، هیچ فعالیت کنسولی در این کشور انجام نمی‌شود و دیپلمات‌های ما ازطریق دفتر منافع در سفارت یک کشور دیگر، به کار خود ادامه می‌دهند. بسته به واکنش، توضیحات و تمایل برای مصالحه ازسوی لیبی، این اقدام می‌تواند بعدها دوباره مورد بازنگری قرار بگیرد.[5] (خیلی محرمانه)

‌أ. 5. گام‌های بعدی: کمیتۀ هماهنگی ویژه فردا دربارۀ سناریویی برای تلاش‌های دیپلماتیک در طول دو یا سه هفتۀ آینده، بحث خواهد کرد. همچنین در جلسۀ فردا اهداف با دامنۀ وسیع‌تر و نیز راهبرد روابط با ایران بررسی خواهند شد. (سرّی)

[1]. Carter Library, National Security Affairs, Staff Material, Middle East File, Box 98, Meetings File, 12/1/79 SCC re Iran .

سرّی. جلسه در اتاق وضعیت کاخ سفید برگزار شد.

[2]. John Harmon

[3]. نک: سند 74.

[4]. کندی در مصاحبۀ تلویزیونی 2 دسامبر خود با کرون تی وی(KRON-TV) در سانفرانسیکو اظهار داشت که شاه یکی از «خشن‌ترین رژیم‌ها در تاریخ بشریت را داشت» و اینکه او میلیاردها دلار از ایران به سرقت برده است.

Television News Archives, December 3, 1979; Time Magazine, December 17, 1979.

کندی همچنین خواستار خروج شاه از کشور شد.

[5]. کارتر در گوشۀ برگه نوشت: «کاردار لیبی را فرابخوانید، به قذّافی 24 ساعت فرصت بدهید تا پاسخی مناسب به درخواست ریاست‌جمهوری بدهد. سپس روابط با این کشور را به حالت تعلیق درآورید (نه اینکه قطع کنید)». در روز 2 دسامبر، سفارت آمریکا در طرابلس (Tripoli)، هدف حمله قرار گرفت؛ اقدامی که ونس آن را «یک تظاهرات تحریک‌‌شده ازسوی دولت» خواند. کارتر در پایین یادداشتی که از ونس در روز 3 دسامبر دریافت کرد، نوشت: «سایروس- الف. آماده باشید که دیپلمات‌های ایران را عنصر نامطلوب اعلام کنید. آن‌ها می‌توانند از یک بانک یا یک کارمند امور مالی برای رتق‌وفتق امور مالی مربوط به دانشجویان استفاده کنند؛ ب. آماده شوید که این هفته به متحدین اروپایی اعلام کنید که پس‌از صدور قطعنامۀ شورای امنیت سازمان ملل، ما از آن‌ها می‌خواهیم تا ایران را مشمول تحریم تجاری کنند و سپس درصدد وضع تحریم‌ ازطریق سازمان ملل برخواهیم آمد. ما به آن‌ها ازقبل دربارۀ هرگونه اقدام نظامی اطلاع خواهیم داد.»