سند شماره

بررسی راه های مواجهه با ایران

موضوع سند

متن سند

خلاصۀ نتایج جلسۀ کمیتۀ هماهنگی ویژه[1]

واشنگتن، 22 نوامبر 1979، 1۱:30ـ1۲:30 ظهر

موضوع:

ایران

شرکت‌کنندگان:

معاون رئیس‌جمهور

وزارت امور خارجه

وزیر سایروس ونس

وارن کریستوفر

سازمان سیا

دریابُد استانسفیلد ترنر

فرانک کارلوتچی

وزارت دفاع

وزیر براون

گراهام کلایتور

ستاد مشترک نیروهای مسلح

ژنرال دیوید جونز

کاخ سفید

زبیگنیف برژینسکی

دیوید آرون

شورای امنیت ملی

گری سیک

ویلیام اودوم

خلاصۀ نتایج

1. آواکس[2]: وزیر براون و ژنرال جونز پیشنهادی را برای رئیس‌جمهور دربارۀ مکان احتمالی یک هواپیمای آواکس در منطقه، یحتمل اسوان، آماده خواهند کرد که اجازۀ پرواز بر فراز آسمان عربستان سعودی را نیز دارد. (سرّی)

2. دیدگاه‌های رئیس‌جمهور: رئیس‌جمهور کمی قبل‌از جلسه با دکتر برژینسکی صحبت کرد. او از گروه می‌خواهد تا دربارۀ آمادگی برای گام بعدی، بحث و گفت‌وگو کنند. آیا ما باید مانع برگزاری محاکمه‌ها بشویم؟ آیا باید به‌صورت مخفیانه با خمینی یا اطرافیانش ارتباط برقرار کنیم و به آن‌ها یادآور شویم که واکنش ما نسبت‌به برگزاری دادگاه چه خواهد بود؟ آیا امکان حملۀ نظامی نیز وجود دارد؟ کمیتۀ هماهنگی ویژه باید گزینه‌های موجود، ازجمله امکان محدودساختن فعالیت‌های دیپلماتیک ایران در آمریکا را بررسی کند. (سرّی)

رئیس‌جمهور اعتقاد داشت که قطع روابط دیپلماتیک در مقطع کنونی، اقدامی نسنجیده است. به رئیس‌جمهور پیشنهاد شده بود که در مجمع‌عمومی سازمان ملل سخنرانی کند. او نظر کمیتۀ هماهنگی ویژه را جویا شد. اگر چنین کاری مناسب باشد، ایشان تشکیل یک گروه کوچک به ریاست هدلی دونووان[3] را برای تهیۀ پیش‌نویس، پیشنهاد می‌کنند. (سرّی)

3. سازمان ملل: وزیر ونس معتقد بود که باید مقدمات تهیۀ پیش‌نویس متن سخنرانی رئیس‌جمهور آماده شود، ولی برای حضور در سازمان ملل خیلی زود است. او پیش‌بینی کرد که شورای امنیت، روز دوشنبه یا سه‌شنبه در راستای تلاش‌های دبیرکل برای پیشبرد گفت‌وگوها، تشکیل جلسه بدهد. براساس دیدگاه ونس، هرگونه نطق ریاست‌جمهور باید بعداز قطعنامۀ شورای امنیت انجام شود. او پیشنهاد کرد که اجازه دهیم تا روند گفت‌وگوها ازطریق کانال سازمان ملل، برای مدتی دیگر ادامه پیدا کند. (سرّی)

بعداز قطعنامۀ شورای امنیت، ما می‌توانیم سخنرانی رئیس‌جمهور را در دستور کار قرار دهیم که خواستار وضع تحریم‌ ازسوی شوراست. به نظر می‌رسد که سه مورد از چهار موردی که هم‌اکنون در مذاکرات مطرح هستند، قابلیت گفت‌وگو را دارند. او نسبت‌به مورد چهارم تردید داشت.[4] باید تا اواسط هفته مشخص شود که آیا چنین نگرشی نتیجه‌بخش است یا خیر. آیا دبیرکل برای برگرداندن گروگان‌ها به تهران می‌رود یا خیر؟ توافق شد که هدلی دونووان، با همکاری وزارت امور خارجه، کار بر روی تهیۀ پیش‌نویس بیانیه را آغاز کند. (سرّی)

4. محاکمه‌ها: گروه موافقت کرد که خواستۀ ما جلوگیری از انجام محاکمه باشد و درصورت برگزاری دادگاه هم خواستار اجتناب از اعدام گروگان‌ها شویم. ما می‌توانیم به‌صورت خصوصی به خمینی و نزدیکان او اطلاع دهیم که برگزاری جلسات دادگاه منجر به اقدام ازسوی ایالات متحده خواهد شد و اینکه اعدام گروگان‌ها واکنش‌های شدیدی را ازسوی این کشور به‌ دنبال خواهد داشت. محاصره، به‌عنوان یک گام مناسب برای واکنش به آغاز محاکمه در نظر گرفته شد. این موضوع نیازمند بحث و تبادل‌نظر بیشتر با رئیس‌جمهور است. (به‌کلی سرّی)

5. شاه: اطلاعات در دسترس نشان می‌دهند که روند پرتودرمانی این هفته به اتمام می‌رسد و اوایل هفتۀ آتی نیز سنگ کیسۀ صفرای او، بدون نیاز به انجام عمل جراحی برداشته می‌شود.[5] اگر همه‌چیز خوب پیش ‌برود، به ما خبر می‌رسد که شاه قصد دارد که اوایل دسامبر، آمریکا را به مقصد مکزیک یا کشوری دیگر ترک کند. وارن کریستوفر اعتقاد دارد که شاه قبل‌از تصمیم‌گیری، نظر ما را جویا خواهد شد. گویا شهبانو (فرح) به او توصیه کرده است که در آمریکا بماند و توجهی به خواست این کشور نداشته باشد. (به‌کلی سرّی)

بهتر است که اطلاعات مستقیم و دست‌اول دربارۀ نظر شاه داشته باشیم. اداره‌کنندۀ اطلاعات مرکزی با دادستان کل درمورد مراقبت و رصد فعالیت‌های شاه مشورت خواهد کرد. براساس دیدگاه اداره‌کنندۀ اطلاعات مرکزی، خروج شاه از کشور سروصدای زیادی در تهران به پا خواهد کرد و این مسئله‌ای غیرقابل پیش‌بینی است، ولی ممکن است برای گروگان‌ها خطرآفرین باشد. (به‌کلی سرّی)

6. دیپلمات‌های ایرانی: کمیتۀ هماهنگی ویژه معتقد بود که اعمال محدودیت بر دیپلمات‌های ایرانی کم‌اهمیت‌تر از آن است که تأثیر چندانی بر روند گفت‌وگوها داشته باشد؛ بااین‌حال، آن‌ها ممکن است سبب بروز اختلال در روند مذاکرات شوند و یا ـ اگر محدودیت‌ها بسیار شدید باشند، برای مثال حوزۀ فعالیت دیپلمات‌ها را تنها به سفارت محدود کنیم ـ ممکن است جایگاه ما را به رتبۀ خمینی تنزل دهند و بدین‌ترتیب حمایت دیگران را از دست بدهیم. (به‌کلی سرّی)

معاون رئیس‌جمهور پیشنهاد کرد که مذاکرات، چند روز دیگر نیز ازطریق سازمان ملل دنبال شود. اگر به نتیجه نرسید، آن موقع باید ضربه‌ای وارد کنیم؛ مثل وضع تحریم، اعمال محدودیت فروش مواد خوراکی یا احتمالاً مین‌گذاری بندرگاه‌ها. (به‌کلی سرّی)

7. عملیات مخفی: اداره‌کنندۀ اطلاعات مرکزی ابلاغیه‌ای را برای جلسۀ فردا آماده می‌کند تا گام‌های مشخص آغاز شوند. [سه سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

8. گزینه‌هایی با دامنۀ گسترده‌تر: کمیتۀ هماهنگی ویژه دربارۀ اهداف ما در دوران پس‌از گروگان‌گیری تبادل‌نظر داشته است. همۀ اعضا متفق‌القول بودند که تصمیم برای سرنگونی خمینی نیازمند تلاش و عزم خاص ایالات متحده برای صرف هزینه در این مسیر و پذیرش خطر دخالت مستقیم نظامی است. دیوید آرون، نسخه‌ای از گزارش حاوی گزینه‌های موجود را که حاصل بررسی‌های این گروه است، میان اعضا توزیع می‌کند. (به‌کلی سرّی)

[1]. Carter Library, National Security Council, NSC Institutional Files (H–Files), Box 106.

به‌کلی سرّی. جلسه در اتاق وضعیت کاخ سفید برگزار شد.

[2]. Airborne Early Warning and Control

[3]. Hedley Donovan

[4]. نک: سند 33. والدهایم در جلسۀ 16 نوامبر، طرح خود برای مذاکره را برای مک‌هنری تشریح کرد. این بسته شامل موارد زیر بود: 1. آزادی گروگان‌ها؛ 2. «تحقیق دربارۀ شکایت‌های ایران از شاه»؛ 3. خروج شاه از آمریکا «البته به پیوست سناریویی که دربردارنده‌ یا هم‌‌زمان با آزادی گروگان‌هاست»؛ 4. «هر گام دیگری که خمینی و ایرانی‌هایی که دوست دارند بن‌بست کنونی پایان یابد، ممکن است برای قانع‌ساختن دانشجویان استفاده نمایند»

Telegram 5321 from USUN, November 16; National Archives, RG 59, Central Foreign Policy File, P840137–2439.

[5]. حاضرین در جلسۀ 19 نوامبر، کمیتۀ هماهنگی ویژه، دربارۀ وضعیت جسمانی شاه گفت‌وگو کردند. در این جلسه اشاره شد که وی پنجمین دور از پرتودرمانی خود را به اتمام رسانده است و قرار است که سنگ کیسۀ صفرای او نیز بدون نیاز به عمل جراحی برداشته شود. اگر این گام از درمان شاه نیز با موفقیت به پایان برسد، شاه می‌تواند اول دسامبر ایالات متحده را ترک کند. شرکت‌کنندگان در جلسه، نسبت‌به تأثیر این مسئله بر موضوع گروگان‌گیری تردید داشتند. در بخش خلاصۀ نتایج جلسه، کارتر این‌گونه نوشت: «به نظر من بهتر است شاه زمانی کشور را ترک کند که آمادگی و توانایی کامل دارد.»

Carter Library, National Security Affairs, Staff Material, Office File, Box 17, SCC Meeting #205 held 11/19/79.

منبع: - جلد - - صفحه