سند شماره 3

رابطه شاه و پاکستان

موضوع سند

رابطه شاه و پاکستان

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا در اسلام آباد، هومل

محرمانه

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن. دی - سی

1356-11-20- 1978-02-09

متن سند

سند شماره (3)

تاریخ: 20 بهمن 1356 - 9 فوریه 1978

خیلی محرمانه از: سفارت آمریکا در اسلام آباد

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن. دی - سی با اولویت

موضوع: توقف شاه ایران برای صرف نهار

1- خلاصه: در طول توقف پنج ساعته در اسلام آباد در تاریخ 16 بهمن ماه، شاه با ژنرال ضیاء در مورد گفتگوهای خود با هند صحبت کرد و طرح بازار مشترک خود را عنوان نمود. لیکن در مورد آن پافشاری چندانی ننمود و پس از آن با رهبران مهم سیاسی حزب خلق پاکستان ملاقات کرد و به آنها و (ژنرال ضیاء) اطلاع داد که به تمامیت ارضی پاکستان علاقه مند است. پاکستانیها ظاهرا از نتایج این سفر خوشحالند.

لیکن در مورد روابط دراز مدت ایران و هند و تأثیر آن بر منافع پاکستان اظهار نگرانی کرده اند. پایان خلاصه).

2- شاه ایران در ساعت 11 صبح روز 16 بهمن ماه از دهلی وارد پاکستان شد و قبل از ترک آنجا در ساعت 16 با رئیس جمهور، رئیس حکومت نظامی ژنرال ضیاء ملاقات نمود و در ضیافت نهار رئیس جمهور شرکت کرد. قبل از نهار وی به مدت پنج دقیقه با رهبران سیاسی از قبیل ولی خان و رهبران بلوچ که بسیاری از آنها به نهار دعوت شده بودند گفتگو کرد.

3- شاه با ضیاء گفتگویی خصوصی داشت که وزارت خارجه در مورد این گفتگوها کاملاً توجیه نشده است. در همان حال، تیم ایرانی به رهبری وزیر خارجه خلعتبری با مقامات پاکستان از جمله آقاشاهی، وزیر خارجه پاکستان ملاقات نمود. بر اساس گزارش مطبوعات و گفتگوهای ما در سفارت ایران و وزارت خارجه ظاهرا عناوین ذیل در هر دو ملاقات مطرح گردیده است.

- - توجیه در مورد سفر به هند: بنا به گزارش، شاه در بخش اعظم ملاقات خود با ضیاء به توجیه (و مطمئن سازی) وی در مورد گفتگوهایش با رهبران هندی پرداخته بود. موضوعات مورد بحث عبارت بودند از: اقیانوس هند، کمک ایران به چند پروژه در هند، و دور نمای تجاری ایران و هند.

- - بازار مشترک: بنا به گزارش، شاه طرح بازار مشترک خود را با بی تفاوتی با ضیاء در میان گذاشت.

موضع وی که در گفتگوهای خلعتبری و آقاشاهی منعکس شده، حاکی از آن است که همکاری بیشتر اقتصادی به نفع تمامی منطقه است، دولت پاکستان نباید فکر خود را بسته نگاه دارد فقط باید در مورد نحوه نیل به همکاری بیشتر بررسی نماید.

- - تسهیلات ترانزیت: وزارت خارجه اظهار داشت که مسئله ترانزیت به صورت کلی در بحث پیرامون بازار مشترک مطرح گردید.

تلگرام جداگانه پیرامون امکان حمایت ایران از بهبود بیشتر نظام ترابری پاکستان گزارش می دهد.

- - گفتگو با رهبران سیاسی: شاه با بسیاری از رهبران سیاسی غیر از رهبران حزب خلق پاکستان، ملاقات کرد و با هر یک از آنها به مدت پنج دقیقه قبل از نهار گفتگو نمود. بنا به گزارش وی شخصا تحت تأثیر ولی خان قرار گرفته بود، ولی این تأثیر به حدی نبود که تمایلات «جدایی» ولی خان را از یاد وی ببرد. در گفتگو با هر یک شاه گفته بود که تمامیت ارضی پاکستان برای ایران اهمیت قابل ملاحظه ای دارد.

ص: 365

- - کمک ایران به پاکستان: معاون ریاست سفارت ایران اظهار داشت که شاه به ضیاء گفته است که اگر پاکستان از ایران انتظار کمک بیشتری دارد باید عملکرد اقتصادی خود را بهبود بخشد.

- - برنامه ریزی دوباره: دبیر کل وزارت خارجه (افغانستان ایران، ترکیه) امیر عثمان بما می گوید که شاه توافق کرده است، بازپرداخت وام 580 میلیون دلاری را دو سال دیگر به تأخیر بیندازد. قرار بود اولین بازپرداخت توسط پاکستان در سال جاری صورت گیرد. وزارت خارجه و سفارت ایران اظهار می دارند که گذشته از این تعویق دوساله در دیگر شرایط وام تغییری پدید نیامده است.

- - وام سیتی بانک: عثمان گفت که وام 300 میلیون دلاری سیتی بانک که توسط ایران تضمین شده است، هنوز به قوت خود باقی است. شاه به ضیاء در طول آخرین سفر خود به تهران گفته بود که این وام تصویب خواهد گردید و در گفتگوی خصوصی اخیر آنها نیز این امر تأیید گردید. ولی عثمان یادآور شد که در «سطح کاری» در رابطه با «پیچیدگیهای فنی» وام، مشکلاتی پدید آمده است. مهمترین مشکل، تقاضای سیتی بانک است که معادل 6/1 درصد هزینه مدیریت می باشد که این امر خود مورد قبول دولت ایران نیست. عثمان گفت نمی داند این مسائل در چه زمانی حل خواهد شد.

4- اظهار نظر: دولت پاکستان از اینکه سفرهای وجپازی و شاه به خوبی صورت گرفت و موجب قطع روابط پاکستان با دو همسایه بزرگ خود نشد آسوده خاطر شده است. بسیاری از افراد موجود در دولت پاکستان نگران از این بودند که مبادا ایران و هند طی توطئه ای در مورد بازار مشترک و مسئله ترانزیت در طول این سفرها به اسلام آباد فشار وارد آورند. گسترش تبلیغات دهلی بر ترس آنها در این مورد افزوده بود. بعضی از دیپلماتهای اینجا معتقدند که دولت پاکستان به مطبوعات خود دستور نشان دادن عکس العمل شدید را داده بود تا ثابت کند که آرای عمومی پاکستان این طرح دهلی و شاه را نخواهد پذیرفت.

5- به نظر وزارت امور خارجه، پاکستان از این دو بازدید بدون برخورد و رویارویی بیرون آمد. ترس دراز مدت پاکستان، ناراحتیها و سوءظن از این امر که مبادا ایران و هند به ضرر پاکستان به همکاری بپردازند هنوز از بین نرفته است و عکس العمل پاکستان را در قبال پیشنهادات مطروحه توسط دو کشور شکل خواهد داد.هومل

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 45 - کتاب 45 - صفحه 365