سند شماره

امیرعباس هویدا و چهارمین دور مذاکرات آمریکا - شوروی در مورد اقیانوس هند

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از:

سری

به:

1356-12-04- 1978-02-23

متن سند

هویدا، امیرعباس - 6

تهران، 23 فوریه 1978 - 1356/12/04

سرّی

آقای وزیر محترم

چهارمین دور مذاکرات آمریکا و شوروی در مورد محدودیت تسلیحاتی در اقیانوس هند در تاریخ 17 فوریه در برن سوئیس برگزار گردید. مطلب پیوست خلاصه مختصری از این مباحث می باشد. در صورت تمایل می توانید به شرف عرض عالیجناب شاهنشاه آریامهر برسانید.

با تقدیم احترامات فائقه و گرم ترین درودهای شخصی دوستار شما - جک سی. میکلاس کاردار موقت

عالیجناب امیرعباس هویدا وزیر دربار شاهنشاهی و تهران

چهارمین دور مذاکرات آمریکا - شوروی در مورد اقیانوس هند

از تاریخ 7 الی 17 فوریه، هیئت های نمایندگی اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده در شهر برن واقع در سوئیس، گفتگوهای دو جانبه بیشتری (مفصلی) را درباره مسائل مربوط به اقدامات محدودیت تسلیحاتی در اقیانوس هند به عمل آوردند. هیئت های نمایندگی به بحث درباره پیشنهاداتی که از جانب طرف مقابل ارائه می شد، ادامه دادند. هیئت ایالات متحده به سرپرستی سفیر پارل سی. وارنکی و هیئت اتحاد جماهیر شوروی تحت سرپرستی سفیر ال. آی. مندلویچ عمل می کردند.

ص: 813

در خلال این اجلاسیه طرفین در نشست های جمعی و گروه های کاری با یکدیگر ملاقات نمودند.

مذاکرات دوستانه و مفید بود و منجر به درک مواضع طرفین گردید.

تاکنون درباره برخی از مسائل، منجمله مناسب بودن برخوردهای مرحله ای، که شروع آن موافقت در مورد عدم افزایش حضور نظامی فعلی و همزمان مذاکره درباره کاهش آن باشد، تا حد مشخصی موافقت شده است.

در طول این دور از مذاکرات هیچ تغییر خاصی در مواضع طرفین نسبت به موضوعات اصلی به وجود نیامد. هر دو طرف بر مواضع خود در مورد موضوعات مهم ایستادگی کرده و دلایل خود را در حمایت از این مواضع تکرار می کردند.

مشخص ترین موضوعاتی که همچنان مورد اختلاف است عبارتند از :

در مورد سیستم های استراتژیک چه محدودیت هایی بایستی اعمال شود.

- مسئله مربوط به تجهیزات تدارکاتی به چه نحوی در موافقتنامه گنجانده شود. از نقطه نظر ایالات متحده باتوجه به اعمال محدودیت های این موافقت نامه بر استفاده از تجهیزات تدارکاتی ساحلی، لازم است محدودیت هایی نیز بر استفاده از تجهیزات تدارکاتی دریایی که در سطح بسیار گسترده ای توسط شوروی ها استفاده می گردد، اعمال شود. ایالات متحده تعریفی در مورد مراجعه روزمره به بنادر ارائه داد و شوروی ها موافقت کردند که در مورد این تعریف مطالعه بکنند.

طبق نظریه ارائه شده از جانب ایالات متحده، اگر هرکدام از طرفین فعالیت های تدارکاتی را چه از ساحل و چه از طریق دریا به یکی از بنادر اقیانوس هند که فراتر از محدوده تعریف شده برای مراجعه روزمره به بندر قرار گرفته است، هدایت نماید به معنی احداث یک بندر بوده و براساس موافقتنامه شامل محدودیت می شود.

- مناطق متفق و مجاور آن - شوروی ها همچنان اظهار می دارند که لازم است این مسئله نیز در موافقتنامه گنجانده شود. موضع ایالات متحده این است که این مناطق در حوزه مربوط به موافقتنامه قرار ندارند.

- تعریف منطقه - هنوز در مورد تعریف آب های شمالی و جنوبی استرالیا اختلاف نظر وجود دارد.

- علاوه بر این گروه های تخصصی کار خود را در مورد موضوعات تکنیکی از قبیل تعیین تعریفی برای ناوهای کمکی شروع کرده اند. طرف روسی مایل است این ناوها را از محدودیت ها مستثنی نماید، در حالی که ایالات متحده می خواهد چنین ناوهایی تحت محدودیت های موافقتنامه قرار گیرند.

- گروه های تخصصی همچنین مسئله کشتی های عبوری از طریق اقیانوس هند را مورد ملاحظه قرار داده اند. در حالی که هر دو طرف قبول دارند که حضور چنین کشتی هایی را نباید به عنوان بخشی از حضور نظامی تلقی کرد، اما در مورد مدت زمان مجاز برای این کشتی ها جهت اتمام عبور خود، اختلاف نظر وجود دارد. هر دو طرف موافقت کردند که درباره این موضوع بررسی نمایند.

گروه تهیه بیانیه نیز کار خود را در مورد تهیه متن پیش نویس اولیه قسمت های مختلف موافقتنامه شروع کرد. این پیش نویس ها حاوی عبارات مشترک درباره نکات مورد توافق و عبارتی داخل پرانتز درباره موضوعاتی که هنوز مورد اختلاف هستند، می باشند. دو گروه کاری تخصصی ایجاد گردید. این گروه های کاری در زمینه های تکنیکی (مثلاً تعریف واژه عبور) به پیشرفت هایی نائل شده اند. گروه های

ص: 814

تخصصی به ارزیابی موضوعات تکنیکی که هنوز مورد موافقت قرار نگرفته اند، ادامه خواهند داد.

تاریخ اجلاسیه بعدی در هیئت از طریق توافق طرفین تعیین خواهد شد.

متن فوق از تلگرام وزارت خارجه به شماره 46020 مورخ 22 فوریه 78 استخراج شده است.

تاریخ: 22 فوریه 78 - 1356/12/03

سرّی

از: وزارت امورخارجه، واشنگتن دی. سی. 046020

به: مرکز جمع آوری اخبار اقیانوس هند

رونوشت: سفارت آمریکا کابل، موگادیشو، دفتر حفاظت منافع در بغداد

موضوع: چهارمین دور گفتگوهای ایالات متحده - شوروی در مورد اقیانوس هند

1- چهارمین دور مذاکرات آمریکا و شوروی در مورد محدودیت تسلیحاتی در اقیانوس هند در تاریخ 17 فوریه در شهر برن سوئیس برگزار گردید. ایستگاه ها در صورتی که مناسب تشخیص دهند می توانند دولت های میزبان را در مورد نتایج این دور از مذاکرات توجیه نمایند. وزارت امورخارجه (آمریکا - م) همانند گذشته دولت های استرالیا، زلاندنو، فرانسه، انگلیس و ژاپن را در واشنگتن توجیه می کند.

ناتو نیز در بروکسل توجیه خواهد شد. مطابق با عرف گذشته وزارت امورخارجه آمریکا کشورهای ساحلی بخصوص در اقیانوس هند را، در صورتی که سفارتخانه هایشان درخواست کنند، در واشنگتن توجیه خواهد نمود.

2- برای هیئت نمایندگی آمریکا در سازمان ملل متحد: مطالب زیر، بیانیه مربوط به چهارچوب مورد توافق مشترک آمریکا و شوروی می باشد که برای توجیه سازمان ملل و کمیته AD HOC در اقیانوس هند مورد استفاده قرار می گیرد. شما بایستی در مورد زمان بندی این جلسه توجیهی با رئیس کمیته ADHOC هماهنگ نمایید.

- از تاریخ 7 الی 17 فوریه هیئت های نمایندگی اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده در شهر برن واقع در سوئیس گفتگوهای دو جانبه مفصلی را درباره مسائل مربوط به اقدامات محدودیت تسلیحاتی در اقیانوس هند به عمل آوردند. هیئت های نمایندگی به بحث درباره پیشنهاداتی که از جانب طرف مقابل ارائه می شد، ادامه دادند. هیئت ایالات متحده به سرپرستی سفیر پارل سی. وارنکی و هیئت اتحاد جماهیر شوروی تحت سرپرستی سفیر ال. آی. مندلویچ عمل می نمودند.

- در خلال این اجلاسیه، طرفین در نشست های جمعی و گروه های کاری با یکدیگر ملاقات کردند.

مذاکرات دوستانه و مفید بود و منجر به درک مواضع طرفین گردید.

- تاکنون درباره برخی از مسائل، منجمله مناسب بودن برخوردهای مرحله ای، که شروع آن موافقت در مورد عدم افزایش حضور نظامی فعلی و همزمان مذاکره درباره کاهش آن باشد، تا حد مشخصی موافقت شده است.

- گروه تهیه بیانیه نیز کار خود را در مورد تهیه متن پیش نویس های اولیه در مورد قسمت های مختلف موافقت نامه شروع کرد. این پیش نویس ها حاوی عبارات مشترک درباره نکات مورد توافق و عباراتی داخل پرانتز درباره موضوعاتی که هنوز مورد اختلاف هستند، می باشند.

- دو گروه کاری تخصصی ایجاد گردید. این گروه های کاری در زمینه های تکنیکی (مثلاً تعریف واژه عبور) به پیشرفت هایی نائل شده اند. گروه های تخصصی به ارزیابی موضوعات تکنیکی که هنوز مورد

ص: 815

موافقت قرار نگرفته است، ادامه خواهند داد.

- تاریخ اجلاسیه بعدی دو هیئت از طریق توافق طرفین تعیین خواهد شد.

3- برای تمام سفارتخانه های کشورهای ساحلی اقیانوس هند: مطالب فوق را می توانید برای توجیه رده مناسبی از مقامات عالی رتبه کشور میزبان که به نتایج این دور از مذاکرات علاقه مند هستند، استفاده نمایید. علاوه بر این می توانید پاراگراف اضافه زیر را نیز نقل نمایید :

- در طول این دور از مذاکرات، ایالات متحده مشخص نمود که فعالیت های جاری شوروی ها را در شاخ آفریقا و افزایش همزمان ناوگان دریایی شوروی را مورد توجه قرار داده است و آن را با روح و مفاد چنین مذاکراتی که مبتنی بر ممانعت از افزایش هر نوع حضور نظامی طرفین است، مغایر می داند. (در خلال ماه های اخیر حضور نیروهای رزمی شوروی در اقیانوس هند نسبت به وضعیت معمولی افزایش قابل ملاحظه ای داشته است.) ایالات متحده همچنین اظهار داشته است که سطح فعلی فعالیت های شوروی در منطقه، مانع جدی در مقابل پیشرفت سریع در طول مذاکرات می باشد.

4- برای تهران، دهلی نو، کلمبو، اسلام آباد، ماپوتو، جده، نایروبی: علاوه بر پاراگراف های 2 و 3، می توانید برای توجیه دولت های میزبان خود اطلاعات جزئی تر زیر را مورد استفاده دهید:

در طول این دوره از مذاکرات هیچ تغییر خاصی در مورد مواضع طرفین نسبت به موضوعات اصلی به وجود نیامد. هر دو طرف بر مواضع خود درباره موضوعات مهم ایستادگی کرده و دلایل خود را در حمایت از این مواضع تکرار می کردند.

مشخص ترین موضوعاتی که همچنان مورد اختلاف است عبارتند از:

- در مورد سیستم های استراتژیک چه محدودیت هایی بایستی اعمال شود.

مسئله مربوط به تجهیزات تدارکاتی به چه نحوی در موافقتنامه گنجانده شود. از نقطه نظر نظر ایالات متحده باتوجه به محدودیت های اعمالی این موافقت نامه بر استفاده از تجهیزات تدارکاتی ساحلی، لازم است محدودیت هایی نیز براستفاده از تجهیزات تدارکاتی دریایی که در سطح بسیار گسترده ای توسط شوروی ها استفاده می گردد، اعمال شود. ایالات متحده تعریفی در مورد مراجعه روزمره به بنادر ارائه داد و شوروی ها موافقت کردند که در مورد این تعریف مطالعه بکنند. براساس نظریه ارائه شده از جانب ایالات متحده اگر هرکدام از طرفین فعالیت های تدارکاتی را چه از ساحل و چه از طریق دریا به یکی از بنادر اقیانوس هند که فراتر از محدوده تعریف شده برای مراجعه روزمره به بندر قرار گرفته است هدایت نماید، به معنی احداث یک بندر است و براساس موافقتنامه شامل محدودیت می شود.

- مناطق متفق و مجاور آن: شوروی ها همچنان اظهار می دارند که لازم است این مسئله نیز در موافقتنامه گنجانده شود. موضع ایالات متحده این است که این مناطق در حوزه مربوط به موافقتنامه قرار ندارند.

- تعریف منطقه: هنوز در مورد تعریف آبهای شمالی و جنوبی استرالیا اختلاف نظر وجود دارد.

- علاوه بر این، گروه های تخصصی کار خود را در مورد موضوعات تکنیکی از قبیل چنین تعریفی برای ناوهای کمکی شروع کرده اند. طرف روسی مایل است این ناوها را از محدودیت ها مستثنی نماید، در حالی که ایالات متحده می خواهد چنین ناوهایی تحت موافقت نامه قرار گیرند.

- گروه های تخصصی همچنین مسئله کشتی های عبوری از طریق اقیانوس هند را مورد ملاحظه قرار داده اند. در حالی که هر دو طرف قبول دارند که حضور چنین کشتی هایی را نباید به عنوان بخشی از حضور

ص: 816

نظامی تلقی کرد، اما در مورد مدت زمان مجاز برای این کشتی ها به منظور اتمام عبور خود، اختلاف نظر وجود دارد. هر دو طرف موافقت کردند که درباره این موضوع بررسی نمایند.

گروه تهیه بیانیه نیز کار خود را در مورد تهیه متون پیش نویس اولیه قسمت های مختلف موافقتنامه شروع کرد. این پیش نویس ها حاوی عبارات مشترک درباره نکات مورد توافق و عباراتی داخل پرانتز درباره موضوعاتی که هنوز مورد اختلاف هستند، می باشند.

5 - انتخاب تعدادی از ایستگاه هایی که مجازند اطلاعات بیشتر مندرج در پاراگراف 4 را استفاده نمایند، براساس ابراز تمایل دولت های مورد نظر و همچنین نزدیکی روابطمان با آن کشور می باشد. در عین حالی که نکته اخیر شامل بعضی دیگر از کشورهای خاص ساحل اقیانوس هند نیز می شود، ما تمایل نداریم که در این مرحله و در حالتی که کشورهای ساحلی علاقه اندک یا ناچیزی در این باره ابراز نموده اند، توجیهات مفصل تری درخصوص گستردگی این مذاکرات به عمل آید. اگر چنین تمایلی آشکار شود، یا اگر سفرا معتقد باشند توجیهات مفصل تر کاملاً مناسب است، وزارت خارجه بایستی از آن مطلع گردد.

6- برای کانبرا. در حالی که همچنان توجیهات مفصل تری در اینجا ارائه خواهد شد و برای سفارتخانه ها نیز تلگرام ارسال می شود، شما می توانید تمامی نکات مندرج در این تلگرام را در پاسخ به سؤالاتی که مطرح می شود بازگو نمایید و خاطرنشان سازید که سفیر رنوف به زودی به طور مفصل توجیه خواهد شد.

ونس

منبع: کتاب اسناد لانه جاسوسی - جلد 8 - کتاب 8 - صفحه 813