شخصیت دکتر علیقلی اردلان سفیر ایران در شوروی

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: ماسترون، کنسولگری آمریکا در خرمشهر، 1 - 8

محرمانه

به: وزارت امورخارجه

1339-12-17- 1961-03-08

متن سند

اردلان، علیقلی - 3

تاریخ: 8 مارس 1961 - 1340/05/14

خیلی محرمانه

از: کنسولگری آمریکا در خرمشهر، 1 - 8

به: وزارت امورخارجه

جهت اطلاع: سفارت آمریکا در تهران و مسکو

دکتر علیقلی اردلان، نماینده ویژه رئیس هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران، هنگام بازگشتش از تهران به من تلفن زد تا مرا از نیت دولت ایران برای انتصاب وی به عنوان سفیر در اتحاد جماهیر شوروی مطلع گرداند. زمانی که من برای عرض تبریک به دیدن وی رفتم، او با من در مورد نظرات شخصی خودش

ص: 238

در رابطه با سیاست ایران نسبت به اتحاد جماهیر شوروی گفتگو کرد.

دکتر اردلان به خاطر می آورد که در خلال تصدی وی در وزارت امورخارجه (1958 - 1955)، روابط ایران با شوروی براساس دوستی و صمیمیت قرار داشت. او معتقد بود که سیاست آشکار و صریح وی نسبت به آنها به این موقعیت کمک نمود. دکتر اردلان موضع خود را نسبت به روس ها با عنوان «منطقی در تمام موضوعات و در عین حال همراه با اعتقاد سخت به «اصول» توصیف نمود. او معتقد است که ایران با تحریک روس ها چیزی به دست نمی آورد و نیز با تمایل به مذاکره با آنان چیزی از دست نمی دهد، البته مشروط برآنکه این امر باعث فدا کردن اصول آزادی و مساوات نگردد. به عقیده وی ایران قیمت سنگین یک سیاست تهاجمی نسبت به همسایه بزرگ و قدرتمندش را نمی تواند بپردازد. دکتر اردلان یادآوری کرد که وقتی وی وزیر امورخارجه بود، استفاده از پوسترهای تبلیغاتی ضد روسی توسط سرویس اطلاعاتی ایالات متحده در تهران را اجازه نمی داد. او گفت که برای هندرسون، سفیر آمریکا در تهران، این طور توضیح داده بود که یادآوری خطرات روسیه کمونیست به ایرانیان بدین نحو ضرورتی ندارد. خود آنان هم اکنون از آن خطرات کاملاً آگاه هستند. او خاطرنشان ساخت که وی همیشه مواظب بوده تا سفرای آمریکا و انگلیس را از تحولات در سیاست ایران نسبت به شوروی مطلع نگاه دارد. دکتر ارلان اشاره کرد که وی کاملاً از جزئیات سیاست فعلی ایران نسبت به شوروی آگاه نیست، ولی با این حال در مورد گزارشات اخیر در مطبوعات تهران در تلافی حملات تبلیغاتی رادیو مسکو به ایران و نیز رادیو صدای ملی که یک رادیوی ناراحت است. رادیو تهران مخفی است، شروع به یک جنگ رادیویی نموده است. او احساس می کرد که این امر فقط جو جنگ سرد را وسعت می بخشد و هیچ بهبودی در روابط ایران و شوروی به وجود نمی آورد. دکتر اردلان اظهار داشت که وی هیچ وقت در شوروی نبوده است و بنابراین از همکارانش در وزارت خارجه و نیز دیگران در این خصوص که چگونه می شود به بهترین نحو و از نقطه نظر روانی به روس ها نزدیک شد، تحقیق خواهد نمود. یک مطلب فرعی جالب توجه که مستقیما با این موضوع ارتباطی نداشت، نظریه دکتر اردلان در مورد خستگی مفرط دکتر امینی بود که اردلان در ملاقات با او در 31 ژوئیه متوجه آن شده بود. او اظهار نمود که اتاق انتظار امینی از افراد پُر بود و میز او با کاغذها و پرونده ها انباشته شده بود و در عین حال خود نخست وزیر پاکت ها را باز می کرد. در خلال گفتگوهایشان، دکتر امینی اشاره کرده بود که با این که دکتر اردلان در پاسخ به فراخواندن وی از ایالات متحده و جایگزینی او کاری برایش انجام نداده، ولیکن او (امینی) در مقابل کار خوبی برایش (اردلان) انجام می دهد. دکتر اردلان همیشه شجاعانه اظهار داشته بود که فراخوانی امینی در حقیقت از طرف شاه بوده است و نه او.

اظهارنظر: دکتر اردلان آشکارا از انتصاب خود خشنود و از این که او را از رده خارج نکرده اند، آسوده به نظر می رسید. چنانچه تجربه او در شوروی وی را تغییر ندهد، احتمالاً وی طرفدار سیاست نرمش و بدون تحریک ایران نسبت به شوروی می باشد. با این وجود من معتقدم که موضع طرفدار غرب وی کاملاً تأیید شده و می توان به طور کلی روی او برای حمایت از سیاست های غرب حساب کرد. او امیدوار است که در مسکو با همقطاران آمریکایی و انگلیسی خود روابطی نزدیک، ولی محتاطانه داشته باشد.

ماسترون

ص: 239

منبع: کتاب اسناد لانه جاسوسی - جلد 8 - کتاب 8 - صفحه 238