تحلیل سیاست خارجی دولت موقت جمهوری اسلامی

موضوع سند

سیاست خارجی دولت موقت جمهوری اسلامی

مشخصات ارسال سند

از: چارلز ناس

محرمانه

به: وزارت امور خارجه واشنگتنDC

متن سند

سیاست خارجی دولت موقت جمهوری اسلامی

سند شماره 12

از: سفارت آمریکا در تهران

محرمانه به: وزارت خارجه آمریکا- فوری

مراجع: تهران

سفارتخانه های آمریکا در کشورهای:

دوبی، قطر، عمان، آنکارابغداد، بیروت بن، قاهره، کابل اسلام آباد، جده، خرطوم، کویت پاریس، لندن، پاناما، مسکو، پکن، دهلی نو، پروتاریا رباط، رم، تل آویو، توکیو، تریپولی، تونس

موضوع: سیاست خارجی دولت موقت جمهوری اسلامی

1- متن کاملاً محرمانه است. این یک تلکس گزارشی است.

2- خلاصه: همان طور که نظارت امور داخلی ایران به دو شاخه رسمی و غیر رسمی تقسیم یافته، سیاست خارجیش نیز چنین است. این سیاست بین دو جریان افکار افراطی اسلامی و جریان محافظه کارانه، سیاسیون ملی گرا در حال نوسان است. نشانه مشخص از آنجا مشاهده شد که در عرصه بین المللی یک گرایش به سوی کشورهای رادیکال و نیز دوری جستن از اعراب میانه رو پدید آمد با حملات دائمی لفظی به اسرائیل و صهیونیزم و بدگمانی نسبت به ابرقدرت ها فقط در سطح لفظی و همراه با آمادگی معامله کردن بر مبنای دولتی و متمایل به کشورهای کمی پیشرفته در سیاست های اقتصادی. این سیاست های دوگانه تا زمانی که دولت دائمی مستقر نشده باشد و یا این دولت تعویض نشده باشد ادامه دارد. توانایی ما برای معتدل کردن سیاست رادیکال در موقعیت فعلی بسیار محدود است.

پایان (خلاصه).

3- دستگاه حکومت ایران بین دولت موقت جمهوری اسلامی، مهدی بازرگان و کمیته ای انقلاب که به وسیله آیت اللّه خمینی و رهبران مذهبی هدایت می شوند، تقسیم می شود. تشکیلات کمیته ها به مقدار زیادی مستقل از حکومت عمل می کنند و خمینی شخصا به هر دو دستور می دهد. غالبا برخوردهایی بین این دو تشکیلات صورت می گیرد که اینها در سیاست خارجی ایران انعکاس دارد. بازرگان و بسیاری از همقطاران او تمایل دارند که سیاست جاری و مسایل امنیتی را در قالب های سیاسی رایج حل کنند. تاریخ روابط ایران و روسیه بر دوش آنها سنگینی می کند. آنها کلاً محافظه کار بودند و دعوای اصلی آنها هزینه های زیادی بود که سیاست شاه بدون در نظر گرفتن نیازهای کشور خرج می کرد، و نیز گرفتاری های ایران در خارج از مرزهایش برای نگهداری سیاست غرب. (آیت اللّه خمینی و طرفدارانش بدبینی قابل ملاحظه ای نسبت به روسیه دارند، ولی دیدگاه های خارجی آنها در این لحظه مقدمتا بر پایه دشمنی با شاه و کارهایی که کرده است، پایه گذاری اصول اسلام و عملیات انقلابی بنیان گذاشته است.)

4- ادامه برخورد بین این دو دیدگاه قالبی است از کوشش های داخلی رژیم و پیشرفتش. اگر این دوگانگی بین دولت رسمی و کمیته ها منتفی شود، سپس اندیشه ها و افکار و رفتارها ترکیب و درجه بالاتری را کسب خواهند کرد. اگر این برخورد به آرا نگراید، در اوضاع خارجی ایران تأثیر خواهد داشت و این حالت تا موقعی که یک تشکیلات اسلامی نهایتا مستقر نشود و یا اینکه دولت ساقط شود و یا رفتارش توسط افراد داخلی تصحیح نشود، ادامه خواهد داشت. انتصاب اخیر (آوریل) دکتر یزدی - یکی از مشاوران نزدیک خمینی - به سمت وزیر امور خارجه به جای یکی از رهبران ملی - دکتر کریم سنجابی - قسمتی از کوششی بود در جهت نظم بخشیدن به سیاست خارجی در جهت پیاده کردن نظریات خمینی، ضمنا یزدی مردی از دنیای پیشرفته است و احتمالاً می تواند شرایط را درک کرده و بهتر از بقیه مشاوران امام به بازرگان برادری کند.

5 - در ماه های آینده ما و دیگر دولت ها در زمینه سیاست خارجی ایران با یک تشکیلات ناپایدار روبرو خواهیم بود. خطوط اصلی سیاست مخصوصا خارجی به وسیله آیت اللّه کنترل خواهد شد و دستخوش دخالت های او خواهد بود. به عنوان مثال آیت اللّه - دستور قطع روابط با مصر را بدون مشورت با دولت داد. در واقع وزارت امور خارجه بازیچه دست آیت اللّه است. رئوس کلی سیاست خارجی ایران چنین است:

کوشش فراوان برای اتحاد اسلامی دشمنی عمیق با اسرائیل روابط نزدیک و حسنه با سازمان آزادیبخش فلسطین (PLO) کشش به سوی رادیکال شدن مواجهه با کشورهای عربی و دور شدن از کشورهای عرب محافظه کار و رفقای نفتی ایران حمایت شفاهی از جنبشهای انقلابی دنیای سوم مانند زیمبابوه برقراری روابط با کشورهایی که شاه با آنها رابطه نداشت مثل لیبی، کوبا و PDRY(کشور جمهوری دمکراتی خلق یمن) ادامه بدگمانی و بدبینی و حملات پراکنده به آمریکا و شوروی شرکت در جنبش کشورهای غیرمتعهد بالا بردن قیمت در اوپک اتخاذ سیاست های تندروانه در صحنه سیاسی و اقتصادی بین المللی

6- از طرف دیگر من معتقدم که دولت رسمی برای متعادل کردن روابط دو طرفه سیاسی با آمریکا و سایر کشورهای غربی کوشش خواهد کرد. ملاقات اخیر بنده با نخست وزیر و همردیفان وزیرش تمایلات آنها را به طور واضح برای بستن قراردادهای تکنیکی و اقتصادی شامل قطعات یدکی و حضور مستشاران در زمینه نظامی، نشان داد. آنها علاقه مندند که هر کاری می توانند انجام دهند تا اجازه ندهند جناح اسلامی از پول و اسلحه به عنوان پشتوانه نظریات استفاده کنند. حدی را که محافظه کارها در زیر نام ملیّت بر علیه ایدئولوژی ادعا می کنند قابل اندازه گیری نیست و بیشتر ربط دارد به برداشت های سیاسی مردم تا یک موضعگیری خارجی.

7- در حال حاضر من هیچ راه حل سریع و مؤثری که سیاست افراطی نوین ایران را معتدل نماید نمی بینم.در فرصت هایی که به دست می آید ما سعی می کنیم که ذهن امام خمینی و طرفدارانش را تعدیل کنیم و این عمل را به وسیله افراد نزدیک به او انجام می دهیم. موضع ما در قبال دولت خیلی خوب است. ما می خواهیم در برابر درخواست اطلاعات سیاسی و مشاور در ارتش پاسخ دهیم. در مناقشاتی که قطعا به وجود خواهد آمد نقش مثبت می خواهیم داشته باشیم. اگر این دولت دوام پیدا کند روابط اقتصادی و سیاسی چنان خواهد بود که یک موقعیت بهتری برای ما به دست خواهد آورد.

ناس

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 1 - کتاب 1 - صفحه 216