سند شماره

تحریم ایران

موضوع سند

متن سند

صورت‌‌جلسۀ جلسۀ شورای امنیت ملی[1]

واشنگتن، 11 آوریل 1980، 11:30 ظهر ـ 1:19 بعدازظهر

شرکت‌کنندگان:

رئیس‌جمهور

وزارت امور خارجه

معاون وزیر وارن کریستوفر

وزارت دفاع

وزیر هارولد براون

ستاد مشترک نیروهای مسلح

ژنرال دیوید جونز

کاخ سفید

زبیگنیف برژینسکی

جودی پاول

سازمان سیا

دریابُد استانسفیلد ترنر

صورت‌جلسه

رئیس‌جمهور: احتمال آزادی گروگان‌ها کم است. ما باید در گزینه‌های خود بازنگری کنیم. بعید است اقدامات دیپلماتیک نتیجه‌بخش شوند. لازم است که ما دربارۀ اقدامات خود تصمیم‌گیری نماییم و جدول زمانی برای آن‌ها مشخص کنیم. من از همه می‌خواهم که دیدگاه خود را مطرح کنند.

وارن کریستوفر: برخی گزینه‌های غیرنظامی هستند که می‌توانیم آن‌ها را در دستور کار قرار بدهیم؛ توقف صادرات و واردات هرگونه کالا؛ قراردادن کشتی‌های ایران در فهرست سیاه؛ قراردادن شرکت‌های هوایی‌ای که به تهران خدمات‌رسانی می‌کنند، در فهرست سیاه؛ تحریم مخابراتی؛ برداشتن همۀ قسمت‌های خطوط لوله؛ بازگشت به سازمان ملل.

باید به اروپایی‌ها زمان بدهیم تا به درخواست تحریم ما پاسخ بدهند[2] (سپس دربارۀ جنبه منفی محاصره با استفاده از مین‌گذاری، برای آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها بحث کنیم؛ این کار موضوع گروگان‌گیری را حل نمی‌کند).

هارولد براون: ابتکارات دیپلماتیک مطرح‌شده چندان جذاب نیستند. به‌علاوه، آن‌ها سبب می‌شوند که ایران به‌سمت شوروی تمایل پیدا کند؛ برای مثال، شرکت آئروفلوت[3] ممکن است وارد عمل شود. گزینه‌های نظامی برای مجازات وجود دارند، ولی محاصره سبب پیچیده‌شدن روابط ما با کشورهای حاشیۀ خلیج و حتی شوروی می‌شود. مین‌گذاری خطر کمتری به دنبال دارد، اگرچه امکان دارد از شوروی درخواست شود که مین‌ها را جمع‌آوری کند. به‌هرحال، هیچ‌کدام مشکل گروگان‌ها را حل نمی‌کند.

ازاین‌رو ما باید به نجات آن‌ها فکر کنیم. جدیدترین نقشه‌ها امکان بروز یک فاجعه را کاهش می‌دهند، ولی درهرحال نمی‌توان از کشته‌شدن افراد جلوگیری کرد. باید فوری تصمیم‌گیری شود؛ حداکثر ظرف سه هفتۀ آینده.

استانسفیلد ترنر: درواقع گزینۀ مذاکره دیگر به پایان رسیده است. تنها راهکار غیرنظامی موجود، وادارساختن مشاورین خمینی برای متقاعدکردن اوست نسبت‌به اینکه نگهداشتن گروگان‌ها اقدامی غیراخلاقی است. مین‌گذاری اگر قبل‌از شروع فصل برداشت انجام گردد، ممکن است بر ثبات داخلی تأثیر بگذارد. نسبت‌به نجات نیز احتمال دارد که همۀ گروگان‌ها هم‌اکنون در سفارت باشند.

دیوید جونز: (به‌صورت جزئی گزینۀ مین‌گذاری را توضیح می‌دهد.) گزینۀ انجام عملیات نجات، به‌خوبی تبیین شد. ممکن است برای انجام آن، در ماه‌های می ـ ژوئن خیلی دیر باشد. طرح کنونی متضمن انجام عملیات در طول دو شب و سه روز است و ما درحال ازدست‌دادن زمان شب هستیم (عملیات را به‌تفصیل شرح می‌دهد).

معاون رئیس‌جمهور: نجات بهترین گزینه است. ما در شرایطی غیرقابل تحمل هستیم که سبب تحقیر ایالات متحده شده است. انجام محاصره، ضمن تشدید تحقیر، نفوذ شوروی در ایران را نیز بالا می‌برد. من موافق نجات هستم. ما نیازمند شرح تفصیلی عملیات هستیم و البته باید موضوع عراقی‌ها را نیز در نظر داشته باشیم.

جودی پاول: ما نیازمند سازوکاری برای تشریح زمان‌بندی نجات هستیم.

زبیگنیف برژینسکی: عملیات نجات بهترین گزینه در میان راه‌های موجود است. اگر قرار به انجام این کار است، بایستی در اولین فرصت ممکن باشد؛ همچنین گزینۀ اقدام متقابل برای پس‌از نجات نیز برای شرایطی که عملیات شکست بخورد، باید مشخص گردد؛ ما همچنین باید به فکر انتقال زندانی‌ها به مصر باشیم (به‌عنوان سپری در برابر گروگان‌های جدیدی که توسط ایرانی‌ها به اسارت درمی‌آیند).

دیوید جونز: روز 24 ماه، زودترین زمان ممکن است.

رئیس‌جمهور: من در این رابطه با روزالین و نیز هملیتون، فریتز، جودی و سایروس صحبت کرده‌ام و گفت‌وگویی مفصل نیز با برژینسکی داشته‌ام. اگر زودتر اقدام نکنیم، ممکن است سبب آسیب‌‌دیدن کشورمان شویم (با توجه به دیدگاه‌های سادات).[4] اکنون باید به‌سمت مجموعه اقدامات شدیدتر برویم. غرور ملی ما در معرض خطر است. باید برای نجات اقدام کنیم. برای این منظور، باید این موضوع را حتی از کارمندان کاخ سفید مخفی نگه داریم.

هم‌زمان می‌توانیم از فهرست کریستوفر استفاده نماییم و به ایرانی‌ها نیز بگوییم که آمادۀ بررسی خواسته‌های خمینی هستیم تا پوششی برای عملیات نجات ایجاد شود. ما همچنین بایستی به متحدین اعلام کنیم که نیازمند حمایت بیشتر هستیم و البته خاطرنشان کنیم که ممکن است چاره‌ای جز اجرای محاصره نداشته باشیم. اقدام ما باید سریع باشد و درصورت آمادگی، روز 24 ماه آغاز گردد (اگر قرار باشد به‌سمت مسیر گزینۀ نظامی برویم، سایروس نیز با عملیات نجات موافق است).

(12:48 ظهر) پس باید بدون تأخیر، گزینۀ عملیات نجات را پیش ببریم.

دیوید جونز: (حیلۀ نظامی را که برای تظاهر به مین‌گذاری طراحی شده است، تشریح می‌کند.)

زبیگنیف برژینسکی: (برای آغاز یک ابتکار دیپلماتیک و تعیین ضرب‌الاجل برای مین‌گذاری، استدلال می‌کند تا بدین‌ترتیب، طرف مقابل بیشتر فریب بخورد.)

رئیس‌جمهور: ما باید برای اقدامات پس‌از نجات برنامه داشته باشیم تا درصورت شکست عملیات نجات، آن‌ها را اجرا کنیم.

(1:19 ظهر) پایان جلسه.[5]

[1]. Carter Library, Plains File, Box 7, Iran 4/80.

به‌کلی سرّی؛ حساس. جلسه در کاخ سفید برگزار شد. کارتر در بالای صفحه نوشت: «سوزان، فایل شخصی به‌کلی سرّی من. جیمی کارتر». سوزان کلاف (Susan Clough) منشی شخصی کارتر بود. ونس برای تعطیلات به فلوریدا سفر کرده بود.

Brzezinski, Power and Principle, p492–493.

جردن نیز در این جلسه حضور یافت و برای اولین بار، از عملیات نجات آگاه گردید.

Jordan, Crisis, p249–251.

کارتر در خاطرات خود مربوط به تاریخ 10 آوریل می‌نویسد: «تروریست‌های ایرانی، به‌شکلی جنون‌آمیز تهدید می‌کنند که اگر عراق ـ که در نظر آن‌ها دولت دست‌نشاندۀ آمریکاست ـ به کشورشان حمله کند، گروگان‌های آمریکایی را می‌کشند.» او در ادامه می‌نویسد: «ما دیگر نمی‌توانیم به دیپلماسی متکی باشیم. من تصمیم گرفتم تا اقدامی در این رابطه صورت بگیرد. 11 آوریل همۀ مشاورین ارشد خود را فراخواندم.»

Carter, Keeping Faith, p506.

[2]. نک: سند 246.

[3]. Aeroflot

[4]. روزهای 8 و 9 آوریل، سادات با کارتر در واشنگتن ملاقات داشت.

Carter Library, President’s Daily Diary.

سادات در جلسۀ 28 مارس که در جیزه (Giza) برگزار شد، به سول لیونیتز (Sol Linowitz)، مذاکره‌کنندۀ ویژۀ آمریکا برای خاورمیانه، گفت: «شوروی به‌سبب ایران، از افغانستان عقب‌نشینی نخواهد کرد و اینکه پس‌از مرگ خمینی، ایران به‌سمت چپ‌گراها متمایل شده است و شوروی از چنین تحولی بهره‌برداری می‌کند.» وی افزود: «در ایران، هر اتفاقی ممکن است بیفتد.» سادات همچنین تأکید کرد که اجازه می‌دهد که شاه در مصر بماند. او به لیونیتز گفت که شاه از ایالات متحده «بسیار ناراحت» است.

Memorandum from Linowitz to Carter, April 1; Carter Library, National Security Affairs, Brzezinski Material, VIP Visit File, Box 4, Egypt President Sadat and Prime Minister Begin 4/80 Cables and Memos 3/25/80–4/9/80.

[5]. همان‌طور که بعدها جردن می‌گوید، حمایت او از عملیات نجات «کم‌حرارت» به نظر رسید. او برای کارتر نوشت: «هر زمان که با طرح نجات موافق شدید، من معتقد هستم که باید عملیات را انجام بدهید.»

Jordan, Crisis, p251.

منبع: - جلد - - صفحه