سند شماره

گزارش وضعیت ایران

موضوع سند

متن سند

خلاصۀ نتایج جلسۀ کمیتۀ هماهنگی ویژه[1]

واشنگتن، 29 جولای 1980، 9:02ـ10:10 صبح

موضوع:

ایران

شرکت‌کنندگان:

وزارت امور خارجه

وارن کریستوفر

دیوید نیوسام

هارولد ساندرز

وزارت خزانه‌داری

ویلیام میلر

رابرت کارسول

وزارت دادگستری

بنیامین سیویلتی

جان شنفیلد

ستاد مشترک نیروهای مسلح

دیوید جونز

اداره‌کنندۀ اطلاعات مرکزی

استانسفیلد ترنر

دفتر معاون رئیس‌جمهور

دنیس کلیفت

کاخ سفید

دیوید آرون

هدلی دونووان

پلوید کاتلر

جودی پاول

شورای امنیت ملی

گری سیک

خلاصۀ نتایج

هدف از این جلسه، ارائۀ آخرین اطلاعات و اخبار اوضاع ایران و مسائل مهم دیگر، قبل‌از برگزاری جلسۀ آخر هفتۀ کمیتۀ بازنگری سیاست‌‌ها برای بحث از سیاست‌های ما درقبال ایران است. اداره‌کنندۀ اطلاعات مرکزی، جلسه را با شرحی کوتاه از شرایط گروگان‌ها و اوضاع سیاسی آغاز کرد. ما نمی‌توانیم مکان حضور گروگان‌ها را دقیقاً مشخص کنیم. بهشتی و دانشجویان تندرو، درحال پیروزشدن هستند و بنی‌صدر و قطب‌زاده کم‌کم قدرت خود را از دست می‌دهند. (سرّی)

اداره‌کنندۀ اطلاعات مرکزی پیش‌بینی کرد که شاهد یک حرکت تدریجی به‌سمت آشوب‌های داخلی در ایران باشیم و احتمالاً تا مدتی، هیچ نتیجۀ قطعی از رقابت برای قدرت نیز ظاهر نخواهد شد. اطلاعات و گزارش‌های جدید نشان می‌دهد که دریابُد مدنی ممکن است ارتباطات مخفیانه‌ای با قشقایی‌ها برقرار کرده باشد، اتفاقی که آغاز حرکت یک سازوکار مخالف دارای ظرفیت‌ را حکایت می‌کند. به نظر می‌رسد که خمینی متأثر از حس نفرتی است که نسبت به رئیس‌جمهور کارتر دارد و این امکان وجود دارد که گروگان‌ها قبل‌از انتخابات و احتمالاً ازطریق برگزاری محاکمه، برای شرمسارساختن رئیس‌جمهور استفاده شوند. (سرّی)

وزارت امور خارجه درحال آماده‌سازی تلگرامی برای ارسال به کشورهای جهان است که از آن‌ها می‌خواهد تا برای آزادی گروگان‌ها، به حکومت تهران فشار بیاورند.[2] آقای کریستوفر گفت: «بسیاری از کشورها به‌صورت مستقل دربارۀ زمان گرفتن یک موضع سیاسی تصمیم گرفته‌اند و ممکن است بخواهند تا زمان تشکیل رسمی دولت جدید صبر کنند.» (سرّی)

دفاتر حفاظت از منافع

اف‌بی‌آی مشغول تحقیق دربارۀ قتل علی طباطبایی است.[3] برخی از سرنخ‌ها به دفتر حفاظت از منافع ایران در سفارت الجزایر در واشنگتن ختم می‌شود. اف‌بی‌آی قصد دارد با آقای سجادی، تبعۀ ایران (ولی بیگانۀ مقیم در آمریکا) که مسئول این بخش است، گفت‌وگو کند. به نظر می‌رسد که این کار ثمربخش باشد. در ابتدا نشانه‌هایی مبهم وجود داشتند و ایرانی‌ها تصور می‌کردند که ما قصد داریم که دفتر حفاظت از منافع ایران را تعطیل کنیم و آقای سجادی را از کشور اخراج کنیم. آن‌ها به بستن دفتر حفاظت از منافع آمریکا در تهران، تهدید کردند. (سرّی)

وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد که دفتر حفاظت از منافع ایران در واشنگتن برای ما (چون امور مربوط به بسیاری از ایرانی‌ها را در آمریکا رتق‌و‌فتق می‌کند)، بسیار پراهمیت‌تر از دفتر حفاظت از منافع ایالات متحده در تهران است که عمدتاً برای تسهیل امور و سرمایه‌گذاری در آینده است. همه موافق بودند که اگر تحقیقات اف‌بی‌آی اطلاعات موثقی را بدهد که نشان می‌دهند دفتر حفاظت از منافع ایران در قتل طباطبایی دخالت داشته است، ما باید فوری نسبت به تعطیلی آن یا اقدام لازم دیگر، مبادرت ورزیم. دادستان کل کمیتۀ هماهنگی ویژه را در جریان روند تحقیقات قرار خواهد داد. (سرّی)

دانشجویان ایرانی

‌دادستان کل گزارشی از روند اخراج دانشجویان ایرانی ارائه کرد. از زمان آغاز بررسی وضعیت دانشجویان در 14 نوامبر، 370 نفر یا از کشور اخراج شده‌اند‌ و یا به‌صورت داوطلبانه آمریکا را ترک کرده‌اند. مشخص شد که درمجموع نه‌هزار دانشجو دچار مشکل مدرک اقامتی قانونی هستند. روندهای قانونی علیه همۀ آن‌ها به‌کندی در جریان است. دوهزار نفر از این گروه دانشجویان درخواست پناهندگی کرده‌اند و پروندۀ آن‌ها در دست بررسی است. (غیرمحرمانه)

از میان تقریباً 160 دانشجوی ایرانی که چند روز قبل به‌خاطر ارتباط با تظاهرات موافقین و مخالفین خمینی دستگیر شدند، حدود 80 درصد حامی خمینی بودند.[4] اگرچه وثیقۀ به‌نسبت کم‌ارزشی برای آزادی توسط دادگاه تعیین شد، ولی اکثریت‌قریب‌به‌اتفاق، از ارائۀ مدارک هویتی خود امتناع ورزیدند؛ بنابراین قاضی دستور بازداشت آن‌ها را تا زمان ارائۀ مدارک هویتی معتبر صادر کرد. ناتوانی آن‌ها در ارائۀ مدارک شناسایی ممکن است سبب شود که حضورشان در کشور غیرقانونی شناخته شود و مجبور به ترک کشور شوند. درنظرگرفتن این واقعیت در کنار امکان مجازات قضایی به‌خاطر شرکت در تظاهرات، می‌تواند روند پرپیچ‌وخم اخراج از کشور را کوتاه کند. همۀ ایرانی‌هایی که به زندان افکنده شدند، یک وکیل آمریکایی را برای دفاع از خود استخدام کرده‌اند. (خیلی محرمانه)

پرونده‌های حقوقی ایران

وزارت خزانه‌داری در روند استماع دعاوی علیه ایران در نیویورک به‌عنوان «مشاور دادگاه» شرکت می‌کند.[5] هدف ما این است که دادگاه را مجاب کنیم تا در این پرونده رأیی صادر نکند؛ به‌دلیل پیامدهای احتمالی که بر وضعیت گروگان‌ها در شرایط حساس کنونی می‌گذارد. فارغ از اینکه قاضی چه تصمیمی بگیرد، رأی دادگاه ممکن است روند مذاکرات نهایی دربارۀ آزادی گروگان‌ها را با پیچیدگی مواجه سازد. آقای کریستوفر سوگندنامه‌ای را شب گذشته تهیه و امضا کرد و آماده است که درصورت نیاز در دادگاه نیز شهادت بدهد. (خیلی محرمانه)

دادستان کل موافق اعمال قانون اختیارات اقتصادی در شرایط اضطراری بین‌المللی برای جلوگیری از صدور رأی دادگاه است. به نظر او چنین کاری درنهایت با شکست مواجه می‌شود و اختیار استفاده از چنین قانونی را در مسائل دیگر زیر سؤال می‌برد. تا زمانی که موفقیت یا شکست رویکرد مداخله در پرونده به‌عنوان مشاور دادگاه مشخص نشود، تصمیمی دربارۀ اعمال قانون اختیارات اقتصادی در شرایط اضطراری بین‌المللی گرفته نخواهد شد. (خیلی محرمانه)

[یک پاراگراف (پنج سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

نسبت به موضوع اموال شاه سابق، هیچ راهی برای تعیین حجم دارایی‌های او در کشور وجود ندارد. املاک و سایر دارایی‌ها را می‌توان به‌شکلی در اختیار داشت که هویت مالک مشخص نشود. ایرانی‌ها در نیویورک دادخواستی برای بازپس‌گیری این اموال ثبت کرده‌اند، ولی تاکنون نتوانسته‌اند بفهمند که دقیقاً کجا باید آن‌ها را جست‌وجو کنند. آقای آرون گفت: «شاید بهتر باشد به‌عنوان بخشی از مذاکرات برای آزادی گروگان‌ها، یک فراخوان عمومی برای ارائۀ اطلاعات در این زمینه بزنیم، البته اگر لازم شد.» (سرّی)

[1]. Carter Library, Plains File, Box 10.

سرّی. جلسه در اتاق وضعیت کاخ سفید برگزار شد.

[2]. درخواست مطرح‌شده در تلگرام 202298 ارسالی به همۀ مقامات دیپلماتیک و کنسولی در تاریخ 6 آگوست. این تلگرام از همۀ کشورهای متحد می‌خواهد که به ایران فشار بیاورند و مانع محاکمۀ گروگان‌ها شوند

National Archives, RG 59, Central Foreign Policy File, D800366–0240.

پاسخ کشورهای مختلف در تلگرام و یادداشت 5 آگوست تارنوف برای برژینسکی بیان شده است. تارنوف به برژینسکی اطلاع داد که لحن کلی پاسخ‌ها «حاکی از حمایت و همراهی بود، ولی هنوز اقدام خاصی درزمینۀ ارائۀ پیشنهاد یا برنامۀ عملی خاصی رخ نداده است.»

Department of State, Records of David D. Newsom, Under Secretary of State for Political Affairs, Subject Files, 1978–1981, Lot 81D154, Group Demarches.

[3]. نک: سند 313.

[4]. در تظاهرات 27 جولای واشنگتن، دو گروه موافقین و مخالفین خمینی، ازجمله بنیاد آزادی ایران که مؤسس آن طباطبایی است، درمقابل یکدیگر قرار گرفتند. روز بعد نیز تظاهرات گسترده‌تری برگزار شد.

Donald P. Baker, “Iranian Groups Clash in D.C., ” Washington Post, July 28, 1980, p. A1; Donald P. Baker and Donnel Nunes, “Jailed Iranian Demonstrators Face Possible Deportation,” Washington Post, July29, 1980, p. B1.

[5]. اوون در یادداشت 25 جولای برای کریستوفر، دیدگاه موافق و مخالف با تلاش‌های ازسرگرفته‌شدۀ آمریکا برای تعویق روند بررسی پرونده‌های مربوط به دعاوی و دارایی‌های ایران در دادگاه‌های آمریکا را تشریح کرد.

Department of State, Records of David D. Newsom, Under Secretary of State for Political Affairs, Subject Files, 1978–1981, Lot 81D154, Iran Claims/Assets Litigations.

تیم دیل، اطلاعاتی دربارۀ دادخواهی‌های جاری مرتبط با دعاوی علیه ایران در اختیار برژینسکی گذاشت.

Memorandum dated July 24; Carter Library, National Security Affairs, Staff Material, Middle East File, Box 101, Meetings File, 7/17/80 Ad Hoc Group re Iran.

منبع: - جلد - - صفحه