سند شماره

تحریم ها علیه ایران

موضوع سند

متن سند

خلاصۀ نتایج جلسۀ کمیتۀ هماهنگی ویژه[1]

واشنگتن، 10 ژانویه 1980، 9ـ10:10صبح

موضوع:

ایران و پاکستان

شرکت‌کنندگان:

وزارت امور خارجه

وارن کریستوفر

هارولد ساندرز

ریچارد کوپر*

وزارت دفاع

گراهام کلایتور

رابرت مورای

ستاد مشترک نیروهای مسلح

ژنرال دیوید جونز

ژنرال جان پاستی

سازمان سیا

دریابُد استانسفیلد ترنر

وزارت دادگستری

جان شنفیلد*

وزارت انرژی

جان ساهیل*

وزارت خزانه‌داری

رابرت کارسول*

وزارت بازرگانی

وزیر فیلیپ کلوتزنیک[2]

هومر مویرس[3]*

ادارۀ مدیریت و بودجه

جیمز مکینتایر*

کاخ سفید

پلوید کاتلر**

هدلی دونووان

زبیگنیف برژینسکی

دیوید آرون

هنری اوون*

دفتر معاون رئیس‌جمهور

دنیس کلیفت[4]

شورای امنیت ملی

سرهنگ ویلیام اودوم

گری سیک

توماس تورنتون

افراد با این علامت «*»، تنها برای بحث از مسائل داخلی در جلسه حضور یافتند.

افراد با این علامت «**»، تنها برای بحث از مسائل داخلی و شاه در جلسه حضور یافتند.

خلاصۀ نتایج

مسائل داخلی

1. فرستاده: ریچارد کوپر آخر این هفته راهی اروپا می‌شود تا گفت‌وگوها با اروپایی‌ها را از روز دوشنبه آغاز کند.[5] برخی از مراحل آماده‌سازی برای این بحث‌ها مبتنی بر نتیجۀ وتوی قطعنامۀ تحریم ایران در شورای امنیت خواهد بود. به‌طور خاص، ما باید تصمیم بگیریم که آیا از متحدین بخواهیم تا تحریم‌ها را به‌صورت کامل در قطعنامه وضع کنیم یا خیر. تعدادی از آن‌ها درصورت نبود اجازۀ سازمان ملل فاقد مبنای حقوقی هستند (سرّی)

2. تحریم‌های ایران: دکتر برژینسکی ابراز نگرانی کرد که رویکرد اقتصادی و دیپلماتیک ما ضد ایران، درحال ازدست‌دادن نیروی خود است. حتی اگر تحریم‌ها در شورای امنیت تصویب شود، آن‌ها چگونه می‌‌خواهند اجرا شوند؟ چگونه بر ایرانی‌ها تأثیر می‌گذارند؟ چه اثری بر آزادی گروگان‌ها دارند؟ اگر نتوانیم تحریم‌ها را اعمال کنیم، متحدین تمایلی برای وضع تحریم‌های یک‌جانبه ندارند و ایرانی‌ها نتیجه می‌گیرند که اهرم فشار بین‌المللی علیه آن‌ها کم‌اثر شده است. تحریم‌های اقتصادی برای اثرگذاری چقدر زمان نیاز دارند؟ در قسمت سیاسی، بستری که در آن تلاش‌های ما شکست‌خورده تلقی شده است، وقت چندانی باقی نمانده است. (سرّی)

آقای کریستوفر گفت به‌دست‌‌‌‌آوردن نه رأی امری دشوار است. کشورهای کلیدی عبارت‌اند از زامبیا، تونس و چین. تماس‌ها امروز صبح ازسوی رئیس‌جمهور انجام خواهد گرفت. اگر بتوانیم نه رأی به دست بیاوریم، هیچ قطعیتی وجود ندارد مبنی‌بر اینکه شوروی نیز رأی خواهد داد. شانس وتو ازسوی شوروی به‌شکلی چشمگیر افزایش یافته است. اگر ما شکست بخوریم، ضربه خواهیم خورد و باید سخت تلاش کنیم تا متحدین را برای کمک به حفظ فشار قانع کنیم. فشارهای اقتصادی، امتناع از تأمین قطعات یدکی و اقداماتی از این دست، بر شورای انقلاب تأثیرگذار هستند، ولی تأثیر چندانی بر دانشجویان یا خمینی ندارند. (سرّی)

شرایط کنونی اقتصاد ایران اسف‌بار است. وضع تحریم‌ها به‌خاطر آثار سیاسی و روانی‌اش به‌سرعت احساس می‌شود. برخی می‌گویند که این تحریم‌ها صرفاً سبب مستحکم‌ترشدن آن‌ها می‌شود، ولی این دیدگاهی یقینی نیست. آثار اقتصادی به‌تدریج بروز پیدا خواهند کرد، ولی در توانایی ایرانی‌ها برای حفظ نیروهای نظامی خود تأثیرگذار خواهد بود. دریابُد ترنر اضافه کرد که تحریم‌ها همچنین بخش نفت و تولید را تحت تأثیر قرار خواهد داد؛ به‌خاطر کمبود قطعات یدکی که موجودی آن‌ها روبه‌اتمام است. سیا آثار تحریم‌ها را بررسی کرده است، ولی نگاه تفصیلی دیگری بر این پیامدها خواهند داشت.[6] (سرّی)

دکتر برژینسکی به توانایی سفیدهای رودزیا اشاره کرد که توانستند به‌مدت ده سال تحریم را تحمل کنند. حتی اگر تحریم‌ها رأی بیاورد، این رویه به‌عنوان آسیبی بر اعتبار عمومی ما حکایت خواهد شد. ما نیازمند ابزارهایی برای مقابله با این مسئله هستیم. دریابُد ترنر گفت مطالعات مصونیتی را که به‌شکلی مؤثر این استدلال‌ها را رد کند، فراهم نمی‌سازد. (سرّی)

وزیر کلوتزنیک اعتقاد داشت که مهم است چه کشورهایی وضع تحریم را برمی‌گزینند، حتی اگر این درخواست رأی بیاورد. آقای کوپر در پاسخ اظهار داشت که اولویت اول متحدین اصلی ما در اروپای غربی به‌علاوۀ ژاپن و کانادا هستند. این کشورها بیشتر روابط تجاری و قطعات یدکی موردنیاز ایران را پوشش می‌دهند. اولویت بعدی، کشورهای کوچک‌تر اروپایی هستند و کشورهای جهان سوم ـ عمدتاً به‌صورت نمایشی ـ در درجۀ بعدی قرار می‌گیرند. (سرّی)

آقای کریستوفر موافق بود که ما نیازمند یک برنامۀ احتیاطی برای شرایط وتوی قطعنامه هستیم. این برنامه نیازمند اعمال فشار شدید بر متحدین ما خواهد بود. احتمالاً ما به یک تیم از فرستادگان نیاز خواهیم داشت تا به کشورهای اصلی سفر کنند. وزارت امور خارجه کار بر روی ایجاد چنین تیمی را آغاز خواهد کرد که احتمالاً شامل افراد حقیقی شناخته‌شده است و این تیم به اروپای غربی، ژاپن، استرالیا، کانادا و کشورهای عضو آس‌آن سفر خواهند کرد. (سرّی)

دکتر برژینسکی به این نکته اشاره کرد که آیا ممکن است انجام یک عمل نمایشی، برای مثال، حضور رئیس‌جمهور در مجمع‌عمومی، مطلوب باشد؟ او نگران بود که بعداز اینکه اواخر نوامبر آن‌ها را ترساندیم، دیگر هیچ اقدام جدی برای ترساندن ایرانی‌ها انجام نداده‌ایم. آن‌ها اکنون تلاش‌های ما را کاهش می‌دهند. خمینی را باید با گزینه‌های ناخوشایند روبه‌‌رو کرد. آقای کریستوفر گفت که آن‌ها گزینۀ مجمع‌عمومی را بررسی کرده‌اند، اما ما می‌خواهیم مطمئن باشیم که می‌توانیم دوسوم رأی را قبل‌از اینکه آن را امتحان کنیم، به دست آوریم. همچنین مجمع‌عمومی سازمان ملل عاملیت الزام‌آور اجرایی ندارد. (سرّی)

3. دانشجویان ایرانی: آقای کلایتور وضعیت کنونی را تشریح کرد. 227 کارآموز ایرانی در این کشور حضور دارند که 216 نفر از آن‌ها مشغول یادگیری آموزش‌های پرواز هستند. گروه بزرگ دیگری در یگان آموزش افسران احتیاط[7] در دانشگاه‌های مختلف مشغول هستند. (سرّی)

هدف ما حفظ حسن‌نیت آن‌ها نسبت‌به غرب بوده است، اما نبود پرواز واقعی اثر معکوس دارد. روحیه درحال سقوط است و نیروی هوایی نگران حوادث احتمالی است. انگلیسی‌ها هم همین مشکل را دارند و از ما پیروی می‌کنند. (سرّی)

کنگره احتمالاً درصورت تشکیل دوباره، این موضوع را دوباره مطرح خواهد کرد. او مهلت 1 فوریه یا پایان ترم را درصورت نیاز برای پایان‌دادن به آموزش پیشنهاد کرد؛ درصورتی‌که دانشجویان بخواهند در آمریکا بمانند، باید درخواست پناهندگی بدهند. جهت‌گیری سیاسی این دانشجویان به‌طور سیستماتیک بررسی نشده است. بسیاری از آن‌ها از صحبت‌کردن می‌ترسند. می‌دانیم که بسیاری از آن‌ها طرف‌دار شاه، بسیاری ضد خمینی و تعداد کمی طرف‌دار انقلاب هستند. (سرّی)

دکتر برژینسکی خاطرنشان کرد که مواجهه با این انتخاب سبب می‌شود که آن‌ها مجبور شوند تا پل‌های پشت‌سرشان را خراب کنند و با تلخی بیشتر، از آمریکا به ایران برگردند. او اعتقاد داشت که این کار یک دارایی مفید احتمالی را از بین می‌برد. در مقطعی ممکن است برای آن‌ها مفید باشد که به‌صورت گروهی و متحد به ایران بازگردند. اگر این یک موضوع داخلی نیست که درحال‌حاضر به نظر نمی‌رسد این‌گونه باشد و اگر حضور آن‌ها تأثیری در سرنوشت گروگان‌ها نداشته باشد، او ترجیح می‌دهد که تغییری ایجاد نشود. (سرّی)

ژنرال جونز گفت که به دلایل آموزشی، ماندن آن‌ها در اینجا معنی ندارد؛ اما اگر قضاوت سیاسی مفیدی وجود داشت، آن‌ها می‌توانند به فعالیت خود ادامه بدهند. همه موافق بودند که دانشجویان باید فعلاً در جای خود بمانند. (سرّی)

4. دارایی‌های ایرانی‌ها: آقای کارسول اشاره کرد که شرکت‌های خصوصی اقدام به توقیف وجوه جدیدی کرده‌اند که مجوز ورود آن‌ها را برای پرداخت حقوق و هزینه‌های عملیاتی کارکنان شرکت ملی نفت ایران، ایران‌ایر و سایر شرکت‌های ایرانی دارای پرسنل در کشور، صادر کرده بودیم. کارکنان ترکیبی از ایرانی و آمریکایی هستند. اگر برای جلوگیری از این تصاحب اموال اقدامی نکنیم، این سازمان‌ها تعطیل خواهند شد. (خیلی محرمانه)

این چیزی است که ما می‌خواهیم؟ آقای ساهیل خاطرنشان کرد که پرسنل شرکت ملی نفت ایران به گفت‌وگو با ما ادامه می‌دهند و به نظر او حضور آن‌ها در اینجا مفید است. همه متفق‌القول بودند که ما مجبور نیستیم که در این مورد تصمیم بگیریم تا اینکه ببینیم نتیجۀ موضوع تحریم‌ها در سازمان ملل چه خواهد بود. (خیلی محرمانه)

بسته به آن رأی، این اقدام ممکن است به‌عنوان بخشی در بستۀ پیشنهادی گنجانده شود. این موضوع روز دوشنبه دوباره بررسی خواهد شد. (خیلی محرمانه)

مسائل سیاسی ـ نظامی

1. شاه: گزارش‌ رسیده است که او از ما می‌خواهد تا مکان دیگری برای سکونتش پیدا کنیم.[8] وظیفۀ ما چیست؟ آقای کریستوفر خاطرنشان کرد که این شکایت توسط کارکنان شاه، به‌ویژه آرمائو که از روابط ضعیف با پانامایی‌ها رنج می‌برد، مطرح شده است. معلوم نبود این درخواست ازطرف شاه است یا ازطرف آرمائو و دیگران. شاه ممکن است بخواهد از جزیره نقل مکان کند و ممکن است از انجام این کار خوش‌حال‌تر باشد یا کمتر حس فریب‌خوردن توسط پانامایی‌ها را داشته باشد. (سرّی)

اطلاعات ما نشان می‌دهد که روابط با رویو و توریخوس خوب است. ما باید موضع سختی بگیریم. تا زمانی که گروگان‌ها آزاد نشوند، توانایی پیداکردن اقامتگاه دیگری را نداریم. شاه مجبور است زندگی در کشوری را بیاموزد که در آن پادشاه نیست. او در مراکش، باهاما و مکزیک ناراضی بود و اکنون در پاناما نیز همین رویه را در پیش گرفته است. ما هیچ جایگزینی نداریم. (سرّی)

توافق شد که پلوید کاتلر و آقای کریستوفر، وقتی آرمائو آخر هفته به واشنگتن می‌آید، با او صحبت کنند و راه‌حلی بیابند. دکتر برژینسکی خاطرنشان کرد که شاه ممکن است از بیانیۀ رئیس‌جمهور به رهبران کنگره استفاده کند که درصورت تهدید به استرداد، رئیس‌جمهور با بازگشت شاه به ایالات متحده موافقت کند. بااین‌حال به نظر می‌رسد که این وضعیت بیشتر به‌دلیل نارضایتی از محل اقامت باشد. (سرّی)

[محتوای غیرمرتبط با بحران گروگان‌گیری از این قسمت حذف شده است.]

4. کمیتۀ انتخاب سنا: آقای آرون گفت گزارش‌ها نشان می‌دهند که کمیتۀ هماهنگی ویژه (اطلاعات) خواستار کنارگذاشتن تحلیل سیا دربارۀ آثار اجازه‌دادن به شاه برای بازگشت به ایالات متحده شده است. دریابُد ترنر از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی کرد، ولی گفت که هیچ اقدامی بدون بازنگری در سطوح بالا انجام نخواهد شد. (سرّی)

[1]. Carter Library, Plains Files, Box 10.

سرّی. جلسه در اتاق وضعیت کاخ سفید برگزار شد.

[2]. Phillip Klutznick

[3]. Homer Moyers

[4]. Denis Clift

[5]. 15 ژانویه. مأموریت او مشورت با متحدین اروپایی دربارۀ واکنش مشترک به حملۀ شوروی به افغانستان بود. اگر شوروی قطعنامۀ وضع تحریم علیه ایران را وتو کند، بازهم کوپر مشورت‌ها برای تعیین راه‌های وضع تحریم علی‌رغم وتو، ادامه خواهد داد. برای مشاهدۀ متن حاوی اهداف سفر او و نیز گزارشی از بحث دربارۀ چگونگی وضع تحریم‌های اقتصادی علیه ایران که در روز 1 ژانویه انجام شد، نک:

Department of State, Records of the Secretary of State, 1977–1980, Lot 84D241, Presidential Breakfasts Jan/Feb/Mar 1980.

[6]. ترنر متن 10 ژانویه را با عنوان «تحریم‌های اقتصادی علیه ایران» که توسط سازمان سیا آماده شده بود، همان روز عصر برای برژینسکی ارسال کرد.

Central Intelligence Agency, Office of the Director of Central Intelligence, Job 82M00501R: 1980 Subject Files, Box 14, Folder 1: C–372 Iran.

[7]. Reserve Officers' Training Corps

[8]. براساس تلگرام 6660 مورخ 7 ژانویه ارسالی از پاناما، آرمائو فهرستی بلندبالا از مشکلاتی را که شاه و همراهانش در پاناما با آن‌ها مواجه هستند، برای موس تشریح کرد. او برای انتقال شاه از پاناما، از جردن و کاتلر درخواست کمک کرد. موس پیشنهاد دخالت آمریکا را مطرح کرد؛ به‌ویژه به این دلیل که شاه «جایی برای رفتن ندارد.»

Carter Library, National Security Affairs, Brzezinski Material, Country File, Box 60, Panama 6/79–1/80.

منبع: - جلد - - صفحه