سند شماره 64

گزارش وضعیت سیاسی پاکستان

موضوع سند

وضعیت سیاسی پاکستان

مشخصات ارسال سند

از:

سری

به:

1358-06-02- 1979-08-24

متن سند

سند شماره (64)

سری - غیرقابل رؤیت برای بیگانگان غیرقابل رؤیت برای پیمانکاران و مشاوران پیمانکار

2 شهریور 58- 24 اوت 79

پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده (طبقه بندی نشده) دورنمای کوتاه مدت پاکستان

خلاصه

(سری) شانس رئیس جمهور ضیاءالحق در به پایان رسانیدن سال جاری به عنوان رهبر پاکستان توأم با تردید است.

او تاریخ 26 آبان ماه را به منظور برگزاری انتخابات اعلام کرده است، ولی جای تعجب نخواهد بود اگر آن را به تأخیر و یا تعویق بیندازد. البته با این کار وی در معرض خطر قرار خواهد گرفت، چون حکومت نظامی محبوبیت چندانی ندارد و او با ناآرامیهای فزاینده ای روبه رو خواهد گردید.

ص: 446

(سری) تشنج مابین استانها تلاش ضیاء را در پدید آوردن توافق ملی در مورد نوع حکومت مورد نیاز پاکستان خنثی خواهد نمود. تا پایان سال 1358 در اوضاع آشفته پاکستان بهبودی پدید نخواهد آمد. از طرف دیگر، ضیاء نیز راههای بسیاری در پیش رو ندارد، و ارتش نیز حداقل تا زمانی که اوضاع کشور آرام باشد از وی پیروی خواهد کرد.

(خیلی محرمانه) در جبهه اقتصادی، پاکستان با چند مشکل روبه روست. میزان کسری موازنه پرداخت، سبب شده است که پاکستان به دوباره برنامه ریزی وامهای خود روی آورد.

(خیلی محرمانه) مسائل خارجی نیز مشکلاتی را در برابر ضیاء به وجود آورده است. او مایل است از آمریکا به عنوان یک وزنه علیه شوروی استفاده کند، لیکن تصمیم وی مبنی بر تکمیل مجتمع غنی سازی اتمی، روابط اسلام آباد و واشنگتن را دچار تیرگی ساخته است. برنامه اتمی کنونی پاکستان ممکن است سرانجام سبب وخامت روابط بهبود یافته آن با هند شود، در حالی که در تاریخ اخیر این روابط به بهترین نحوی برقرار شده است. بالاخره، رابطه پاکستان باافغانستان نیز توأم با آشفتگی و تشنج بسیار خواهد گردید.

مشکلات سیاسی ضیاء

(خیلی محرمانه) فقدان رهبریتی قاطع بر مردم پاکستان تأثیری عمیقاً منفی به جای گذاشته است.

گرچه ضیاء چندان مورد تنفر نیست و حکومت نظامی وی نیز چندان سخت نمی باشد، ولی معمولاً وی را فردی می شناسند که قادر نیست خود و یا کشورش را از معضلات جاری برهاند. در میان طبقات بالا و متوسط فرار سرمایه و مغزها رایج است که برای آینده سیاسی و ثبات اقتصادی پاکستان چندان خوشایند نخواهد بود.

(طبقه بندی نشده) مهمترین مخالفت سیاسی علیه ضیاء از جانب حزب خلق پاکستان نخست وزیر اسبق بوتو، که در ماههای گذشته ثابت کرده که قادر است سازمان یافته ترین حزب سیاسی تاریخ پاکستان را به تحرک درآورد، اعمال می گردد. رهبران حزبی با وجود ضربه ای که در نتیجه اعدام بوتو به آنها وارد شده مطمئن هستند، که در صورت برگزاری انتخابات منصفانه در پاکستان به پیروزی خواهند رسید.

(خیلی محرمانه) بنا به گزارشها، استراتژی آنها در رسیدن به این هدف اجتناب از جنجال و برخورد با حکومت نظامی و ارائه دادخواستهای خود به ملت می باشد. در همان حال که حزب در رابطه با رهبریت خود دچار مشکلاتی شده، ولی همسر بوتو اعلام کرده است که رهبری آن را به عهده خواهد گرفت. او ممکن است بتواند وحدت مورد نیاز حزبی را برای رقابت در انتخابات فراهم آورد، لیکن رهبریتش بیشتر جنبه سمبلیک خواهد داشت.

(طبقه بندی نشده) ضیاء از طرف بعضی از حامیان گذشته خود نیز با مخالفت روبه رو شده است.

ائتلاف نه چندان نیرومند احزابی که منجر به سرنگونی بوتو در سال 1356 گردید، حمایت خود را از حکومت نظامی جانشین وی اعلام کرد. لیکن، این احزاب در منازعه خود با ضیاء پیرامون مسائل مختلف دچار تفرقه گردیدند، که درست یک ماه پس از اعدام بوتو، منجر به خروج کامل همکاران سیاسی غیر نظامی از حکومت ضیاء گردید. در حال حاضر آنها به حزب خلق پاکستان پیوسته و با مخالفت با حکومت نظامی خواستار برگزاری انتخابات شده اند.

ص: 447

(طبقه بندی نشده) جناح گرایی و فقدان رهبریت قاطع گروههای سیاسی پاکستان را دچار فاجعه ساخته است. یکی از سازمانهای پیشین مخالف نیرومند، یعنی حزب ناسیونال دموکراتیک دارای پایگاه قبیله ای اخیرا بر سر تضاد موجود پیرامون شخصیتها و میزان اختیارات ایالتی مورد نظر به تجزیه دچار گردید.

مسئله انتخابات

(خیلی محرمانه) هنوز معلوم نیست که ضیاء انتخابات را برگزار نماید. تا اواخر 22 ژوئیه، وی می گفت که انتخابات در ماه نوامبر برگزار خواهد شد. لیکن وی مایل است که اکثریت کرسیها نصیب احزاب مرکزی و راستگرا شود، تا بتوانند یک حکومت مؤتلفه را تشکیل دهند، که نیروی نظامی بسیار قدرتمندی نیز به عنوان ناظر نظم لازم را برقرار سازد. لیکن پیروز شدن حزب خلق پاکستان آزادی فردی ضیاء را به خطر خواهد انداخت و سیاستهایی را تقویت خواهد کرد که به نظر وی در گذشته موجب ورشکستگی اخلاقی و اقتصادی کشور شده بود.

(خیلی محرمانه) پس از جرح و تعدیل انتخابات که مخالفت را به ضعف خواهد کشید، ضیاء ممکن است به برگزاری انتخابات بپردازد. وی اعلام کرده است که نه تنها قدرت را به دولت منتخب خواهد داد، بلکه از ریاست ستاد ارتش و فعالیتهای عمومی نیز کناره گیری خواهد کرد. ولی گمان نمی رود که او خود را به طور کامل از زندگی عمومی کنار بکشد.

(خیلی محرمانه) علیرغم اظهار اطمینانهای وی مبنی بر برگزار شدن انتخابات، بعید نیست که ضیاء به خاطر ترس از تقویت ناگهانی جناح مخالف عقیده اش را تغییر دهد. و بنا به دلایل دیگر از قبیل ناآرامیهای قبل از انتخابات، و یا حتی بنا به اعتقاد دیگران، برای ماندن در موقعیت کنونی می تواند انتخابات را لغو نماید.

(سرّی) در صورتی که ضیاء به وعده خود مبنی بربرگزاری انتخابات عمل نکند، باید انتظار بروز ناآرامیهای فزاینده عمومی را داشت. حزب خلق احتمالاً رهبری جناح مخالف را برای سرنگون ساختن وی به دست خواهد گرفت. او از داخل ارتش نیز تحت فشار است. چند تن از ژنرالهای وی احساس می کنند که حکومت نظامی بیش از حد درگیر اداره کشور شده است و اگر انتخابات را به زودی برگزار نکند، ممکن است او را وادار به کناره گیری نمایند. ولی احتمالاً ضیاء خواهد توانست در برابر این فشارها مقاومت به خرج دهد؛ البته در صورتی که به طور هم زمان با ناآرامیهای شدید داخلی روبه رو نباشد.

(خیلی محرمانه) مشکلات اقتصادی

دورنمای تأسف بار اقتصادی پاکستان منعکس کننده فقدان رهبریتی نیرومند است. با وجود اینکه بی اعتمادیهای سیاسی مانع از سرمایه گذاریهای بخش خصوصی می شود، ولی تولید صنعتی از رکود دوران بوتو بیرون آمده است. عملکرد کشاورزی نیز مختلط است. تولید گندم بیسابقه بوده و سطح تولید برنج نیز دائماً رو به افزایش بوده است. از طرف دیگر، پنبه هم که از نظر نساجی داخلی و هم از نظر صادرات نقشی حیاتی دارد، با رکود تولیدی بیسابقه ای روبه رو شده است. رشد کلی تولید ناخالص داخلی در سالهای 58- 1357 حدود 6 تا 7 درصد در طول دو سال متوالی بود، در حالی که میزان رشد آن در سال

ص: 448

آخر حکومت بوتو 2- تا 3- درصد بود.

در همان حال، پاکستان به سرعت وارد یک بحران مالی می شود و رهبران آن بار دیگر خواستار برنامه ریزی دوباره وامهای خود شده اند. مهمترین، کسری بودجه عظیم دولت است که ناشی از سوبسید عظیم مصرفی و مخارج سنگین پروژه های صنعتی نامناسب عمومی، برنامه اتمی، و بودجه دفاعی عظیم می باشد.

در نتیجه این امور میزان تورم افزایش یافته و موازنه پرداخت مسئله ای حاد را به وجود آورده است. در سال گذشته تنها ارسال پول توسط کارگران پاکستانی مقیم خارج از کشور مانع از بروز بحران موازنه پرداخت گردید. در همین حال، سرویس قروض خارجی به سرعت افزایش می یابد و سبب فرسایش شدید جریان کمکهای خارجی می شود، احتمالاً در سال آینده لازم خواهد بود که قروض خارجی دوباره جزء برنامه بعدی شود، لیکن اعتباردهندگان رسمی پاکستان نمی خواهند بهپاکستان امتیاز مالی خاصی بدهند، تا دولت نشان دهد که مصمم است در محدوده تواناییهای خود به حیات خود ادامه دهد.

معادله خارجی

(S/ NF/ NC/ NO) روابط توأم با آشفتگی پاکستان و آمریکا فکر رهبران پاکستان را به خود مشغول کرده است، ولی ضیاء نخواهد توانست اختلافات موجود را تا حدود زیادی از بین ببرد. در عوض، وی به تبلیغات ضد آمریکایی دامن خواهد زد تا از بروز انتقادات داخلی علیه خود ممانعت به عمل آورد.

(S/ NF/ NC/ NO)(1) مسئله برنامه اتمی پاکستان مهمترین موضوع مورد اختلاف با آمریکاست.

امکان دارد که اسلام آباد مخفیانه در تلاش به دست آوردن تسلیحات انفجاری اتمی باشد. و ظاهرا می خواهد این تلاش خود را با عنوان «عمران و تحقیقات» ادامه دهد. پاکستانیها نیز گویا می خواهند با وارد مذاکره شدن با آمریکا و دیگر کشورهای غربی فرصت بیشتری برای دانشمندان خود به وجود آورند. گزارشهای ضد و نقیضی در مورد زمان آماده بودن این آزمایش از نظر فنی رسیده است. بعضی از گزارشها حاکی از آن است که اسلام آباد ممکن است تا اوائل پاییز جاری بمبی را منفجر سازد. ولی پاکستان مانند سال گذشته، در سال جاری نیز نخواهد توانست این توانایی را به دست آورد. (خیلی محرمانه) یکی دیگر از مشکلات موجود در رابطه آمریکا و پاکستان عدم کنترل کشت خشخاش در مناطق قبیله ای پاکستان و در مجاورت مرز افغانستان است. سال گذشته میزان بازده این منطقه پاکستان حدود 400 تن بود. اگر تولید منطقه مجاور افغانستان را نیز به حساب آوریم، کل تولید این منطقه بیش از تولید «مثلث طلایی»(2) خواهد بود. قدرت پالایشی پاکستان نیز بسیار پیچیده و پیشرفته شده است.

(خیلی محرمانه) اقتدار پاکستانیها که در مناطق قبیله ای چندان نیرومند نبوده است، در حال حاضر در کنترل تولید تریاک و قاچاق آن به خاطر شورش موجود در مرز افغانستان ضعیفتر شده است. علاوه بر این، با تصویب قانون اسلامی و منع مواد مخدر در ماه فوریه وسایل کنترل مواد مخدر با از بین رفتن مکانیزمهای اجرائی و فقدان روشهای جدید در هم ریخته شد.

ص: 449

1- مخفف کلماتی است که ترجمه آنها به ترتیب عبارت است از: S/ NF/ NC/ NO -1 حروف سری غیرقابل رؤیت برای بیگانگان غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران و مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده- مترجم.

2- مثلث طلایی به فلات صعب العبور و کوهستانی شای که از شمال شرقی برمه تا تایلند ٬ لائوس و چین ادامه دارد اطلاق می گردد.

(خیلی محرمانه) در شش ماه آتی افغانستان مهمترین مشکل سیاست گذاری خارجی پاکستان را تشکیل خواهد داد. تا به حال، اسلام آباد در رابطه با فشار حدود 140000 پناهنده افغانی در داخل مرزهای خود، تبلیغات خصمانه از طرف کابل و مسکو و رویدادهای مرزی از قبیل پرواز جت های جنگنده و بمباران گهگاه، خونسردی نشان داده است. اصرار اسلام آباد برای کمک به مخالفین در سرنگون کردن رژیم متخاصم تره کی / امین ممکن است بیشتر شود، لیکن با وقوف به این واقعیت که افغانها و روسها با مداخله در بلوچستان می توانند مشکلات بسیاری برای پاکستان به وجود آورند، از این کار اجتناب خواهند ورزید.

(خیلی محرمانه) پاکستان احتمالاً به دنبال اجلاس غیرمتعهدها در سپتامبر در هاوانا موفق خواهد شد به این جنبش به پیوندد. اسلام آباد تلاشی وسیع و مؤثر به خرج داده است تا به عضویت سازمان مزبور پذیرفته شود. حتی با وجود مخالفت افغانستان، پاکستان به عضویت جنبش درخواهد آمد، البته افغانها تهدید کرده اند که به مخالفت خود ادامه خواهند داد. پس از انحلال پیمان سنتو در اوائل سال جاری هند نیز مخالفت خود را با پیوستن پاکستان به این جنبش کنار گذارد.

(خیلی محرمانه) روابط این کشور با هند تنها نقطه امیدوارکننده در اوضاع جاری پاکستان است. در 33 سال گذشته از ماهیت جداگانه این کشور این روابط بهتر از پیش بوده است. نه تنها روابط کنونی و دیپلماتیک بلکه روابط هوایی، مخابراتی و تجاری نیز برقرار شده است. مسئله لاینحل کشمیر نیز گویا کنار گذاشته شده، و هر یک از این دو کشورها، گویی تصمیم گرفته اند در امور داخلی و خارجی یکدیگر مداخله ننمایند. رهبریت پاکستان با مشاهده خونسردی هند در برابر اعدام بوتو بسیار راضی شده است. با وجود عدم اعتماد اسلام آباد به دهلی نو به خاطر روابطش با رژیم تره کی در کابل، پاکستان به نحوی از انحاء به هند به عنوان یک منبع پشتیبانی می نگرد.

(سرّی) لیکن این هماهنگی و همزیستی ادامه نخواهد یافت. خروج دسای و جانشین شدن چاران سینگ قطعا سبب به قدرت رسیدن یک دولت ایده الیست و ناسیونالیست در هند خواهد گردید.

سیاستهای هند به هیچ وجه با پاکستان خصومت آمیز نیست، لیکن حساسیت هند در مورد تسلیحات اتمی ممکن است این خصومت را بار دیگر پدید آورد. اگر دهلی نو متوجه شود که پاکستان در تأمین تسلیحات اتمی جدی است، روابط دو کشور قطعا به تیرگی خواهد گرایید. با آماده شدن هند برای برگزاری انتخابات در ماه نوامبر، دولت سینگ هیچ گونه اقدامی که منجر به قطع روابط شود انجام نخواهد داد، گرچه در بعضی از قسمتهای سخنرانی انتخاباتی مجبور خواهد بود به «بمب» پاکستانی نیز اشاره هایی بنماید.

تهیه کننده: کارن لنگه تیگ تصویب کننده: جورج هاریس

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 46 - کتاب 46 - صفحه 446