سند شماره 4

پیشنهاد راه حل نظامی در مقابل انقلاب

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سولیوان

محرمانه

به: وزارت امور خارجه ـ واشنگتن

1357-08-11- 1978-11-02

متن سند

موضوع : بحران های امنیتی و راه حل نظامی

خلاصه : راه حل “نظامی” عملی است٬ اما با بهای سنگین در بلند مدت برای منافع آمریکا وهمچنین ایران.

1ـ این روزها در تهران صحبت در مورد این که تنها راه مؤثر برای متوقف کردن نا آرامی ها در خیابان ها و خشونت در کشور٬ به قدرت رسیدن نظامیان است٬ امری پیش پا افتاده شده است. اختلاف اصلی بین عقاید آنها است که معتقدند قطبی شدن نیروهای مخالف بین گروه خمینی و شاه٬ به نقطه ای رسیده که راه بازگشتی نیست و به یک آزمایش قدرت منتهی می شود٬ با گروهی که معتقدند این زورآزمایی هنوز هم می تواند به تأخیر بیفتد و دفع شود و آن به وسیله معرفی یک راه حل سیاسی در محدوده چهار چوب قانون اساسی است. تقریبا همه قبول دارند که اشغال نظامی به دستور شاه٬ در صورت ادامه ناآرامی ها٬ انجام می شوند و میزان صدمه دراز مدتی که در اثر آن وارد می شود؛ مدت تقریبی آن و نیروهایی که زیر سایه چنین رژیم نظامی به وجود خواهد آمد چیست؟

2ـ اغلب مردم معتقدند که نظامیان برای چنان اشغال قدرتی٬ فشار وارد می آورند. افسران عالی رتبه ارتش برای ما با بیانی صریح بی صبری خود را با دولت حاضر٬ ابراز نمودند. ربیعی٬ ژنرال نیروی هوایی از همه رکتر و بی پرده تر بود که بی صبرانه منتظر برقراری نظم است. دریادار حبیب اللهی٬ ژنرال
اویسی و سایرین در حالی که مانند ربیعی حاد نیستند٬ معتقدند که توقفی باید در ناآرامی های وسیع مردم ایجادشود. ارتشبد ازهاری که احتمال فکورترین وهشیارترین عضو در کادر نظامی است٬ به نظر مردد می رسد. او اخیرا به ژنرال گست٬ رئیس هیئت مستشاری نظامی گفت: که شاید شاه خیلی زود در لیبرال منشی زیاده روی کرده است. این افسران وفاداری خود را به شاه اعلام می کنند (و ما صادقانه باور می کنیم) و ضمنا می فهمانند که هیچ عملی بدون فرمان مبارک انجام نخواهد شد. آنها همچنین می دانند که بدون تأیید شاه٬ یک دولت نظامی هرگونه مشروعیت را از دست خواهد داد. آنها به هر حال عمیقا از نوسانات و ضعف اخیر شاه نگرانند و در موقع خود ممکن است او را مجبور کنند که "یا به مابپیوند یا برو".

3ـ از عقیده به دست گرفتن قدرت توسط نـظامیان٬ بسـیاری از رابـط های سـفارت در درون سازمان های بازرگانی و دولتی و نیز برخی از تکنوکرات ها٬ حمایت می کنند. آنها اغلب این فکر را معتدل تر:"به عنوان نیاز به رهبری قاطع" بیان می کنند و از میان دو شر آنرا خفیف تر می دانند که اگر ناآرامی ها ادامه یابد و راه حل سیاسی بی فایده باشد٬ به کار می آید. بسیاری از آنها چنین معتقد شده اند که حیات ملی ایران و آینده غیر کمونیستی کشور حداقل چیزهایی هستند که در معرض خطر قرار دارند. تعداد زیادی از این افراد شامل میانه روهایی می شوند که بسیار مایلند که یک راه حل سیاسی پیدا شود نه اشغال نظامی. حتی هواداران تندتر اشغال نظامی٬ اعتراف می کنند که این امر (اشغال نظامی) ضربه های عمیقی در دراز مدت به پیوستگی ملی وارد می کند.

4ـ شاه خودش به سفیر گفت: که یکی از انتخابات او٬ دولت نظامی خواهد بود. او همچنین گفته است این دولت یا مستقیما توسط نیروهای مسلح اداره می شود و یا یک دولت مرکب از نظامی و غیر نظامی خواهد بود٬ با نخست وزیری یک ژنرال. شاه مشخص نکرده است که این ژنرال چه کسی خواهد بود. گرچه از فریدون جم٬ رئیس سابق ستاد ارتش و سفیر فعلی در اسپانیا٬ اغلب به عنوان بهترین فردی نام برده می شود که نه کامل و از صمیم قلب هوادار شاه است و نه در صف مخالفان.

5ــ هر راه حل نظامی بایستی لزوما یک درگیری سخت با تـظاهرکنندگان در خـیابان ها و بـا دانشجویان و استادان که در دانشگاه تظاهرات می کنند٬ دانش آموزان و معلمان در مدرسه٬ رهبران مذهبی و پشتیبان های بازاری آنها٬ چپی ها از همه انواع و تعداد قابل ملاحظه ای از کارگران اعتصابی داشته باشد٬ تا بتواند همه اعتصابیون را بر سر کار بازگرداند. محدودیت مطبوعات هم غیر قـابل اجتناب است٬ انجام دادن این عملیات مسلما هزاران دستگیری به دنبال خواهد داشت که در میان آنها احتمال بسیاری از زندانیان سیاسی خواهند بود که در یکی دو سال اخیر آزاد شده اند. از آنجا که مخالفین آشکار کرده اند که آماده مقاومت به سبک چریکی هستند٬ ارتش مجبور خواهد بود٬ بـا خشونت های گسترده شهری و تروریسم مخفی خارج شهری مقابله کند با توجه به تاثیرپذیری مناطق وسیع روستایی که مسکن بسیاری از سنتی هاست که توسط رضا شاه و همچنین اخیرا توسط شاه فعلی آرام شده اند٬ ارتش باید قادر باشد ناآرامی ها را در خارج شهرهای بزرگ کنترل کند. برای جریانات شهری٬ پلیس و ساواک باید اختیارات بیشتری از آنچه در ماه های اخیر داشته اند٬ داشته باشند و شاید لازم باشد که توسط دایره اطلاعات ارتش که مورد وثوق فرماندهی عالی ارتش باشد٬ یاری شوند. برای مؤثر واقع شدن راه حل نظامی ایران باید وضع را کامل تحت کنترل درآورد٬ درست مانند دوران قبل از اواسط 1976 که طرح دادن آزادی اجرا نشده بود.

6ـ ما مطمئن هستیم که این امر انجام شدنی است اما با یک بها. ما معتقدیم درصد بسیار زیادی از افسران ارتش به یک چنان دولتی وفادار خواهند بود٬ به خصوص اگر اجازه شاه پشت آن باشد وتعداد زیادی از سربازان از افسران شان پیروی خواهند کرد. (سیاست دولت در مورد مستقر کردن سربازان به دور از منطقه زندگیشان در این مورد مؤثر خواهد بود٬ گرچه ممکن است شاهد ترک خدمت بعضی و مخالف شدن تعدادی باشیم). مقداری اختلاف میان ارتش و نیروهای امنیتی وجود دارد٬ اما بیشتر در اثر رقابت است تا خط مشی و انتظار داریم که نیروهای امنیتی همکاری کنند.

7ـ از طرف دیگر تقریبا همه کس قبول دارد که بهای این امر (اشغال نظامی) در بلند مدت بسیار سنگین خواهد بود و در چشم بسیاری از میانه روها که منتظر ظهور یک میانه روی بودند٬ اعتماد باقیمانده ای که توسط شاه القا شده بود (و قول های او در مورد آزادی دهی) از دست خواهد رفت. قطبی شدن هواداران و مخالفان رژیم جدید٬ خیلی سریع رخ خواهد داد و هر گونه اجتماع میانه روها را در وسط از بین خواهد برد. تروریست ها و آنها که بیشترین تجربه را در راهنمایی آنها دارند٬ به سرعت کسب نفوذ و شخصیت به عنوان رهبران مخالفین خواهند کرد. ارتش که تا به حال کوشش می کرد خود را بالاتر از درگیری های سیاسی نشان دهد٬ در آینده در موضع جلوگیری کننده شناسایی خواهد شد و فریاد بین المللی در آمریکا و سایر نقاط به مراحل جدیدی خواهد رسید. در این شرایط اوضاع کمتر قابل مقایسه با لبنان امروز خواهد بود تا رژیم سرهنگ ها در یونان٬ یا در کشورهای آمریکای لاتین در طول سالها٬ خونریزی افزایش خواهد یافت و بر جمعیت بیشتری از آنچه در تاریخ پهلوی تا به حال بوده اثر خواهد گذاشت. زخم های روانی این عملیات تا زمانی طولنی بعد از پایان اشغال نظامی ادامه خواهد داشت.

8ــ مسایل فنی هم قابل توجه است. هیچ معلوم نیست که نظامیان متخصصینی داشته باشند که بتوانند تصفیه خانه ها و مناطق نفتی را بگردانند٬ بودجه ملی را اداره کنند و به عبارت دیگر زندگی اقتصادی ملت را متعادل نگهدارند. با رهبریت بازار که علیه آنها (حکومت نظامی) هستند٬ بسیاری از تکنوکرات های میانه رو که مخالف وابستگی به یک رژیم نظامی هستند٬ و کارگران نفت و سایرین که ناراحت و عصبانی هستند٬ دولت نظامی کامل گرفتار خواهد بود. تهدید زندانی کردن و بدتر از آن٬ فقط تا حد معینی مفیداست. این امر عامل مهمی خواهد شد برای راکد کردن زندگی اقتصادی کشور٬ و برای افزایش محبوبیت ارتش بین مردم در سطح وسیع مفید نخواهد بود.

9ـ زمان راه حل نظامی هم مهم است٬ بهای مذکور در بالا٬ اگر عمل نظامی دیرتر انجام شود کمتر خواهد شد. تأخیر شاه و ارتش در تحمیل این مسئله کمک به این امر خواهد کرد که محافظه کاران متزلزل راه حل نظامی را در واقع اجتناب ناپذیر بدانند. یک برنامه هوشیارانه روابط عمومی (که به هر حال دولت ایران تا به حال استعدادی در این باره از خود نشان نداده است) کمک خواهد کرد که مردم را به این عقیده برساند که راه حل نظامی به خاطر پافشاری مخالفان به دولت تحمیل شده است. این که تعداد کافی از میانه روها به واسطه چنین وضعی معتقد شوند که یک اکثریت هوادار این رژیم خواهد شد٬ نامعلوم است. بسیاری از نشان ها حاکی از آن است که به مرور مطبوعات بین المللی در مورد تندروی هایی که در جریان اجرای قانون رخ خواهد داد روی خوش نشان ندهند٬ هواداران دولت از چنان دولتی خواهند برید.

10ـ عامل دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرد تأثیر این امر در سیاست و تصویر دولت آمریکا است به اضافه عملیات تروریستی فزاینده علیه شهروندان آمریکایی در اینجا. مخالفین با توجه قابل ملحظه ای مدعی هستند که یک راه حل نظامی دستهای چپیها و روسها را بیشتر پیوند خواهد داد.
روابط طولانی ما با رژیم و ارتش شاه ما را هدفی برای اتهامات خواهد ساخت٬ مبنی بر اینکه ما پشت سر این راه حل بوده ایم و حمایت از آنرا علیه خواسته ملت ایران ادامه دادیم. احتمالا به نظر می رسد که این یک جریمه ای است که ما باید بپردازیم ولی ما نباید فریب بخوریم که این یک جریمه خواهد بود که در افکار جهانی علیه ما حساب خواهد شد و احتمال زمانی که رژیم نظامی عمرش را طی کرد برای آزار ما در ایران دوباره به سراغمان خواهد آمد. در ضمن ما باید منتظر حملات جدیدتری عـلیه شهروندان آمریکایی اینجا باشیم که توسط ارگانهای تروریستی شهری سازمان یافته٬ صورت خواهد گرفت این گونه عملیات در دو سال اخیر علیه ما اکثرا متوقف شده بود.

سولیوان

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 2 - کتاب 2 - صفحه 13