سند شماره

تحریم های اقتصادی علیه ایران

موضوع سند

متن سند

خلاصۀ نتایج جلسۀ کمیتۀ هماهنگی ویژه[1]

واشنگتن، 26 نوامبر 1979، 9:15ـ10:50 صبح

موضوع:

ایران

شرکت‌کنندگان:

معاون رئیس‌جمهور

وزارت امور خارجه

وزیر سایروس ونس

هارولد ساندرز

وزارت دفاع

وزیر هارولد براون

گراهام کلایتور

وزارت خزانه‌داری

رابرت کارسول**

ستاد مشترک نیروهای مسلح

ژنرال دیوید جونز

ژنرال جان پاستی

سازمان سیا

دریابُد استانسفیلد ترنر

فرانک کارلوتچی

وزارت دادگستری

دادستان کل بنیامین سیویلتی**

شورای امنیت ملی

سرهنگ ویلیام اودوم

گری سیک

وزارت انرژی

وزیر چارلز دانکن**

جان ساهیل**

کاخ سفید

استورات ایزنشتارت**

پلیود کاتلر

همیلتون جردن

جودی پاول

زبیگنیف برژینسکی

دیوید آرون

افراد با این علامت «**»، برای بحث دربارۀ مسائل داخلی در جلسه حضور داشتند.

خلاصۀ نتایج

مسائل داخلی

1. جدیدترین اطلاعات: وزیر ونس گزارشی دربارۀ تلاش‌های جاری در سازمان ملل برای تصویب قطعنامه در شورای امنیت ارائه کرد. این قطعنامه خواستار آزادی فوری گروگان‌ها و یافتن راه‌حل مسالمت‌آمیز می‌شود و دبیرکل را مأمور ارسال گزارش فوری در این مورد به شورا می‌کند.[2] به تمام سفارتخانه‌های آمریکا در منطقه دستور داده شده است تا بی‌سروصدا روند کاهش‌دادن تعداد آمریکایی‌هایی را که ممکن است در معرض حملات بیشتر باشند، آغاز کنند. (سرّی)

شرایط روزبه‌روز خطرناک‌تر می‌شود؛ با توجه به اینکه تمرکز آیت‌الله بر «دین‌داران درمقابل کفار» قرار دارد. اعلام حزب دموکراتیک کردستان مبنی‌بر اینکه درصورت دخالت نظامی آمریکا، آمادۀ همکاری با خمینی هستند، احتمالاً حاکی از حمایت بزرگ‌تر از این مسئله در سرتاسر جهان عرب است. (سرّی)

2. انرژی: وزارت انرژی درحال تحقیق بر روی شرکت‌های نفتی است تا بتواند راهکار بهتری برای تولید بنزین درمقابل کاهش ذخایر نفت خام بیابد. با روشن‌ترشدن اطلاعات موجود، آن‌ها نیز به ارائۀ گزارش در این زمینه ادامه خواهند داد. در مقطع کنونی، طرح این موضوع با رئیس‌جمهور اقدامی شتاب‌زده است. نشست آژانس بین‌المللی انرژی خوب پیش‌ رفت،[3] ولی آژانس احتمالاً از ایالات متحده می‌خواهد تا نقش رهبری مشهودتری ایفا کند؛ به‌طور خاص، برداشتن گام‌های سخت در حوزۀ انرژی، مثل حرکت به‌سمت سهمیه‌بندی یا افزایش میزان مالیات غیرمستقیم بر بنزین. (خیلی محرمانه)

3. دارایی‌های ایران: سردرگمی قابل‌توجهی در بازارهای بین‌المللی نسبت‌به قصد ایران برای پرداخت تعهدات مالی آن‌ها وجود دارد. تاکنون زنجیره‌ای از مصادره‌‌ها و توقیف‌ها مشاهده نشده است. تصمیم کمیتۀ هماهنگی ویژه بود که نباید بانک صادرات ـ واردات را وادار کنیم تا قصور ایران در پرداخت بدهی بانکی خود را در روزهای بسیار خطرناک آتی اعلام کند. این بانک ترجیح می‌دهد تا از فرایندهای معمول تلاش برای مذاکره و یافتن راه‌حل استفاده کند.[4] (خیلی محرمانه)

4. صادرات ایران: وزارتخانه‌های امور خارجه، تجارت و خزانه‌داری، امروز جلسه‌ای به‌منظور بازنگری در مواضع ما نسبت‌به صادرات مواد غذایی و دیگر کالاها برگزار خواهند کرد. اگرچه ما در موضع‌گیری علنی اعلام کرده‌ایم که مواد غذایی و پزشکی از روند مسدودسازی مستثنا هستند، آیا باید اتحادیه‌ها و سایرین را نیز ترغیب به ادامۀ بارگیری کشتی‌ها کنیم؟ این مسئله فردا به بحث گذاشته می‌شود.[5] (خیلی محرمانه)

5. مهاجرت و حقوق مدنی: چندین مورد شکایت دربارۀ نقض حقوق ایرانی‌ها، مانند اخراج از کار، امتناع از ارائۀ خدمات به آن‌ها و... گزارش شده است. با موافقت کمیتۀ هماهنگی ویژه، قرار شد دادستان کل اعلام نماید که از نقض قوانین ایالات متحده چشم‌پوشی نخواهد شد (خیلی محرمانه)

6. وجهۀ مردمی: جودی پاول با مشورت وزارت امور خارجه، فهرستی از اقداماتی که همبستگی عموم مردم آمریکا با گروگان‌ها را نشان می‌دهد، برای جلسۀ فردا آماده می‌کند؛ برای مثال، بروس لینگن پیشنهاد کرد که زنگ کلیساها هر روز ظهر به صدا درآید؛ ایده‌ای که جذاب به نظر می‌رسد. پیشنهاد ارسال سیلی از تلگرام‌ها برای سازمان ملل یا ایران نیز مطرح شد. (خیلی محرمانه)

7. شاه: ایران قصد دارد تا علیه شاه، اقامۀ دعوی کند. یک دعوی، احتمالاً درخواست برای بازگرداندن دارایی‌های او به ایران است و دیگری نیز متضمن خواست برای محاکمۀ اوست. ما همواره گفته‌ایم که آن‌ها می‌توانند در دادگاه‌های ما اقامۀ دعوی کنند و این مسئله نیازمند هیچ‌گونه تصمیم‌گیری ازسوی ما نیست؛ بااین‌حال، در آینده اگر سؤال دربارۀ ایرانی‌های حاضر در دادگاه‌های ما مطرح شود، به‌ویژه اگر همچنان شهروندان ما در اسارت آن‌ها باشند، ممکن است درخواست برای استفاده از دادگاه دوست یا مداخله در موضوع را در دستور کار قرار دهیم. (سرّی)

مسائل سیاسی ـ نظامی

1. دیوان بین‌المللی دادگستری: براساس موافقت کمیتۀ هماهنگی ویژه، باید برای ارائۀ درخواست از دیوان بین‌المللی دادگستری برای تصویب یک یافته درمورد اقدامات موقتی ناظر به حفاظت و آزادی گروگان‌های آمریکایی آماده شویم.

پیش‌بینی می‌شود که این کار یک هفته تا ده روز زمان ببرد. مراجعه به دیوان بین‌المللی دادگستری سندی است که نشان می‌دهد که تمامی راه‌حل‌های موجود در چهارچوب قوانین بین‌المللی به کار گرفته شده‌اند. این کار ما را از حق انجام اقدام یک‌جانبه در زمان بررسی پرونده محروم نمی‌کند، گرچه انجام برخی اقدامات را دشوارتر می‌سازد. براساس مواد توافق‌نامه‌های ما با ایران، آن‌ها می‌توانند صرفاً با ارسال یک تلگرام، صلاحیت دیوان بین‌المللی دادگستری را رد کنند؛ ازاین‌رو، ما نباید اعلام کنیم که قصد انجام چنین کاری را داریم.

همۀ اعضا موافق بودند که تا 24 ساعت پس از قطعنامۀ شورای امنیت سازمان ملل، نباید درخواستی به دیوان ارائه کنیم تا بدین‌وسیله، ایران دلیلی برای تأخیرانداختن عمل به آن، به بهانۀ بررسی پرونده در دیوان نداشته باشد.[6]

2. اعزام آواکس: یک فرودگاه در منطقه‌ای دورافتاده در صحرای شرقی[7] مصر شناسایی شده است. دو هواپیمای آواکس می‌توانند بدون توقف، از اوکلاهاما[8] تا مصر پرواز کنند. هواپیمای سوخت‌رسان از جزایر آزور[9] به پرواز درمی‌آید، چهار هواپیمای سوخت‌رسان کی‌سی 135[10] بایستی در مصر مستقر شوند و سایر تجهیزات پشتیبانی نیز با 26 هواپیمای سی ـ141، 10 فروند سی ـ‌ 5 یا ترکیبی از هر دو، به منطقۀ موردنظر منتقل می‌شوند.[11] (به‌کلی سرّی)

وزیر امور خارجه بر این باور است که چنین حرکت گسترده‌ای علنی خواهد شد و درنتیجه ممکن است جان گروگان‌ها را در بازۀ زمانی قبل‌از عاشورا به خطر بیندازد. او گمان می‌کرد که حتی درخواست از سعودی‌ها برای استفاده از آسمان عربستان یا آگاهی از واکنش آن‌ها، در مقطع کنونی خطرناک است؛ بااین‌وجود، نظر ستاد مشترک نیروهای مسلح این بود که ما باید درصورت نیاز، از هر اقدامی که به تسریع اعزام هواپیماهای آواکس کمک می‌کند، دریغ نکنیم. (به‌کلی سرّی)

فرایند گرفتن مجوز پرواز و تکمیل طرح پروازی، تقریباً علنی‌شدن کار را حتمی می‌کند و برای تکمیل‌شدن به زمان نیاز دارند؛ درهرصورت، اینکه هواپیماها بتوانند قبل‌از 1 دسامبر به محل موردنظر برسند، جای تردید دارد. ایجاد یک مرکز فرماندهی در مصر بدون آواکس، بیشتر از خود این هواپیماها اقدامی تهدیدآمیز قلمداد می‌شود. ستاد مشترک نیروهای مسلح در جلسۀ فردا گزینه‌های ما را بررسی خواهد کرد. (به‌کلی سرّی)

3. بخش مربوط به کنگره: ازآنجاکه تصویب یک طرح دربارۀ ایران در کنگره اجتناب‌ناپذیر است، کمیتۀ هماهنگی ویژه موافقت کرد که تلاش کنیم تاحدامکان مصوبۀ بیان‌شده همسو با مطلوب ما باشد. وزارت امور خارجه و کاخ سفید نیز پیگیر این موضوع هستند. همچنین، کمیته تصویب کرد که موضع محکم‌تری در مخالفت با مأموریت هانسن[12] به‌صورت علنی گرفته شود؛[13] چراکه او به نفع آن‌ها کار کرده است و توجهات را از مسئلۀ اصلی منحرف کرده است. این کار می‌تواند زمینه‌ساز طرح دور دیگری از انتقادها نسبت‌به نوع رفتار با گروگان‌ها باشد. (خیلی محرمانه)

4. گزینه‌های بلندمدت: براساس گزارش دکتر برژینسکی، یافتۀ سازمان سیا تأیید شده است[14] و آن‌ها می‌توانند برنامۀ تبلیغاتی و سایر موارد موجود در یافته را پیش ببرند. اداره‌کنندۀ اطلاعات مرکزی از گزارشی که 28 نوامبر دربارۀ سایر گزینه‌های موجود باید به رئیس‌جمهور تحویل دهد، برای بررسی احتمالات با دامنۀ گسترده‌تر استفاده خواهد کرد. این مسئله در جلسۀ چهارشنبه (28 نوامبر) کمیتۀ هماهنگی ویژه مطرح می‌شود.[15] (سرّی)

[1]. Carter Library, National Security Council, NSC Institutional Files (H–Files), Box 106, SCC 210 Iran 11/26/79.

به‌کلی سرّی. جلسه در اتاق وضعیت کاخ سفید برگزار شد.

[2]. کارتر در حاشیۀ برگه نوشت: «به نظر می‌رسد که شورای امنیت سازمان ملل، ازروی عمد، اقدام در این زمینه را به‌ تأخیر می‌اندازد.»

[3]. شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی در روز 16 نوامبر، نشستی را در شهر پاریس برگزار کرد. در این جلسه، هیئت آمریکایی از آژانس خواست تا نشست ماه ژانویه را که در ماه دسامبر و در سطح وزرا قرار است برگزار شود، پیش‌از نشست 17 دسامبر اپک در کاراکاس، برگزار کند. آژانس با برگزاری جلسه‌ در روز 10 دسامبر، به‌منظور بررسی محدودیت‌های واردات نفت موافقت کرد

Ronald Koven, “Acts by Key Allies Back Iran Oil Ban,” Washington Post, November 17, 1979, p. A12; Steven Rattner, “Miller Cites Plans to Cut U.S. Oil Use,” New York Times, November 24, 1979, p29.

[4]. کارتر در کنار متن تأییدیۀ این مورد نوشت: «برخلاف میل شخصی.»

[5]. کارتر زیر عبارت «ترغیب اتحادیه‌ها» خط کشید و در حاشیۀ آن نوشت: «خیر!»

[6]. کارتر ضمن اعلام موافقت با مورد آمادگی برای مراجعه به دیوان، در کنار تأییدیۀ خود نوشت: «ابتدا از من اجازه گرفته شود.»

[7]. Eastern Desert

[8]. Oklahoma

[9]. Azores

[10]. KC–135

[11]. کارتر زیر عبارت «با 26 هواپیمای سی ـ141، 10 فروند سی ـ5» خط کشید و در حاشیۀ متن نوشت: «مضحک به نظر می‌رسد.»

[12]. Hansen

[13]. کارتر در حاشیۀ این پاراگراف نوشت: «قبول!» جورج هانسن، نماینده کنگره، اواخر نوامبر ضمن سفر به ایران، با بعضی از گروگان‌ها دیدار کرد و پس‌از آن اظهار داشت که با آن‌ها رفتار خوبی شده است. دولت به‌صورت علنی با طرح او مبنی‌بر تحقیق کنگره از حکومت شاه مخالفت کرد.

Edward Walsh, “President, Hill Rebuke Hansen for Iran Mission,” Washington Post, November 27, 1979, p. A1.

او در گزارش خود اظهار داشت که مأموریتش «یک ابتکار معقول و مسئولانه» بوده است و او نسبت‌به اینکه دانشجویان مستقر در سفارت تابع دستورات خمینی نیستند، «اعتقاد راسخی» دارد و اگر دیدگاهش مبنی‌بر تحقیق کنگره دربارۀ سوء‌استفادۀ شاه از سرمایه‌های آمریکا پیگیری شود، ممکن است گروگان‌ها را آزاد کنند. وی با نوزده گروگان ملاقات کرد.

Memorandum from Atwood to Christopher, November 30; National Archives, RG 59, Central Foreign Policy File, P800010–1202.

[14]. نک: پیوست سند 54.

[15]. نک: سند 67.

منبع: - جلد - - صفحه