سند شماره 38

گزارش وضعیت کردستان عراق

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: پک، دفتر حفاظت منافع آمریکا در بغداد

محرمانه

به: وزارت امور خارجه واشنگتن٬ دی. سی.

1358-06-22- 1979-09-13

متن سند

سند شماره (38)

از: دفتر حفاظت منافع آمریکا در بغداد

.تاریخ: 13 سپتامبر 79-22 شهریور 58

به: وزارت امور خارجه واشنگتن، دی. سی.

طبقه بندی: خیلی محرمانه

گزارشگر: ادوارد.ال.پک

شماره سند: 1942

موضوع: اوضاع کردستان عراق

1- (تمام متن خیلی محرمانه)

2- بر پایه گزارش های یک منبع کاملاً آگاه که اخیرا از مرخصی یک هفته ای خود در سواحل دریاچه «دوکان» و مناطق سلیمانیه بازگشته است، اوضاع مناطق کردنشین عراق از تاریخ 16 شهریور کاملاً آرام بوده است. غم زد و خوردهای گسترده ای که آن طرف مرز ایران جریان دارد، نیروهای گشتی ارتش عراق در منطقه دوکان چندان زیاد نیست و به نظر می رسد که در حال «راحت باش» باشند. منابع دیگر گزارش می دهند که مناطق دوردست نواحی شمال عمادیه نیز از آرامش برخوردارند و جهانگردان به آزادی در سر تا سر منطقه رفت و آمد می کنند. در واقع دیپلمات های مقیم بغداد اخیرا مجوزی از وزارت امور خارجه دریافت داشته اند تا بر اساس آن از منطقه عمادیه دیدن کنند. این اقدام در عرض چند ماه گذشته اولین باری است که اتفاق می افتد. به طور خلاصه باید گفت «شواهد عینی حاکی از آن هستند که هیچ گونه مشکل جدی وجود ندارد».

3- همکاری کردهای عراق که همچنان درگیر مقاومت مسلحانه هستند و همقطاران ایرانی آنها بی شک در حال تشکل است. اما به نظر نمی رسد که امنیت کلی کردستان عراق را تحت تأثیر قرار دهد.

(این برداشت) لااقل در حال حاضر مصداق دارد. گزارش های رسیده حکایت از آن دارند که گروه هایی از اکراد عراق برای یاری برادران محاصره شده خود از مرز گذشته اند. این عمل شاید بیانگر آرامشی باشد که فعلاً در نواحی شمالی عراق جریان دارد. از نظر ما، کردهای عراق که به طور فعالانه ای حرکت های ضد دولتی خود را ادامه می دهند. در مرحله نخست تمایل دارند که در عراق باقی بمانند و طبق معمول از ایران به عنوان یک پناهگاه ایمن و سالم استفاده کنند و (البته) عکس این موضوع نیز صادق است.

4- ما از شمار اکراد پناهنده عراقی به ایران آگاهی نداریم (پاراگراف 4- مأخذ الف)، و از آنچه به اطلاع ما رسیده است پیداست که به ویژه پس از وخامت اوضاع ایران بسیاری از آنان که در آنجا (ایران) باقی مانده اند برای بازگشت به عراق (و استفاده) از بخشودگی (دولت) که همچنان در جریان و اعتبار است، با دولت عراق وارد مذاکره شده اند. ما نمی دانیم آیا تعداد اکراد ایرانی که (احتمالاً) به عنوان پناهنده از مرز عبور خواهند کرد، قابل توجه خواهد بود (یا نه؟). اما شک داریم که عراق آمادگی پذیرش تعداد زیادی از آنها را داشته باشد. از سوی دیگر دولت عراق به احتمالی تمایل دارد که هر کرد عراقی را که بخواهد از عفو دو ماهه دولت استفاده کند، بپذیرد. اگر چه (این کردها) خلع سلاح خواهند شد و شاید (هم) به طور موقت در یکی از نقاط دیگر کشور اسکان داده شوند. سیاست جاری عراق این است: یکی دو سال اکراد را در مناطق خارج از کردستان اسکان داده و تحت نظر بگیرد و سپس در زمین های پست و هموار کردستان دهکده های جدید احداث نماید.

5 - با توجه به نقطه نظر مذکور در «پاراگراف 4- مأخذ الف» در مورد تلاش هایی که در جهت بی ثباتی شمال عراق صورت می گیرد، ما معتقدیم که ایرانیان به اهمیت مسئله کردستان برای خود و دیگران آگاهی

ص: 804

دارند و نقشی در به آشوب کشیدن آن ناحیه به خصوص ندارند. این موضوع که آیا کردهای عراق خود رأسا یک حرکت چریکی بزرگ را در مناطق شمالی عراق آغاز خواهند کرد یا نه، در حال حاضر مسئله دیگری است.

اما یک مهاجرت کنترل نشده از ایران به ویژه اگر فراریان برای باز کردن راه خود به زور متوسل شوند می تواند عمل و عکس العمل دولت عراق و کردها را برانگیزد.

بر اساس برآوردهای ما، اکراد عراقی اگر تمایل داشته باشند، قبل از دست یازی به هر اقدام جدی برای تشدید فعالیت های ضد دولت عراق ترجیح خواهند داد، چند ماهی صبر کنند. در طول زمستان، نیروهای نظامی از مناطق دور دست کوهستانی عقب نشینی می کنند و حضور ارتش در بلندی ها به اردوگاه های ارتشی محدود می شود.

6- مرحله کلی آرام سازی کردستان، یک مرحله طولانی و آهسته ای می باشد. حضور گسترده نظامی در منطقه کلیه حملات را خنثی می کند، بجز حملات ناهماهنگ و پراکنده ای که به صورت ضربتی انجام خواهند شد. از نظر محکم کاری مثبت قضیه، فعالیت های اقتصادی و اجتماعی دولتی در منطقه به سرعت پیش می روند. این فعالیت ها شامل جهانگردی، صنعت، برنامه های کشاورزی و برنامه های دیگری هستند که مستقیما با پروژه های خانه سازی، جاده سازی، احداث مدارس و بیمارستان ها در ارتباط می باشند. این برنامه که هدفش خنثی سازی تمایل مردم به استقلال کردستان می باشد به احتمال زیاد موفق خواهد بود، چنانچه فرصت کافی داشته باشد.

7- کردهای عراقی به تروریسم متوسل نشده اند، چنانچه سایر گروه های استقلال طلب امروزی متوسل شده اند، و کارگرهای خارجی و جهانگردان آزادانه در منطقه می گردند. این مسئله باعث می شود که اطلاعات در مورد فعالیت های ایشان کم باشد و در عین حال تفاوت موجود بین کردها و دیگران رانشان می دهد. دلایل زیادی برای این طرز رفتار وجود دارد. یکی از آنها این است که بیشتر اکراد عمیقا به زیر بنای اقتصادی دولتی عراق وابستگی پیدا کرده اند و با اعمال تروریستی این زیر بنا متزلزل خواهد شد و اکراد از این موضوع خوششان نمی آید. یک دلیل دیگر این است که در سال 1977 هنگامی که 25 پیشاهنگ از سنین 12 تا 14 سال کشته شدند، افکار عمومی چنان با این مسئله رو به رو شدند که کردها فکر کردند و به این نتیجه رسیدند که این گونه اقدامات اثر منفی خواهد داشت. سایرین معتقدند که «چتر امنیتی» دولت عراق در منطقه به قدری مستحکم است که فعالیت های چریکی بالاجبار در شب و در مناطقی صورت می گیرند که دور افتاده می باشند و در آنجا جهانگردی وجود ندارد. نتیجتا حملات ضد دولتی محدود می گردد به حملات به پاسگاه های پلیس و ساختمان ها و مراکز مشابه نظامی دولتی که باعث نفوذ بیشتر دولت در منطقه خواهند بود.

8 - احتمال قیام مردم یا ناآرامی در سطح گسترده ای در کردستان خیلی کم می باشد، مگر اینکه تحولات اساسی سیاسی به وجود آید، که این امر با وضع فعلی در ایران بعید به نظر نمی رسد. حوادث و درگیری های کوچک وجود خواهد داشت، ولی اقلاً برای سالیان زیادی، صدام و حزب بعث به نظر می رسد که از پس مشکلات برآیند و با خشونت بتوانند با مسائل برخورد نمایند. در همین مدت کار توسعه و گسترش مسائل اقتصادی در منطقه ادامه خواهد داشت، که احتمالاً همکاری و به کارگیری کردهای عراق را نیز به همراه خواهد داشت.

پک

منبع: کتاب اسناد لانه جاسوسی - جلد 3 - کتاب 3 - صفحه 804