تحلیل وضعیت سیاسی و اقتصادی ایران توسط امینی

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا، تهران - مرسله شماره 54

محرمانه

به: وزارت امورخارجه، واشنگتن

1338-04-05- 1959-06-27

متن سند

امینی، علی - 8

تاریخ: 27 ژوئیه 1959 - 1338/05/05

خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا، تهران - مرسله شماره 54

به: وزارت امورخارجه، واشنگتن

موضوع: مصاحبه مطبوعاتی با علی امینی

به پیوست ترجمه و خلاصه نظریات علی امینی می آید که از مصاحبه مطبوعاتی با وی در محل اقامت جو مازندی، نماینده یونایتدپرس اینترنشنال در تهران، به تاریخ 5 ژوئیه 1959، استخراج گردیده است.

این نکات از دو جهت ویژه جالب توجه و مهم هستند. اولاً در کشوری که کلیه انتخابات مهم دولتی توسط شخص شاه انجام می گیرد، این طرز فکر که شخصی خودش را واجد شرایط نخست وزیری اعلام نماید، عملی متهورانه است. البته، به طور معمول اظهارات خصوصی توسط رهبران سیاسی مطرح می شوند، ولی احتمالاً آخرین باری که شخصی به طور آشکار چنین منظور را مطرح نمود، در زمستان و بهار 1953 بود که ارتشبد زاهدی گفت کاندید مقام نخست وزیری بعد از دکتر مصدق است. نتیجه این اظهار زاهدی این بود که بیش از دو ماه در زندان به سر برد. به طور قطع نتایج اظهارات امینی به زندان منجر نخواهد شد، ولی اظهارات به همان میزان شجاعانه است.

ص: 287

دومین ویژگی این اظهارات مربوط است به طرح های شخصی امینی. پس از برکناری وی از سفارت ایران در واشنگتن در اوایل 1958، ظاهرا به علت دست داشتن در فعالیت های قره نی، بالاخره به امینی اجازه داده شد که به تهران بازگردد، ولی فقط به این شرط که وی نباید مجددا در فعالیت های سیاسی ایران شرکت نماید. به هر حال حداقل از شش ماه قبل او به آرامی فعالیت های خود را بخصوص در تماس های اجتماعی با رهبران گروه های مختلف سیاسی و شرکت در مجالس و محافل مذهبی بیشتر نموده است. با این مصاحبه مطبوعاتی، ظاهرا او اکنون آشکارا منع فعالیت های سیاسی را شکسته و خود را به عنوان کاندید نخست وزیری بعد از اقبال مطرح ساخته است. احتمالاً این اظهارات با تأیید ضمنی شاه صورت گرفته است، ولی این مورد مشکوکی است. امینی دقیقا چنان از آن نوع رهبران قوی، پر تحرک و مستقلی است که در مقام نخست وزیری، تحت احکام شخصی شاه، به سختی خواهد توانست خدمت نماید.

ترجمه و خلاصه اظهارات علی امینی در منزل جو مازندی، نماینده آسوشیتدپرس اینترنشنال، در تهران، در تاریخ 5 ژوئیه 1959:

«اگر من نخست وزیر شوم، اولین گام من تنبیه بدکاران (افرادی که مسئول اتلاف پول های دولت هستند و حقوق مردم را به نفع خود بر می دارند)، خواهد بود.»

«از زمانی که بچه بودم، تنها آرزوی من این بود که نخست وزیر شوم. علیرغم مخالفت های خانواده ام، من همواره سعی کرده ام که به هدف نهایی خود دست یابم. در صورتی که شاه موافق باشد که من نخست وزیر شوم، من آماده خواهم بود.»

با بازگشت به بحث در مورد فساد، امینی گفت «مطمئنا من اقدامات لازم برای انجام اصلاحات در کشور را انجام خواهم داد.» یکی از خبرنگاران به طور اخص از امینی پرسید: او در مورد این واقعیت که بسیاری از نزدیکان وی در حلقه بالای دولتی هستند که او از آن صحبت می کند، چه خواهد کرد؟ «من به شما قول می دهم که اولین گروهی که تنبیه خواهند شد، همان افراد مشخص هستند. در یک جمع خانوادگی، یکی از افراد فامیل از من پرسید اگر نخست وزیر شوم چه شغلی به وی خواهم داد، من به او گفتم اگر بدنام و بی اعتبار نبودی، ممکن بود راجع به این مورد فکر کنم.»

«من متأسفم که در این روزها همه می خواهند نخست وزیر شوند، ولی هیچ یک از آنان به مسئولیت هایی که بردوش مردی که در آن دفتر می نشیند، فکر نمی کنند. زمانی که من رئیس گمرکات بودم در 24 ساعت خواب نداشتم. زمانی که به عنوان سفیر در ایالات متحده انتخاب شدم تا یک ماه همان احساس ناراحتی در من وجود داشت، زیرا به سبب طرح ها و اصلاحاتی که در مغزم وجود داشت آرام نداشتم.»

امینی تذکر داد که «هر فرد ایرانی واجد شرایط، طبق قانون اساسی این حق را دارد که نخست وزیر شود.» او گفت، «هریک از شما می توانید نخست وزیر شوید.»

در پاسخ به سؤالی دیگر، امینی گفت «من هنوز معتقدم که دستاوردهای نفت خاورمیانه باید به نسبت جمعیت و سطح منطقه بین کشورهای منطقه تقسیم گردد. ایران بدون تردید از این امر بهره خواهد برد.

روزی خواهد رسید که یک برنامه اقتصادی متحد برای کشورهای خاورمیانه مورد نیاز خواهد بود.

درصد معینی از درآمدهای نفتی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورهای منطقه که فاقد نفت هستند،

ص: 288

ذخیره خواهد شد. اظهارات قبلی من در این مورد بد تعبیر شده بودند. من گفتم درصد نه همه درآمدهای نفتی.» برحسب تصادف دلیل رسمی این که امینی از مقام سفارت در واشنگتن برکنار گردید، اظهارات وی در این مورد بود که کشورهای ثروتمند نفتی خاورمیانه بایستی سرمایه های خود را با همسایگان فقیرتر خود شریک شوند. در حال حاضر وی نه فقط خود را درگیر مسائل سیاسی نموده است، بلکه همان موردی را که به طور رسمی علت برکناری وی اعلام شده بود، مطرح کرده است.

از طرف سفیر چارلز. استل رایزن سیاسی سفارت

منبع: کتاب اسناد لانه جاسوسی - جلد 8 - کتاب 8 - صفحه 287