گفتگو برای آژادی گروگان ها

گزارشی که توسط مشاور وزیر امور خارجه در امور خاور نزدیک و جنوب آسیا تهیه شده است (ساندرز)[1]

نیویورک، بدون تاریخ

گفت‌وگوی ساندرز با داوودی و والدهایم

پنجشنبه صبح، من دو ساعت را با داوودی، والدهایم و مک‌‌هنری گذراندم و پس‌از آن هم ملاقاتی یک‌ساعته با والدهایم داشتم.[2] والدهایم به‌شدت درصدد است تا گزارشی را که داوودی از سفر اخیرش به تهران آماده نموده است، به شورای امنیت ارائه کند؛[3] بنابراین مشتاق شنیدن دیدگاه‌های مخالف و موافق ما برای انجام این کار است.

در بحث طولانی که با داوودی دربارۀ مأموریتش در تهران داشتیم، او به نکات زیر اشاره کرد:

-      قطب‌زاده در گفت‌وگویی که در بلگراد با والدهایم داشت، گویا با سفر داوودی به تهران موافق بوده است. با این امید که شاید اعلام آغاز این مأموریت سبب توقف تحریم‌های اروپا علیه ایران شود. وقتی چنین اتفاقی رخ نداد، او اشتیاق کمتری برای این مأموریت نشان داد.

-      خروج کمیسیون سازمان ملل از تهران در روزهای پایانی ماه مارس، برای مقامات ایران تلخ بود. بنی‌صدر و قطب‌زاده هر دو، داستان‌هایی راجع‌به آخرین روز حضور کمیسیون در تهران مطرح کرده بودند که سبب می‌شود ایدۀ بهترشدن شرایط حضور درصورت باقی‌ماندن کمیسیون در ایران، تقویت گردد.

-      قطب‌زاده از خمینی الهام می‌گیرد؛ کسی که او را دوست دارد، از او حمایت می‌کند و تصویر فرزند ازدست‌رفته‌اش را در او می‌بیند. دو عامل بر نگرش قطب‌زاده تأثیرگذارند: رویکردهای بین‌المللی که او در شرایط گوناگون ازجمله حضور کرایسکی در سازمان کنفرانس اسلامی با آن‌ها مواجه است و نیز تغییر نگرش امام دربارۀ گروگان‌ها.

-      نسبت به مورد آخر، بنی‌صدر و طباطبایی، هر دو می‌گویند تغییر در نگرش امام را حس می‌کنند. موضع او اکنون به‌سمت خواست برای حل بحران گروگان‌گیری، تغییر جهت پیدا کرده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که امام با برگزاری محاکمه موافق نیست.

-      قطب‌زاده می‌گوید سناریوی ماه مارس دیگر ارزشی ندارد. نسبت به مأموریت کمیسیون نیز وی همچنان بر این اعتقاد پایبند است که دیدار نمایندگان صلیب سرخ با گروگان‌ها، جایگزین ملاقات آن‌ها با اعضای کمیسیون سازمان ملل است.

-      بهشتی از توجه دبیرکل به خود و درخواست از داوودی برای ملاقات با او بسیار خوش‌حال شده بود. او معتقد است که موضوع گروگان‌گیری توسط مجلس حل خواهد شد. او به اینکه مجلس چگونه این کار را انجام می‌دهد، اشاره‌ای نکرد، اما از عزم برای حل آن سخن گفت. وی افزود حل این مشکل را باید به ایرانی‌ها سپرد و از تهدید، تحریم یا اقدام نظامی اجتناب کرد.

-      بنی‌صدر همچنان متعهد است که راه‌حلی برای پایان‌دادن به بحران بیابد. او اعتقاد دارد که چه مجلس تصمیمی در این زمینه بگیرد و چه نگیرد، در هر صورت، موضوع یا برای تأیید و یا برای تصمیم‌گیری به امام ارجاع می‌شود.

-      قطب‌زاده اصرار دارد که گزارش کمیسیون سازمان ملل در هنگام آغاز بررسی این موضوع در مجلس، آماده باشد. بنی‌صدر معتقد است که اکنون، زمان انتشار این گزارش نیست. به نظر وی، دشمنان گزارش کمیسیون را پوششی برای آزادی گروگان‌ها قلمداد می‌کنند. در نگاه بنی‌صدر، انتشار بی‌موقع گزارش مانع این می‌شود که کمیسیون در آینده نقش ارگانی برای برقراری گفت‌وگو میان ایران و آمریکا، به‌‌‌‌منظور حل بحران را ایفا نماید.

-      مقامات ایران هنوز درزمینۀ چگونگی یا زمان طرح موضوع گروگان‌گیری در مجلس، به جمع‌بندی نرسیده‌اند. مسئلۀ زمان بیشتر با روند تشکیل کابینه مرتبط است.

-      داوودی براساس تحلیل خود، به‌شدت تأکید داشت که همسو با نتایج مأموریتش «باید اقدامی صورت بگیرد». نمی‌توان این مأموریت را به‌عنوان یک شکست، کنار گذاشت؛ چراکه این کار، راه را برای ایفای نقش کمیسیون سازمان ملل در آینده می‌بندد.

او گفت یکی از گزینه‌های مدنظرش، ارائۀ گزارشی موقتی ازسوی همۀ اعضای کمیسیون بود که البته بعد آن را کنار گذاشته است؛ چراکه بیش از حد پیچیده بود و نیازمند مشارکت همۀ اعضای کمیسیون است؛ ازاین‌رو، او به‌سمت گزینۀ دوم گرایش پیدا کرده بود؛ یعنی ارائۀ گزارش از مأموریتش به دبیرکل، تا بدین‌ترتیب برخی از کارکردهای یک گزارش موقتی محقق شود. مابقی گفت‌وگوی ما با داوودی و کل صحبت من با والدهایم، حول محور دستاوردهای احتمالی ارسال گزارش داوودی توسط والدهایم به شورای امنیت بود.

به‌‌صورت کلی، گزارش داوودی از مأموریتش به نکات زیر اشاره دارد:

-      او افرادی را که در مأموریت ملاقات کرده است و نیز دستورات والدهایم را توصیف می‌کند.

-      سپس با اشاره به نقطه‌ای که کمیسیون به کار خود پایان داده است، پیشینۀ مأموریتش را تشریح می‌کند. او ابتدا توضیح می‌دهد که کمیسیون موفق نشد بخش دوم مأموریتش را انجام بدهد؛ چراکه به‌واسطۀ موضع‌گیری دانشجویان، موفق نشد با گروگان‌ها ملاقات کند. او گزارش خواهد داد که رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه تصور می‌کردند که اگر کمیسیون مدت بیشتری در ایران می‌ماند، شرایط بهتر می‌شد.

-      او تشریح خواهد کرد که کمیسیون اسناد راجع‌به فعالیت‌‌های ساواک، نقض حقوق بشر و سایر اقدامات افراطی در طول حکومت شاه را بررسی کرده است. او همچنین می‌گوید کمیسیون از شکایات و دعاوی دولت ایران دربارۀ مداخلۀ ایالات متحده در امور داخلی کشور آگاه است.

-      او تصریح خواهد کرد که کمیسیون بخش اول مأموریتش را تکمیل نموده است و بخش دوم هنوز محقق نشده است. او گزارشی از دیدگاه‌های کنونی قطب‌زاده ارائه خواهد کرد مبنی‌بر اینکه بخش دوم مأموریت کمیسیون، درواقع پس‌از ملاقات اعضای صلیب سرخ با گروگان‌ها انجام شده است.

-      او در گزارش خود به تکرار دعاوی رهبری ایران نسبت به دو موضوع اشاره خواهد کرد: اقدامات افراطی رژیم شاه و مداخلۀ آمریکا در ایران.

-      او به اظهار تمایل مقامات ایران برای حل بحران از راه‌های مسالمت‌آمیز و علی‌رغم تلاش دولت آمریکا برای آزادی گروگان‌ها با استفاده از زور و تحریم اقتصادی، اشاره خواهد کرد.

به‌‌علاوه، وی به تشریح عزم آن‌ها برای ادامۀ راه انقلاب اقدام خواهد کرد. همچنین او در این گزارش، از تأکید ایرانی‌ها بر اهمیت اجتناب از اعمال فشار بر کشور، استفاده از زور و نیز امید آن‌ها برای اینکه دبیرکل مشوقی برای پیگیری یک راه‌حل مسالمت‌آمیز باشد، سخن خواهد گفت.

-      او تصریح می‌کند که مقامات ایران انتظار دارند که مجلس موضوع را بررسی کند و معتقد است که انتشار گزارش کمیسیون در آن زمان ارزشمند خواهد بود. همچنین دیدگاه ایرانی‌ها را مبنی‌بر اینکه کمیسیون می‌تواند فعالیت خود را در نیویورک از سر بگیرد، تشریح خواهد کرد.

-      او در بخش نتیجه‌گیری گزارش، دوباره نشان می‌دهد که مقامات ایران خواهان نیل به راه‌حلی هستند که لطمه‌ای به انقلاب وارد نیاورد.

دیدگاه والدهایم این است که چنین گزارشی به تحقق هدفی ارزشمند کمک می‌کند. تصور او این است که اگر سازمان ملل اقدامی نکند، فرصت این نهاد برای ایفای نقش‌های بیشتر از دست می‌رود.

داوودی در پاسخ به سؤال من از اینکه گزارش این‌چنینی چه هدفی را در فضای محرک‌های سیاسی تهران ایفا خواهد کرد، گفت باید از اعضای اصلی «تیم حاکم» در ایران حمایت شود. مداخلۀ سازمان ملل ایدۀ آن‌ها بود و نباید به‌عنوان یک شکست قلمداد گردد. گزارش داوودی هیچ یافته و نتیجه‌گیری را به نمایندگی از کمیسیون ارائه نمی‌کند بلکه تنها آنچه که به او و کمیسیون گفته شده است را بیان خواهد کرد.

والدهایم به سؤال از اینکه آیا این کار سبب نمی‌شود که ادعاها و دعاوی موردنظر ایران مشروعیت پیدا کنند، پاسخ منفی داد و علت آن را این‌گونه بیان کرد که گزارش، تنها آنچه به داوودی و کمیسیون گفته شده است را به‌شکلی توصیفی بیان می‌کند؛ بدون اینکه جمع‌بندی کند یا وارد جزئیات شود.

ما به‌صورت جداگانه، دیدگاه‌های خود را به‌طور خاص دربارۀ این سؤال و اینکه چگونه می‌تواند با ابتکارات احتمالی دیگر مرتبط شود، ارائه خواهیم کرد.