سند شماره 39

گزارش وضعیت کردستان شهریور 58

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: لینگن، سفارت آمریکا ـ تهران

محرمانه

به: وزارت امور خارجه واشنگتن٬ دی. سی. فوری

1358-06-26- 1979-09-17

متن سند

سند شماره (39)

از: سفارت آمریکا - تهران

تاریخ: 17 سپتامبر 79-26 شهریور 58

به: وزارت امور خارجه واشنگتن، دی. سی. فوری

خیلی محرمانه

شماره سند: 0139

موضوع: موقعیت کردها

1- (تمام متن خیلی محرمانه)

2- مناطق کردنشین طی هفته گذشته نسبتا آرام بود. هر چند کماکان گزارش هایی مبنی بر وقوع زد و خوردهای پراکنده میان نیروهای دولتی و شورشیان کرد به گوش می رسد. دولت موقت ایران مجددا کنترل خود را بر تمام شهرهای عمده منطقه اعمال کرده است ظاهرا پیکاری را در مورد توسعه اقتصادی در منطقه آغاز کرده است. هنوز اطلاعات کاملی در این مورد نداریم و سفارت حاضر نیست پیش بینی کند که پیروزی ظاهری نیروهای دولتی در پس گرفتن کردستان یک موفقیت دائمی است.

3- طی هفته گذشته نیروهای دولتی پس از برقراری کنترل بر کلیه شهرهای کردنشین، مشغول عملیات پاکسازی بوده اند. روزنامه کیهان در تاریخ 24 شهریور گزارش هایی پیرامون چند درگیری در نزدیکی مرز ترکیه در آذربایجان غربی و مناطق پیرانشهر، سردشت و سلماس درج کرد. گزارش های دیگر حاکی از تیراندازی شبانه در منطقه مهاباد است. یک گزارش پر پیچ و تاب از سردشت حکایت از آن دارد که ارتش 400 تن از اعضای حزب دموکرات کردستان را در منطقه به محاصره در آورد و با جت و هلیکوپتر آنان را در مورد حمله قرار داده است (ما هیچ چیز در تأیید این مطلب نداریم).

4- به نظر نمی رسد که ایران مشکلی با عراق یا ترکیه در مناطق مرزی داشته باشد. یک گزارش مطبوعاتی حاکی از آن است که ترکیه از دادن اجازه به مردم برای فرار به ترکیه از طریق سرو خودداری کرده است. خلخالی، قاضی شرع، ادعا کرد که هفته گذشته نیروهای مسلح عراق در 25 کیلومتری جنوب غربی بانه به مواضع چریک های کرد ایران حمله کرده و کردها را مجبور به عقب نشینی تا مرز ایران کرده اند.

خلخالی پرونده شش عراقی اسیر شده را که همراه شورشیان کرد می جنگیدند، با احتیاط غیر معمولی بررسی می کند. هر چند دادگاه وی، آنها را به مرگ محکوم کرده است، لیکن آنها را به خاطر تجدید نظر در پرونده هایشان به تهران آورده اند.

5 - از تاریخ 17 شهریور تنها دو کرد اعدام شده اند و احتمالاً این اعدام ها ربطی به فعالیت شورشیان کرد نداشته است. با بازگشت خلخالی به قم به نظر می رسد که از سرعت اعدام ها تقریبا تا حد رکود کاسته شده است. احتمالاً این امر منعکس کننده موضع بخشاینده تر دولت موقت ایران نسبت به یک مغلوب است. معهذا سفارت در شگفت است که احیانا احتیاط دولت موقت ایران ناشی از این حقیقت باشد که کردها تعداد نسبتا زیادی (حدود 80-150) گروگان دولتی را در اختیار دارند. قضیه به هر صورت که باشد ما نیز تصور می کنیم که تاکنون سیاست اعدام های دولت موقت ایران خسارت عمده ای بر قبایل کرد شدیدا وفادار وارد آورده است. دو نفر از جدیدترین اعدامی های کرد از اعضای خانواده های سرشناس سنندج بودند. یکی به نام «بهرام کمانگر» که متهم به فعالیت های آشوبگرانه و اشغال اراضی اطراف شهر با توسل به زور بود، و دیگری علیرضا سنندجی (معروف به ولی خان) متهم به داشتن روابط نزدیک با رژیم گذشته و قتل یک کشاورز و تجاوز به عنف نسبت به یک زن روستایی بود. صرف نظر از صحت این اتهامات به ویژه

ص: 806

احتمال دارد که این اعدام ها، دو قبیله بسیار نیرومند کرد را بیش از پیش از یکدیگر جدا سازد.

6- همان طور که قبلاً گزارش شد، مقامات دولت موقت ایران کماکان بر مقاصد خود مبنی بر کمک به مناطق کردنشین جهت جبران خسارت های جنگ و توسعه اقتصادی تأکید می نمایند. معهذا، «شکیبا» استاندار کردستان که خود یک کرد است، به مطبوعات گفت که هر چند وی در ابتدا اطمینان داشت که اوضاع بهبود خواهد یافت لیکن دیگر اطمینانی نداشت. به نقل از وی گفته شد که «اوضاع در کردستان به سرعت رو به وخامت نهاده است». وی می افزاید که این اوضاع در نتیجه مجازات هایی است که خلخالی در مورد شورشیان صادر می کند و همچنین درنتیجه اعمالی که پاسداران انقلاب و کمیته های مذهبی انجام می دهند.

7- نظریه: واکنش خشن دولت نسبت به وضعیت کردها دو نتیجه داشته است: دولت موقت ایران کنترل بی چون و چرای خود را بر شهرهای عمده کردنشین و راه های ارتباطی تا مرزها، اعمال کرده است.

همچنین به نظر می رسد، شاید به طور موقت، هرگونه زمزمه خودمختاری در مناطق سنی نشین را سرکوب کرده باشد. بدیهی است که اطلاعات کافی در این مورد نداریم. ما نمی دانیم که شورشیان کرد تا چه حد قوی و متحد خواهند بود. ما گمان می کنیم که در آینده قابل پیش بینی حملات چریکی سطح پایینی توسط گروه های مختلف علیه نیروهای مسلح دولت موقت ادامه خواهد داشت.

هنوز خیلی زود است که بگوییم این جنگ به یک جنگ چریکی تمام عیار که از حمایت فعالانه مردم شهرها برخوردار است. یعنی جنگی که می تواند کنترل دولت موقت را بر شهرها و ارتباطات جدا مورد تهدید قرار دهد. تبدیل خواهد شد یا نه.

لینگن

منبع: کتاب اسناد لانه جاسوسی - جلد 3 - کتاب 3 - صفحه 806