سند شماره

بازگرداندن شاه به ایران

موضوع سند

متن سند

یادداشت گفت‌وگو[1]

واشنگتن، 13 ژانویه 1980

موضوع:

گفت‌وگوی کاتم و قطب‌زاده

شرکت‌کنندگان:

هنری پرکت، کارگروه ایران

ریچارد کاتم، دانشگاه پیتزبرگ[2]

امروز صبح پس‌از دشواری‌های فراوان، کاتم با قطب‌زاده دیدار کرد. به‌سختی می‌توان این گفت‌وگو را دنبال کرد؛ چراکه قطب‌زاده اصرار داشت که گفت‌وگوها به‌صورت «رمزی» ردوبدل شود.

قطب‌زاده تأکید داشت که رسیدن به یک راه‌حل، قبل‌از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ایران امکان‌پذیر است. درواقع، او گمان می‌کند که یک راه‌حل پیروزی را برای او تضمین می‌کند. او بر این باور است که در راه نیل به راه‌حل، از حمایت خمینی برخوردار است. در گذشته، «85 فرد مختلف» در قم به خمینی گفتند که چگونه مسئله را رتق‌وفتق کند. اکنون او (قطب‌زاده) «تحت کنترل» است. کاتم این را بدین‌معنا در نظر می‌گیرد که خمینی وقتی قطب‌زاده موضوع را با او مطرح کرده است، سر خود را به نشانۀ رضایت تکان داده است.

نکتۀ اصلی قطب‌زاده این بود که اطمینان زیادی به والدهایم دارد و مشتاق است که ما به والدهایم اجازه دهیم تا زمینه را برای نیل به راه‌حل فراهم کند. فشار ما برای وضع تحریم‌ها مانوردادن را برای قطب‌زاده دشوار کرده است. ما باید چشم به والدهایم داشته باشیم، ایرانی‌ها مسیر خود را با نگاه به او تعیین می‌کنند. کاتم گفت این تصور را دارد که والدهایم درحال آماده‌سازی پیشنهادهایی است که مشتمل بر تعویق رأی‌گیری برای تحریم‌هاست، ولی ما به سخنان والدهایم گوش ندادیم و اثرش محدودشدن قدرت مانور قطب‌زاده بوده است. قطب‌زاده گفت اطمینان کامل به فرهنگ دارد، کسی که ازجانب او صحبت می‌کرد.

مسئلۀ اصلی دوم، تأکید قطب‌زاده بر استرداد شاه از پاناما بود. کاتم گفت که از او سؤال کرده که آیا استرداد یک موضوع مدنظر واقعی است یا صرفاً موضوعی در ذهن قطب‌زاده است. قطب‌زاده در پاسخ گفته بود که از گفتۀ خود بسیار اطمینان دارد؛ چراکه مستقیم با سران پاناما گفت‌وگو کرده است. بااین‌وجود، برای کاتم روشن نبود که آیا قطب‌زاده از استرداد سخن می‌گوید یا برگزاری یک دادگاه استرداد.

قطب‌زاده دو اظهارنظر دربارۀ پاناما برای کاتم مطرح کرده بود؛ اول، تمام آنچه آمریکایی‌ها باید انجام بدهند، این است که «به پاناما چراغ‌سبز نشان بدهند و آن‌ها براساس برنامه پیش خواهند رفت»؛ دوم، احتمالاً آمریکا باید «همان فرد» را به آنجا بفرستد تا دربارۀ بحران با پاناما گفت‌وگو کند. هیچ شاهدی وجود نداشت که این فرد چه کسی است.

من از کاتم پرسیدم آیا مسیر پاناما، بخشی حیاتی از برنامۀ قطب‌زاده است؟ او با صراحت گفت که بله هست، ولی به نظر نمی‌رسد که ازنظر زمان‌بندی یا محتوا، با اقدام سازمان ملل مرتبط باشد. بایستی حرکتی ازسوی پاناما احتمالاً برای برگزاری یک دادگاه استرداد، صورت بگیرد تا قطب‌زاده به موفقیت دست پیدا کند.

کاتم از قطب‌زاده دربارۀ ارتباط بین افغانستان و گروگان‌ها پرسید و اینکه آیا می‌توان برای خمینی استدلال آورد که به‌محض حل موضوع گروگان‌ها، ایران می‌تواند در مقابله با شوروی نقشی جهانی را به عهده بگیرد. قطب‌زاده گفت افغانستان هنوز هم برای او و دیگران در شورای انقلاب حائز اهمیت است، ولی این استدلال چندان برای خمینی کارساز نیست. قطب‌زاده به‌خاطر اظهارات شدیداللحن دربارۀ افغانستان، در داخل «حزب» دچار مشکلاتی شده بود.

در پایان، قطب‌زاده دوباره تأکید کرد که بسیار به والدهایم خوش‌بین است؛ کسی که در نظر او، این بحران را به‌خوبی مدیریت می‌کند. اگر ما تحریم‌ها را کنار بگذاریم، بحران ظرف ده روز پایان می‌یابد.

[1]. Carter Library, National Security Affairs, Staff Material, Middle East File, Box 31, Subject File, Iran 1/11/80–1/31/80.

سرّی؛ حساس.

[2]. University of Pittsburgh

منبع: - جلد - - صفحه