سند شماره

جریان های وفادار به آمریکا در ایران

موضوع سند

متن سند

تلگرام سفارت در سوئیس برای وزارت امور خارجه[1]

Zبرن، 13 مارس 1980، ۰۹۲۰

1455. ارسالی از ساندرز و پرکت برای وزیر. موضوع: جلسۀ اول با «ب» و «و».

1. (سرّی) تمام متن.

2. لطفاً به کاخ سفید تحویل داده شود. تنها برای مشاهدۀ رئیس‌جمهور و دکتر برژینسکی.

3. خلاصه: جلسۀ ابتدایی ما با «ب» و «و» در روز چهارشنبه (12 مارس) بر تحلیل آن‌ها از تغییر و تحولات تهران در طول هفده روز گذشته بود که کمیسیون در آنجا حضور داشت. همچنین تا حدودی به اقدام بعدی نیز پرداخته شد. ما صبح پنجشنبه دربارۀ اینکه گام بعد چه باید باشد، صحبت خواهیم کرد. آن‌ها معتقد هستند که دیدار اعضای کمیسیون با گروگان‌ها به‌عنوان یک هدف کوتاه‌مدت حائز اهمیت است، ولی اکنون می‌بینند که این ملاقات پس‌از انتقال مسئولیت گروگان‌ها به دولت انجام خواهد شد.

آن‌ها به قطب‌زاده و بنی‌صدر هر دو گزارش داده‌اند و اظهار می‌کنند که این انتقال می‌تواند در مدت هفت تا چهارده روز پس‌از برگزاری اولین دور از انتخابات مجلس در 14 مارس انجام پذیرد. تفسیر آن‌ها از وقایع چند روز گذشته ـ علی‌رغم تأکید ما بر این استدلال که به نظر می‌رسد که دانشجویان پیروز شده‌اند ـ حاکی از یک چرخش علیه این مبارزین است که در نتیجۀ آن، شرایط برای انتقال مسئولیت گروگان‌ها به‌عنوان بخشی از فرایند تثبیت قدرت دولت فراهم می‌گردد. درنهایت، ما معتقد هستیم شواهد محکمی وجود دارد که مترینکو زنده و حال جسمانی او نیز خوب است. پایان خلاصه.

4. در جریان این گفت‌وگو که از ظهر تا ساعت 8 شب چهارشنبه به طول انجامید، «ب» و «و» خوش‌بین‌تر از گذشته به نظر می‌رسیدند. درحالی‌که آن‌ها نمی‌خواهند اعتبار اعضای کمیسیون را تصدیق کنند، ولی به نظر می‌رسد که هر تغییر در اوضاع تهران ناشی از حضور و فشار ادامه‌دار کمیسیون در ایران باشد. هر دو معتقد هستند که نگاه و رویکرد عموم مردم قطعاً درحال تغییر به‌سمت مخالفت با دانشجویان است؛ بنابراین اظهارات اخیر قطب‌زاده، بنی‌صدر و برادر بزرگ‌تر خمینی یعنی آیت‌الله پسندیده را شاهدی می‌دانند بر اینکه سران کشور اکنون با تأیید خمینی آمادۀ حمله و هجمه به دانشجویان ستیزه‌جو و هدایت افکارعمومی بر ضد آن‌هاست. آن‌ها با مثبت‌ ارزیابی کردن اظهارنظر خمینی در روز 10 مارس[2]، تصور می‌کنند که خمینی تلاش داشته است تا راه فعالیت کمیسیون را هموار سازد، ولی بااین‌حال نمی‌تواند در انجام این کار، کمتر از حد معمول، ضد آمریکایی به نظر بیاید.

5. «ب» و «و» انتظار دارند که احساسات ضد دانشجویان مبارز در میان عموم مردم افزایش پیدا کند؛ به‌دلیل حملات آن‌ها علیه سران مورداحترام انقلابی، تقابل با دولت و این اعتقاد رایج که تنها کمونیست‌ها از حملات شبه‌نظامیان نفع می‌برند. خمینی چنین تاکتیک‌هایی را تأیید نمی‌کند، ولی در تلاش است تا راهی برای تضعیف این افراد ستیزه‌جو پیدا کند.

«ب» و «و» گمان می‌کنند که بنی‌صدر در انتخابات 14 مارس خوب عمل کند و معتقد هستند که این مبنایی برای پیام شخصی او به رئیس‌جمهور کارتر، خواهد بود مبنی‌بر اینکه گروگان‌ها در مدت پانزده روز و یا زودتر پس‌از انتخابات، به دولت تحویل داده خواهند شد.[3] شب گذشته، قطب‌زاده به‌صورت خصوصی به آن‌ها گفته بود که معتقد است ـ ولی کاملاً مطمئن نیست ـ که این انتقال احتمالاً یک هفته پس‌از انتخابات 14 مارس انجام خواهد شد. تردید نسبت‌به عدم تحقق این مسئله، بسیار پایین بود. «ب» و «و» اعتقاد دارند که قطب‌زاده در اظهارات خود کاملاً صادق بوده است.

6. ما می‌دانیم که خوش‌بینی ممکن است چیزی بیشتر از امید دوستان وفادارمان، بنی‌صدر و قطب‌زاده به ما ببخشد؛ بااین‌وجود، همچنان تلاش می‌کنیم تا ایرانی‌ها را به تحقق پیش‌بینی‌ها در گفت‌وگوهایی که شرح آن خواهد آمد، ملزم سازیم. ما تلاش خواهیم کرد تا یک سناریوی گام‌به‌گام را که هفت تا چهارده روز بعداز انتخابات پیاده می‌شود، پیش ببریم و آن را مبنایی برای ارزیابی گام‌های بعدی با توجه به جدول زمانی جدید قرار دهیم.

7. «ب» و «و» تصدیق می‌کنند که صحبت از جایگاه سناریو، پیش‌از تصمیم ایران برای انتقال گروگان‌ها، دشوار است. آن‌ها معتقد هستند که بنی‌صدر حتماً باید این موضوع را حل کند و ما باید به او برای این کار زمان بدهیم.

این مسئله در مقطع کنونی، بیشتر به یک موضوع داخلی برای ایران تبدیل شده است و «ب» و «و» توصیه می‌کنند که هیچ اقدامی ازسوی ما صورت نگیرد. آن‌ها نگران اقدامات خارجی هستند که سبب متحدشدن ایرانی‌ها می‌شود، به‌جای اینکه آن‌ها را به‌سمت منزوی‌ساختن هرچه بیشتر دانشجویان متخاصم سوق بدهد.

به اعتقاد آن‌ها ما نیازمند یک سناریوی نهایی هستیم که در ابتدای آن، این واقعیت مدنظر قرار بگیرد که انتقال گروگان‌ها در شرایط کنونی، باید پیش‌از دیدار اعضای کمیسیون با گروگان‌ها انجام شود. آن‌ها خواستار استمرار موضع‌گیری خفیف و کم‌سروصدا ازسوی آمریکا هستند.

8. مؤلفۀ اصلی سناریویی که چهارشنبه بحث شد، آیندۀ کمیسیون سازمان ملل بود. «ب» و «و» معتقد هستند که کمیسیون بایستی حفظ شود و مأموریتش را به پایان برساند. اگرچه آن‌ها همچنان بر این باور هستند که کمیسیون وظایف محولۀ خود را بیش از حد، محدود تفسیر کرده است و انعطاف لازم را برای بهره‌بردن از تحولات به خرج نداده است، ولی حضور کمیسیون را عاملی مثبت قلمداد می‌کنند. بااین‌وجود، هر دو به‌شدت معتقد هستند که اعضای کمیسیون نباید به‌صورت علنی اعلام کنند که انتقال گروگان‌ها پیش‌شرط بازگشت آن‌ها به ایران است.

آن‌ها متفق‌القول هستند که البته این انتقال درواقع یک پیش‌شرط است. به نظر آن‌ها کمیسیون بایستی با رفتن به دیدار گروگان‌ها پس‌از انتقالشان، به مأموریت خود عمل کند؛ چراکه این ملاقات برای تلاش‌های دولت به‌منظور تثبیت قدرت و سلطه‌اش بر شرایط و کاهش قدرت دانشجویان ستیزه‌جو حائز اهمیت است؛ هر دو اقدام در راستای زمینه‌سازی برای آزادی گروگان‌ها ضروری است.

آن‌ها همچنین خواستار این هستند که کمیسیون دست‌کم مواد و بخش‌های گزارش خود را آماده نماید. آن‌ها خاطرنشان کردند که در سناریوی اصلی[4] این‌گونه تعیین شده بود که کمیسیون به شورای انقلاب بگوید که آمادۀ ارائۀ گزارش است، ولی تا زمانی که گروگان‌ها در شرایط غیرقابل تحمل نگهداری می‌شوند، هیچ گزارشی دارای اعتبار و ارزش نیست.

«ب» و «و» معتقد هستند که چنین اظهارنظرهایی ـ که احتمالاً همراه می‌شود با سخنانی دربارۀ دعاوی که آن‌ها شنیده بودند ـ در تقویت قدرت شورای انقلاب درمقابل آن‌هایی که ممکن است برای آزادی نهایی گروگان‌ها تلاش کنند، مفید خواهد بود.

9. وقتی انتقال گروگان‌ها انجام بگیرد، طرح کنونی این است که پنجاه نفر به وزارت امور خارجه وارد خواهند شد. در آن زمان آن‌ها دیگر «گروگان» نیستند، بلکه «افرادی هستند که تحت حمایت دولت ایران» قرار دارند. امکان دارد که پس‌از گذشت پنج‌شش روز، این پنجاه نفر به مکان بهتری منتقل شوند؛ برای مثال یک پایگاه نظامی یا هتل. «ب» و «و» به رفتاری ازسوی ایران می‌اندیشند که سبب می‌شود لاینگن و تامست[5] زودتر به وطن برگردند.

10. ما زمانی را نیز به بحث از کمیسیون مشترک ایران ـ آمریکا اختصاص دادیم. دو نفر دربارۀ اینکه این موضوع چگونه با سناریو مرتبط است، فکر نکرده بودند؛ ولی مدعی شدند که بنی‌صدر، قطب‌زاده و حبیبی دست‌کم مزیت‌هایی در تشکیل این کمیسیون می‌بینند. آن‌ها دربارۀ شروع‌به‌کار این گروه قبل‌از آزادی گروگان‌ها گفت‌وگو کردند. ما گفتیم چنین کمیسیونی پس‌از آزادی گروگان‌ها، البته اگر از آزادی آن‌ها کاملاً مطمئن شویم، یک جلسۀ هماهنگی تشکیل خواهد شد؛ ولی تا زمان آزادی نمی‌توان دربارۀ جزئیات بحث کرد.

11. «ب» و «و» متقاعد شدند که اطلاعات سفیر سوئیس دربارۀ مترینکو دقیق و درست است. سفیر هلمن[6] با کمیتۀ بین‌المللی صلیب سرخ که با جمعیت شیر و خورشید سرخ دکتر قرهی مرتبط شده بود، در تماس بوده است؛ کسی که روز شنبه از سفارت بازدید کرد[7] (قرار بود که نمایندۀ صلیب سرخ نیز او را همراهی کند، ولی دیر به محل سفارت رسید)؛ قرهی از ملاقات با گروگان‌ها دقیقاً یادداشت‌برداری کرده بود، ولی هنگام خروج از سفارت، یادداشت‌های او ضبط شدند. قرهی مطمئن است که مترینکو را دیده است و او شرایط جسمانی خوبی داشته است. ما از سفیر هلمن پرسیدیم که آیا می‌توان برای بازگرداندن یادداشت‌های قرهی کاری انجام داد یا خیر؟

ریچارد واین[8]

[1]. Carter Library, Office of the Chief of Staff, Jordan’s Confidential Files, Box 2.

سرّی؛ فوری؛ غیرقابل انتشار.

[2]. نک: سند 203.

[3]. جردن در کتاب خاطرات خود نقل می‌کند که بورگه به او گفت: «پیامی برای شما از بنی‌صدر داریم. او به ما گفته است که به شما بگوییم که دولت در پانزده روز آینده، مسئولیت گروگان‌ها را به عهده خواهد گرفت. این قول بنی‌صدر به شماست!»

Jordan, Crisis, p194.

[4]. نک: سند 180.

[5]. Tomseth

[6]. Helman

[7]. دکتر قرهی روز شنبه 8 مارس با گروگان‌ها دیدار کرد. نک: سند 203.

[8]. Richard David Vine

منبع: - جلد - - صفحه