سند شماره

سخنرانی کارتر در مرود گروگان گیری

موضوع سند

متن سند

یادداشت ویراستار

رئیس‌جمهور جیمی کارتر، در سخنرانی 7 آوریل 1980 خود که ساعت 3:10 بعدازظهر در کاخ سفید انجام شد، آیت‌الله خمینی را مسئول شکست روند واگذاری مسئولیت گروگان‌ها به دولت ایران خواند و اعلام کرد که ایالات متحده روابط دیپلماتیک با ایران را قطع می‌کند.

کارتر، هم‌زمان آغاز اعمال برخی محدودیت‌ها علیه ایران را اعلام کرد. اول، او به وزارت خزانه‌داری دستور داد تا تحریم‌های اقتصادی را وضع نماید و روند صادرات کالا از آمریکا به ایران را در چهارچوب تحریم‌هایی که با رأی ده عضو شورای امنیت سازمان ملل در 13 ژانویه تصویب شده و شوروی آن را وتو کرده است، متوقف نماید.[1] وی افزود: «ارسال مواد غذایی و دارو به حداقل می‌رسد و یا قطع می‌شود.»

دوم، کارتر تصریح کرد که دارایی‌های ایران به‌طور رسمی فهرست‌برداری شده است و نیز دعاوی اصلی مطرح‌شده ازسوی شهروندان و شرکت‌های آمریکایی علیه ایران نیز احصا خواهند شد. این کار، با هدف تسریع در پرداختن به این پرونده‌ها و پرداخت خسارت به‌سبب طرح‌کنندگان این دعاوی، انجام می‌شود. کارتر همچنین وعده داد که قانونی در کنگره دررابطه‌با اقامۀ دعوی علیه ایران تصویب خواهد شد.

سوم، کارتر آغاز وضع محدودیت‌های شدید برای صدور روادید را اعلام کرد که عبارت‌اند از: لغو اعتبار همۀ روادید کنونی شهروندان ایرانی برای ورود دوباره به آمریکا، عدم تمدید روادید کنونی و صدور روادید جدید، تنها درصورت وجود «دلایل الزام‌آور و بشردوستانۀ اثبات‌شده».

کارتر در بخش پایانی سخنان خود گفت آمریکا «همواره در طول این بحران، رفتاری همراه با صبری مثال‌زدنی و خویشتن‌داری داشته است». از تلاش‌های دبیرکل، والدهایم حمایت کرد و همچنان به همکاری با متحدینش و سایر دولت‌های دوست در این زمینه و نیز «اقدامات دیگری که ممکن است ضرورت یابد»، ادامه خواهد داد.

کارتر همچنین تصریح کرد که «گام‌هایی که من امروز دستور اجرای آن‌ها را صادر کردم، همان اقداماتی هستند که اکنون ضرورت یافته‌اند. درصورتی‌که روند کنونی منجر به آزادی گروگان‌ها نشود، سایر اقدامات نیز ممکن است در دستور کار قرار بگیرند».[2]

در تلگرام 91816 مورخ 8 آوریل، این تحولات به اطلاع متحدین آمریکا رسید. از آن‌ها خواسته شد تا سفرای خود را به‌عنوان نشانه‌ای از همراهی، از ایران فرابخوانند، به قطع کامل روابط با ایران بیندیشند و به تحریم‌های اقتصادی پایبند باشند.[3]

گزارشی بدون تاریخ با عنوان «واکنش اروپایی‌ها به درخواست ما دربارۀ ایران» که توسط وزارت امور خارجه تهیه شده است، فهرستی از پاسخ‌های متحدین ایالات متحده (ازجمله کانادا و کمیسیون اروپا) به تلگرام 91816 را در بر دارد. همان‌طور که در این گزارش بیان شده است، سفرای نه کشور اروپایی در روز 12 آوریل با بنی‌صدر دیدار کردند و خواستار آزادی گروگان‌ها شدند. دولت‌های آن‌ها با برداشتن گام‌های بیشتر موافقت کردند و مقرر شد که سازوکار اعمال تحریم‌های اقتصادی در نشست آتی بررسی گردد.[4]

مسئول ادارۀ امور ایران در دفتر امور خاور نزدیک و جنوب آسیا، هنری پرکت، با سفیر ایران، علی آگاه تماس گرفت و به او گفت: «دیپلمات‌های ایرانی باید فوری کشور را ترک کنند.» آگاه با ناراحتی به پرکت گفت با گروگان‌ها رفتار مناسبی داشته و آن‌ها در اختیار دولت ایران هستند. پرکت پاسخ داد: «مزخرف است!» همان‌طور که کارتر بعدها در بخش مربوط به 8 آوریل کتاب خاطرات خود بیان کرد، او در یادداشتی از پرکت تقدیر می‌کند: «یکی از مؤلفه‌های خوب زبان دیپلماتیک، دقت، اختصار و شفافیت است و در پاسخ به او، ایرانی‌ها ثابت کردند که او در این تکنیک تبحر دارد.»[5]

ساعت 2 بعدازظهر همان روز در تهران (5:30 صبح به وقت آمریکای شمالی) و پیش‌از سخنرانی کارتر، وزیر امور خارجه، صادق قطب‌زاده، سفیر سوئیس، اریک لانگ، دو حقوق‌دان، کریستین بورگه و هکتور ویلالون و اسقف‌ اعظم، هیلاریون کاپوچی، ناهار را با یکدیگر صرف کردند. براساس اظهارات لانگ، «ضیافت ناهار، بسیار ناامیدکننده و تأسف‌بار بود؛ چراکه ما دریافتیم آنچه گریزناپذیر است، قرار است اتفاق بیفتد». لانگ گزارش داد که آن‌ها «آخرین جلسۀ هم‌فکری را برگزار کردند و تنها گزینۀ باقی‌مانده، ملاقات کاپوچی با امام بود». آن‌ها چندان امیدوار نبودند. وقتی لانگ ضیافت ناهار را ترک کرد، قطب‌زاده به‌خاطر خدماتش از او تشکر کرد. لانگ گفت آمادۀ ادامه‌دادن تلاش‌هاست، ولی «در شرایطی به‌مراتب دشوارتر، باید این کار صورت بگیرد». قطب‌زاده در پاسخ گفت: «می‌دانم و از شما تشکر می‌کنم.»[6]

[1]. نک: سند 147.

[2]. Public Papers: Carter, 1980–81, Book I, p611–612.

همچنین برای آگاهی از دستورات کارتر به وزارت امور خارجه برای قطع روابط، متن فرمان اجرایی 12205 مشتمل بر تحریم‌های اقتصادی، پیام او برای کنگره که حاوی گزارشی از اقدامات ایالات متحده بود و متن فرمان اجرایی 12206 دربارۀ روادید، نک: همان، ص612 تا 615.

[3]. National Archives, RG 59, Central Foreign Policy File, D800175–0062.

[4]. Department of State, Records of David D. Newsom, Under Secretary of State for Political Affairs, Subject Files, 1978–1981, Lot 81D154, Group Demarches.

[5]. Carter, Keeping Faith, p505–506.

[6]. Cable from Lang to the Department of State, April 7, and cable from Kaiser to the Department of State, April 7; Carter Library, Office of the Chief of Staff, Jordan’s Confidential Files, Box 2.

منبع: - جلد - - صفحه