سند شماره

دیدار سفیر سوئیس با قطب زاده

موضوع سند

متن سند

پیام سفیر سوئیس در ایران (لانگ) برای وزارت امور خارجه[1]

تهران، 1 فوریه 1980

1. من امروز صبح، درخواست یک دیدار کوتاه با قطب‌زاده را مطرح کردم که بلافاصله اجابت شد، اگرچه همکاران من هفته‌ها برای یک وقت ملاقات منتظر مانده بودند (فکر می‌کنم او برای این نوع ملاقات‌ها ارزش قائل است؛ چراکه منظم و همواره مختصر هستند). قطب‌زاده با چهره‌ای سنگین و بی‌رغبت با من دیدار کرد که دال بر ناراحتی او از 38,000 رأی، یعنی یک‌چهارم از 1 درصد رأی‌دهندگانی بود که به دست آورده است.

2. پس‌از مطالعۀ پیام (درخواست ما مبنی‌بر ارائۀ واکنشی مختصر و محدود به کانادایی‌ها)،[2] ناگهان از کوره دررفت و گفت که رفتار دولت کانادا شرم‌آور بود و آن اتفاق همۀ آنچه که او به‌تدریج، ولی با پیشرفتی تضمینی پیش برده بود را در معرض نابودی قرار داد. آن‌ها نه‌تنها اقدامی غیرقانونی مرتکب شدند، بلکه حتی مدعی پیروزی شدند و دولت به دیپلمات‌های کانادایی تبریک گفت. این حرکت پیامدهای فاجعه‌باری برای گروگان‌ها خواهد داشت. (اظهارات او کم‌وبیش ناظر به کنفرانس خبری است که دیروز صبح داشت. روزنامه‌نگار سوئیسی، هاتینگر[3] در آن نشست خبری حاضر بود.)

من به او گفتم که متأسفانه رسانه‌های جمعی از این جریان بهره‌برداری کرده‌اند. قطب‌زاده بلافاصله با من مخالفت کرد و گفت که چنین چیزی حقیقت ندارد. دولت کانادا از این موضوع به دلایل سیاست داخلی بهره‌برداری کرد.[4] بیانیه‌ای توسط نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه منتشر شده است. من به او اطلاعاتی دادم تا نشان دهم که چگونه خبرگزاری‌ها برخلاف دیدگاهش، منطقی رفتار کرده‌اند.

او در پاسخ گفت ای کاش موضوع این‌گونه علنی نمی‌شد و چنین اظهاراتی ازسوی مقامات دولتی صورت نمی‌گرفت تا او وادار به اظهار چنین واکنش خشنی نشود.

3. درحالی‌که من در موضوع نیاز برای دقت و سکوتی که توسط رسانه‌های جمعی شکسته شده بود با او موافق بودم، استدلال‌هایی را براساس اظهاراتش در کنفرانس خبری مطرح کردم. اگر او سفیر کانادا بود و با این سؤالات مواجه می‌شد، چه پاسخی می‌داد؟ شرایط این شش نفر در ایران چگونه بوده است؟ روشن است که آن‌ها دیپلمات‌هایی بودند که با موافقت دولت ایران، در خاک کشور حضور داشتند؛ بنابراین از امتیازات و مصونیت‌هایی که به آن‌ها اجازه می‌داد تا کشور را ترک کنند، برخوردار بودند. شما انتظار داشتید که آن‌ها چه کاری انجام بدهند؟ اینکه آن‌ها محترمانه از دانشجویان درخواست کنند، همان‌ افرادی که خود قطب‌زاده، علامت چندانی از همکاری در آن‌ها نیافته بود. آیا کسی گذرنامه در اختیار آن‌ها گذاشته است؟ آیا سفیر کانادا درخواست دیدار با شورای انقلاب، به‌منظور طرح درخواست صدور مجوز خروج از کشور این شش نفر را داشته است؟

اگر چنین درخواستی مطرح می‌شد، موضع قطب‌زاده یا شورای انقلاب ازمنظر سیاست داخلی چه بود؟ یک شرایط غیرممکن، یک مخمصۀ واقعی که سفیر کانادا و احتمالاً هر سفیری می‌خواهد از آن دوری کند. ضروری بود که راه فراری پیدا شود که من تصور می‌کنم نیازمند ساختن هویت‌هایی بود که با واقعیت مطابقت نداشتند، ولی آیا خود قطب‌زاده و سایر ایرانی‌هایی که تحت تعقیب ساواک قرار داشتند، از گذرنامه‌های جعلی سوری، الجزایری و سایر ملیت‌ها استفاده نکردند؟ پاسخ به این مشکل چه بوده است؟ قطب‌زاده البته مستقیم به سؤال من پاسخ نداد، ولی گفت: «دست‌کم آن‌ها نباید این موضوع را اعلام عمومی می‌کردند و نباید شیپور پیروزی می‌نواختند.» در این مورد حق کاملاً با او بود.

تلگرام آمریکا از این منظر بسیار خوب بود، ولی کار شرورانه انجام شده است. بااین‌وجود، ضروری است که هرگونه اقدام و اظهار خوش‌حالی و پیروزی، ازسوی آمریکا اجتناب شود. آن‌ها باید محدود شوند و شش نفر نیز بایستی این نکته را مدنظر قرار بدهند که پنجاه نفر دیگر، لینگن و دو همکارش هنوز در تهران حضور دارند.

قطب‌زاده مانند همیشه با من موافق بود. من از او پرسیدم که تحولات را چگونه می‌بیند، درحالی‌که می‌دانستم برنامه‌های انتخاباتی او را به‌شدت مشغول خود کرده است. او در پاسخ گفت: «شرایط چندان روشن نیست.» باید صبر کرد و واکنش به جریان کانادایی‌ها را دید. (در این رابطه ما خاطرنشان کردیم که دانشجویان حاضر در سفارت، به‌مراتب از قطب‌زاده خویشتن‌دارتر و خون‌سردتر بودند؛ چراکه او ممکن بود از این موضوع بهره‌برداری سیاسی بکند، ولی دانشجویان اعلام کردند که به‌خاطر این موضوع، رفتار خشن‌تری با گروگان‌ها نخواهند داشت.) درمورد نتایج مبارزات انتخاباتی نیز قطب‌زاده گفت که نتوانسته است که اقدام خاصی صورت بدهد؛ چراکه همۀ وقت خود را به موضوع گروگان‌ها اختصاص داده است (به‌بیان‌دیگر، او گفت ایالات متحده مسئول شکست اوست).

[1]. Carter Library, Plains File, Box 8.

خیلی محرمانه.

[2]. وزارت در تلگرام 25212 مورخ 29 ژانویه ارسالی به وزارت امور خارجه در تهران، از لینگن خواست تا به قطب‌زاده اطلاع دهد که ایالات متحده «نگران این است که افراد تسخیرکنندۀ سفارت ما برداشتی اشتباه از روایت مطبوعات داشته باشند و درنتیجه، در تهران برای نیل به یک راه‌حل سریع، اثر منفی بگذارد؛ بنابراین ما امیدوار هستیم که دولت ایران از هیچ اقدامی برای به‌حداقل‌رساندن واکنش عمومی منفی در ایران که ممکن است چشم‌انداز پایان‌دادن به بحران موجود را تحت تأثیر قرار بدهد، فروگذار نکند.»

National Archives, RG 59, Central Foreign Policy File, D800051–0234.

[3]. Hottinger

[4]. بورگه و ویلالون به قطب‌زاده توضیح داده بودند که «سیاست کانادا پشت این جریان است و اشاره کرده بودند که آمریکا توسط دولت کانادا و به دلایل سیاسی، فریب خورده است». قطب‌زاده قول داده بود که برای کاهش فشار افکارعمومی ایران تلاش کند و از ایالات متحده خواسته بود تا همین کار را انجام بدهد.

Memorandum for the Record, January 30; Carter Library, Office of the Chief of Staff, Jordan’s Confidential Files, Box 34, Iran 1/80.

منبع: - جلد - - صفحه