دیدار از دکتر رضا صدر وزیر بازرگانی دولت موقت

موضوع سند

تلاش برای بقا در ایران

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا تهران

محرمانه

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن

1358-02-04- 1979-04-24

متن سند

دیدار از دکتر رضا صدر وزیر بازرگانی

سند شماره (14)

تاریخ: 24 آوریل 1979 - 4 اردیبهشت 58

خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهران

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن

موضوع: دیدار از دکتر رضا صدر وزیر بازرگانی

1- (تمام متن خیلی محرمانه)

2- خلاصه: کاردار در دیدار از دکتر رضا صدر وزیر بازرگانی اظهار نظر کرد که منافع متقابل دو کشور مافوق حکومتهای ویژه قرار گرفته و از جانب وزیر امور خارجه اطمینان داد که ما در امور داخلی ایران

ص: 253

دخالتی نداریم و قصد مداخله نیز نداریم. او گفت که ایالات متحده مایل است با حکومت جدید ایران و با سرعتی که در برقراری روابط جدید تعیین شده است کار کند. همچنین شرکتهای آمریکایی هنوز هم ایران را یک بازار مهم می شمارند و می توانند خود را با شرایط جدید تطبیق دهند. وزیر گفت او تحت چنین تأثیری قرار گرفته که آمریکاییها در جهان عملگراترین مردم هستند و می توانند با هر اوضاع و احوالی خود را تطبیق دهند که با توجه به اینکه حکومت ایالات متحده از شاه بدون قید و شرط پشتیبانی می کرد، برای ایالات متحده لازم خواهد بود تا گذشتهایی از خود نشان دهد و حوصله به خرج دهد تا بر خصومتهای قابل درک نسبت به ایالات متحده غلبه کند. او گفت معتقد است که محیط برای مذاکره درباره مشکلات عقب افتاده بازرگانی رو به بهبود است و اینکه او مانند ما، مایل است از اقدامات حقوقی پرهیز شود. در یک تلگرام جداگانه اقدامات بازرگانی ایران در ایالات متحده مورد بحث قرار گرفته است. (پایان خلاصه)

3- کاردار به اتفاق رایزن موقت اقتصادی از دکتر رضا صدر وزیر بازرگانی در تاریخ 23 آوریل دیدن کرد. همچنین مدیر کل امور آمریکای شمالی و آفریقا، «گلشن بزرگ» در این ملاقات حضور داشت. این ملاقات چهل و پنج دقیقه ای دوستانه و صریح بود و ما معتقدیم که شالوده خوبی برای مراودات آینده ما با وزیر و کارمندان تابع او ریخته شده است. همچنان که در مورد دیدارهای دیگر با وزیران مورد بحث قرار گرفت به ما توصیه شد تا صبر و حوصله را در پیش گیریم و به دیگران در حل و فصل اختلافات عقب مانده و کوشش در به دست آوردن روشنگریها درباره سیاستهای دولت موقت ایران توصیه کنیم.

4- کاردار اعتقاد حکومت ایالات متحده را درباره اینکه علائق و منافع متقابل دو کشور ما مافوق حکومتهای ویژه قرار گرفته است به وزیر ابلاغ کرد. او گفت مناسبات ما ممکن است همچنان برای ایران سودمند باشد و همچنین مناسبات ما ممکن است متقابلاً برای هر دو کشور نافع باشد. او به نام وزیر امور خارجه اظهار تعهد کرد که ایالات متحده در امور داخلی ایران مداخله نکند و نخواهد کرد. او گفت که ما آماده ایم تا با ایران و در همان میزان سرعتی که ایران مایل است کار کنیم. او پذیرفت که مناسبات ما اکنون متفاوت خواهد بود و ما می توانیم آن را بپذیریم. او گفت که شرکتهای ایالات متحده هنوز هم ایران را یک بازار مهم تلقی خواهند کرد. آنها تکنولوژی مهمی به ایران آورده اند و آنها همچنین می توانند خود را با محیط جدید وفق دهند تا بتوانند مناسبات خود را با ایران ادامه دهند. کاردار گفت که او امیدوار است که اختلافات مربوط به امور بازرگانی موجود بتواند بدون توسل به اقدامات حقوقی حل و فصل شود.

5 - وزیر صدر در پاسخ گفت که پس از بیست سال مطالعه و کار و زندگی در ایالات متحده او اعتقاد دارد که آمریکاییها عملگراترین اشخاص در دنیا هستند، و یک نفر آمریکایی می تواند خود را با اوضاع جدید وفق دهد به همان گونه که او می تواند خود را با اوضاع ایران وفق دهد. او گفت پشتیبانی بدون قید و شرط ایالات متحده از شاه جراحاتی را باقی گذاشته ولی از آنجایی که خود او در جریان انقلاب در ایالات متحده بوده است از مشکلاتی که در داخل وزارت امور خارجه آمریکا درباره ایران وجود داشته کاملاً آگاه است و معتقد می باشد که این انقلاب برای ایالات متحده و کشورهای دیگر نیز نافع خواهد بود. او سپس دو فقره ترس و نگرانی را که در روابط دوجانبه بین ایران و آمریکا وجود دارد ذکر کرد: 1) موقعیت منحصر به فرد روابط ایالات متحده با «پهلوی» و 2) اعتقاد ایالات متحده به اینکه سقوط شاه به کمونیسم در ایران منجر خواهد شد. او گفت که معتقد است که این دو مفاهیم در ایران دیگر فرسوده شده است ولی یک نوع

ص: 254

رفتار خوب و گذشت از جانب ایالات متحده برای برطرف کردن آثار جراحت از گذشته کمک خواهد کرد. سرانجام او گفت که اطلاعات و اولویتهای گذشته دقیق نبوده و بایستی اصلاح شود. مناسبات ایران با ایالات متحده اعم از فرهنگی و تکنولوژیک و پیوندهای خانوادگی طوری است که از تمایل ایران به حفظ مناسبات با ایالات متحده پشتیبانی می کند.

6- کاردار از وزیر پرسید آیا او پیشنهادی درباره آن چیزی که او رفتار و گذشت از جانب ایالات متحده می نامید دارد یا خیر. وزیر گفت چنین اقداماتی را یکشبه نمی توان انجام داد و افزود که زمانی ما رابطه انفرادی با شاه برقرار کردیم، جنبه ای که بیش از همه مورد ایراد بود مداخله مستقیم در ایران بود؛ به طوری که به ویژه شاه برای تصمیم گرفتن درباره ماندن یا رفتن به ایالات متحده اتکا داشت. وزیر آن گاه افزود که ایالات متحده می تواند بهترین کوششهای خود را برای بهبود مناسبات از طریق مطبوعات آمریکایی و درک اوضاع ایران و انقلاب آن به کار برد. کاردار خاطرنشان ساخت و آن هم با یک نوع خوش مشربی و طنز که نگرانیهای وزیر و نگرانیهای شاه در جریان آخرین شرفیابی خود با یکدیگر تقارن داشته است. شاه از جمله گله کرده بود که مطبوعات ایالات متحده ایران را طور دیگری معرفی می کنند.

سوءظن داشت از اینکه ایالات متحده در سرنوشت ایران از طریق زدوبند با شورویها برای تقسیم ایران مداخله می کند. کاردار اعتراف کرد که افکار عمومی آمریکا اطلاعات کمی درباره اسلام دارند ولی در این مورد حکومت ایالات متحده کاری از دستش برنمی آید. وزیر با خوشوقتی به ملاقات خود با سفیر یانگ اشاره کرد و گفت که موضع او نسبت به ایران باید آموزنده باشد و او امیدوار است که این امر دلالتی بر یک تغییر داشته باشد.

7- کفیل رایزن اقتصادی توجه وزیر را به فعالیتهای محمد سوری و آقای هاشمی در ایالات متحده جلب کرد و خاطرنشان ساخت که اقدامات آنان که فاقد اعتبارنامه های اصیل می باشد و کوششهایی را که برای حل مشکلات عقب افتاده بازرگانی و عادی کردن مناسبات بازرگانی به عمل می آید برهم خواهد زد.

او همچنین به دعاوی شرکت «کانتینانتال گرین» بابت حق انبارداری و دعاوی دیگری که جزئا حل شده است، اشاره کرد. (تلگرافهای جداگانه ای درباره این موضوعات به دنبال خواهد آمد). او گفت که ما در انتظار آن هستیم که نمایندگی اقتصادی و بازرگانی ایران در سفارت ایران در واشنگتن برقرار شود و این نمایندگی هنگامی که شرکتهای آمریکایی در کوششهای خود برای برقراری ارتباط با محافل بازرگانی ایران سرخورده می باشند، به طور مبرمی مورد نیاز است.

8 - وزیر گفت براساس تجربه دوازده ساله او به عنوان بازرگان در ایالات متحده، وی لزوم مذاکرات را درباره مسائل معوق بازرگانی، کاملاً درک می کند. او گفت که معتقد است که محیط برای مذاکره بهبود خواهد یافت. او پیشنهاد کرد که ما نباید هنوز درباره بعضی از مسائل آنها را در مضیقه قرار دهیم و با اشاره ویژه به دعاوی مربوط به حق انباردار گفت که اینها سالهاست در وزارتخانه نشسته و به حیثیت ایران لطمه زده اند. او گفت که به این مسائل توجه کرده است ولی دقت لازم است و متأسفانه همه آنهایی که در این مسائل ذی علاقه و ذی نفع هستند باید از خود صبر و حوصله به خرج دهند.

9- بیوگرافی: صدر شخصی است با اعتماد به نفس و خوش بیان. معلومات انگلیسی - او چیزی که پس از 20 سال اقامت در آمریکا موجب تعجب نیست - از لحاظ استانداردهای مؤسسه کارمندان خارجه وزارت امور خارجه 75/4 درصد است (نمره 5 حداکثر می باشد - م) و آن را می توان با اقامت در نیویورک

ص: 255

وابسته دانست. او دارای توانایی یک سیاستمدار در تظاهر به لبخند هنگام ادای آخرین کلمه خود است.

لفاظی انقلابی او کاملاً مورد انتظار بود زیرا او به اعتراف خودش عضو کمیته خمینی در ایالات متحده بوده است ولی این لفاظی برای مناسبت ویژه این ملاقات مقدمه چینی شده بود. او مطابق با استانداردهای ایران کوتاه قد است و موی سرش رو به طاسی می رود و ریش نسبی دارد و شاید دچار ضعف قوه باصره است زیرا علیرغم عینک ظاهری اغلب چپ نگاه می کند.ناس

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 4 - کتاب 4 - صفحه 252