طرح های ایران برای آزادی گروگان ها

یادداشت اقدام مشاور وزیر امور خارجه در امور خاور نزدیک و جنوب آسیا (ساندرز) برای معاون وزیر امور خارجه (کریستوفر)[1]

واشنگتن، 31 می 1980

پیام برای لانگ

بورگه و ویلالون در گفت‌وگوهای اخیرشان در پاریس[2] تقریباً هیچ سخنی دربارۀ برنامه‌هایشان نگفتند. بورگه اکنون در تهران مشغول همکاری با قطب‌زاده است، ولی ویلالون ـ که ارتباط ما ازطریق اوست ـ تنها می‌گوید که به وقتش جزیئات را به ما خواهند گفت. ما در هر تماس تأکید کرده‌ایم که: الف. آن‌ها نمی‌توانند ما را در برابر طرحی قرار بدهند که ایرانی‌ها پذیرفته‌اند و برای ما غیرقابل پذیرش باشد؛ ب. هر برنامه‌ای که مشتمل بر محاکمۀ گروگان‌ها باشد، خطر واکنش شدید ازسوی ایالات متحده را به دنبال دارد. ما درصدد هستیم تا لانگ را از شرایط و تحولات کنونی باخبر سازیم و از او بخواهیم که با به‌دست‌آوردن اطلاعات و آگاهی دربارۀ بحث‌های صورت‌گرفته در تهران، ما را در جریان امور قرار بدهد.

ویلالون به‌صورت تلویحی می‌گوید چهار طرح متفاوت برای موضوع گروگان‌گیری آمادۀ ارائه به مجلس است:

1.       طرح بنی‌صدر: آن‌طور که ما از خبرنگاران ایتالیایی، انگلیسی و آلمانی ـ و نه از ویلالون ـ دریافته‌ایم، این پیشنهاد شامل سه مؤلفۀ اصلی است: اول، درخواست خمینی از نمایندگان مجلس برای آزادی گروگان‌ها. در یک حالت، این درخواست در قالب یک اعلام عمومی ازسوی خمینی مطرح می‌شود؛ در حالت دیگر، درخواست ازطریق پیام‌های خصوصی که احمد خمینی منتقل می‌کند، مطرح خواهد شد.

عنصر دوم آزادی گروگان‌ها توسط مجلس و تحویل آن‌ها به سران یک کشور سوم است که نامش مشخص نشده است. به اینکه آیا منظور سران جنبش غیرمتعهد کشورهای اسلامی یا کشوری دیگر است، اشاره‌ای نشده است.

مؤلفۀ سوم ناظر به این نکته است که ایالات متحده با رفع مسدودی دارایی‌ها و تسهیل بازگرداندن اموال شاه موافقت کرده است و تعهد می‌دهد که اقدام تلافی‌جویانه و یا دادخواهی علیه ایران نداشته باشد.

2.      طرحی که توسط گروه قطب‌زاده تدوین شده است؛ قطب‌زاده، معین‌فر، طباطبایی، چمران، حبیبی، دو تن از کارمندان قطب‌زاده و بورگه که با آن‌ها همکاری می‌کند. این گروه با ایدۀ بنی‌صدر مبنی‌بر آزادی گروگان‌ها و تحویل آن‌ها به جنبش غیرمتعهدها به رهبری کاسترو[3] مخالف است؛ زیرا آن‌ها معتقد هستند که این کار در جهت منافع کمونیست‌ها خواهد بود.

براساس اظهارات ویلالون، قطب‌زاده خواهان این است که کمیسیون سازمان ملل مأموریت خود را تکمیل کند؛ درحالی‌که بنی‌صدر خواهان شکست آن است. ویلالون همچنین می‌گوید: «طرح قطب‌زاده مشتمل بر سه عنصر است: الف. ایده‌های بنی‌صدر؛ ب. سناریوهای قبلی که با آمریکا دربارۀ آن‌ها توافق شده است؛ ج. مفهوم اسلامی عفو و گذشت که یکی از امتیازات امام است.» همچنین گویا دیدگاه دیگری وجود دارد ـ که کاپوچی به آن اصرار داشت ـ مبنی‌بر استفاده از دولت‌های عربی مانند عربستان سعودی، کویت و احتمالاً سوریه، با هدف گفت‌وگو با ایران، به نمایندگی از کشورهای اسلامی برای ایجاد فضایی که در آن مجلس تنها تصمیم امام را تأیید کند که آن‌هم به‌نوبۀ خود، اجماعی اسلامی را تشکیل می‌دهد.

عنصر نگران‌کننده که دیگران به‌جز ویلالون به آن اشاره می‌کنند، ایدۀ آزادی گروگان‌ها در سه یا چهار مرحله است؛ گروگان‌های غیررسمی، لینگن و همکاران، 42 ـ43 نفر از گروگان‌ها، سپس هفت‌هشت نفری که مظنون به جاسوسی هستند. ما بارها مخالفت خود را با تقسیم گروگان‌ها که سبب می‌شود برخی از آن‌ها در تهران باقی بمانند و محاکمه شوند، اعلام کرده‌ایم. ویلالون گفت: «این طرح روز جمعه، قبل‌از اینکه ما از جزئیاتش باخبر شویم، برای تأیید به امام تحویل داده می‌شود.»

3.      طرح بهشتی که ما از آن هیچ اطلاعی نداریم و می‌ترسیم که نکند مشتمل بر برگزاری محاکمه بشود.

4.      طرحی که توسط دانشجویان متخاصم تدوین شده است و به حامیانشان در مجلس داده می‌شود. جزئیات این طرح نیز برای ما روشن نیست، ولی تصور می‌کنیم که آن‌ها دوباره درخواست برای بازگشت شاه یا اموالش و نیز محاکمه را مطرح خواهند کرد.

ویلالون یکی از دلایل اجتناب از اظهارنظر را دیدگاه آن‌ها مبنی‌بر اینکه ایالات متحده اظهارات و نمایندگان متفاوتی دارد، بیان می‌کند. به‌عنوان نمونه:

-      ما در هر سناریویی که منجر به برگزاری محاکمه شود، تنها گفته‌ایم که اگر قرار به برگزاری محاکمۀ گروگان‌ها باشد، در آن صورت، گزینۀ اقدام نظامی را از دستور کار خارج نخواهیم کرد (رئیس‌جمهور در گفت‌وگوی 7 دسامبر با خانواده‌ها که در نیویورک تایمز نیز منعکس شد، گفت: «درصورت برگزاری دادگاه، ما جریان تجارت ایران را مختل خواهیم کرد.»[4] همان‌طور که می‌دانید، این موضوع به اشکال دیگر نیز مطرح شده است).

-      براساس گزارش ویلالون، ریتزل[5] سفیر آلمان در تهران، به‌نقل از وزیر موسکی گفته است که آمریکا تحت هر شرایطی به‌دنبال سازوکارهای مسالمت‌آمیز برای حل بحران کنونی است.

اگر پیشنهاد بورگه ـ ویلالون شامل بندی مبنی‌بر معافیت از محاکمه باشد، آن‌ها ممکن است از تأکید و اصرار ما بر عدم برگزاری محاکمه خشمگین شوند و احساس کنند که ما ازجانب خودمان سخن می‌گوییم.

در پایان، ما به‌صورت محرمانه از لانگ خواستیم تا تمرکزش را بر آنچه که بنی‌صدر برای مدیریت تصمیم‌گیری نیاز دارد، قرار دهد. ما ازطریق ویلالون و بورگه برای اجماع‌سازی که هر دوی بنی‌صدر و بهشتی را نیز شامل شود، تلاش می‌کنیم. با توجه به رقابت بین قطب‌زاده و افرادی که با بنی‌صدر و بهشتی همکاری می‌کنند و البته با خود بنی‌صدر، این موضوع ممکن است سبب رنجش آن‌ها شود.

پیشنهاد

بورگه قصد دارد آخر این هفته تهران را ترک کند و ممکن است مقصدش واشنگتن باشد تا هفتۀ بعد ـ با همیلتون جردن و من ـ دیدار کند. شرایطی که تشریح شد و نیز چشم‌انداز ملاقات با بورگه، سبب طرح یک پیشنهاد و یک سؤال می‌شود:

من پیشنهاد می‌کنم که شما پیام پیوست‌شده برای لانگ را تأیید نمایید و ضمن تشریح اوضاع، تحلیل وی را جویا شوید.[6]