سند شماره

گزارش عملیات نجات

موضوع سند

متن سند

گزارش پس‌از‌ اقدام[1]

واشنگتن، بدون تاریخ

گزارش عملیات نجات

شمارش معکوس

12 تا 24 آوریل 1980

در روز 12 آوریل، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح، به فرمانده نیروی رزمی مشترک دستور داد تا برنامۀ اعزام نیروها را نهایی سازد. فرمانده نیروی رزمی مشترک، بنا به ملاحظات متعدد که از مهم‌ترین آن‌ها وجود نور مهتاب بوده است، روز پنجشنبه 24 آوریل را توصیه کرد.

مجموعه‌ای از اقدامات مرتبط، ولی مجزا آغاز شدند که از مهم‌ترین آن‌ها، انجام تمرین برای سوخت‌گیری بالگردها با استفاده از هواپیمای سی ـ130 سوخت‌رسان هوایی و چهار بالگرد در صحرا بود تا بدین‌ترتیب، آخرین تأیید آمادگی و توانمندی برای اجرای عملیات صادر گردد.

طی روزهای 15 و 16 آوریل، فرمانده نیروی رزمی مشترک جلسه‌ای دوروزه در پنتاگون داشت تا طرح عملیات را با فرماندهان بررسی کند، امور مربوط به فرماندهی و کنترل نیروها را تأیید کند، آمادگی نیروها را بسنجد، اتفاقات احتمالی را بررسی نماید و برآوردی کلی از میزان موفقیت عملیات درصورت آغاز در روز 24 آوریل، ارائه نماید.

در 16 آوریل، ستاد مشترک با این طرح موافقت کرد. آن روز عصر، رئیس‌جمهور پس‌از دریافت گزارش فرمانده نیروی رزمی مشترک و معاونش و نیز فرمانده نیروی زمینی نجات، با این طرح موافقت کرد.[2] رئیس‌جمهور گفت: «اعزام نیرو باید روز 24 آوریل، براساس برنامه انجام بگیرد. مرجع فرماندهی ملی[3] به فرمانده نیروی رزمی مشترک دستور می‌دهد تا مأموریت را مطابق با شرایط موجود اجرا کند، به تعویق بیندازد و یا لغو نماید.»

طی بازۀ زمانی 19 تا 23 آوریل، نیروها اعزام شدند. بعدازظهر روز 24 آوریل، نیروها در مکان موردنظر مستقر شدند و آمادۀ انجام عملیات بودند.

انجام و لغو عملیات

24 و 25 آوریل 1980

عصر روز 24 آوریل، پس‌از پنج‌و‌نیم ماه برنامه‌‌ریزی و آموزش تحت شدیدترین شرایط امنیت عملیاتی، هشت فروند بالگرد آر‌اچ ـ53 از ناو هواپیمابر نیمیتز پرواز کردند و پروازی حدوداً ششصد مایل دریایی را در طول شب و ارتفاع پایین آغاز کردند تا به نقطۀ ازپیش‌تعیین‌شده برای سوخت‌گیری، صحرای یک، در صحرا برسند.

عنصر سی ـ130، حامل نیروهای زمینی تیمی نجات نیز در مسیر و زمان دیگری به‌سمت منطقۀ صحرای یک اعزام شد. تقریباً دو ساعت پس‌از پرواز بالگردها، خدمۀ بالگرد 6# علامت وجود نقص در پروانه را مشاهده کرد. فرود آمد. خرابی تأیید شد (شرایطی که در آن، مأموریت خود‌به‌خود لغو می‌شود) و آن‌ها بالگرد را رها کردند. بالگرد دیگر خدمه را سوار کرد و سپس مأموریت ادامه یافت.

تقریباً یک ساعت بعد، صف بالگردها به‌شکلی غیرقابل انتظار، با ابری از شن که اندازه و حجم آن ناشناخته بود، مواجه شد. بالگردها از اولین منطقۀ شن معلق خارج شدند و ظرف یک ساعت، وارد تودۀ دومی شدند که بزرگ‌تر و غلیظ‌تر بود. در زمان تلاش برای مسیریابی درون تودۀ دوم که به‌شدت سبب کاهش دید شده بود، بالگرد دوم (۵#) با مشکلات جدی درزمینۀ جهت‌یابی و ابزارهای پرواز مواجه گردید.

به‌خاطر اینکه شرایط پرواز بدتر و بدتر شد و امکان پرواز امن بسیار مورد تردید بود، خلبان بالگرد تشخیص داد که ادامۀ مأموریت نامعقول است. او مأموریت را لغو کرد، مسیر بازگشت را پیش گرفت و در روی ناو نیمیتز، تعمیر آن آغاز گردید. سرانجام شش فروند از هشت بالگرد، حدوداً بین 50 و 85 دقیقه دیرتر از زمان برنامه‌ریزی‌شده، به نقطۀ سوخت‌گیری در میان راه رسیدند.

بالگرد (۲#) در مسیر، دچار نقص هیدرولیک شد، ولی خدمه ترجیح دادند که تا نقطۀ سوخت‌گیری مسیر را ادامه بدهند؛ چراکه معتقد بودند در آنجا می‌توان تعمیرات را انجام داد. یک پمپ هیدرولیک به‌خاطر نشتی‌ای که وجود داشت، دچار اشکال شده بود و پمپ جایگزین نیز موجود نبود؛ حتی اگر به‌سرعت یک پمپ تهیه می‌شد، زمان کافی برای تعویض آن، تعمیر محل نشتی، تنظیم سیستم و به‌پایان‌رساندن پرواز بعدی قبل‌از طلوع آفتاب، وجود نداشت. ادامۀ مأموریت برای این بالگرد، بدون انجام تعمیرات لازم، امن نبود.

پیش‌تر این‌گونه تعیین شده بود که رسیدن دست‌کم شش بالگرد به منطقۀ سوخت‌گیری برای ادامۀ مأموریت ضروری است. با توجه به اینکه در این زمان تنها پنج بالگرد باقی مانده بود، فرمانده میدانی عملیات ازطریق بی‌سیم، شرایط را برای فرمانده تیم رزمی مشترک تشریح کرد و او نیز واشنگتن را در جریان وضعیت نیروها و تصمیمش برای لغو عملیات و بازگشت به پایگاه قرار داد. رئیس‌جمهور با این تصمیم موافقت کرد و اقدامات لازم برای بازگشت پنج بالگرد عملیاتی، هواپیماهای سی ـ130 و تیم نجات، آغاز گردید.

درحالی‌که نیروها مشغول جابه‌جایی یک بالگرد بودند تا بالگرد دیگر بتواند برای پرواز برگشت مخزن سوختش را پر کند، بالگرد اول با یکی از هواپیماهای سوخت‌رسان سی ـ130 برخورد کرد. سپس بلافاصله بالگرد و هواپیما آتش گرفتند که در جریان آن، هشت خدمه کشته و پنج نفر نیز زخمی شدند. ازآنجاکه اعضای تیم نجات در داخل هواپیمای سی ـ130 منتظر بازگشت به پایگاه بودند، با خارج‌کردن سریع و هماهنگ هواپیمای آتش‌گرفته، از زخمی‌ و کشته‌شدن تعداد زیادی از افراد جلوگیری شد.

کمی بعد، مهماتی که در داخل بالگرد و هواپیمای آتش‌گرفته وجود داشتند، منفجر شدند. ترکش‌های این انفجار و یا مهمات آتش‌گرفته، به چندین بالگرد دیگر اصابت کرد و دست‌کم یک فروند و احتمالاً تعدادی بیشتر نتوانستند پرواز کنند. در این زمان، به‌خاطر گذشت زمان و روبه‌پایان ‌‌بودن سوخت هواپیماهای سی ـ130، تصمیم بر این شد که همۀ خدمۀ بالگردها سوار بر هواپیماهای سی ـ130 شوند و منطقه را ترک کنند.

پیوست

نقشۀ عملیات نجات از مرز ایران تا منطقۀ صحرای یک[4]

[1]. Department of Defense, Joint Chiefs of Staff Records, RG 218–07–0002, Records of J–3 DDSO, Box 1, Iranian Hostage Crisis, B104–114 Mission Abort Announce.

غیرمحرمانه.

[2]. نک: سند 261.

[3]. National Command Authority

[4]. سرّی.

منبع: - جلد - - صفحه