سند شماره 32

تحلیل وضعیت تولید نفت کویت

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا در کویت، مائسترون

محرمانه

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

متن سند

سند شماره (32)

تاریخ: 16 خرداد ماه 1358

طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: احتمال و دورنمای برهم خوردن تولید نفت خام کویت توسط کارگران بسیار ضعیف است.

1. (تمام متن خیلی محرمانه است).

2. خلاصه. آیا کویت نیز که حوزه های نفتی آن تنها چند میل دورتر از حوزه های نفتی ایران است و با تولید 5/2 میلیون بشکه در روز خود در ردیف چهارمین کشور صادر کننده نفت جهان قرار دارد، ممکن است به سرنوشت ایران دچار شود یعنی کارگران تولید نفت آن را کاهش دهند ؟ گزارش و تجزیه و تحلیل زیر عواملی را که ممکن است کارگران را وادار به قطع تولید نفت نماید در نظر گرفته و در پایان به این نتیجه می رسد که احتمال قطع تولید نفت در کویت بسیار بعید است. کویت، 4فدراسیون کارگران نفتی کویت سالهاست که روش اطاعت و حرف شنوی را پیشه خود ساخته و درخواست کنونی آن در مورد افزایش دستمزد و مقرریهای جنبی احتمالاً ظرف چند هفته آینده برآورده خواهد شد. ارتباط بین مدیریت و کارگران در کمپانی نفتی کویت یعنی مهمترین تولید کننده نفت این کشور خوب است. فعالیت معدودی از مبارزین کویت، 4فدراسیون کارگران نفتی کویت و تماسهای آنها با نمایندگان کشورهای کمونیستی تحت کنترل و مراقبت شدید است. احساسات ضد غربی موجود در ایران در اینجا به چشم نمی خورد و حضور افراد غیر عرب در کمپانی نفتی کویت نیز قابل اغماض است. دلیلی در دست نیست که بتوان بر طبق آن ادعا کرد که شیعیان که 10 درصد نیروی کار نفتی را تشکیل می دهند نقشی سازمان یافته در صنعت ایفا می کنند و یا خواهند کرد.

گرچه احتمالاً یک پنجم کارگران کمپانی نفت کویت را فلسطینیها تشکیل می دهند، ولی طی سالها آنان را از بخش های تولیدی به نقاط غیرحساس پالایشی و مدیریت انتقال داده اند، و تولید نفت نیز حالتی ماشینی به خود گرفته است، که احتمال قطع تولید نفت توسط فلسطینیها را تا حدود زیادی کاهش داده است، و با توجه به فایده ای که از یک کویت به اثبات نصیب فلسطینیها می گردد ناظران معتقدند که این کار امکان پذیر نمی باشد. احتمال خرابکاری وجود دارد. لیکن شبکه امنیتی شدیدا برقرار بوده، و احتمالاً خوب و یا حتی بهتر از دیگر نقاط خلیج می باشد. کارگران منطقه مشترک عربستان سعودی و کویت نیز بیشتر سعودی و سازمان نیافته بوده، و علائم نارضایتی در میان آنها به چشم نمی خورد، (پایان خلاصه).

3- مقدمه. کل تولید نفت خام کویت (که به صورت خام و یا فرآورده های نفتی تقریبا به طور کامل صادر می گردد) در حال حاضر در سطح بیش از 5/2 میلیون بشکه در روز ادامه داشته، و کویت را در زمره چهارمین کشور صادرکننده نفت پس از عربستان سعودی، ایران و عراق در آورده است. مطبوعات محلی در 29 ماه مه در مقاله کوتاهی گزارش دادند که نمایندگان کویت، 4فدراسیون کارگران نفتی کویت تقاضاهای خود را درباره افزایش دستمزد و مزایا به نخست وزیر این کشور تسلیم نموده اند. این تقاضاها که به دنبال ماهها قطع تولید نفت ایران توسط کارگران ایران ارائه شده، در گزارش این سؤال را مطرح کرده است که آیا نارضایتی کارگران نفتی کویت نیز خواهد توانست بر تولید نفتی این کشور تأثیر منفی بگذارد. در ذیل ما به مرور بر احتمال بر هم خوردن تولید، با درنظر گرفتن عوامل مهم به وجود آوردن این مسئله مانند تاریخچه فعالیت کارگران تا زمان حال، ترکیب نیروی کار، احساسات ضد غربی به عنوان یکی از عوامل احتمالی «عامل تشیع»، نقش فلسطینیان در نیروی کار، امنیت حوزه های نفتی و وضع منطقه مشترک عربستان

ص: 3

سعودی و کویت، می پردازیم.

4 - کارگران نفتی به عنوان یک نیروی کار سازمان یافته: کویت، 4فدراسیون کارگران نفتی کویت نماینده کارگران تمام کمپانیهای صنعت نفت، تحت کنترل دولت از قبیل: کمپانی صنایع پتروشیمیایی، یعنی بزرگترین تولیدکننده کود شیمیایی و آمونیاک، کمپانی ملی نفتی (کویت 000/ 500/ 2 بشکه در روز) که یک پالایشگاه بزرگ نیز به شمار می آید، و کمپانی نفت کویت که مهمترین تولیدکننده و بزرگترین کارفرما به حساب می آید، می باشد. در اوائل سالهای 1970 این اتحادیه تبلیغات زیادی به راه انداخت و به نحو مبارزه طلبانه ای خواستار ملی شدن شرکت نفت کویت و دیگر کمپانیهای تحت کنترل بیگانگان گردید. با وجود اینکه انجام اعتصاب در کویت غیرقانونی است، در سال 1974 کارگران نفتی و پتروشیمیایی تهدید کردند که به خاطر دریافت دستمزد بیشتر دست به اعتصاب خواهند زد، لیکن به علت اقدامات خنثی گرانه تند دولت کویت (از قبیل توقیف، و نمایش قدرت) و بی میلی کارگران عادی مجبور به انصراف و پس گرفتن تهدید خود شدند. در سال 1975 پس از تحویل گرفته شدن شرکت نفت کویت توسط دولت. مسئله ملی شدن برای کارگران نفتی نیز از بین رفت. با وجود اینکه ناصرالفرج یعنی مهمترین وادار کننده کارگران نفتی به اعتصاب به ریاست کل فدراسیون کارگران کویت منصوب گشت و بیانات بسیار تندی در رابطه با مسائل جهان سوم ایراد می داشت، ولی در چهار سال گذشته کارگران نفتی آرام و بی سر و صدا به کار خود ادامه می داده اند. تا آنجا که ما می دانیم در سالهای اخیر دلیلی که نشان دهنده فعالیت مهم کارگران نفتی (از قبیل اعتصاب باشد) وجود نداشته است. در واقع، سفارت شوروی در اینجا نیز معتقد است که در کویت پرولتاریای قابل اهمیتی وجود ندارد.

5 - اگر این مسئله صحت دارد، پس گزارش 29 ماه می درباره تسلیم تقاضای کارگران به نخست وزیر چه معنایی دارد؟ در این مورد از کریم شوا (حفاظت شود) سرپرست بخش نیروی انسانی و نیروی کار وزارت نفت که مردی با تجربه در امور کارگری بوده و از اوائل دهه 30 یعنی آن زمان که او و امیر کنونی که قبلاً در فرمانداری احمدی مشغول به کار بودند و در یک ماشین فورد قدیمی به حوزه های نفتی سرکشی می کردند در همین رشته کار می کرده سؤال نمودیم. شوا اطلاعات ذیل را در اختیار ما قرار داد. از همان اوائل کارگران نفتی حقوقی معادل «دو تا سه برابر حقوق کارمندان دولت دریافت می داشتند، چون آنها هستند که کار واقعی را روزانه به مدت 8 ساعت انجام می دهند، در حالی که کارمندان دولت بیش از 2 یا 3 ساعت در روز کار نکرده و در آن مدت نیز در وزارتخانه ها به صرف قهوه مشغول هستند.» با پیدایش اعلامیه اخیر مبنی بر افزایش حقوق کارمندان دولتی از تاریخ 10 تیر ماه ظاهرا حقوق کارگران نفتی نیز باید افزایش یابد، چون از سال 1354 اضافه حقوقی شامل آنها نشده است. در حقیقت شرکت نفت کویت و وزارت نفت این کشور تلاش می کردند تا قبل از اعلام افزایش حقوق کارمندان دولت حقوق و مزایای کارگران نفتی را بالا ببرند. فدراسیون کارگران نفتی نیز با مطرح کردن این تقاضا که از قبل در جریان بوده صرفا کار خود را انجام داده اند. گرچه بین دولت و اتحادیه روشی برای مذاکرات جمعی و نیز قراردادی در رابطه با دستمزدها و مزایا وجود ندارد، رهبران فدراسیون کارگران نفتی توانسته اند دو بار با وزیر نفت ملاقاتهائی داشته باشند.

شوا که در هر دوی این ملاقاتها حضور داشته گفت علاوه بر افزایش حقوق، پیرامون مسائل پیچیده مانند هماهنگ سازی مزایای کارگران نیز گفتگوهایی به عمل آمد تا در تمام شرکتهای مختلفی که دولت

ص: 4

اختیار آنها را به دست گرفته نوعی همسانی مزایا پدید آید. وزیر نفت نیز در این مورد بر لایحه ای صحه گذاشته که باید شورای عالی نفتی و پس از آن شورای وزیران آن را تصویب نمایند، که مسئله نیز بالاخره حل خواهد شد.

6 - نفوذ چپگرایان، فرج رئیس فدراسیون کارگران نفتی و همکارانش همیشه شعارهای چپگرایانه را به خصوص در روز کارگر به کار می برند (مرجع ه). اغلب اوقات نیز در اجلاسیه های کارگری متشکله توسط کمونیستها شرکت می جویند.

آیا دولت از این فعالیتها نگران است ؟ شوا که به شریک تجاری اش در شرکت CID شیخ مشعل الصباح است پاسخ داد: «می دانیم که سفارتهای خارجی (شوروی و دیگران) با فرج و یارانش تماس دارند، ولی ما او را دقیقا زیر نظر داریم و جای نگرانی نیست.»

7 - احساسات ضد خارجی: با وجود نظارت شدید بر فعالیتهای کمونیستی توسط رهبران کارگران کویت، آیا امکان شیوع احساسات ضد غربی مشابه آنچه در ایران به وقوع پیوست در میان کارگران نفتی کویت پدید نخواهد آمد ؟ در گذشته نیز نسبت به سلطه بیگانگان چه از نظر کنترل حقوقی و چه از نظر نیروی انسانی بر تنها منبع طبیعی کویت یعنی نفت ابزار تنفر می شد. در اواسط دهه 40 کمتر از یک سوم کارمندان شرکت نفت کویت از اتباع کویتی بودند. گرچه شرکت نفت کویت سیاست کویتی سازی شرکت را اتخاذ کرده، ولی کویتیهای تحصیلکرده شرکت نفت کویت احساس می کنند که این امر ساختگی است، چون بسیاری از کویتیهائی که به منظور بالا رفتن درصد میزان کارمندان محلی جذب شده اند از میان بدوی های بی سواد انتخاب شده اند. از سال 1972 کویتی سازی شرکت مفهوم بیشتری به خود گرفته است، چون مدیریت کویتی آن تلاش ویژه ای در راه آموزش انجام داده است. این سیاست دارای نتایج مختلفی بوده است چون جذب کارمندان کویتی در بخش خصوصی دارای مزایای چشمگیرتری می باشد و علاوه بر این با جذب شدن آنها در کارهای دولتی آنها نیازی ندارند که کارهای شاقی انجام دهند، با این وصف تعداد کارمندان کویتی شرکت نفت کویت افزایش قابل ملاحظه ای داشته است. طبق ارقام داخلی شرکت نفت کویت تا تاریخ 11 بهمن ماه 1357، 3/49 درصد از 4647 کارمند شرکت، کویتی بوده و 4/5 درصد دیگر نیز دارای» ملیت مورد تأیید نبوده اند که معمولاً شامل بدویهایی هستند که در نهایت ملیت کویتی را به دست خواهند آورد. بنابراین حدود 55 درصد از کارمندان این شرکت را کویتیها تشکیل می دهند. تقسیم بندی کارمندان تا تاریخ 18 بهمن ماه 1357 به شرح ذیل بوده است:

ملیت- تعداد کارمندان آمریکایی اروپایی هندی / پاکستانی کویتی ملیتهای تأیید نشده دیگر اعراب جمع تعداد کارمندان 200 226 436 2291 249 1427 4647 درصد %4 %4/9 %9/3 %49/3 %5/4 %30/7 %100

ص: 5

8 - همان گونه که از جدول بالا بر می آید، حضور آمریکائیها در شرکت نفت کویت بسیار ناچیز است و حضور «غربیها» که اکثرا انگلیسی هستند (حدود 150 نفر) چندان زیاد نیست. شرکت نفت کویت در حال حاضر یک شرکت کویتی عربی است، و از نظر فرهنگی نیز از کویت جدا نمی باشد، در صورتی که در روزهای گذشته اینچنین بود چون در سفری از شهر کویت به احمدی انسان دائما با سینماها و دیگر سر گرمیهای غربی روبه رو می شد. در حال حاضر پروژه های ساختمانی برای کویتیها تقریبا تا ارتفاع قرارگاههای شرکت نفت در تپه های احمدی بالا رفته، در حالی که در گذشته این تپه ها بسیار دور افتاده به حساب می آمد و کیلومترها صحرای خشک و سوزان آن را از شهر کویت جدا می ساخت. احمد جعفر رئیس شرکت نفت کویت به خاطر شایستگی خود در امور پرسنلی در دهه 50 به سمت کنونی رسیده است.

طبق اطلاع ما او تمام مسائل پرسنلی شرکت حتی تا رده بسیار پایین را در نظر گرفته و بررسی می نماید.

وی که فردی خوش مشرب است با تمام طبقات اجتماعی و ملیتهای موجود در کویت به سهولت کنار می آید. معاونش یعنی ناخدا فیصل الغانم به خاطر 15 سال کار در کشتیهای تجاری به مقام کنونی دست یافته است. کارگران نمی توانند هیچیک از آنها را بوروکراتهای غرب زده ای بنامند، که با علائق و یا سبک زندگی مخصوص به خود بیگانه شده اند.

9 - عامل تشیع: طبق بهترین برآورد ما (به مرجع ج نگاه کنید) 20 درصد جمعیت کویت را شیعیان تشکیل می دهند. از آنجا که 55 درصد کارمندان شرکت نفت کویت را کویتیها تشکیل می دهند می توان گفت که تنها ده درصد نیروی کار را شیعیان تشکیل می دهند (که تعداد شیعیان خارجی نیز بسیار کم است).

ما هرگز نشنیده ایم که کارگران شیعه شرکت نفت کویت به عنوان یک گروه هماهنگ عملی کرده و یا تقاضاهای خاصی داشته باشند و یا تحت تأثیر وقایع ایران قرار گیرند و سبب شوند که در روند تولید وقفه ای ایجاد شود.

به این ترتیب، یکی از تجار مهم شهر به نام عبدالطیف الکاظمی به ما گفته است که شیعیان کویت لزومی نمی بینند که بر اساس مذهب خود بهانه جویی کنند. کویتیها در کشور خود به صورت یک اقلیت زندگی می کنند، بنابراین ایجاد تفرقه برای کویتیها صورت خوشی ندارد. علاوه بر این، کاظمی معتقد است که اصطکاک بین سنی و شیعه در کویت بسیار کم اهمیت و رو به کاهش است چون بالا رفتن سطح سواد باعث از بین رفتن تعصبات فرقه ای ناشی از جهالت می گردد.

10 - کارگران فلسطینی: در سال 1346 کارگران فلسطینی شرکت نفت کویت با تصمیم خود مبنی بر خروج از کویت و رهسپار الجزایر شدند تا بنا به تقاضای الجزایر در جنگ ماه ژوئن به طور داوطلبانه شرکت نمایند، سبب قطع تولید نفت شدند. آیا رویداد خاورمیانه ای مهم دیگری می تواند سبب قطع تولید آن هم به خاطر عدم حضور کارگران فلسطینی گردد ؟ نشریات کامپیوتری این شرکت کارمندانی را که تحت عنوان «دیگر اعراب» آمده به فلسطینی، مصری، سوری و غیره تقسیم بندی نکرده اند. مدیر پرسنلی شرکت نفت کویت به ما گفته است که «اکثریت» کارمندان تحت عنوان «دیگر اعراب» فلسطینی هستند و مصریها، سوریها، لبنانیها و عراقیها و دیگران در مراتب دیگر قرار می گیرند. اگر «اکثریت» به معنای دو سوم دیگر اعراب باشد، می توان گفت که فلسطینیها 20 درصد کارمندان عرب شرکت نفت کویت را تشکیل می دهند. اگر معنای آن سه چهارم باشد می توان گفت که درصد فلسطینیها به 23 می رسد. گرچه فلسطینیها اکثریت چندانی را تشکیل نمی دهند، ولی اگر

ص: 6

سمتهای مهم تولیدی را داشته باشند می توانند سبب قطع کامل یا موقتی تولید بشوند. طبق گفته یکی از مقاماتی که مدت بیست سال در وزارت نفت تجربه کسب کرده فلسطینیها بتدریج و به طور منظم از رده های مهم کنار زده شده اند و به جای آنها کویتیها گمارده شده اند. علاوه بر این، در حدود امکان، تولید به صورت ماشینی درآمده. بطور مثال در سال 1346، مراکز جمع آوری نفت در سه شیفت شبانه روزی به کار می پرداختند و کارگران بایست شیرهای نفتی را باز و بسته کنند تا جریان نفت تحت کنترل در آید. ولی اتوماتیک شدن تولید تنها به درصدی از نیروی کار گذشته نیازمند است، و این کارگران نیز تنها یک شیفت کار می کنند. برای انجام تمام مراحل تولید تنها به 448 کارمند نیاز است. گرچه تعداد فلسطینیهای حوزه های نفتی بسیار ناچیز است، ولی آنها در کنار کویتی های آموزش دیده ای کار می کنند که بعدها باید جایشان را پر کنند. اکثر فلسطینیها از بخش تولیدی شرکت نفت کویت اخراج شده و دارای سمتهای اداری شده اند. در نهایت فلسطینیها به عنوان افراد غیرکویتی می توانند پس از پنج سال کار عضو اتحادیه شوند، ولی نمی توانند سمت مهمی را در اتحادیه داشته باشند کارگران فلسطینی شرکت نفت کویت سازمان یافته نیز نیستند.

11 - خرابکاری. گذشته از آنچه گفته شد، امکان خرابکاری همیشه وجود دارد، شرکت نفت کویت هزینه زیادی در مورد ایجاد امنیت صرف می کند و دستگاهها و تجهیزات پیچیده ای را در سرتاسر حوزه های نفتی نصب کرده. ولی چند نفر می توانند آشکارا خرابکاریهای مهمی را ایجاد نمایند. ولی طبق برداشت ما وضع شرکت نفت کویت خوب است و شاید از نقاط دیگر خلیج امن تر باشد، چون کویت از نظر اقتصادی برای فلسطینیها و نیز خود ساف حائز اهمیت بسیار است.

13 - احتمال قطع تولید نفت در منطقه جدا شده بین عربستان سعودی و کویت. گذشته از تولید 2/2 میلیون بشکه در روز توسط شرکت نفت کویت، کویت نیمی از 000/450 بشکه در روز تولیدی در محل عملیات شرکت نفت عربی را نیز که تأسیسات آن در بخش سعودی ایجاد شده دریافت می کند، و گذشته از این تمام 000/85 بشکه نفت روزانه تولیدی توسط شرکت نفت مستقل آمریکائی ملی شده را نصیب خود می سازد (تأسیسات شرکت آمین اویل در بخش کویتی واقع شده است. کویت از تولیدات شرکت نفت گتی، دیگر صاحب امتیاز این منطقه چیزی به دست نمی آورد. تأسیسات گتی در کویت واقع شده، ولی از سعودیها امتیاز خود را گرفته است).

88 درصد نیروی کار شرکت گتی را نیز سعودیها تشکیل می دهند. این امر می تواند برای کویت مشکلاتی را فراهم آورد لیکن تا به حال در مورد فعالیتهای سازمان یافته در شرکت نفت گتی چیزی نشنیده ایم. و فکر نمی کنیم که مشکلات کارگری بتواند منجر به توقف تولید این شرکت گردد. در مورد شرکت نفتی عربی نیز که اکثریت کارگران آن را سعودیها تشکیل می دهند، همین موضوع صادق است.

(کنسولگری آمریکا در بحرین می تواند در این مورد اظهارنظر نماید). در سال 1346 از 900 کارمند شرکت آمین اویل یک سوم کویتی و بقیه از دیگر اعراب (از جمله فلسطینی و مصری) بوده اند که سال 1346 نیز آخرین سال گزارش سالانه شرکت بود از آن زمان به بعد تعداد کارگران کویتی و دستمزدهای آنها افزایش قابل ملاحظه ای یافته است در مناطق پیشین آمین اویل که اکنون در اختیار شرکت نفت کویت قرار گرفته مشکلات کارگری وجود نداشته است.

14 - اظهارنظر: واضح است که تولید نفت کویت می تواند توسط ناآرامیهای سیاسی ناشی از اوضاع

ص: 7

چون قیام فلسطینیها در نتیجه نارضایتی از عدم تغییر سیاست دولت کویت در قبال آزادی فلسطین متوقف گردد، ولی این امر نیز بعید به نظر می رسد. ولی با درنظر گرفتن رویدادهای ایران که در آن کارگران نفتی نقش تعیین کننده ای در تولید دارند، باید گفت که وضع نیروی کار کویت از ثبات بیشتری برخوردار است و آنها هیچگاه درصدد مبارزه با دولت و انجام اقداماتی جهت قطع تولید نفت که مایه حیات کویت است، بر نخواهند آمد. مائسترون

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 4 - کتاب 4 - صفحه 3