پیام کاردار سوئیس در ایران (کایسر)، به وزارت امور خارجه

موضوع سند

متن سند

پیام کاردار سوئیس در ایران (کایسر)، به وزارت امور خارجه[1]

تهران، 30 جولای 1980

نامۀ اعضای کنگرۀ ایالات متحده[2]

1. شب گذشته ساعت 7، نامه تحویل داده شد و علت تأخیر در تحویل آن نیز استعفای رئیس ادارۀ تشریفات بود. ازآنجاکه رفسنجانی تنها به زبان فارسی و عربی تسلط دارد، من یکی از مترجمین سفارت را همراه خود به این دیدار بردم. براساس دستورالعمل وزارت امور خارجه،[3] من بر مستقل‌بودن ابتکار مطرح‌شده ازسوی 187 عضو کنگره که اقدامشان به‌هیچ‌وجه به دستور قوّۀ مجریه نبود، تأکید کردم و نیز خاطرنشان ساختم که خوانندۀ این نامه از عزم جدی اعضای کنگره برای پایان‌دادن به بحران کنونی به‌شکلی مسالمت‌آمیز و عزتمندانه برای هر دو طرف، آگاه خواهد شد.

در پایان، از رئیس مجلس درخواست کردم که همۀ اعضای مجلس را در زمان مناسب، از مفاد نامه باخبر سازد. پس‌از اینکه مفاد نامه برای رفسنجانی به زبان فارسی خوانده شد، او موافقت کرد تا در زمان مناسب، مجلس را از مفاد آن آگاه سازد[4] و سپس تقریباً به مدت نیم‌ساعت، در پاسخ به نامه صحبت کرد. او از من خواست تا این پاسخ را به اطلاع اعضای کنگره برسانم.

رفسنجانی اعلام کرد که اگر دولت ایالات متحده واقعاً خواستار نیل به راه‌حلی مسالمت‌آمیز است، باید رویکردی معقولانه‌تر بگیرد. این کشور اقدامات گوناگونی را صورت داده است که سبب بدترشدن شرایط گردیده است و شکاف بین دو کشور را بزرگ‌تر کرده است. او به نمونه‌های زیر اشاره کرد:

1. مسدودساختن سپرده‌های ایران در بانک‌های آمریکا، اقدامی غیرقانونی بوده است. این دارایی‌ها حاصل فروش نفت به قیمت پایین بوده است؛ یعنی حدود یک‌دهم قیمت واقعی.

2. اقدام غیرقانونی دیگر، ممنوع‌‌ساختن صادرات قطعات لازم برای تکمیل پروژه‌هایی بود که ابتدا بر ایران تحمیل شد، با این تضمین که روند تأمین قطعات موردنیاز ادامه خواهد یافت. خوشبختانه، ایران در جایگاهی قرار دارد که حتی بدون این قطعات نسبتاً اساسی نیز می‌تواند به مسیر خود ادامه بدهد.

3. او به فشارهای شدید آمریکا به کشورهای وابسته‌اش برای ملحق‌شدن به تحریم اقتصادی اشاره کرد، اما ایران می‌تواند روی پای خود بایستد و با شجاعت، آثار این تحریم‌ها را تحمل نماید.

4. عملیات نظامی در ایران (طبس) که هنوز جزئیات زیادی از آن نامشخص و نامعلوم است. این اقدام به‌هیچ‌وجه شکل خوبی در نگاه جهانیان ندارد.

5. حمایت مستمر از شاه، قبل و بعداز سرنگونی و پشتیبانی از عناصر رژیمش در داخل و خارج ایران، اقداماتی غیردوستانه درقبال مردم ایران قلمداد می‌شوند.

6. فعالیت‌های تبلیغاتی گسترده در سرتاسر جهان با هدف لکه‌دارکردن وجهۀ انقلاب ایران. روشن است که انقلاب ایران باید انسانی‌ترین انقلاب در تاریخ معاصر شناخته شود که روح مهربانی و گذشت در آن متبلور است.

7. حمایت ایالات متحده از گروه‌های چپ‌گرای فعال در کردستان، خوزستان، آذربایجان و ترکستان که برای تضعیف انقلاب تلاش می‌کنند؛ اگرچه حمایت از این گروه‌ها نمی‌تواند در راستای منافع جهان غرب باشد.

8. تبلیغات براندازانۀ سرویس فارسی شبکۀ صدای آمریکا، با هدف انجام کودتای نظامی که توسط بختیار و سایر همراهان شاه طراحی شده بود. پشتیبانی آمریکا از همۀ آن‌هایی که درصدد انجام کودتا هستند.

9. مشارکت فعال آمریکا در کودتای نافرجام اخیر.[5] این کودتا حاصل کار همۀ گروه‌های ضدانقلاب (بختیار، افراد شاه و...) و نیز ایالات متحده و گماشتگانش (اسرائیل و دیگران) بود. اسامی افرادی که در این اتفاق دخیل بودند، در سفارت آمریکا در تهران کشف شده است. تنها به لطف خداوند و هوشیاری مردم بود که این اقدام خصمانه شکست خورد.

10. دولت ایالات متحده فشارهای بی‌رحمانه و ظالمانه‌ای بر شهروندان مسلمان و دین‌دار ایرانی ساکن آمریکا که مهمان آن هستند، وارد می‌آورد. جدیدترین مورد از این رفتار، حملۀ پلیس آمریکا به تظاهرات حامیان خمینی در واشنگتن است که رفسنجانی آن را آشکارا در مجلس محکوم کرد. یک روز قبل، همان پلیس به تظاهرات مجرمین تبعیدی که به «رهبری مقدس» ایران توهین کرده بودند، واکنشی نشان نداد.

رفسنجانی با اشارۀ دوباره به استدلال‌های اصلی نامه، پرسید: «با وجود همۀ این اتفاقات که اکنون نیز در جریان هستند، چگونه جوّی از فهم و درک متقابل را می‌توان ایجاد کرد؟ اینکه مجلس چگونه می‌تواند آن را دریابد؟»

آیا بهتر نبود ایالات متحده، دست‌کم کمترین خواستۀ مردم ایران را محقق می‌ساخت؟ استرداد شاه فاسدی که کشور را غارت کرده بود. محاکمۀ این جنایت‌کار، دست‌کم می‌توانست به تسکین خشم انقلابی کمک کند. عدم استرداد شاه به‌منزلۀ توهین بیشتر به مردم و دولت بود. رفسنجانی در ادامه گفت: «اینکه آمریکا انگیزه‌ها و اهداف خود را درقبال ایران تغییر داده است، اقدامی معقول و خردمندانه نبوده است. ایالات متحده مانند گذشته همچنان رؤیای استعمار ایران و سلطه بر آن را در سر می‌پروراند.»

آمریکا باید به‌منظور بهبود فضای حاکم بر روابط دو کشور، هر کاری که در توان دارد، برای جبران بی‌عدالتی‌های گذشته انجام بدهد؛ اما اگر این کشور رویکرد خود را تغییر ندهد و همچنان دشمنی و خصومت گذشته ادامه داشته باشد، مردم ایران که بسیار باگذشت هستند، چگونه بی‌عدالتی و همۀ اشتباهات گذشته‌ای را که تجربه کرده‌اند فراموش کنند؟ این جمله جمع‌بندی و پایان سخنان رفسنجانی بود.

2. شب گذشته، پس‌از سفرای سازمان آزادی‌بخش فلسطین، لبنان و رومانی، نوبت گفت‌وگوی من با رفسنجانی رسید. رئیس‌ مجلس ایران فردی بسیار جذاب و گیرا به نظر می‌رسد، اما او در طی مذاکرات و رایزنی‌ها نشان داد که فردی تندرو و وابسته به حلقۀ بهشتی در مجلس ایران است.

سخنان او از سیر همیشگی پیروی می‌کرد؛ همان اتهامات مشهور علیه ایالات متحده. اصرار یک‌جانبه‌گرای او بر روی این مسئله سبب شد که هرگونه بحث واقعی در این مورد که البته رفسنجانی در هر حالتی به‌دنبال آن نبود، بعید به نظر برسد. حالت و شیوۀ رفتاری او حاکی از این بود که بعید است او فردی باشد که بخواهد یا بتواند مجلس را که مشغول حرکت در مسیر خطرناک گرفتن گرایش‌های روحانیت ـ فاشیست است، به‌سمت درک شرایط سوق بدهد. ازاین‌رو، بسیار جای تردید است که او فرد مناسبی برای دریافت پیام‌های بیشتر در مقطع کنونی باشد.

درحالی‌که من فرصت پیدا نکردم که موضوع گروگان‌ها را مطرح کنم، سفیر اتریش که دو روز قبل، نامۀ رئیس‌جمهور پارلمان اتریش دربارۀ موضوع گروگان‌ها را به رفسنجانی تحویل داده بود، از قول رفسنجانی به من گفت که این مسئله به‌زودی در مجلس مطرح خواهد شد. این مسئله، اول‌ازهمه، بستگی به این دارد که رقابت برای قدرت در داخل کشور (نخست‌وزیر و تشکیل کابینه) چه پیامدهایی به دنبال دارد و آن‌ها تا چه مدت‌هایی ادامه پیدا می‌کنند.

کایسر

[1]. Department of State, Official Files of [P] David D. Newsom, Under Secretary of State for Political Affairs, Lot 82D85, Iran Update Aug 1980.

بدون علامت نشان‌دهندۀ سطح طبقه‌بندی.

[2]. نک: سند 309.

[3]. در پیام 8 جولای وزارت امور خارجۀ آمریکا به سفارت سوئیس، دستور داده شد تا محتوای نامه در اختیار بنی‌صدر و قطب‌زاده قرار بگیرد و سپس به سحابی تحویل داده شود. سفارت سوئیس قصد داشت به سحابی بگوید نامه یک ابتکار ازسوی کنگره و مستقل از قوّۀ مجریۀ آمریکاست و اینکه «خواست حقیقی کنگره برای پایان‌دادن به این بحران را دراسرع‌وقت و به‌شکلی مسالمت‌آمیز و عزتمندانه تشریح می‌کند.»

Message attached to a July 7 briefing memorandum from Saunders to Muskie, Christopher, and Newsom; Department of State, Official Files of [P] David D. Newsom, Under Secretary of State for Political Affairs, Lot 82D85, Iran Update July 1980.

[4]. براساس پیام 31 جولای کایسر، رفسنجانی در روز 30 جولای، متن پیام را برای نمایندگان مجلس خواند، اما اجازۀ بحث دربارۀ مفاد آن را نداد و قول داد که به‌زودی موضوع روابط ایران ـ آمریکا، به بحث گذاشته خواهد شد. کایسر گزارش داد که رفسنجانی در گفت‌وگو با تهران تایمز (Tehran Times) گفته است: «این مشکلات را نمی‌توان از راه‌های مسالمت‌آمیز حل‌وفصل کرد» و اینکه به‌ازای برداشتن هر گامی برای آزادی گروگان‌ها ازسوی ما، آمریکا باید اعتراف کند که اقداماتش درقبال ایران «غیرانسانی بوده است و در این زمینه اشتباهاتی را مرتکب شده است.»

Department of State, Official Files of [P] David D. Newsom, Under Secretary of State for Political Affairs, Lot 82D85, Iran Update August 1980.

[5]. نک: به سند 313.

منبع: - جلد - - صفحه